Tản mạn về văn hóa dân tộc Mông

Nam giới dân tộc Mông múa khèn tại Lễ hội Gầu Tào (TP. Lai Châu, tỉnh Lai Châu).Tìm hiểu về văn hóa truyền thống dân tộc Mông, chúng tôi thấy lớp lớp ý nghĩa trong từng phong tục, nếp sống hằng ngày, đã làm nên bức tranh văn hóa truyền thống dân tộc Mông đa sắc tố. Trò chuyện cùng ông Mùa A Tủa ở thành phố 2, thị xã Sìn Hồ, huyện Sìn Hồ ( Lai Châu ), một trong những tác giả có nhiều đề tài nghiên cứu và điều tra văn hóa truyền thống dân tộc Mông, chúng tôi được biết : Người Mông chia thành 3 nhóm : Mông Trắng, Mông Đen, Mông Hoa. Ngôn ngữ những nhóm cơ bản đều giống nhau, chỉ khác về âm thanh nói nặng, nhẹ. Phong tục tập quán khác nhau ở một số ít tục lệ riêng không liên quan gì đến nhau của mỗi nhóm và những dòng họ .Trong phục trang, ở cả 3 nhóm đều có sự tương đương ở phái mạnh, là quần vải đen ống rộng, áo vải đen, đầu đội khăn. Trang phục của phụ nữ Mông mỗi nhóm thì có sự độc lạ rõ ràng. Phụ nữ nhóm Mông trắng mặc váy vải lanh trắng, nhóm Mông hoa mặc váy thêu chỉ đủ sắc màu, nhóm Mông đen mặc váy đen thêu hoa văn chân váy. Trang sức làm bằng bạc, đồng, gồm : Khuyên tai, vòng cổ, vòng tay, bộ xà tích và nhẫn. Phụ nữ Mông, từ tuổi thơ đến trưởng thành đều được cha mẹ, những anh chị dạy se lanh, dệt vải, thêu hoa váy, áo, thắt lưng, khăn … nên tự chủ động trong phục trang của mình .Người Mông biết sử dụng nhiều loại nhạc cụ, như : Khèn, sáo, đàn môi, kéo nhị, khèn lá. Âm thanh nhạc cụ dân tộc Mông vừa mềm mịn và mượt mà như nước suối đầu nguồn, vừa hùng vĩ như thác nước, như núi non. Âm hưởng trữ tình ấy làm đắm say hồn người, là niềm tự hào của đồng bào dân tộc Mông .

Cây khèn không chỉ là nhạc cụ mà trở thành một biểu tượng gắn liền với dân tộc Mông. Tiếng khèn có âm thanh chất chứa nỗi lòng, là tiếng của núi rừng, bước chân nhẹ nhàng của loài thú, tiếng vỗ cánh mãnh liệt của loài chim, réo rắt suối nguồn ào ạt thác đổ khi mưa về. Khèn thổi khi đi nương, đi chợ, lấy củi… Chồng thổi khèn đi trước, vợ địu lu cở theo sau. Khèn thổi lúc đi chơi cùng bạn bè, khi nhàn rỗi. Đám ma, lễ hội cũng không thể thiếu khèn.

Ngoài khèn, người Mông còn sản xuất trống bằng gỗ bọc da. Sáo lưới và sáo hơi sản xuất từ cây trúc, lưỡi gà bằng đồng, gang. Đàn môi sử dụng đồng, gang có lưỡi gà, tạo âm thanh hòa quyện cùng tiếng hát giao duyên để nam, nữ gọi bạn. Quả pao khâu bằng vải để người trẻ tuổi ném chơi trong ngày liên hoan, Tết truyền thống. Cù quay thì làm bằng gỗ cứng …Dân tộc Mông có mối quan hệ ngặt nghèo, mật thiết giữa những dòng họ, giữa hội đồng của dân tộc, tính cố kết dân tộc rất can đảm và mạnh mẽ. Các dòng họ cũng tự đặt ra quy ước bỏ những phong tục tập quán lỗi thời, phát huy truyền thống cuội nguồn văn hóa truyền thống của dân tộc. Lễ hội Gầu tào ( chơi núi ) của dân tộc Mông lúc bấy giờ được những cơ quan hữu quan chú trọng phục dựng vào dịp Xuân mới để giữ gìn truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống của dân tộc, động viên ý thức của đồng bào. Ngoài phần lễ, phần hội có tổ chức triển khai những game show : Giã bánh giầy, múa khèn, thổi sáo, thổi đàn môi, thi trình diễn phục trang dân tộc, ném pao, kéo co, đẩy gậy, hát múa dân gian …Đánh cù là trò chơi truyền thống ngày Tết của đồng bào dân tộc Mông

Những truyền thống văn hóa của dân tộc Mông đã phản ánh lối sống vui vẻ, lành mạnh trong cuộc sống đời thường của họ. Dân ca người Mông là những bài hát do Nhân dân tự sáng tác và lưu truyền trong dân gian bao đời nay về các nội dung: Giao duyên, nghi lễ, than thân. Các bài ca có phần lời ca, âm nhạc và cả nghệ thuật diễn xướng.

Dân tộc Mông cũng có những bài ca phản ánh đời sống đời thường, tương thích với tâm ý xã hội thời nay. Nhiều câu hát thâm thúy : “ Nước chảy được thì nước chảy / Đất không chảy được thì đất lắng ”, “ Muối không thấy nước thì muối không tan / Tôi không thấy mình thì lòng tôi không yên ổn ” …Văn học dân gian người Mông gồm nhiều mô hình : Truyện cổ tích, thần thoại cổ xưa, những bài dân ca, tục ngữ … Trong đó, thần thoại cổ xưa kể về những nhân vật anh hùng, lý giải nguồn gốc thiên hà và những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên sinh ra. Truyện cổ tích kể về động vật hoang dã, thân phận mồ côi, sự tích lịch sử vẻ vang chống giặc ngoại xâm và về hoạt động và sinh hoạt xã hội. Tục ngữ thì phản ánh về kinh nghiệm tay nghề sản xuất của Nhân dân, mối quan hệ xã hội của hội đồng, phản ánh những việc tốt, phê phán việc xấu để giữ vững phẩm chất đạo đức lối sống của con người. Một số câu tục ngữ rất mê hoặc, như : “ Không được nói, khèn nghe thấy khèn gẫy / Trống nghe thấy trống thủng ”, “ Vợ chồng yêu nhau ngọt như mật ong / Ghét nhau thì cay như quả ớt ” …

Các nghi lễ trong cưới xin, lễ tang của người Mông hiện nay vẫn còn giữ được những nét văn hóa đặc sắc, phản ánh các quan niệm về lịch sử xã hội người Mông, về cộng đồng dân tộc Mông.

Hiện nay, cùng với sự tăng trưởng kinh tế tài chính, đời sống dân tộc Mông đã được nâng cao. Với những Chương trình : 135, 30 a và Chương trình tiềm năng vương quốc kiến thiết xây dựng Nông thôn mới, văn hóa truyền thống – xã hội được chăm sóc, đời sống ý thức ngày một phong phú, nhiều mẫu mã. Tin rằng, nền văn hóa truyền thống dân tộc Mông sẽ liên tục được bảo tồn, tăng trưởng nhờ ý thức của chính họ ở mái ấm gia đình, dòng họ và hội đồng. Và, nền văn hóa truyền thống ấy sẽ được tiếp nối, trao truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác .

Hiện nay, cùng với sự phát triển kinh tế, đời sống dân tộc Mông đã được nâng cao. Với các Chương trình: 135, 30a và Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới, văn hóa – xã hội được quan tâm, đời sống tinh thần ngày một đa dạng, phong phú. Tin rằng, nền văn hóa dân tộc Mông sẽ tiếp tục được bảo tồn, phát triển nhờ ý thức của chính họ ở gia đình, dòng họ và cộng đồng. Và, nền văn hóa ấy sẽ được tiếp nối, trao truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác.

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn