Chẩn đoán hình ảnh – nghề đoán bệnh qua… ảnh!

26/06/2021

Thoạt nghe qua hoàn toàn có thể bạn đang tưởng tượng một nghề tương tự như bói toán như đoán vận mệnh qua tướng số, đoán sự kiện qua lá bài, đoán tình duyên qua năm tuổi … Tuy nhiên, dù cùng chung chữ “ đoán ” nhưng lại là đoán bệnh qua … hình ảnh ! Một chuyên ngành non trẻ trong y khoa nhưng tăng trưởng rất nhanh và rất sâu trong những năm gần đây : ngành Chẩn đoán Hình ảnh.

Bài viết được thực hiện bởi THS.BS HỒ HOÀNG PHƯƠNG – Giám đốc Trung tâm Chẩn Đoán Hình Ảnh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh – TP.HCM.

Lược sử các tên gọi

Từ năm 1895 tia X được phát hiện và cho sinh ra kỹ thuật chụp X quang. Đây là kĩ thuật duy nhất thống trị ngành Chẩn đoán Hình ảnh ( CĐHA ) đến tận những năm 70 của thế kỉ trước, khi ấy tên gọi của ngành là Điện quang hoặc X quang. Bản chất tia X là sóng điện từ nên dùng chữ Điện quang để bao quát về ngành cũng là hài hòa và hợp lý. Vì thế, cho đến nay Hội Điện quang và Y học hạt nhân toàn nước vẫn đang hoạt động giải trí khá sôi sục. Tên gọi Ngành X quang lúc bấy giờ chỉ còn mang đặc thù lịch sử vẻ vang, nhưng tên “ Khoa X quang ” vẫn còn Open trong những cơ sở y tế tuyến huyện, xã khi nói về Chẩn đoán Hình ảnh. Ngay cả Bộ môn Chẩn đoán Hình ảnh của Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh, do thói quen nên có thời hạn gần 10 năm được gọi là Bộ môn X quang mặc dầu đã huấn luyện và đào tạo hầu hết những kĩ thuật tương quan đến chuyên ngành từ rất lâu. Theo thời hạn, những kỹ thuật mới và tân tiến dần Open. Ngành X quang có tên gọi mới là Chẩn đoán Hình ảnh – chuyên ngành dựa vào những kĩ thuật ghi hình ảnh để cho ra chẩn đoán. Tuy nhiên tên gọi này dễ gây hiểu nhầm vì người làm chuyên ngành này không chỉ chẩn đoán mà còn can thiệp điều trị dựa trên những thông tin hình ảnh ghi nhận được. Đây cũng chính là nguyên do Open cái tên Hình ảnh học Y khoa hay ngành Hình ảnh học ( Imaging – tiếng Anh ), cái tên bao hàm không thiếu tổng thể những nội dung và đúng chuẩn nhất khi nói về chuyên ngành còn non trẻ này !

Xem thêm: NỘI TỔNG HỢP – KHOA LÂM SÀNG HIỆN ĐẠI BẬC NHẤT TẠI TÂM ANH

Hình ảnh học Y khoa – “Cái bóng của sự thật!”

Cách đây hơn 15 năm, CĐHA được xem là ngành Cận lâm sàng tương hỗ đắc lực nhất sau quy trình thăm hỏi động viên và khám bệnh. Đây là chuyên ngành dựa trên hình ảnh để chẩn đoán bệnh. Là những biểu lộ bệnh lý được bộc lộ một cách gián tiếp trải qua những phương tiện đi lại ghi hình. Vì thế, Hình ảnh học Y khoa được ví von là “ cái bóng của thực sự ! ”. Lý do, những bác sĩ không trực tiếp nhìn “ thực sự ” nhưng từ những “ hình bóng ” ghi nhận và phản ánh, bác sĩ tiếp cận và phát hiện thực sự, tức là chẩn đoán ra bệnh. Theo thời hạn, cùng với sự tăng trưởng của những kỹ thuật mới, CĐHA không còn đơn thuần chỉ là ngành Cận lâm sàng. Nếu như lâm sàng là đến bên giường người bệnh, thăm khám, hỏi bệnh và cho ra chẩn đoán thì Cận lâm sàng là những phương tiện đi lại tương hỗ cho chẩn đoán và phần đông không tiếp xúc với người bệnh. Thực tế ngày này cho thấy, bác sĩ CĐHA liên tục tiếp xúc nhiều với bệnh nhân. Trừ kỹ thuật X quang, những kỹ thuật khác như siêu âm, CT, MRI và DSA đều rất cần thăm khám kỹ càng và tổng lực người bệnh để có hướng chẩn đoán khởi đầu, từ đó cho ra được kế hoạch khảo sát và thiết lập phác đồ ( protocol ) tương thích nhất. Ngoài ra, trong CĐHA còn có mảng Hình ảnh học can thiệp với nòng cốt là kĩ thuật DSA. Đây là nhánh kĩ thuật trực tiếp điều trị trải qua những can thiệp bằng đường chụp mạch như điều trị những túi phình trong não, dị dạng mạch máu, đặt stent thông nối những mạch máu bị chít hẹp, bơm những thuốc diệt ung thư trong điều trị u gan … Tất cả những điều này đưa đẩy CĐHA đổi tên thành ngành khác, ngành được xem như thể ngã ba lâm sàng và cận lâm sàng : ngành Hình ảnh học Y khoa. Ngày nay, không có chuyên khoa nào là không tương quan đến Hình ảnh học Y khoa. Ngay cả da liễu cũng cần đến sự tương hỗ của CĐHA khi gặp những bệnh lý mạng lưới hệ thống bộc lộ ngoài da, chụp thêm phim X quang phổi, X quang xương khớp để nhìn nhận tổng lực hơn. Hay như Tâm thần cũng phải dùng đến CĐHA vì ngoài yếu tố tinh thần bị tổn thương thì người bệnh cũng hoàn toàn có thể mắc những bệnh lý tích hợp khác. Điều này giúp cho việc chẩn đoán bệnh được tổng lực hơn. Do đó, CĐHA tương tác với mọi chuyên khoa và tương hỗ theo nhiều Lever trong việc phân phối thêm thông tin lâm sàng cho bệnh nhân.

Bác sĩ Chẩn đoán Hình ảnh – “Kẻ săn lùng”… sự thật

Nếu CĐHA được xem như thể “ Cái bóng của thực sự ” thì những bác sĩ Hình ảnh học chính là người đi truy lùng thực sự ! Những “ kẻ săn lùng ” này được trang bị 6 loại “ vũ khí ”, từ thô sơ đến tân tiến với những tính năng đặc biệt quan trọng khác nhau. Vì thế, họ phải biết được hiệu suất cao tối đa, phương pháp quản lý và vận hành từng loại cũng như biết cách tích hợp chúng với nhau. 6 loại loại “ vũ khí ” đó là :

1. X quang

Đây là loại “ vũ khí ” thô sơ và truyền kiếp nhất mà những bác sĩ CĐHA được trang bị để chẩn đoán những bệnh lý tương quan đến xương khớp và tầm soát khởi đầu những bệnh lý ở phổi trải qua chụp X quang ngực … Khi phối hợp với những thuốc tương phản trong lòng ống tiêu hóa, X quang cho cái nhìn tổng lực hơn so với những kĩ thuật khác trong việc nhìn nhận sự nhu động …

2. Siêu âm

Cũng được xem là loại “vũ khí” thô sơ nhưng có tính linh động rất cao. Không như các kĩ thuật khác phải có sự phối hợp của các kỹ thuật viên, siêu âm hoạt động khá độc lập nên đôi khi mang tính chất chủ quan, ít thông tin để so sánh với những loại khác. Siêu âm khảo sát tốt các bệnh lý ổ bụng. Đối với vùng chậu, đôi khi kỹ thuật siêu âm còn ưu thế hơn cả kỹ thuật CT trong chẩn đoán các bệnh lý tử cung, phần phụ. Siêu âm còn ứng dụng rộng rãi trong chẩn đoán các bệnh lý tim mạch, tuyến giáp, tuyến vú, theo dõi thai kỳ…

3. CT – X quang cắt lớp điện toán

Là một loại kĩ thuật được tăng trưởng lên từ X quang, kỹ thuật CT đem đến rất nhiều thông tin hữu dụng cho bác sĩ chẩn đoán hình ảnh trong những ca bệnh nhập viện vì cấp cứu như chấn thương, đột quỵ, đau bụng cấp … So với siêu âm và MRI thì kỹ thuật CT chiếm lợi thế hơn trong việc khảo sát bệnh lý thuộc lồng ngực, đặc biệt quan trọng là những tổn thương trong phổi. Lý do, siêu âm và MRI bị hạn chế khi gặp thiên nhiên và môi trường khí trong việc ghi hình do nguyên tắc tạo ảnh trọn vẹn khác xa và không dùng đến tia X.

4. MRI – Cộng hưởng từ

Được xem là kĩ thuật tân tiến và tăng trưởng nhảy vọt không kém gì CT, MRI là “ vũ khí ” có tính cạnh tranh đối đầu rất lớn vì tính bảo đảm an toàn về bức xạ, không sử dụng tia X. MRI phát huy hiệu quả trong những bệnh lý thuộc hệ thần kinh TW, gan mật, tim mạch, vú, những bệnh lý vùng chậu và hệ cơ xương khớp khi so với những loại kỹ thuật khác về mức độ cung ứng thông tin.

5. DSA – Chụp mạch máu số hóa xóa nền

Đây là loại “ vũ khí ” lợi hại nhất của những nhà Hình ảnh học. DSA là kỹ thuật “ chạm ” đến được thực sự, ngoài phát huy năng lực trong chẩn đoán còn can thiệp vào khâu điều trị. Kết quả điều trị của DSA thường được nhìn nhận là ngoạn mục vì đạt hiệu suất cao cao nhất trải qua sự can thiệp tối thiểu.

6. Y học hạt nhân

Nghe tên giống “ vũ khí hạt nhân ” nhưng nếu biết cách sử dụng thì khá bảo đảm an toàn và được ứng dụng trong rất nhiều nghành nghề dịch vụ. Đặc biệt, khi tích hợp với những kĩ thuật khác như CT, MRI thì thông tin mang lại vô cùng giá trị. Kỹ thuật này hoàn toàn có thể nhìn nhận đồng thời về hình thái lẫn công dụng của những cơ quan hoặc tổn thương được khảo sát. Tuy nhiên, Y học hạt nhân ngày này đang dần tách khỏi ngành CĐHA để “ tự trị ” vì tính chuyên biệt của mình. Ngày nay, chuyên ngành CĐHA hướng tới việc đào tạo và giảng dạy theo hướng sâu xa theo từng hệ cơ quan. Theo đó, những bác sĩ cũng được huấn luyện và đào tạo theo những chuyên ngành Hình ảnh học như Hình ảnh học thần kinh TW, Hình ảnh học lồng ngực, Hình ảnh học tim mạch, Hình ảnh học cấp cứu, Hình ảnh học Tiết niệu – sinh dục, Hình ảnh học bụng – chậu, Hình ảnh học cơ xương khớp, Hình ảnh học can thiệp, Hình ảnh học cấp cứu, Hình ảnh học Nhi khoa, Hình ảnh học sản phụ khoa … Như vậy, bác sĩ CĐHA sử dụng những kĩ thuật hình ảnh để thao tác trong ngành sâu xa của mình. Nhà Hình ảnh học trước hết phải nắm vững dịch tễ học, bệnh học, triệu chứng học và sử dụng linh động những kỹ thuật chẩn đoán để nghiên cứu và phân tích, tổng hợp và phân phối càng nhiều thông tin càng tốt nhằm mục đích đưa ra hướng chẩn đoán ở đầu cuối tương thích nhất. Có thể nói, ứng dụng Hình ảnh học Y khoa ngày này được xem như là cuộc phẫu thuật tiên phong để “ dò xét ” bệnh nhân và bác sĩ CĐHA chính là những “ phẫu thuật viên ảo ”. Họ sẽ nghiên cứu và phân tích hình ảnh và phân phối những dữ kiện tiên phong trải qua “ cái nhìn xuyên thấu ” để giúp bác sĩ lâm sàng có những hướng xử trí tương thích.

Kỹ thuật viên Chẩn đoán Hình ảnh – những chiến binh thầm lặng

Nếu bác sĩ là người đưa ra kế hoạch, phác đồ trong việc truy lùng thực sự thì kỹ thuật viên mới chính là người phải “ xông pha trận mạc ” để thực thi kĩ thuật đó. Họ là những người luôn sát cánh, “ song kiếm hợp bích ” với bác sĩ CĐHA để tạo ra những “ tác phẩm ” đẹp sắc nét, giúp cho việc chẩn đoán được đúng chuẩn hơn. Họ là người tạo ra “ bức tranh ”, còn bác sĩ là nhà phê bình, nghiên cứu và phân tích những tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật đó ! Chẩn đoán có đúng chuẩn, có hài hòa và hợp lý, có phân phối được nhiều thông tin hay không là nhờ sự hợp tác ngặt nghèo này. Thế nhưng, ít ai nhớ đến công lao của họ, những chiến binh thầm lặng … Kỹ thuật viên là người tiếp xúc với bệnh nhân trực tiếp trong quy trình thực thi những kĩ thuật chiếu chụp. Họ là cầu nối đáng an toàn và đáng tin cậy để san sẻ những vướng mắc giữa người bệnh với bác sĩ. Trong quy trình chụp, kỹ thuật viên cũng là người phải xử trí những yếu tố phát sinh như sự không dễ chịu của người bệnh khi ở trong lồng MRI, xử lý những tiếng ồn, xử trí những phản ứng do tiêm thuốc tương phản, thậm chí còn còn phải thụt tháo bơm rửa trong những kĩ thuật đặc biệt quan trọng khác … Trên toàn bộ những khó khăn vất vả đó, kĩ thuật viên còn là người phải chịu phơi nhiễm cao nhất so với tia X, họ phải đeo liều kế và được tổng hợp lại sau mỗi năm để xử trí kịp thời trong trường hợp vượt quá liều bức xạ lao lý.

Có thể thấy, bác sĩ, kỹ thuật viên Chẩn đoán hình ảnh không chỉ là người “săm soi” kỹ càng từng nốt chấm nhỏ trên hình ảnh, mà họ còn là người vận dụng tốt nhất giữa lý thuyết và thực tế để đưa ra những chẩn đoán chính xác nhất cho từng ca bệnh. Họ chính là những chiến binh thầm lặng mỗi ngày cống hiến tài năng và trí lực, chỉ mong tìm ra được chính xác nguồn cơn những đau đớn mà người bệnh đang chịu đựng.

Xem thêm: KẾ HOẠCH ĐÀO TẠO LIÊN TỤC NĂM 2021

ĐỂ ĐẶT LỊCH HẸN KHÁM VÀ TÌM HIỂU THÔNG TIN, XIN VUI LÒNG LIÊN HỆ HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

– TP. Hà Nội

• 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, TP.Hà Nội
• Hotline: 1800 6858

– TP. Hồ Chí Minh

• 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.Hồ Chí Minh
• Hotline: 028 7102 6789

– Fanpage : https://www.facebook.com/benhvientamanh

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Bác Sĩ