Tục làm vía của người Thái- Nghệ An

Lễ vật trong lễ gọi vía không cần quá cầu kỳ, nhưng nhất thiết phải có bát cơm/gói cơm, cùng với một ít đồ dùng, vật dụng của người được gọi vía. (Ảnh tư liệu)Theo ý niệm của người Thái, từ khi sinh ra đến khi quay trở lại với cát bụi, một người Thái phải có tối thiểu hai lần được làm vía. Vía trong tiếng Thái là ” khoắn ” ( hồn vía ). Nghi lễ ” làm vía ” hay ” gọi vía ” ( họng khoắn ) là gọi hồn vía trở về nhà cha mẹ, vợ con, quay trở lại với thể xác, để vía không đi long dong nơi đất người, nơi bờ suối, bờ sông, bờ vực hay tránh xa những loài vật nguy khốn trong rừng …Chủ trì buổi làm vía thường do thầy mo triển khai. Trước khi chuẩn bị sẵn sàng lễ làm vía, gia chủ phải sẵn sàng chuẩn bị những lễ vật như xôi, thịt gà, rượu … bày trên mâm để giữa sàn nhà. Thầy mo ngồi phía trước làm lễ, xung quanh là con cháu và họ hàng quen thuộc .Tùy từng nghi lễ làm vía mà sự sẵn sàng chuẩn bị lễ vật và nghi lễ cúng sẽ khác nhau. Đối với trẻ nhỏ mới sinh được 3 ngày sẽ được mái ấm gia đình tổ chức triển khai lễ làm vía để cầu khấn cho đứa trẻ luôn được khỏe mạnh, ngoan ngoãn, nhanh lớn … Người Thái gọi lễ này là “ Vắn ọc họ ”. Lễ vật và nghi thức của “ Vắn ọc họ ” gồm có 2 con gà hoặc lợn, những đồ trang sức đẹp như vòng tay hoặc vòng cổ và đồ mặc sơ sinh của cháu bé rồi bỏ vào 1 cái mâm. Trước khi chuẩn bị sẵn sàng cúng, người nhà nấu 1 nồi thuốc Nam và rót ra 9 bát cho người mẹ sơ sinh lần lượt uống trong lúc thầy mo khấn cúng những điều tốt đẹp cho đứa trẻ .

Khi đứa trẻ đã được 5 – 6 tháng tuổi thì người Thái lại tiếp tục tổ chức cúng vía mừng vui và cầu cho đứa trẻ khoẻ mạnh chóng lớn, tránh được ốm đau, tai qua nạn khỏi. Lễ làm vía này người Thái gọi là “Vắn chôm” hay còn gọi là vía mừng sự đầu thai.

Trong khi lao động hay đi đường nhiều lúc chẳng may gặp tai nạn đáng tiếc, gặp phải thú dữ làm cho con người thấp thỏm ( mất hồn, mất vía ), dẫn đến yếu bóng vía hay giật mình, người Thái lại tổ chức triển khai làm vía để gọi hồn về. Lễ vía này gọi là “ Vắn sên ” hay “ Vắn òn ” .“Vắn pớ mở”- Lễ làm vía cho cô dâu, chú rể trong ngày cưới (Ảnh BNA)

Trong lễ cưới, khi đôi vợ chồng mới dắt tay nhau bước cầu thang lên nhà chồng thì mẹ chồng cùng các chị dâu và các bà mễ đón 2 vợ chồng vào trong buồng làm vía mừng dâu mới gọi là “Vắn pớ mở”. Lễ vật gồm có váy áo, khăn piêu, dây thắt lưng, vòng, dây, nhẫn, hoa tai và gối nệm, các đồ trang sức sẵn theo tục lễ. Tất cả lễ vật được đặt trong khu vực mâm lễ.

Khi có người thân chuẩn bị đi xa lâu ngày mới về hoặc người thân trong gia đình phải chia tay ra đi. Người ta cũng làm vía để người ra đi được mạnh khoẻ, may mắn, phấn khởi. Lễ này gọi là “Vắn chầu”. Bố mẹ hay các cụ già, nội, ngoại ở xa đến thăm con cháu, cũng được con cháu trả ơn bằng cách làm vía cho bố mẹ hoặc ông bà, để bày tỏ lòng cảm ơn và cầu chúc cho bố mẹ ông bà mạnh khoẻ sống lâu muôn tuổi. Lễ vía này người Thái gọi là “Vắn huổm ”

Khi có ông bà, cha mẹ hay người già trong nhà bị ốm đau dài ngày, để cầu mong cho người ốm chóng khỏi bệnh, mạnh khỏe, ngoài việc chăm nom thuốc thang, người Thái không quên làm vía. Lễ vía này gọi là “ Họng vắn chầu húa ’ ’. Nghi thức và lễ vật gồm có chiếc áo của người già bị đau ốm, một gói gạo trắng, một cái giỏ bên trong đựng một con gà nhỏ và một thanh củi đang cháy đưa cho thầy mo. Thầy mo đến ngoài nhà bên đường hay đi rẫy, đi nương và đọc bài cúng khấn để đi tìm hỏi hồn vía người thân trong gia đình ( ông bà tổ tiên ) ở mường Trời hay ở nơi đâu thì về phù hộ, giúp sức hồn người ốm đau …Các lễ vật trong lễ gọi vía được đồng bào Thái đặt ngay giữa gian nhà chính. (Ảnh TL)Ngoài 1 số ít lễ vía đã kể trên, người Thái còn làm nhiều vía khác nữa. Tuy khác nhau về nghi thức, lễ vật nhưng tổng thể những cuộc làm vía khi kết thúc bằng việc buộc chỉ cổ tay cho người được làm vía. Ý nghĩa của việc buộc chỉ cổ tay nhằm mục đích mang đến sự suôn sẻ, tốt đẹp .Tục làm vía hay gọi vía đến nay vẫn được nhiều mái ấm gia đình người Thái ở Nghệ An bảo tồn như lưu giữ một nét đẹp văn hóa truyền thống trong đời sống tâm linh của người dân vùng cao xứ Nghệ .

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn