Cẩn trọng khi cách điệu trang phục dân tộc

Ngôn ngữ của trang phục

Nhằm phát huy giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ ca múa của hội đồng những dân tộc nói chung và dân tộc Gia Rai, Ba Na nói riêng, những biên đạo múa trong tỉnh Gia Lai đã kỳ công tìm tòi, phát minh sáng tạo để đưa chúng lên sân khấu. Đi kèm với từng tiết mục là những bộ trang phục truyền thống vốn đã trở thành điểm nhận diện độc lạ của mỗi dân tộc từ mẫu mã, đường nét đến sắc tố, hoa văn .Ví như trang phục của phụ nữ Ba Na điển hình nổi bật với những đường nét hoa văn duyên dáng chạy dọc theo thân váy, viền quanh gấu áo với sắc đỏ nổi trên nền chỉ trắng. Tay áo chỉ được đính nhẹ vào phần vai, khi mặc hoàn toàn có thể xỏ tay vào hoặc không. Áo của đàn ông Ba Na thường không tay, toát lên vẻ mạnh khỏe, hoa văn trang trí là những thanh kiếm hay công cụ lao động được cách điệu thích mắt .

Còn trang phục của dân tộc Gia Rai lại trầm hơn với gam màu tối, hoa văn tùy theo từng nhóm mà màu sắc, hình dạng khác nhau. Trang phục của dân tộc Mông lại có hoa văn khá sặc sỡ, phần chân váy xòe rộng, đính những dây hạt cườm óng ánh, khi đi tạo tiếng động vui tai…

Do đó, khi đưa trang phục của những dân tộc lên sân khấu trình diễn yên cầu người biên đạo có sự am hiểu nhất định để tránh sự cách điệu quá đà, khiến việc truyền đạt giá trị văn hóa truyền thống, thẩm mỹ và nghệ thuật bị xô lệch .Là biên đạo múa chuyên nghiệp, Nghệ sĩ Ưu tú Đặng Công Hưng, Phó quản trị Hội Văn học Nghệ thuật Gia Lai, người có nhiều tác phẩm đạt giải cao trong những kỳ liên hoan, hội diễn cấp khu vực và toàn quốc-chia sẻ : “ Khi tham gia những kỳ liên hoan, hội diễn, tôi thường cố gắng nỗ lực khai thác những giá trị văn hóa truyền thống truyền thống độc lạ của những dân tộc trong tỉnh đưa vào từng điệu múa để ra mắt đến bè bạn trong nước, quốc tế. Trang phục là điều tạo ra sự hồn cốt của một tác phẩm. Dù điệu múa có đẹp, diễn viên có xuất sắc thế nào nhưng trang phục không tương thích thì không hề giúp người theo dõi tưởng tượng được hết đời sống hoạt động và sinh hoạt, văn hóa truyền thống mà mình muốn bộc lộ ” .Không chỉ trên sân khấu chuyên nghiệp mà những buổi màn biểu diễn ở cơ sở cũng rất cần sự thận trọng khi sử dụng trang phục truyền thống những dân tộc. Trao đổi về yếu tố này, bà Bùi Thị Thắm, Phó Trưởng phòng Văn hóa-Văn nghệ quần chúng ( Nhà hát Ca múa nhạc tổng hợp Đam San ) cho hay : “ Là đơn vị chức năng trực tiếp xuống những thôn, làng trong tỉnh để màn biểu diễn, vật liệu văn hóa truyền thống dân tộc chính là yếu tố giúp chúng tôi tạo được sự thân thiện, kết nối với bà con, tăng hiệu suất cao tuyên truyền. Đối tượng thụ hưởng thẩm mỹ và nghệ thuật là bà con những dân tộc nên chúng tôi càng đặc biệt quan trọng chú ý quan tâm từ lời nói, câu hát, điệu múa đến trang phục. Nhầm lẫn hay cải cách quá đà sẽ gây phản tác dụng, khiến bà con không ủng hộ mình nữa ” .

Thiếu nữ dân tộc Ba Na với trang phục truyền thống biểu diễn trong các lễ hội (TL)

Cẩn trọng khi cách điệu

Nghệ sĩ Ưu tú Đặng Công Hưng cũng cho rằng, cách điệu trang phục để phát huy giá trị tác phẩm là điều cần thiết, song phải chừng mực. Trang phục của người Ba Na hay Gia Rai thì phần váy không thể xẻ lên quá đùi, áo dù ngắn cũng không thể hở bụng, hở ngực, không đính quá nhiều hạt cườm. Đặc biệt, kiểu dáng, màu sắc, hoa văn trên trang phục của dân tộc này không thể gắn vào điệu múa, ca khúc của dân tộc khác.

Trang phục của những dân tộc Tây Nguyên không hề giống với trang phục những dân tộc Tây Bắc. Váy áo của người Ba Na không hề nhầm lẫn với người Gia Rai. Khăn đội đầu của người Gia Rai ( nhóm Gia Rai Mthur ) không hề đội lên đầu người Gia Rai Arap … Trước đây, đã từng có sự nhầm lẫn nghiêm trọng như lấy chiếc khăn piêu – khăn đội đầu của phụ nữ dân tộc Thái-quấn thành tấm khố của phái mạnh trên một chương trình truyền hình và hiệu quả là tiết mục này đã bị phản ứng kinh hoàng từ phía hội đồng .Việc nhầm lẫn và cách điệu quá đà trang phục truyền thống hiện vẫn xảy ra đa phần trong những chương trình thẩm mỹ và nghệ thuật quần chúng. Sự nở rộ những cơ sở cho thuê trang phục trình diễn nhưng thiếu kỹ năng và kiến thức văn hóa truyền thống dân tộc đã khiến những tiết mục văn nghệ trở nên khập khiễng, không ăn nhập. Một ca khúc mang âm hưởng Tây Nguyên nhưng người màn biểu diễn lại diện đầm xòe công sở, khăn đội đầu và cầm ô, có chàng trai múa khèn phụ họa là không hề đồng ý, tuy nhiên vẫn thường thấy .

Nghệ sĩ Ưu tú Đặng Công Hưng nêu quan điểm: “Mỗi nghệ sĩ, diễn viên dù chuyên hay không chuyên đều phải có kiến thức và hiểu biết nhất định về trang phục biểu diễn. Những người làm công tác văn hóa ở cơ sở có vai trò rất quan trọng trong việc nắm bắt, nhận diện và góp ý cho đội ngũ hoạt động nghệ thuật biết thế nào là phù hợp và không phù hợp, từ đó sử dụng trang phục truyền thống trên sân khấu một cách hợp lý. Điều này sẽ giúp đồng bào các dân tộc thêm tự hào về truyền thống văn hóa của mình để giữ gìn, phát huy, đó mới là điều đáng quý”. 

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn