Làng nghề chạm khắc gỗ Đông Giao

Các mẫu sản phẩm gỗ Đông Giao được chạm khắc tỉ mỉ
Đông Giao thời Lê là một xã trong số 7 xã của tổng Mao Điền, huyện Cẩm Giàng, phủ Thượng Hồng, trấn Thành Phố Hải Dương. Cuối thời Nguyễn, Đông Giao vẫn đứng riêng không liên quan gì đến nhau một xã gồm 3 thôn : Sở, Chay và Đông Tiến. Năm 1948, do chủ trương thực thi liên xã của tỉnh, Đông Giao hợp với những thôn Bến, Thái Lai, Bái Dương, Ải, Bối Tượng, Lường Xá, Đông Khê, Cầu Dốc thành xã Lương Điền, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Thành Phố Hải Dương .

Theo Đại Việt Dư địa chí: “Đông Giao có diện tích 527 ha, phía Bắc giáp xã Đồng Khê, phía Đông giáp xã Thái Lai, phía Nam giáp xã Thượng Cuông thuộc phủ Bình Giang, phía Tây giáp xã Thuần Mỹ huyện Mỹ Hào”.

Với vị trí địa lý rất là thuận tiện nằm tiếp giáp giữa 3 tỉnh Hưng Yên, TP Bắc Ninh, Thành Phố Hải Dương, lại cách không xa TP. hà Nội Thành Phố Hà Nội, làng chạm khắc gỗ Đông Giao đã biết tận dụng và phát huy hết năng lực vốn có của mình .

Làng nghề truyền thống hơn 300 năm

Tương truyền, nghề chạm khắc gỗ ở Đông Giao đã có trên 300 năm. Xưa, người thợ Đông Giao nổi tiếng với những loại sản phẩm đồ thờ như ban thờ, nghi môn, hoành phi, câu đối … Các loại sản phẩm ấy được người dân những tỉnh thành lân cận rất ưa dùng. Ngoài ra, đôi bàn tay tài hoa của người thợ Đông Giao còn in dấu ở rất nhiều khu công trình kiến trúc nổi tiếng trên khắp mọi miền quốc gia. Vì thế, cho đến nay, người Đông Giao vẫn còn tự hào mỗi khi nhắc đến công lao của những người thợ tài hoa quê mình trong việc kiến thiết xây dựng Kinh thành Huế xưa kia .
Theo thần tích của làng, vào thời Lê Cảnh Hưng ( 1740 – 1786 ), người thợ Đông Giao mà đại diện thay mặt là cụ Vũ Xuân Ngôn đã xuất hiện tại Huế để tham gia thiết kế xây dựng khu công trình cho triều đại phong kiến. Đến nay, ở Huế vẫn còn 1 làng của những người thợ Đông Giao xưa mang tên Đông Tiến và vẫn giữ được cái nghề mà cha ông họ truyền lại .
Hiện tại ở Đông Giao, bên cạnh những khu công trình khang trang mang dáng dấp của thời đại, tất cả chúng ta còn phát hiện mạng lưới hệ thống những di tích lịch sử lịch sử vẻ vang cổ kính như đền, đình, chùa, miếu được bảo vệ tôn tạo. Đình Đông Giao là một ngôi đình lớn được khởi dựng năm Vĩnh Hựu thứ tư ( 1738 ). Ngay trước cửa Đình Đông Giao, hành khách hoàn toàn có thể phát hiện một bia đá lớn được dựng năm 1738 ghi lại quy trình thiết kế xây dựng Đình và tên tuổi người công đức thiết kế xây dựng. Ở vị trí TT của toà đại bái là khám thờ, hai bên là đôi long mã lớn có size gần bằng ngựa thật do những nghệ nhân Đông Giao làm vào cuối thế kỷ 19. Đôi long mã được chạm khắc công phu, cầu kỳ bộc lộ năng lực tuyệt vời của những nghệ nhân chạm khắc. Phía bên khám thờ là 2 bức cuốn thư ( thế kỷ 19 ). Bên trái khám thờ là bàn thờ cúng và tượng thờ cụ tổ làng nghề chạm khắc Vũ Xuân Ngôn. Cụ được những dòng họ suy tôn làm tổ nghề của làng năm 1992, được tạc tượng thờ tại Đình .

Những người thợ Đông Giao luôn tìm tòi, điều tra và nghiên cứu ra nhiều mẫu mã mới

Bàn tay tinh tế của người thợ

Những ngày tháng trước, thợ Đông Giao ít khi thao tác tại nhà, một phần do ít vốn, một phần còn nhờ vào nhu yếu người sử dụng. Thông lệ, hàng năm vào hạ tuần tháng Giêng, hội làng xong, thợ cả đi tìm việc, nhận việc, nhiều khi khách đên làng tìm thợ. Nắm chắc việc làm, thợ cả về làng tìm thợ bạn. Trong số thợ bạn phải có thợ đầu cánh, thông thuộc từng loại việc, đủ năng lực vẽ mẫu và chỉ huy thợ phụ. Công việc chạm khắc công phu, tỉ mỉ, việc nhỏ cũng phải mất hàng tháng, việc lớn cả hiệp phải mất hàng năm, thợ phải ăn ở tại nơi thao tác .
Thợ Đông Giao có sự khôn khéo, mưu trí với thực chất cần mẫn chịu khó nên qua thời hạn, họ đã không ngừng phát minh sáng tạo, nâng cấp cải tiến mẫu mã, nâng cao kinh nghiệm tay nghề. Đặc biệt trong cơ chế thị trường lúc bấy giờ họ đã biết vận dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất để tạo nên những loại sản phẩm chạm khắc gỗ vô cùng nhiều mẫu mã phong phú .
Nếu như trước kia là đồ gia dụng và đồ thờ cúng thì nay người thợ sản xuất cả những loại sản phẩm mỹ thuật nội thất bên trong mang phong thái phương Nam như tủ chùa, sa lông, gạt tàn thuốc lá, con giống trang trí những loại … Đặc biệt là những loại sản phẩm xuất khẩu ra những nước phải được biểu lộ trau chuốt hơn, phong phú hơn theo nhu yếu người mua .
Chạm khắc gỗ là một nghề thủ công bằng tay đặc biệt quan trọng, không đơn thuần mang ý nghĩa về giá trị kinh tế tài chính mà nó còn là một nghề mang nặng giá trị văn hoá – thẩm mỹ và nghệ thuật, vì qua đó nghệ nhân đã khắc hoạ được khát vọng của con người, tư duy con người và sự cảm nhận nghệ thuật và thẩm mỹ của con người. Đồng thời qua đó đã lưu lại được những sắc thái văn hoá quê nhà, truyền thống văn hoá dân tộc bản địa nói chung và cũng qua đó, bộc lộ được cái riêng của nền văn minh phương Đông .
Muốn làm được nghề chạm, dù chỉ là chạm khắc đồ thờ những loại, người phó nhỏ rất lâu rồi phải góp vốn đầu tư học việc hàng chục năm mới hoàn toàn có thể tay nghề cao. Biết kỹ thuật chạm khắc rồi phải nhớ những lối, những hoạ tiết, những đề tài. Học nghề chạm khó hơn nhiều so với những nghề bằng tay thủ công khác vì đây là nghề kỹ thuật gắn liền với mỹ thuật cao. Người thợ không chỉ có sức khoẻ tốt, bàn tay khôn khéo, kiên trì mà còn phải có năng lực mẫn cảm, tái hiện đề tài theo mẫu và phát minh sáng tạo mẫu mới. Để hoàn thành xong một bức chạm hoàn toàn có thể mất hàng tháng là chuyện thông thường, nếu không kiên trì thì không hề theo nghề được .

Nghề điêu khắc gỗ chủ yếu làm bằng tay nên ngoài năng khiếu, người thợ phải được đào tạo bài bản qua trường lớp hoặc trải qua thời gian dài làm việc tại các làng nghề thì mới có khả năng tạo ra những sản phẩm tinh xảo, vừa lòng khách hàng. Để làm ra một sản phẩm gỗ thủ công theo lối truyền thống, người thợ phải tự vẽ lên những phác thảo đầu tiên trên chính bức tranh. Sau đó sử dụng những chiếc đục lớn để tạo ra những đường nét thô sơ ban đầu. Với những đường nét nhỏ và tinh xảo, người thợ sử dụng những chiếc đục nhỏ hơn. Một người thợ phải sở hữu trong tay đến 40 chiếc đục có kích thước, mũi đục khác nhau, để tạo nên sản phẩm. Người thợ lành nghề phải thể hiện được cái tôi của người sáng tạo với những đường nét, chi tiết có hồn và phải thực sự tâm đắc với nghề.

Sản phẩm chạm khắc gỗ Đông Giao hội tụ, kết tinh những giá trị tinh tuý nhất của những yếu tố văn hoá mà người thợ Đông Giao đã gửi gắm vào đó. Vì vậy, với thị trường, loại sản phẩm chạm khắc gỗ Đông Giao là cầu nối, là hạt nhân tạo nên mối quan hệ biện chứng tất yếu giữa kinh tế tài chính – văn hoá và tăng trưởng. Trong nhiều nguyên do để Đông Giao sống sót đến thời nay thì loại sản phẩm và thị trường tiêu thụ loại sản phẩm chạm khắc gỗ giữ vai trò cốt yếu .

Hiện nay, ở làng mộc Đông Giao, nhiều máy móc đã được đưa vào sản xuất, thôi thúc quy trình chế tác nhanh hơn

Làng nghề hội nhập và phát triển

Cách mạng tháng Tám thành công xuất sắc, tiếp theo là ba mươi năm cuộc chiến tranh ác liệt, đồ thờ, đồ chạm khắc trang trí chỉ là hiện vật kho lưu trữ bảo tàng, không ai shopping và bị tiêu huỷ phần nhiều. Thợ chạm Đông Giao thất nghiệp, số đông về làm ruộng, số ít chuyển sang đóng tủ, bàn và ghế thông dụng. Lớp trẻ không ai chăm sóc đến nghề chạm, họ khâm phục năng lực của ông cha, tuy nhiên vẫn coi như một nghề đã chết. Thợ già không có đất dụng võ, nhiều lúc chạm chiếc lèo tủ để luyện kinh nghiệm tay nghề, bán được chăng hay chớ. Ngày qua tháng lại, lớp thợ lão luyện vắng dần, nghề nghiệp mai một, đang có rủi ro tiềm ẩn thất truyền, thì quốc gia trọn vẹn giải phóng .
Cuộc sống vật chất chưa cao, nhưng nhiều mái ấm gia đình đã có của ăn của để, có điều kiện kèm theo shopping đồ vật mái ấm gia đình không chỉ thực dụng mà còn có tính năng trang trí, khơi dậy nếp sống văn hoá và truyền thống cuội nguồn. Tủ buyp phê, tủ Đức, tủ bằng, tủ lệch … kiểu nào cũng một hai năm là lỗi thời. Dân gian, nhất là nông thôn quay lại với tủ chè – tủ văn tiến, loại tủ cổ xưa của dân tộc bản địa. Sức mua mẫu sản phẩm này tăng nhanh chưa từng có trong lịch sử vẻ vang. Nghề làm tủ chè không phải là nghề chính của Đông Giao, nhưng do nhu yếu xã hội thôi thúc, nghề chạm Đông Giao sống lại và phục hưng nhanh gọn. Từ chạm khắc đồ thờ chuyển nhanh sang chạm tủ chè. Chỉ trong 8 năm, từ 4-5 nghệ nhân cao tuổi đã huấn luyện và đào tạo nên một đội ngũ thợ chạm vững mạnh với nhiều thợ trẻ đầy triển vọng .
Năm 1993 ở Đông Giao đã hình thành cơ sở dịch vụ thương mại tiên phong của mái ấm gia đình ông Vũ Xuân Cửu. Tuy rằng “ vạn sự khởi đầu nan ” tuy nhiên nó đã mở đường cho sự tăng trưởng mới của Đông Giao. Đối với thị trường trong nước, mẫu sản phẩm của Đông Giao được tiêu thụ ở khắp 3 miền. Thị trường miền Bắc xưa có phần như không thích ứng với loại sản phẩm này thì nay do nhu yếu của đời sống đã giúp cho mẫu sản phẩm Đông Giao khẳng định chắc chắn được mình ngay trên mảnh đất quê nhà .
Theo thống kê của Trung tâm Khuyến công và Tư vấn tăng trưởng công nghiệp tỉnh Thành Phố Hải Dương, tính đến năm năm ngoái làng nghề Đông Giao có tới 97 % số hộ tham gia nghề mộc với trên 400 thợ nam, nữ từ người già đến trẻ nhỏ. Thu nhập thấp nhất của một người làm thuê ở những quy trình đơn thuần là từ 5-6 triệu / tháng. Những người thợ tay nghề cao có thu nhập từ 10-12 triệu / tháng. Còn với những hộ mái ấm gia đình có thu nhập từ 30-40 triệu / tháng .
Đối với thị trường ngoài nước, Đông Giao có một loạt những shop, cơ sở dịch vụ thương mại xuất khẩu do người Đông Giao làm chủ tại đường Cộng Hoà – Thành phố Hồ Chí Minh. Những cơ sở thương mại này vừa là nơi ra mắt loại sản phẩm, vừa là nơi tiêu thụ loại sản phẩm của Đông Giao. Các cơ sở đã giúp cho Đông Giao tiêu thụ một số lượng hàng hoá lớn mỗi năm, đặc biệt quan trọng là trải qua những hợp đồng lớn với những nước ở khu vực châu Á và trên quốc tế .
Hiện nay, ở làng mộc Đông Giao, nhiều máy móc đã được đưa vào sản xuất, thôi thúc quy trình chế tác nhanh hơn. Tuy nhiên, dù máy có sản xuất ra những hoa văn tinh xảo đền đâu thì vẫn cần bàn tay con người thổi hồn vào tác phẩm … Với sự đam mê và phát minh sáng tạo không ngừng của những người nghệ nhân nơi đây, nghề mộc Đông Giao đang ngày càng tăng trưởng, có nhiều tác phẩm độc lạ và có tiếng sinh ra. Làng nghề mộc Đông Giao đang tạo được chỗ đứng vững chãi trên map làng nghề trong nước và khu vực .
Không chỉ đơn thuần là một làng nghề chạm khắc gỗ nổi tiếng, mà Đông Giao còn là một làng quê có truyền thống cuội nguồn văn hiến truyền kiếp. Đây chính là yếu tố đặc biệt quan trọng vì người Đông Giao vừa giỏi nghề lại chịu khó chịu thương chịu khó. Đông Giao có những giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể rất đa dạng và phong phú, phong phú với mạng lưới hệ thống di tích lịch sử lịch sử vẻ vang văn hoá như đình, đền, chùa, miếu, văn chỉ, với phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tiệc tùng … Đó là sự quy tụ tâm hồn trí tuệ của biết bao thế hệ người dân Đông Giao bồi đắp, giữ gìn và tăng trưởng từ khi làng được xây dựng đến nay .

Nguồn: quehuongonline.vn

BTV Nguyệt Ánh

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn