Khám phá làng nghề sơn mài Hạ Thái độc nhất vô nhị tại Hà Nội
Nội Dung Chính
1. Tìm hiểu làng nghề sơn mài Hạ Thái
1.1. Vị trí
Làng nghề sơn mài Hạ Thái có vị trí nằm ở xã Duyên Thái, Thường Tín, Hà Nội. Tiền thân của làng nghề truyền thống chính là phường sơn son thếp vàng Cự Tràng.
Sau đó, đã được đổi thành làng Đông Thái, rồi thành Hạ Thái với việc làm chính là sơn son thếp vàng cho vật phẩm dâng vua chúa, hoàng tộc .
1.2. Làng nghề sơn mài Hạ Thái có tự khi nào ?
Nghề sơn mài Hạ Thái có từ khoảng chừng thế kỷ XVII, ngày đó mới chỉ là nghề sơn đồ nét .Tuy đây không phải là ông tổ nghề sơn Nước Ta, nhưng phường sơn son thếp vàng Cự Tràng chính là nơi được trọng dụng vì nơi đây có nhiều nghệ nhân tài hòa .Vì đây là nghề gia công đồ cho những tầng lớp quý tộc và vua chúa thế nên người ta gọi đây là làng nghề “ dâng vua ” .
1.3. Ai là người truyền nghề sơn mài
Cụ Đinh Văn Thành – Giảng viên trường Mỹ Thuật Đông Dương – Là người làng Hạ Thái, cụ đã đưa nghề sơn mài về làng truyền dạy cho người dân Hạ thái .Chính vì thế, nghề sơn mài tuy sinh ra muộn hơn so với những làng nghề truyền thống khác. Nhưng chính nó đã nâng nghề sơn lên thành nghệ thuật và thẩm mỹ bởi sự công phu, cầu kỳ trong quy trình chế tác ra những bức tranh thẩm mỹ và nghệ thuật rực rỡ đấy nhé .
2. Công đoạn để tạo ra 1 loại sản phẩm sơn mài
Nghề sơn mài Hạ Thái thự ra rất công phu, gồm có nhiều quy trình khác nhau. Mỗi quy trình đều yên cầu người làm nghề phải thực sự tỉnh táo, tỉ mỉ, nâng niu, chau chuốt từng tí một. Bởi nếu sơ suốt, thì mẫu sản phẩm tranh sơn mài làm ra sẽ không có hồn .Các quy trình để tạo ra 1 loại sản phẩm sơn mai gồm có :
- 1. Cốt ( hay còn gọi là vóc ) ;
- 2. Gắn ;
- 3. Đánh vải ;
- 4. Bó ;
- 5. Hom ;
- 6. Kẹt lót ;
- 7. Thí ;
- 8. phun màu ( hoặc dán bạc ) ;
- 9. Quang toát .
Tuy nhiên công nghệ tiên tiến sơn mài hoàn toàn có thể gói gọn theo những quy trình như sau : bó hom vóc, trang trí, mài và đánh bóng .
2.1. Bó hom vóc
Việc hom bó cốt gỗ thời xưa thường được người làm nghề sơn mài sử dụng giấy bả. Đây là loại giấy chế từ gỗ dó nên chúng có độ bền vững và kiên cố và dai hơn vải .
Cách bó hom vóc được triển khai theo một tiến trình như sau :
- Dùng đất phù sa để trộn sơn ta rồi giã nhuyễn cùng với giấy bản rồi hom, chít những vết rạn nứt của tấm gỗ .
- Mỗi một lớp sơn sẽ lại được lót 1 lớp giấy ( hay vải màn ). Sau đó sẽ đục mộng rồi mang cá để cài và gắn sơn cho những nẹp gỗ ngang ở phía sau tấm vóc ( ván gỗ ) với mục tiêu nhằm mục đích chống những vết rạn xé dọc tấm vải .
- Sau đó, sẽ để gỗ khô kiệt rồi mới hom sơn kín cả mặt trước lẫn mặt sau .
Có thể, quy trình này là để bảo vệc tấm vóc không để chúng thấm nước, không mối mọt và không bị phụ thuộc vào vào thiên nhiên và môi trường làm gỗ co ngót .Việc giải quyết và xử lý tấm vóc càng kỹ, sẽ càng lê dài tuổi thọ cho những dòng vật phẩm cần sơn. Mỗi một tác phẩm tranh sơn mài sẽ có tuổi thọ từ 300 – 400 năm .
2.2. Trang trí
Khi có được tấm vóc nói trên hoặc những quy mô bình hoa trang trí, những bộ đồ khác .Thì lúc này, người chế tác những món đồ đó phải làm những quy trình gắn, dán những vật liệu tạo màu để tác phẩm từ những nguyên vật liệu : vỏ trứng, mảnh xà cừ, vàng, bạc … Sau đó phủ sơn rồi lại mài phẳng và dùng màu .
Kỹ thuật sơn phủ tượng và những phụ kiện nội thất bên trong như : hương án, hoành phi, câu đối mà người thợ phải làm ở trong phòng kín .Và được quây màn xung quanh với mục tiêu là để tránh gió thổi những nguyên vật liệu : quỳ vàng, quỳ bạc, tránh bụi bám vào nước sơn còn ướt .
2.3. Mài và đánh bóng
Dầu bóng đã pha màu để vẽ nên có độ bóng chìm trong cốt màu và tạo được độ sâu thảm cho tranh. Do đó, sau mỗi lần vẽ sẽ là một lần mài .
Người xưa thường dùng lá chuối khô để làm giấy nhám. Đến nay, nguyên tác đánh bóng tranh sơn dầu vẫn làm theo giải pháp thủ công bằng tay .Tranh sơn mài Hạ Thái không được phép phủ dầu bóng. Và một bức tranh sơn mài Hạ Thái hoàn thành xong nhờ vào vào quy trình sau cuối .Có 1 số ít thứ dùng để mài và đánh bóng như than củi xoan nghiền nhỏ, tóc rối, đá gan gà …
3. Nguyên liệu và kỹ thuật sơn mài
3.1. Nguyên liệu làm tranh sơn mài
Tranh sơn mài Hạ Thái được sử dụng là sơn Nhật. Vì sơn ta hạn chế là dễ gây ra tác động phụ.
Ngoài ra, sơn ta chất lượng của tranh lại nhờ vào nhiều vào thời tiết. Khi thời tiết ẩm thì sơn nhanh khô, nếu thời tiết khô ráo thì sơn lâu khô. Thế nên, sơn ta ít được dùng tại những nước có khí hậu khô ráo .
Còn sơn Nhật thì lại nhanh khô, nên ai muốn vẽ tranh ở nước ôn đới cũng thuận tiện thực thi được. Sơn nhật thì mang đến độ bóng cho tranh. Người ta thường dùng 1 lớp sơn trong, phủ bên ngoài tranh .Nếu tranh sơn mài Hạ Thái dùng sơn ta, chỉ cần lấy nắm tóc rối xoa lên tranh hay bàn tay ẩm xoa lên tranh, tranh sẽ bóng .Tuy nhiên, tranh sơn mài dùng sơn ta vẫn được ưu thích hơn vì sự công phu, tỉ mỉ để tạo lên bức tranh sơn mài Hạ Thái đạt chiều sâu .
3.2. Kỹ thuật sơn mài
Kỹ thuật sơn mài thời nay không những được ứng dụng để sản xuất tranh sơn mài Hạ Thái, hoành phi câu đối mà còn được dùng để chế tác mẫu sản phẩm nội thất bên trong hạng sang như : bàn và ghế, gường tủ … .Gốm sơn mài hiện đang là mẫu sản phẩm ưu thích tại nhiều nước .
Để sở hữu tranh sơn mài Hạ Thái đẹp thì sắc tố phải tươi tắn. Và muốn có màu sắc đẹp thì phụ thuộc vào vào quy trình pha sơn. Mỗi mái ấm gia đình đều có 1 tuyệt kỹ pha sơn riêng, mang sắc tố riêng cho mình .Và kinh nghiệm tay nghề pha sơn theo phường pháp truyền thống đã nhường bước cho kỹ thuật pha chế sơn tân tiến .Nhìn chung, việc pha chế sơn ta sẽ đóng vai trò quan trọng để quyết định hành động độ thành bại của loại sản phẩm tranh sơn mài Hạ Thái .Thế nên, quy trình pha chế sơn ta trước đây và giờ đây, vẫn phải yên cầu người thợ sơn phải có kinh nghiệm tay nghề thực sự ngay từ khâu nấu sơn, cho đến cô sơn đặc, cho đến khâu thử sơn chín .Dù quy trình nào cũng cần yên cầu sự tỉ mỉ mới cho ra được dòng loại sản phẩm tranh sơn mài Hạ Thái được nhiều người ca tụng .
4. Chùm ảnh với những người thợ tranh sơn mài Hạ Thái
5. Kết luận
Làng nghề sơn mài Hạ Thái trên 200 tuổi giờ đây đã chứng minh và khẳng định được tên tuổi và có một chỗ đứng vững trãi trong những làng nghề thủ công bằng tay mỹ nghệ tại Nước Ta .Hiện nay, tranh sơn mài Hạ Thái đã xuất hiện hầu hết những nước trên quốc tế và nhận được sự tán thưởng từ người mua trong và ngoài nước .
Đừng quên theo dõi những bài viết tiếp theo của gotrangtri.vn để tìm hiểu thêm về văn hóa thủ công mỹ nghệ của dân tộc cũng như cập nhật các xu hướng mới trong thiết kế nội thất nhà đẹp nhé!
Nguyễn Chiên – Nguồn tổng hợp
3.797 2
Thỏa mãn nhu cầu trang trí nhà tại gỗtrangtrí.vn
Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn
