Mông Cổ – Wikipedia tiếng Việt

Mông Cổ (tiếng Mông Cổ: (Monggol) trong chữ Mông Cổ truyền thống; Монгол (Mongol) trong chữ Kirin, cách gọi chính thức để phân biệt với Nội Mông Cổ thuộc Trung Quốc), tên đầy đủ là Mông Cổ Quốc, hay theo tên chính trị chính thức là Nhà nước Mông Cổ (tiếng Mông Cổ: Монгол Улс, chuyển tự Mongol Uls) là một quốc gia nội lục có chủ quyền nằm tại nút giao giữa 3 khu vực Trung, Bắc và Đông của châu Á. Lãnh thổ Mông Cổ gần tương ứng với vùng Ngoại Mông trong lịch sử, và thuật ngữ này đôi khi vẫn được sử dụng để chỉ quốc gia hiện tại. Mông Cổ có đường biên giới với Trung Quốc về phía nam và với Liên bang Nga về phía bắc.

Mông Cổ có diện tích quy hoạnh 1.564.116 kilômét vuông ( 603.909 dặm vuông Anh ), là vương quốc có chủ quyền lãnh thổ khá đầy đủ lớn thứ 18 và thưa dân nhất trên quốc tế, dân số ước tính vào lúc hơn 3 triệu người ( 2020 ). Đây cũng là vương quốc nội lục lớn thứ nhì quốc tế, sau Kazakhstan. Mông Cổ có rất ít diện tích quy hoạnh đất hoàn toàn có thể canh tác nông nghiệp vì hầu hết chủ quyền lãnh thổ là thảo nguyên bao trùm, những dãy núi cao tập trung chuyên sâu về phía bắc và phía tây cùng sa mạc Gobi bao trọn phần phía nam. Ulaanbaatar là Hà Nội Thủ Đô và thành phố lớn nhất của Mông Cổ – nơi cư trú của khoảng chừng 45 % dân số quốc gia .Khoảng 30 % dân số Mông Cổ thời nay là dân du mục hoặc bán du mục, văn hóa truyền thống, lối sống du mục cùng loài ngựa vẫn được bảo tồn nguyên vẹn. Đa số dân cư là Fan Hâm mộ Phật giáo, tiếp đến là nhóm người không theo bất kể tôn giáo nào ( vô thần ), còn Hồi giáo chiếm lợi thế trong hội đồng người Kazakh thiểu số. Đa số công dân là người Mông Cổ, phần còn lại là nhóm nhỏ những người gốc Hoa, những dân tộc thiểu số như người Kazakh, người Tuva hầu hết sống tại miền tây quốc gia .

Khu vực Mông Cổ trong suốt chiều dài lịch sử từng nằm dưới quyền cai trị của nhiều Đế quốc du mục, như Hung Nô, Tiên Ti, Nhu Nhiên,… Năm 1206, Thành Cát Tư Hãn lập ra Đế quốc Mông Cổ, sau đó dần phát triển thành một trong những Đế quốc lục địa liền kề rộng lớn nhất trong lịch sử nhân loại, kéo dài từ châu Á sang châu Âu. Cháu nội của ông là Hốt Tất Liệt lập ra nhà Nguyên và tiếp tục chinh phục xuống miền Nam Trung Quốc. Sau khi nhà Nguyên sụp đổ, người Mông Cổ triệt thoái về Mông Cổ và lại tiếp tục xung đột phe phái như trước, ngoại trừ trong thời kỳ của Đạt Diên Hãn và Trát Tát Khắc Đồ Hãn.

Đến đầu thế kỷ XVI, Phật giáo Tây Tạng khởi đầu được truyền bá đến Mông Cổ. Nhà Thanh do người Mãn lập ra sáp nhập Mông Cổ trong thế kỷ XVII. Đến đầu thập niên 1900, khoảng chừng một phần ba phái mạnh trưởng thành tại Mông Cổ là tăng nhân. [ 12 ] [ 13 ] Sau khi nhà Thanh sụp đổ vào năm 1912, khu vực Ngoại Mông Cổ công bố độc lập từ Đại Thanh và đến năm 1921 thì thiết lập nền độc lập trong thực tiễn từ Trung Hoa Dân Quốc. Ngay sau đó, vương quốc này nằm dưới quyền trấn áp của Liên Xô ( thế lực đã giúp sức họ giành độc lập khỏi tay Trung Quốc ). Năm 1924, Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ được công bố xây dựng, trở thành một vương quốc vệ tinh của Liên bang Xô viết. [ 14 ] Đầu năm 1991, trước những dịch chuyển tại Liên Xô và Đông Âu, Mông Cổ thực thi cách mạng dân chủ độc lập vào đầu năm 1990, hiệu quả là một mạng lưới hệ thống chính trị dân cử đa đảng cùng bản Hiến pháp mới được phát hành năm 1992, theo đó, nước này chính thức quy đổi sang quy mô kinh tế thị trường. Mông Cổ gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới ( WTO ) vào năm 1997 cùng nhiều tổ chức triển khai quốc tế, kinh tế tài chính và thương mại khác trong khu vực và trên quốc tế những năm sau đó. [ 15 ]

Tiền sử và cổ đại[sửa|sửa mã nguồn]

Người đứng thẳng cư trú tại Mông Cổ từ 850.000 năm trước.[16] Người hiện đại tiến đến Mông Cổ khoảng 40.000 năm trước trong thời đại đồ đá cũ. Hang Khoit Tsenkher[17] tại tỉnh Khovd có các hình vẽ đất son màu hồng, nâu và đỏ sống động (niên đại từ 20.000 năm trước) về voi ma mút, linh miêu, lạc đà hai bướu, và đà điểu.

Đồng cỏ tại tỉnh Arkhangai. Mông Cổ là khu TT của nhiều đế quốc du mục .Các khu định cư nông nghiệp thời đại đồ đá mới ( khoảng chừng 5500 – 3500 TCN ) tại những địa phương như Norovlin, Tamsagbulag, Bayanzag, và Rashaan Khad. Sinh hoạt du mục cưỡi ngựa Open là một sự kiện then chốt trong lịch sử vẻ vang Mông Cổ và trở thành văn hóa truyền thống chi phối. Sinh hoạt du mục cưỡi ngựa được chứng tỏ qua những dẫn chứng khảo cổ học tại Mông Cổ trong văn hóa truyền thống Afanasevo ( 3500 – 2500 TCN ) thời đại đồ đồng đá và thời đại đồ đồng. Phát hiện xe có bánh tại những mộ táng thuộc văn hóa truyền thống Afanasevo có niên đại trước năm 2200 TCN. [ 18 ] Sinh hoạt du mục và gia công kim thuộc trở nên tăng trưởng hơn vào sau đó trong văn hóa truyền thống Okunev ( thiên niên kỷ 2 TCN ), văn hóa truyền thống Andronovo ( 2300 – 1000 TCN ) và văn hóa truyền thống Karasuk ( 1500 – 300 TCN ), lên đến cực điểm vào Đế quốc Hung Nô thuộc thời đại đồ sắt. Các di tích lịch sử thời đại đồ đồng tiền Hung Nô gồm đá hươu, kurgan, mộ tấm vuông, và bức họa trên đá .Mặc dù trồng trọt liên tục kể từ thời đại đồ đá mới, tuy nhiên nông nghiệp luôn duy trì quy mô nhỏ so với du mục chăn thả. Nông nghiệp hoàn toàn có thể được đưa đến từ phía tây hoặc phát sinh độc lập trong khu vực. Cư dân trong thời đại đồ đồng đá được miêu tả là thuộc chủng Mongoloid tại miền đông của Mông Cổ thời nay, và thuộc chủng Europoid tại miền tây. [ 17 ] Người Tochari ( Nguyệt Chi ) và người Scythia cư trú tại miền tây Mông Cổ trong thời đại đồ đồng. Xác một chiến binh Scythia phát hiện tại dãy núi Altai của Mông Cổ được cho là có niên đại khoảng chừng 2.500 năm, là một phái mạnh từ 30-40 tuổi có tóc vàng hoe. [ 19 ] Khi hoạt động và sinh hoạt du mục cưỡi ngựa được đưa đến Mông Cổ, TT chính trị của Thảo nguyên Âu-Á cũng chuyển đến Mông Cổ. Các cuộc xâm phạm của những dân tộc chăn nuôi gia súc ở phương bắc vào Trung Quốc trong thời nhà Thương và nhà Chu báo trước thời đại những đế quốc du mục .

Khái niệm về Mông Cổ là một thế lực độc lập ở phía bắc của Trung Quốc thể hiện trong một lá thư do Hán Văn Đế gửi Lão Thượng thiền vu vào năm 162 TCN (ghi trong Hán thư).[20]

Kể từ thời tiền sử, Mông Cổ là nơi cư trú của những dân tộc du mục, theo thời hạn họ hình thành những bang liên lớn giúp ngày càng tăng sức mạnh và lợi thế. Các thể chế thường thấy là chức vụ hãn, Kurultai ( hội đồng tối cao ), tả dực và hữu dực, quân đội đế quốc ( Keshig ) và mạng lưới hệ thống quân sự chiến lược theo hệ thập phân. Đế quốc tiên phong là Hung Nô, do Mặc Đốn tập hợp để hình thành một bang liên vào năm 209 TCN. Họ nhanh gọn nổi lên thành mối rình rập đe dọa lớn nhất cho nhà Tần, buộc Trung Quốc phải xây Trường thành. Tướng quân Mông Điềm của Tần phải đem 30 vạn quân canh giữ biên giới phía bắc, nhằm mục đích phòng thủ trước những cuộc tiến công tiêu diệt của Hung Nô. Đế quốc Hung Nô to lớn sống sót cho đến năm 93, bị sửa chữa thay thế bằng Đế quốc Tiên Ti ( 93 – 234 ), hàng loạt Mông Cổ ngày này nằm trong chủ quyền lãnh thổ vương quốc này .Hãn quốc Nhu Nhiên ( 330 – 555 ) gốc người Tiên Ti là thể chế tiên phong sử dụng ” khả hãn ” làm đế hiệu. Nhu Nhiên quản lý một chủ quyền lãnh thổ lớn trước khi bị Đột Quyết ( 555 – 745 ) vượt mặt, chủ quyền lãnh thổ của Đột Quyết còn lớn hơn vương quốc trước. Người Đột Quyết từng vây hãm Panticapaeum nay thuộc Krym tại châu Âu vào năm 576. Kế tiếp họ là Hãn quốc Hồi Cốt ( 745 – 840 ) của người Uyghur, vương quốc này bị người Kyrgyz vượt mặt. Người Khiết Đan là hậu duệ của người Tiên Ti, họ quản lý Mông Cổ thời nhà Liêu ( 907 – 1125 ), sau đó bang liên Mông Ngột Quốc ( 1125 – 1206 ) nổi lên .

Trung Cổ đến đầu thế kỷ XX[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ biểu lộ biên giới của Đế quốc Mông Cổ trong thế kỷ XIII so với những khu vực người Mông Cổ lúc bấy giờ ( đỏ ) .Trong cảnh hỗn loạn vào cuối thế kỷ XII, một tù trưởng tên là Thiết Mộc Chân sau cuối thống nhất thành công xuất sắc những bộ lạc Mông Cổ nằm giữa Mãn Châu và dãy núi Altai. Năm 1206, ông lấy hiệu là Thành Cát Tư Hãn, và thực thi một loạt chiến dịch quân sự chiến lược vốn nổi tiếng tàn tệ tại một hầu hết của châu Á, lập nên Đế quốc Mông Cổ, là đế quốc lục địa liền kề lớn nhất trong lịch sử vẻ vang quốc tế. Dưới sự quản lý của những người thừa kế của ông, đế quốc lê dài từ Ukraina lúc bấy giờ đến bán đảo Triều Tiên, và từ Siberia đến vịnh Oman, chiếm diện tích quy hoạnh khoảng chừng 33.000.000 kilômét vuông ( 13.000.000 dặm vuông Anh ), [ 21 ] ( 22 % tổng diện tích quy hoạnh đất liền của Trái đất ), dân số đạt trên 100 triệu người ( khoảng chừng một phần tư tổng dân số quốc tế vào đương thời ). Sự Open của Thái bình Mông Cổ cũng tạo thuận tiện đáng kể cho mậu dịch và thương nghiệp trên khắp châu Á vào thời đỉnh điểm của nó. [ 22 ] [ 23 ]Sau khi Thành Cát Tư Hãn từ trần, đế quốc bị phân hành bốn hãn quốc. Chúng sau cuối trở nên bán độc lập sau nội chiến của dòng Đà Lôi ( 1260 – 1264 ), vốn bùng phát do tranh chấp quyền lực tối cao sau khi Mông Kha từ trần vào năm 1259. Một trong những hãn quốc này gọi là ” Đại hãn quốc “, gồm có đất tổ của người Mông Cổ và Trung Quốc, đến thời Hốt Tất Liệt thì được gọi là nhà Nguyên. Hốt Tất Liệt định đô tại Bắc Kinh thời nay. Sau hơn một thế kỷ cầm quyền, nhà Nguyên bị nhà Minh thay thế sửa chữa vào năm 1368, triều đình của người Mông Cổ đào thoát về phía bắc. Khi quân Minh truy kích người Mông Cổ về đất tổ, họ cướp phá và diệt trừ kinh thành Hòa Lâm của người Mông Cổ. Một số cuộc tiến công trong số đó bị quân Mông Cổ dưới quyền Nguyên Chiêu Tông và bộ tướng là Khoách Khuếch Thiếp Mộc Nhi đẩy lui .Sau khi những quân chủ nhà Nguyên bị trục xuất khỏi Trung Quốc, người Mông Cổ liên tục quản lý quê nhà Mông Cổ, gọi là Bắc Nguyên. Trong những thế kỷ sau, diễn ra tranh chấp quyền lực tối cao đấm đá bạo lực giữa những phái khác nhau, đáng quan tâm là giữa dòng hậu duệ Thành Cát Tư Hãn và người Ngõa Lạt không phải hậu duệ của ông ( người Mông Cổ Tây ), ngoài những còn có một số ít cuộc xâm lăng của Trung Quốc như Minh Thành Tổ từng triển khai năm cuộc chinh phạt người Mông Cổ. Đến đầu thế kỷ XV, người Ngõa Lạt dưới quyền Dã Tiên thái sư giành được lợi thế, và tiến công Trung Quốc vào năm 1449. Quân của Dã Tiên từng bắt được Minh Anh Tông trong sự biến Thổ Mộc bảo. Đến khi Dã Tiên bị ám sát vào năm 1454, dòng hậu duệ của Thành Cát Tư Hãn giành lại quyền lực tối cao .
Đầu thế kỷ XVI, Đạt Diên Hãn và phu nhân là Mãn Đô Hải tái thống nhất toàn thể dân tộc Mông Cổ dưới quyền dòng hậu duệ Thành Cát Tư Hãn. Đến giữa thế kỷ XVI, A Nhĩ Thản Hãn của bộ lạc Thổ Mặc Đặc, một cháu nội của Đạt Diên Hãn – tuy nhiên không phải người thừa kế hoặc là hãn hợp pháp – lên nắm quyền. Ông xây dựng thành phố Hohhot nay thuộc Nội Mông vào năm 1557. sau khi A Nhĩ Thản Hãn gặp Đạt Lai Lạt Ma vào năm 1578, ông ra lệnh truyền Phật giáo Tây Tạng đến Mông Cổ. A Ba Đại Hãn của nhóm Khách Nhĩ Khách cải sang Phật giáo và lập Tu viện Erdene Zuu vào năm 1585. Cháu nội của ông là Zanabazar trở thành Jebtsundamba Khutughtu tiên phong vào năm 1640. Sau những chỉ huy, đến lượt hàng loạt dân cư Mông Cổ đi theo Phật giáo. Mỗi mái ấm gia đình để kinh và tượng Phật trên một bàn thờ cúng tại phía bắc lều của họ. Các quý tộc Mông Cổ hiến đất, tiền và mục dân cho những tu viện. Ngoài quyền lực tối cao tôn giáo, những thể chế tôn giáo đứng đầu và những tu viện nắm giữ quyền lực tối cao thế tục đáng kể .Hãn độc lập ở đầu cuối của người Mông Cổ là Lâm Đan Hãn vào đầu thế kỷ XVII. Ông tham gia những cuộc xung đột với người Mãn nhằm mục đích tranh nhau cướp bóc những thành thị của Trung Quốc. Đến năm 1636, hầu hết những bộ lạc Nội Mông đã quy phục người Mãn, là dân tộc lập ra nhà Thanh. Người Khách Nhĩ Khách ở đầu cuối quy phục nhà Thanh vào năm 1691, đến lúc này hàng loạt Mông Cổ thời nay thuộc quyền quản lý của nhà Thanh. Sau một số ít cuộc cuộc chiến tranh, người Chuẩn Cát Nhĩ ( người Mông Cổ Tây hay Oirat ) ở đầu cuối phần nhiều bị tàn phá trọn vẹn khi quân Thanh chinh phạt Dzungaria nay thuộc Tân Cương vào năm 1757 – 58. [ 24 ] Một số học giả ước tính khoảng chừng 80 % hoặc 60 vạn hoặc hơn người Chuẩn Cát Nhĩ bị thiệt mạng do dịch bệnh và cuộc chiến tranh. [ 25 ]Ngoại Mông Cổ được tự trị tương đối, gồm bốn bộ nằm dưới quyền quản trị của những hãn thế tập là Thổ Tạ Đồ Hãn ( Tusheet Khan ), Xa Thần Hãn ( Setsen Khan ), Trát Tát Khắc Đồ Hãn ( Zasagt Khan ) và Tái Âm Nặc Nhan Hãn ( Sain Noyon Khan ). Jebtsundamba Khutuktu của Mông Cổ là người có quyền thế lớn trên trong thực tiễn. Nhà Thanh cấm chỉ người Hán nhập cư hàng loạt đến khu vực, để cho người Mông Cổ duy trì văn hóa truyền thống của mình .Tuyến đường mậu dịch đa phần trong thời kỳ này là Con đường Trà qua Siberia ; con đường có những trạm cố định và thắt chặt nằm cách nhau 25 đến 30 kilômét ( 16 đến 19 mi ), mỗi trạm có 5-30 mái ấm gia đình làm trách nhiệm. Urga ( nay là Ulaanbaatar ) hưởng lợi lớn từ tuyến mậu dịch đường đi bộ này, do nó là điểm dân cư chính duy nhất tại Ngoại Mông được những thương nhân, quan chức và lữ khách dùng làm điểm dừng chân trên con đường Trà .Cho đến năm 1911, nhà Thanh duy trì quyền cai trị Ngoại Mông trải qua một loạt liên minh và thông hôn, cũng như những phương pháp quân sự chiến lược và kinh tế tài chính. Các trú tráp đại thần ( amban ) được đặt tại Khố Luân, Ô Lý Nhã Tô Đài, và Khoa Bố Đa, và Ngoại Mông được chia thành những bộ theo thể thức phong kiến và tăng lữ. Trong suốt thế kỷ XIX, giới vương công tăng cường quyền đại diện thay mặt tuy nhiên lại ít chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hơn so với thần dân của mình. Thái độ của giới quý tộc Mông Cổ, cùng với hành vi cho vay nặng lãi của những thương nhân Trung Quốc, cùng thu thuế bằng vàng thay vì động vật hoang dã, khiến cho thực trạng dân du mục nghèo nàn lan rộng. Đến năm 1911, có trên 700 tu viện lớn nhỏ tại Ngoại Mông ; 115.000 tăng nhân tại đó chiếm đến 21 % dân số. Ngoài Jebtsundamba Khutuktu, còn có 13 lạt ma cao quý hiện thân khác tại Ngoại Mông .

Lịch sử tân tiến[sửa|sửa mã nguồn]

Nhà Thanh sụp đổ vào năm 1912, Mông Cổ dưới quyền Bogd Khaan công bố độc lập. Tuy nhiên, Trung Hoa Dân Quốc mới xây dựng xem Mông Cổ là bộ phận chủ quyền lãnh thổ của mình. Tổng thống Trung Quốc Dân Quốc Viên Thế Khải cho rằng nước cộng hòa mới là thể chế thừa kế nhà Thanh. Bogd Khaan thì nói rằng cả Mông Cổ và Trung Quốc đều do người Mãn quản lý vào thời Thanh, và sau khi nhà Thanh sụp đổ vào năm 1911, giao ước Mông Cổ quy phục người Mãn trở nên vô hiệu. [ 26 ]Khu vực nằm dưới quyền trấn áp của Bogd Khaan gần tương ứng với Ngoại Mông thời Thanh. Năm 1919, sau Cách mạng Tháng Mười Nga, quân Trung Quốc dưới quyền Từ Thụ Tranh chiếm đóng Mông Cổ. Chiến tranh bùng phát tại miền giới phía bắc. Do hậu quả của Nội chiến Nga, tướng lĩnh Bạch vệ Nga Baron Ungern dẫn binh sĩ vào Mông Cổ trong tháng 10 năm 1920, đánh bại quân Trung Quốc đồn trú tại Khố Luân ( Ulaanbaatar ) vào đầu tháng 2 năm 1921 với giúp sức từ người Mông Cổ .Nhằm vô hiệu mối rình rập đe dọa từ Ungern, nước Nga Bolshevik quyết định hành động ủng hộ xây dựng một cơ quan chính phủ và quân đội Mông Cổ cộng sản. Quân đội Mông Cổ này chiếm phần thuộc Mông Cổ giáp thị xã Kyakhta của Nga từ tay quân Trung Quốc vào ngày 18 tháng 3 năm 1921, và đến ngày 6 tháng 7 quân Nga và Mông Cổ cộng sản đến Khố Luân. Mông Cổ lại công bố độc lập vào ngày 11 tháng 7 năm 1921. [ 27 ] Kết quả là Mông Cổ trở thành vương quốc link mật thiết với Liên Xô trong bảy thập niên sau đó .Năm 1924, sau khi Bogd Khaan từ trần vì ung thư thanh quản [ 28 ], hoặc theo 1 số ít nguồn là dưới tay những điệp viên Liên Xô, mạng lưới hệ thống chính trị của vương quốc đổi khác. Nước Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ được xây dựng. Năm 1928, Khorloogiin Choibalsan lên nắm quyền. Các nhà chỉ huy khởi đầu của nước Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ ( 1921 – 1952 ) không phải là người cộng sản và nhiều trong số họ theo chủ nghĩa liên Mông Cổ. Liên Xô lập ra một chính sách cộng sản tại Mông Cổ bằng cách tàn phá những người liên Mông Cổ. Trong thập niên 1960, Liên Xô công nhận Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ là những người cộng sản ” đích thực “, là thành phần nắm quyền sau khi nhà chỉ huy theo chủ nghĩa liên Mông Cổ là Choibalsan từ trần .
Damdin Sükhbaatar là một trong những người sáng lập Đảng Nhân dân Cách mạng Mông CổKhorloogiin Choibalsan cho thực thi tập thể hóa gia súc, mở màn tàn phá những tu viện Phật giáo, triển khai đàn áp kiểu Stalin tại Mông Cổ, hiệu quả là sát hại nhiều tăng nhân và những nhà chỉ huy khác. Trong thập niên 1920, một phần ba phái mạnh tại Mông Cổ là tăng nhân, và đến đầu thế kỷ XX có khoảng chừng 750 tu viện hoạt động giải trí tại đây. [ 29 ]Năm 1930, Nga ngăn ngừa người Buryat ( một phân nhóm Mông Cổ ) di cư sang Mông Cổ nhằm mục đích đề phòng tái thống nhất liên Mông Cổ. Toàn bộ những nhà chỉ huy của Mông Cổ không triển khai nhu yếu của Nga về thi hành khủng bố người Mông Cổ đều bị người Nga hành quyết, trong số họ có cựu quản trị và thủ tướng Peljidiin Genden và cựu thủ tướng Anandyn Amar. Thanh trừng kiểu Stalin tại Mông Cổ mở màn vào năm 1937, sát hại trên 30.000 người. Năm 1952, Choibalsan chết một cách khả nghi tại Liên Xô. Nhà chỉ huy Quốc tế cộng sản Bohumír Šmeral nói rằng ” Nhân dân Mông Cổ không quan trọng, đất mới quan trọng. Đất Mông Cổ lớn hơn Anh, Pháp và Đức “. [ 30 ]Sau khi Nhật Bản xâm lăng Đông Bắc Trung Quốc vào năm 1931, Mông Cổ bị rình rập đe dọa tại phía đông. Trong Chiến tranh Biên giới Xô-Nhật năm 1939, Liên Xô phòng thủ thành công xuất sắc Mông Cổ trước chủ nghĩa bành trướng Nhật Bản. Mông Cổ chiến đấu chống Nhật Bản trong đại chiến này, cũng như trong Chiến tranh Xô-Nhật vào tháng 8 năm 1945 nhằm mục đích giải phóng Nội Mông khỏi Nhật Bản và Trung Quốc .
Tượng đài tưởng niệm những nạn nhân trong những đợt thanh trừng chính trịTháng 2 năm 1945, Hội nghị Yalta lao lý về Liên Xô tham gia Chiến tranh Thái Bình Dương. Một trong số những điều kiện kèm theo của Liên Xô tại hội nghị Yalta là sau cuộc chiến tranh Ngoại Mông duy trì độc lập. Một cuộc trưng cầu dân ý diễn ra vào ngày 20 tháng 10 năm 1945, theo số liệu chính thức 100 % cử tri bỏ phiếu cho độc lập. [ 31 ] Sau khi nước Cộng hòa Nhân dân Nước Trung Hoa xây dựng, họ và Mông Cổ xác nhận công nhận lẫn nhau vào ngày 6 tháng 10 năm 1949. Đến khi Chia rẽ Trung-Xô tăng trưởng trong thập niên 1960, Mông Cổ link vững chãi với Liên Xô. Năm 1960, Mông Cổ giành được ghế thành viên tại Liên Hiệp Quốc sau khi nhiều nỗ lực trước đó thất bại do Hoa Kỳ và Trung Quốc Dân Quốc tại Đài Loan phủ quyết .Những năm hậu chiến cũng diễn ra những bước tiến tăng cường nhằm mục đích hướng đến hình thành một xã hội xã hội chủ nghĩa. Trong thập niên 1950, gia súc lại bị tập thể hóa. Cùng thời kỳ, những nông trại quốc doanh được xây dựng, và với viện trợ từ Liên Xô và Trung Quốc, những dự án Bất Động Sản hạ tầng như đường tàu Xuyên Mông Cổ được hoàn thành xong. Trong thập niên 1960, thành phố Darkhan được kiến thiết xây dựng với viện trợ từ Liên Xô và những vương quốc khác trong COMECON, và đến thập niên 1970 tổng hợp Erdenet hình thành .Ngày 26 tháng 1 năm 1952, Yumjaagiin Tsedenbal lên nắm quyền tại Mông Cổ. Chính sách ngoại giao của ông ghi dấu ấn với những nỗ lực nhằm mục đích đưa Mông Cổ hợp tác mật thiết hơn nữa với Liên Xô. Được Liên Xô tương hỗ trọn vẹn, Tsedenbal thanh trừng thành công xuất sắc những đối phương chính trị của mình. Người ta nói rằng trong thời hạn làm nguyên thủ vương quốc, Tsedenbal đệ trình nhu yếu hợp nhất Mông Cổ vào Liên Xô từ năm đến tám lần, tuy nhiên những yêu cầu này luôn bị những nhà chỉ huy Liên Xô bác bỏ. Trong khi Tsedenbal đang đi thăm Moskva vào tháng 8 năm 1984, thực trạng sức khỏe thể chất rất xấu của ông khiến QH công bố ông nghỉ hưu và sửa chữa thay thế ông bằng Jambyn Batmönkh .Sự sự sụp đổ của Liên Xô vào năm 1989 ảnh hưởng tác động mạnh đến chính trường và người trẻ tuổi Mông Cổ. Nhân dân Mông Cổ thực thi cách mạng dân chủ tự do vào năm 1990, dẫn đến mạng lưới hệ thống đa đảng và kinh tế thị trường. Một bản hiến pháp mới được phát hành vào năm 1992, cụm từ ” Cộng hòa Nhân dân ” bị vô hiệu khỏi quốc hiệu. Quá trình quy đổi sang kinh tế thị trường thường không vững chãi ; vào đầu thập niên 1990 vương quốc phải đương đầu với lạm phát kinh tế cao và thiếu vắng thực phẩm. Thắng lợi bầu cử tiên phong của những đảng phi cộng sản đến vào trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1993. Trung Quốc ủng hộ đơn đệ trình của Mông Cổ xin làm thành viên của Diễn đàn Hợp tác châu Á ( ACD ), Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương ( APEC ) và trao cho Mông Cổ vị thế quan sát viên tại Tổ chức Hợp tác Thượng Hải. [ 32 ]Trong bầu cử QH năm 1996, Liên minh Dân chủ giành thắng lợi, dưới quyền đồng chỉ huy của Tsakhiagiin Elbegdorj. Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ lần đầu để mất thế đa phần. [ 33 ] Ứng cử viên của Đảng Nhân dân Cách mạng là Natsagiin Bagabandi đắc cử làm tổng thống năm 1997, và tái đắc cử vào năm 2001. Trong những cuộc bầu cử QH vào năm 2000, 2004, và 2008 Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ giành thắng lợi và lại trở thành đảng cầm quyền. Kết quả bầu cử năm 2004 buộc đảng này phải gia nhập một chính phủ nước nhà liên minh, tuy nhiên họ rời bỏ liên minh vào tháng 1 năm 2006 và tự lập cơ quan chính phủ. Đảng Nhân dân Cách mạng Mông Cổ thành lập một chính phủ nước nhà liên minh với Đảng Dân chủ vào năm 2008, tuy nhiên thắng lợi hầu hết của Đảng Nhân dân Cách mạng phải đối lập với những cáo buộc gian lận phiếu và những cuộc rối loạn sau đó .Trong bầu cử tổng thống năm 2009, ứng viên của Đảng Dân chủ là Tsakhiagiin Elbegdorj thắng lợi trước tổng thống đương nhiệm Nambaryn Enkhbayar của Đảng Nhân dân Cách mạng. [ 34 ] [ 35 ] Đảng Dân chủ giành thắng lợi trong bầu cử QH vào năm 2012. [ 36 ] Năm 2012, Đảng Nhân dân Mông Cổ ( bỏ từ ” cách mạng ” năm 2010 ) chịu thất bại lần tiên phong lịch sử vẻ vang tại kỳ bầu cử địa phương. [ 37 ] Trong kỳ bầu cử tổng thống năm 2013, ứng viên của Đảng Dân chủ là Tsakhiagiin Elbegdorj tái đắc cử. [ 38 ] Đảng Nhân dân Mông Cổ giành thắng lợi lớn trong bầu cử QH năm năm nay. [ 39 ]

Chính trị và hành chính[sửa|sửa mã nguồn]

Một kỳ họp của Đại Khural Quốc giaMông Cổ lúc bấy giờ là một nước cộng hòa dân chủ đại nghị bán tổng thống, theo đó tổng thống được bầu cử trực tiếp. [ 3 ] [ 4 ] [ 5 ] Nhân dân cũng chọn ra những đại biểu QH, gọi là Đại Khural Quốc gia. Tổng thống chỉ định thủ tướng, và chỉ định nội các theo yêu cầu của thủ tướng. Hiến pháp Mông Cổ bảo vệ 1 số ít quyền tự do, gồm có quyền tự do ngôn luận và tôn giáo. Mông Cổ có một số ít chính đảng, lớn nhất là Đảng Nhân dân Mông Cổ và Đảng Dân chủ. Tổ chức phi chính phủ Freedom House nhìn nhận Mông Cổ là vương quốc tự do. [ 40 ]Đảng Nhân dân Mông Cổ có tên là Đảng Nhân dân Cách mạng từ năm 1921 đến năm 2010, họ xây dựng cơ quan chính phủ của Mông Cổ từ năm 1921 đến năm 1996, và từ năm 2000 đến năm 2004. Từ năm 2004 đến năm 2006, họ là bộ phận trong cơ quan chính phủ liên minh với Đảng Dân chủ và những đảng khác, và sau năm 2006 họ là đảng chi phối hai liên minh khác. Đảng Dân chủ là thế lực chi phối trong cơ quan chính phủ liên minh từ năm 1996 đến năm 2000, và là đối tác chiến lược gần bình đẳng trong cơ quan chính phủ liên minh từ năm 2004 đến năm 2006. Trong bầu cử QH năm 2012, không đảng nào chiếm đa phần trong QH ; [ 41 ], tuy nhiên do Đảng Dân chủ có nhiều ghế đại biểu nhất, [ 42 ], nên chỉ huy của đảng là Norovyn Altankhuyag được chỉ định làm thủ tướng. [ 43 ] Năm năm trước, sửa chữa thay thế ông là Chimediin Saikhanbileg. Đảng Nhân dân Mông Cổ giành thắng lợi lớn trong bầu cử QH năm năm nay và thủ tướng hiện tại là Jargaltulgyn Erdenebat .Tổng thống Mông Cổ đa phần có vai trò hình tượng, nhưng hoàn toàn có thể ngăn cản những quyết định hành động của nghị viện, và nếu nghị viện muốn bác bỏ điều này phải có biểu quyết thuận với hơn hai phần ba số phiếu. Hiến pháp Mông Cổ đặt ra ba nhu yếu với một cá thể muốn trở thành tổng thống, phải là một người sinh ra tại Mông Cổ, tối thiểu 45 tuổi, và đã sống ở Mông Cổ trong năm năm trước khi nhậm chức. Tổng thống cũng bị nhu yếu phải chính thức rút lui khỏi đảng của mình. Tổng thống hiện tại là Tsakhiagiin Elbegdorj, người từng hai lần làm thủ tướng và là một thành viên của Đảng Dân chủ được bầu lên làm tổng thống năm 2009 và tái cử vào năm 2013 .Mông Cổ sử dụng một mạng lưới hệ thống nghị viện đơn viện theo đó tổng thống có một vai trò hình tượng, và phe lập pháp chọn ra cơ quan chính phủ để thực thi quyền hành pháp. Nhánh lập pháp được gọi là ” Đại Khural Quốc gia “, là QH đơn viện với 76 ghế. Các thành viên của viện được bầu ra theo tổng tuyển cử với nhiệm kỳ 4 năm. Đại Khural Quốc gia có vai trò lớn trong chính phủ nước nhà Mông Cổ với tổng thống hầu hết chỉ mang tính hình tượng và thủ tướng được nghị viện trải qua .

Thủ tướng và Nội các[sửa|sửa mã nguồn]

Thủ tướng Mông Cổ do Đại Khural Quốc gia bầu ra. Thủ tướng lúc bấy giờ là Sükhbaataryn Batbold lên nhậm chức ngày 29 tháng 10 năm 2009. Phó thủ tướng là Norovyn Altankhuyag. Có những ghế bộ trưởng liên nghành cho mỗi nhánh ( kinh tế tài chính, quốc phòng, lao động, nông nghiệp, vân vân ) và những chức vụ đó tạo nên nội các của thủ tướng .Nội các do thủ tướng chỉ định với sự tham vấn tổng thống và được Đại Khural Quốc gia trải qua .

Quan hệ ngoại giao và quân đội[sửa|sửa mã nguồn]

Mông Cổ thiết lập quan hệ ngoại giao hữu nghị và duy trì những phái bộ ngoại giao với nhiều vương quốc trên toàn thế giới, tiêu biểu vượt trội như : Nước Hàn, Hoa Kỳ, Ấn Độ, Liên bang Nga, Bắc Triều Tiên, Nhật Bản, Sri Lanka, Thổ Nhĩ Kỳ, và Cộng hoà Nhân dân Nước Trung Hoa, … nhà nước Mông Cổ khuyến khích góp vốn đầu tư trực tiếp và triển khai nhiều hoạt động giải trí thương mại với quốc tế. Mông Cổ ủng hộ cuộc tiến công Iraq vào năm 2003 của quân đội Hoa Kỳ và những nước liên minh, vương quốc này cũng nhiều lần gửi binh sĩ với số lượng từ 103 tới 180 quân nhân mỗi đợt tới Iraq trong khoảng chừng thời hạn đó. Hiện nay, có khoảng chừng 130 binh sĩ đang được tiến hành tại Afghanistan, khoảng chừng 200 người đang thực thi trách nhiệm gìn giữ độc lập ở Sierra Leone dưới sự chuyển nhượng ủy quyền của Liên Hiệp Quốc để bảo vệ Tòa án đặc biệt quan trọng của tổ chức triển khai này ở đó. Vào tháng 7 năm 2009, Mông Cổ gửi một tiểu đoàn tới Chad để tương hỗ cho MINURCAT [ 44 ] .Từ năm 2005 tới năm 2006, khoảng chừng 40 binh sĩ đã được tiến hành với những Tiểu đoàn của Bỉ và Luxembourg tại Kosovo. Ngày 21 tháng 11 năm 2005, George W. Bush trở thành vị Tổng thống tiên phong của Mỹ tới thăm chính thức Mông Cổ. [ 45 ] Năm 2004, trong quá trình Bulgaria làm quản trị, Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu ( OSCE ) đã mời Mông Cổ trở thành đối tác chiến lược mới nhất của họ tại châu Á .Mông Cổ có đại sứ quán tại những thủ đô hà nội, thành phố như : Almaty, Ankara, Bangkok, Berlin, Bắc Kinh, Brussels, Budapest, Bình Nhưỡng, Cairo, Canberra, Warsaw, Washington, D.C., Viên, Viên Chăn, La Habana, Delhi, Luân Đôn, Moskva, Ottawa, Paris, Praha, Seoul, Sofia, Tokyo, Thành Phố Hà Nội, và Nước Singapore, một lãnh sự tại Irkutsk và Ulan-Ude, duy trì phái bộ ngoại giao tại Liên Hiệp Quốc ở Thành Phố New York ( Mỹ ) cũng như Liên minh châu Âu ở Geneva. [ 46 ]

Địa lý và khí hậu[sửa|sửa mã nguồn]

Phần phía nam Mông Cổ link với Sa mạc Gobi, trong khi những phần phía bắc và phía tây là núi nonVới diện tích quy hoạnh 1.564.116 km² [ 47 ] ( 603,909 mi² ), Mông Cổ là nước rộng thứ 19 trên quốc tế, sau Iran. Nước này lớn hơn rất nhiều so với nước đứng tiếp nối là Peru .

Địa lý Mông Cổ đa dạng với Sa mạc Gobi ở phía nam và các vùng núi lạnh ở phía bắc và phía tây. Đa phần lãnh thổ Mông Cổ gồm các thảo nguyên. Đỉnh cao nhất tại Mông Cổ là Đỉnh Khüiten thuộc khối núi Tavan bogd ở cực tây với độ cao 4,374 m (14,350 ft). Châu thổ hồ Uvs Nuur, chung với nước Cộng hòa Tuva tại Nga, là một Địa điểm di sản tự nhiên thế giới.

Bản đồ phân loại khí hậu Köppen Mông CổHầu hết nước này đều nóng vào mùa hè và rất lạnh về mùa đông, với nhiệt độ trung bình tháng 1 hạ xuống chỉ còn – 30 °C ( – 22 °F ). [ 48 ]

Nước này cũng thỉnh thoảng gặp phải những đợt thời tiết khắc nghiệt được gọi là zud. Ulan Bator có nhiệt độ trung bình thấp nhất so với bất kỳ thủ đô nào khác trên thế giới. Mông Cổ cao, lạnh và nhiều gió. Nước này có khí hậu lục địa cực đoan với mùa đông dài và lạnh, mùa hè ngắn, và đa phần lượng mưa trong năm cũng diễn ra vào mùa hè. Nước này trung bình có 257 ngày không mây mỗi năm, và thường ở trung tâm của một vùng có áp lực khí quyển cao. Lượng mưa cao nhất ở phía bắc (trung bình 20 tới 35 centimét một năm) và thấp nhất ở phía nam, với lượng mưa hàng năm 10 tới 20 centimét. Vùng cư cực nam là Sa mạc Gobi, một số vùng tại đó hầu như không có mưa trong nhiều năm.

Cái tên ” Gobi ” là một thuật ngữ tiếng Mông Cổ để chỉ một thảo nguyên sa mạc, thường nói tới một đặc tính của loại đất không có đủ thực vật cho những con marmot nhưng đủ cho lạc đà. Người Mông Cổ phân biệt Gobi khỏi sa mạc thực sự, dù sự độc lạ không phải luôn rõ ràng với những người bên ngoài không quen thuộc với cảnh vật Mông Cổ. Các vùng đất Gobi rất mong manh và dễ bị tàn phá bởi sự quá tải, dẫn tới sự lan rộng ra của sa mạc thực sự, một vùng đá vô dụng nơi thậm chí còn cả lạc đà hai bướu cũng không sống nổi .

Hệ sinh thái[sửa|sửa mã nguồn]

Một hệ sinh thái thảo nguyên ở Mông CổĐặc trưng của hệ sinh thái Mông Cổ chính là đồng bằng lớn với những thảo nguyên rộng bát ngát và sự lợi thế của những động vật hoang dã móng guốc ăn cỏ. Thảo nguyên Mông Cổ điển hình nổi bật với những đàn thú móng guốc sinh sống, trong đó đáng chú ý quan tâm là những đàn linh dương quần tụ cùng nhau với số lượng rất lớn, những bầy thú móng guốc thường tụ hội cùng nhau trước khi vận động và di chuyển đến nơi có nguồn thức ăn đa dạng và phong phú. [ 49 ] Gia súc ở Mông Cổ cũng chiếm số lượng rất lớn và đông đúc trên đồng cỏ .Hệ sinh vật và động vật hoang dã Mông Cổ có tổng số 138 loài động vật hoang dã có vú, có 449 loài chim, 75 loài cá cũng như những loài động vật hoang dã lưỡng cư và bò sát. Tổng cộng có 30 loài động vật hoang dã có vú và phân loài đã được đưa vào phân loại hiếm và rất hiếm của Sách đỏ Mông Cổ, gồm có cả những những con ngựa hoang Mông Cổ ( còn gọi là Takhi ) cũng như nhiều động vật hoang dã có vú khác, đặc biệt quan trọng là quần thể linh dương Mông Cổ khá phần đông. Mặc dù Mông Cổ hiện có 30 loài động vật hoang dã có vú đặc trưng, nhưng chỉ có năm loại thông dụng, đó là ngựa, dê, cừu, bò, lạc đà với tổng đàn 60 triệu con, trong đó ngựa Mông Cổ có khoảng chừng trên 2,5 triệu con .

Phân chia hành chính[sửa|sửa mã nguồn]

Mông Cổ được chia thành 21 aimag (tỉnh), và các tỉnh được chia tiếp thành 315 sum (huyện). Thủ đô Ulan Bator được quản lý hành chính riêng biệt như một khot (khu đô thị) với vị thế tỉnh. Các aimag gồm:

Thủ đô Ulan Bator là cổng của hầu hết những quan hệ và thương mại trong nước và quốc tế. Kinh tế Mông Cổ tập trung chuyên sâu vào nông nghiệp và khai thác mỏ. [ 50 ] Mông Cổ có nhiều nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên, và đồng, than, môlípđen, kẽm, tungsten, và vàng chiếm một phần nhiều loại sản phẩm công nghiệp .

Hiện có hơn 30,000 doanh nghiệp độc lập tại Mông Cổ, chủ yếu tập trung quanh thành phố thủ đô[cần dẫn nguồn]. Đa số dân cư bên ngoài các khu vực đô thị sinh sống bằng chăn thả tự cấp tự túc; các loại gia súc chủ yếu gồm cừu, dê, bò, ngựa, và lạc đà hai bướu. Các sản phẩm lương thực gồm bột mì, lúa mạch, khoai tây, các loại rau, cà chua, dưa hấu, sea-buckthorn cỏ cho gia súc. GDP trên đầu người năm 2015 là $3,946.[15]

Dù GDP đã tăng không thay đổi từ năm 2002 ở vận tốc 7.5 % theo một ước tính chính thức năm 2006, nước này vẫn đang phải cố gắng nỗ lực để xử lý một khoản thâm hụt thương mại khá lớn. Một khoản nợ quốc tế lớn ( $ 11 tỷ ) với Nga đã được cơ quan chính phủ Mông Cổ xử lý năm 2004 với một khoản chi trả USD 250 triệu. Dù có tăng trưởng, tỷ suất dân số sống dưới mức nghèo nàn ước tính là 35.6 % năm 1998, 36.1 % năm 2002 – 2003, 32.2 % năm 2006, [ 51 ] và cả tỷ suất thất nghiệp và lạm phát kinh tế đều khá cao ở mức 3.2 % và 6.0 %, ( năm 2006 ) Đối tác thương mại lớn nhất của Mông Cổ là Trung Quốc. Ở thời gian năm 2006, 68.4 % xuất khẩu của Mông Cổ là sang Trung Quốc và Trung Quốc cung ứng 29.8 % nhập khẩu của Mông Cổ. [ 52 ]thị trường Chứng khoán Mông Cổ, được xây dựng năm 1991 tại Ulan Bator, là đầu tư và chứng khoán nhỏ nhất quốc tế xét theo tư bản hóa thị trường. [ 53 ] [ 54 ]Tính đến năm năm nay, GDP của Mông Cổ đạt 11.164 USD, đứng thứ 129 quốc tế và đứng thứ 38 châu Á .

Lĩnh vực công nghiệp[sửa|sửa mã nguồn]

Công nghiệp hiện chiếm 21.4 % GDP, xê dịch tương tự với nghành nghề dịch vụ nông nghiệp ( 20.4 % ). Các ngành công nghiệp gồm vật tư kiến thiết xây dựng, khai mỏ ( than, đồng, môlípđen, fluorspar, kẽm, tungsten, và vàng ), dầu, thực phẩm và đồ uống, chế biến những mẫu sản phẩm từ gia súc, và casơmia và sản xuất sợi tự nhiên. Tỷ lệ tăng trưởng sản xuất công nghiệp ước tính ở mức 4.1 % năm 2002. Khai mỏ liên tục tăng trưởng như một ngành công nghiệp chính của Mông Cổ với dẫn chứng ở số lượng công ty Trung Quốc, Nga và Canada xuất hiện và tiến hành kinh doanh tại Mông Cổ. [ 15 ] Sản xuất thực phẩm trong nước, đặc biệt quan trọng thực phẩm đóng gói đã tăng nhanh cùng vận tốc góp vốn đầu tư từ những công ty quốc tế .

Khoa học và công nghệ tiên tiến[sửa|sửa mã nguồn]

Một số công ty công nghệ từ các quốc gia láng giềng, như Hàn Quốc và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đã bắt đầu mở văn phòng tại Mông Cổ. Những công ty này có ý định tập trung vào phát triển phần mềm hơn là sản xuất phần cứng[cần dẫn nguồn]. Một số công ty viễn thông và nhà cung cấp dịch vụ internet đã được thành lập dẫn tới sự cạnh tranh lớn trên thị trường internet và điện thoại, đặc biệt là điện thoại di động như Mobicom Corporation và Magicnet, đây là những nhà điều hành điện thoại di động và ISP lớn nhất ở Mông Cổ.

Một thị trường hàng không mở tại Tsetserleg. Các thị trường hàng không mở là nơi thường diễn ra thanh toán giao dịch thương mại tại Mông Cổ

Lĩnh vực dịch vụ[sửa|sửa mã nguồn]

Sau những cú sốc chuyển tiếp đầu thập niên 1990, sản xuất trong nước Mông Cổ đã tăng trở lại. Theo CIA World Factbook, năm 2003, nghành nghề dịch vụ dịch vụ chiếm 58 % GDP, với 29 % lực lượng lao động và 1.488 triệu người tham gia .

Đầu tư nước ngoài từ các quốc gia khác (gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức[cần dẫn nguồn] và Nga) đã giúp làm gia tăng số lượng đường sá. Quan trọng nhất là một con đường theo hướng nam bắc dài 1000 km dẫn từ biên giới Nga ở Sükhbaatar tới biên giới Trung Quốc tại Zamyn-Üüd. Có nhiều công ty vận tải tại Mông Cổ, gồm MIAT, Aero Mongolia, và Eznis Airways.

Các mẫu sản phẩm dầu mỏ đa phần ( 80 % ) được nhập khẩu từ Nga, khiến Mông Cổ dễ bị ảnh hưởng tác động bởi những cú sốc từ phía nhà phân phối. Đây là một ví dụ đơn cử về tác động ảnh hưởng của những vương quốc láng giềng trên nền kinh tế tài chính của họ .
Đường sắt xuyên Mông Cổ là tuyến đường sắt chính nối giữa Mông Cổ và những nước láng giềng. Nó khởi đầu tại Đường sắt xuyên Siberia ở Nga tại thị xã Ulan-Ude, chạy vào Mông Cổ, chạy qua Ulaanbaatar, sau đó vào Trung Quốc tại Erenhot nơi nó nhập vào mạng lưới hệ thống đường tàu Trung Quốc. Một tuyến đường tàu riêng không liên quan gì đến nhau nối thành phố phía đông Choibalsan với tuyến Đường sắt xuyên Siberia ; tuy nhiên, tuyến đường nối này đã bị đóng với hành khách sau thị xã Chuluunkhoroot của Mông Cổ. [ 55 ]

Mông Cổ có một số sân bay nội địa. Sân bay quốc tế duy nhất là Sân bay Quốc tế Chinggis Khaan gần Ulaanbaatar. Có các chuyến bay thẳng giữa Mông Cổ và Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản, Nga và Đức. MIAT là hãng hàng không lớn nhất tại Mông Cổ và cung cấp cả các chuyến bay nội địa[cần dẫn nguồn] và quốc tế.

Đa phần đường đi bộ ở Mông Cổ chỉ là đường rải sỏi hay đơn thuần chỉ là những con đường đất. Có những tuyến đường trải nhựa từ Ulaanbaatar tới biên giới Nga và Trung Quốc, và từ Darkhan tới Bulgan. Một số dự án Bất Động Sản kiến thiết xây dựng đường hiện đang được thực thi, ví dụ việc thiết kế xây dựng cái gọi là tuyến đường ” Đường Thiên niên kỷ ” đông tây .
Bayangol ở UlaanbaatarCác khu căn hộ chung cư cao cấp tại Q. Tại những khu định cư, nhiều mái ấm gia đình sống trong những yurt quarter

Tôn giáo ở Mông Cổ ( 2010 ) [ 56 ]

 Phật giáo (53%)

 Vô thần (38.6%)

 Hồi giáo (3%)

 Shaman giáo Mông Cổ (2.9%)

 Kitô giáo (2.1%)

 Khác (0.4%)

Tổng dân số Mông Cổ vào tháng 7 năm 2007 ước tính bởi Văn phòng Điều tra Hoa Kỳ [ 57 ] là 2.951.786 người, xếp khoảng chừng hạng thứ 138 trên quốc tế theo quy mô dân số. Nhưng Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Văn phòng những Công việc Đông Á và Thái Bình Dương sử dụng những ước tính của Liên hiệp quốc [ 58 ] thay vì những số lượng của Văn phòng Thống kê Hoa Kỳ. Cục Kinh tế và những Vấn đề Xã hội Liên hiệp quốc Phòng dân số [ 59 ] ước tính tổng dân số Mông Cổ ( giữa năm 2007 ) là 2.629.000 ( 11 % nhỏ hơn số lượng của Phòng Thống kê Hoa Kỳ ). Ước tính của Liên hiệp quốc giống với số lượng của Phòng Thống kê Quốc gia Mông Cổ ( 2.612.900, cuối tháng 6 năm 2007 ). Tỷ lệ tăng trưởng dân số của Mông Cổ ở mức 1.2 % ( ước tính 2007 ). [ 59 ] Khoảng 59 % trong tổng dân số dưới 30 tuổi, 27 % trong số đó dưới 14. Đây là dân số khá trẻ và sự tăng trưởng dân số đã đặt ra một số ít yếu tố với nền kinh tế tài chính Mông Cổ .Từ cuối thời kỳ xã hội chủ nghĩa, Mông Cổ đã trải qua sự sụt giảm trong tổng tỷ suất sinh ( trẻ nhỏ trên phụ nữ ) cao hơn ở bất kể một vương quốc nào khác trên quốc tế, theo những ước tính gần đây của Liên hiệp quốc : [ 59 ] quy trình tiến độ 1970 – 1975, tỷ suất sinh được ước tính ở mức 7.33 trẻ nhỏ trên phụ nữ, nhưng những Dự kiến cho quá trình 2005 – 2010 là 1.87 ( thấp hơn 4 lần ) .Mông Cổ đã trở nên đô thị hóa hơn. Khoảng 40 % dân số sống tại Ulaanbaatar, và vào năm 2002 khoảng chừng thêm 23 % nữa sống tại Darkhan, Erdenet, những TT aimag và những khu định cư thường trực cấp sum. [ 60 ] Một phần dân số khác sống tại những TT sum. Năm 2002, khoảng chừng 30 % tổng số hộ tại Mông Cổ sống bằng chăn nuôi gia súc. [ 61 ] Đa số những người chăn nuôi ở Mông Cổ vẫn sống theo quy mô hoạt động và sinh hoạt du mục hay bán du mục .Sắc tộc Mông Cổ chiếm khoảng chừng 85 % dân số và gồm Khalkha cùng những nhóm khác, toàn bộ được phân biệt hầu hết bởi những phương ngữ của ngôn từ Mông Cổ. Người Khalkha chiếm 90 % dân số Mông Cổ. 10 % còn lại gồm Buryat, Durbet Mông Cổ và những nhóm khác ở phía bắc và Dariganga Mông Cổ ở phía đông. Người Turk ( Kazakh, Tuva, và Chantuu ( Uzbek ) chiếm 7 % dân số Mông Cổ, và số còn lại là người Tungus, Trung Quốc, [ 62 ] và người Nga. [ 63 ] Đa số, nhưng không phải hàng loạt, người Nga đã rời khỏi vương quốc này sau sự rút lui tương hỗ kinh tế tài chính và sự sụp đổ của Liên bang Xô viết năm 1991 .
Ngôn ngữ chính thức của Mông Cổ là tiếng Mông Cổ Khalkha, và được 90 % dân số sử dụng. Nhiều phương ngữ khác nhau được dùng trên khắp nước. Những phương ngữ này gồm trong những ngôn từ Mông Cổ. Tiếng Mông Cổ thường được gộp vào trong những ngôn từ Altaic, một nhóm những ngôn từ được đặt theo tên dãy núi Altay và cũng gồm có cả những ngôn từ Turk và Tungus. Ngày nay, tiếng Mông Cổ được viết bằng bảng vần âm Kirin, dù trong quá khứ nó được viết bằng chữ Mông Cổ truyền thống. Một kế hoạch tái sử dụng ký tự cũ được dự tính vào năm 1994, nhưng vẫn chưa diễn ra vì nhiều nguyên do. [ 64 ]

Ở phía tây đất nước, tiếng Kazakh và tiếng Tuva, cùng với các ngôn ngữ khác, cũng được sử dụng. Tiếng Nga là ngoại ngữ được dùng phổ thông nhất ở Mông Cổ, tiếp sau là tiếng Anh, dù tiếng Anh đã dần thay thế tiếng Nga trở thành ngôn ngữ thứ hai.[cần dẫn nguồn] Tiếng Triều Tiên đã trở thành phổ thông bởi có hàng chục nghìn người Mông Cổ làm việc ở Hàn Quốc.[65] Sự quan tâm tới tiếng Trung Quốc, ngôn ngữ của cường quốc láng giềng, cũng đã gia tăng. Tiếng Nhật cũng phổ biến trong giới trẻ. Một số người có học và lớn tuổi Mông Cổ nói một chút tiếng Đức, bởi họ đã từng theo học tại Đông Đức cũ, trong khi một số nói các ngôn ngữ thuộc của các quốc gia Khối Đông Âu cũ. Bên cạnh đó, nhiều thanh niên Mông Cổ sử dụng thành thạo các ngôn ngữ Tây Âu bởi họ học và làm việc tại các quốc gia đó gồm Đức, Pháp và Italia.
Người điếc ở Mông Cổ sử dụng ngôn ngữ ký hiệu Mông Cổ.

Theo CIA World Factbook [ 66 ] và Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ [ 67 ], 50 % dân số Mông Cổ theo Phật giáo Tây Tạng tức 1.009.357 Fan Hâm mộ, 40 % được coi là vô thần, 6 % theo Shaman giáo tức 55.174 Fan Hâm mộ và Thiên chúa giáo là 41,117 Fan Hâm mộ, và 4 % là những tín đồ Hồi giáo với 57.702 Fan Hâm mộ. [ 68 ]Nhiều hình thức Tengri giáo và Shaman giáo đã được thực thi trong suốt lịch sử dân tộc của vùng là nước Mông Cổ văn minh thời nay, bởi những đức tin đó là đại trà phổ thông trong số những người du mục trong lịch sử dân tộc châu Á. Những đức tin đó dần nhường chỗ cho Phật giáo Tây Tạng, nhưng Shaman giáo đã để lại một dấu ấn trong văn hóa truyền thống tôn giáo Mông Cổ, và vẫn liên tục được thực thi. Trong những tầng lớp tinh hoa của Mông Cổ thời Đế chế Mông Cổ, Hồi giáo dần được yêu thích hơn những tôn giáo khác, bởi ba trong bốn vị hãn nổi tiếng nhất đều là Fan Hâm mộ Hồi giáo. [ 69 ]Trong suốt thế kỷ XX, chính phủ nước nhà cộng sản luôn đàn áp việc thực thi tôn giáo của người dân Mông Cổ. Khorloogiin Choibalsan đã tàn phá hầu hết trong tổng số hơn 700 tu viện Phật giáo của Mông Cổ và giết hại hàng nghìn tăng lữ. Số lượng tu sĩ Phật giáo đã giảm từ 100.000 năm 1924 xuống còn 110 năm 1990. [ 70 ]

Sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản năm 1991 đã giúp tái lập tính pháp lý của việc thực thi tôn giáo và Phật giáo Tây Tạng, vốn từng là tôn giáo phổ biến nhất trước đây trong vùng trước sự trỗi dậy của chủ nghĩa cộng sản, một lần nữa nổi lên trở thành tôn giáo có số tín đồ đông nhất tại Mông Cổ. Sự chấm dứt đàn áp tôn giáo trong thập niên 1990 cũng cho phép các tôn giáo khác, như Hồi giáo và Thiên chúa giáo, phát triển ở nước này. Theo Nhóm truyền giáo Thiên chúa giáo Barnabas Fund, số lượng tín đồ Thiên chúa đã tăng từ chỉ 4 người năm 1989 lên khoảng 40.000 vào thời điểm năm 2008.[cần dẫn nguồn]

Trong thời kỳ nhà nước xã hội chủ nghĩa, giáo dục là một trong những nghành đạt thành tựu đáng chú ý quan tâm ở Mông Cổ. Tỉ lệ mù chữ đã giảm nhiều, một phần nhờ việc sử dụng những trường học theo mùa cho trẻ nhỏ thuộc những mái ấm gia đình du mục. Tài chính cung ứng cho những trường theo mùa này đã bị cắt trong thập niên 1990, góp thêm phần làm ngày càng tăng trở lại nạn mù chữ .Giáo dục đào tạo tiểu học và cấp hai trước kia lê dài 10 năm, nhưng đã được lan rộng ra lên thành 11 năm. Từ năm học 2008 – 2009, những trẻ nhỏ mới bước vào cấp một theo hệ 12 năm. Như vậy, việc chuyển tiếp trọn vẹn sang mạng lưới hệ thống 12 năm mãi tới năm học 2019 – 2020 mới triển khai xong, khi những trẻ nhỏ đó tốt nghiệp. [ 71 ]Các trường ĐH vương quốc Mông Cổ đều thuộc Đại học Quốc gia Mông Cổ và Đại học Khoa học và Kỹ thuật Mông Cổ .

Quá trình tự do hóa rộng rãi hồi thập niên 1990 đã dẫn tới một sự bùng nổ các định chế giáo dục cao học tư nhân, dù nhiều cơ sở trong số đó gặp khó khăn trong việc được chấp nhận tên gọi “cao đẳng” hay “đại học”.[cần dẫn nguồn]

Từ năm 1990, những chỉ số y tế chính như tuổi thọ và tỷ suất tử trận trẻ sơ sinh và tử trận trẻ nhỏ đã được cải tổ vững chãi, cả vì những đổi khác xã hội và vì những nâng cấp cải tiến trong nghành nghề dịch vụ y tế. Tuy nhiên, những yếu tố nghiêm trọng vẫn còn sống sót, đặc biệt quan trọng tại vùng nông thôn. [ 72 ]Số trẻ nhỏ sinh ra trung bình ( tỷ suất sinh ) khoảng chừng 2.25 [ 57 ] – 1.87 [ 59 ] trẻ trên phụ nữ ( 2007 ) và tuổi thọ trung bình là 67 [ 57 ] – 68 [ 59 ] năm. Tỷ lệ tử trận trẻ sơ sinh ở mức 1.9 % [ 73 ] – 4 % [ 74 ] và tỷ suất tử trận trẻ nhỏ ở mức 4.3 %. [ 75 ]Lĩnh vực y tế gồm 17 bệnh viện và TT chuyên khoa, 4 TT chẩn đoán và điều trị khu vực, 9 bệnh viện đa khoa cấp Q. và 21 cấp aimag, 323 bệnh viện soum, 18 điểm feldsher, 233 phòng khám nhóm mái ấm gia đình, và 536 bệnh viện tư và 57 công ty dược. Năm 2002 tổng số nhân viên cấp dưới y tế là 33,273 người, trong số đó có 6,823 bác sĩ, 788 dược sĩ, 7,802 y tá và 14,091 nhân viên cấp dưới tầm trung. Hiện tại, có 27.7 bác sĩ và 75.7 giường bệnh viện cho mỗi 10,000 dân .
Lễ hội chính là Naadam, đã từng được tổ chức triển khai từ nhiều thế kỷ, gồm ba môn thể thao truyền thống cuội nguồn của Mông Cổ, bắn cung, đua ngựa ( qua những khoảng cách điền dã dài, chứ không phải đua những quãng ngắn quanh một sân vận động như kiểu phương Tây ), và vật. Hiện tại nó được tổ chức triển khai ngày 11 tháng 1 đến ngày 13 tháng 7 để kỷ niệm ngày Cách mạng Dân chủ Quốc gia và xây dựng Nhà nước Đại Mông Cổ. Một hoạt động giải trí rất phổ cập khác được gọi là ” búng ” một đốt xương chân cừu vào một bia xa nhiều bộ, sử dụng một hoạt động búng của ngón tay để bắn đốt xương nhỏ vào những tiềm năng và bắn những viên xương tiềm năng bay đi. Cuộc đấu này tại Naadam rất đại trà phổ thông và có một lượng người theo dõi là những người lớn tuổi rất trung thành với chủ. Tại Mông Cổ, khoomei ( hay hát cổ họng ), kiểu âm nhạc phổ thông, đặc biệt quan trọng tại những khu vực phía tây Mông Cổ .Biểu tượng trang trí ở góc phía trái của lá quốc kỳ là một hình tượng Phật giáo được gọi là Soyombo. Nó biểu lộ mặt trời, mặt trăng, những vì sao, và những thiên đường theo hình tượng thiên văn tiêu chuẩn đã được trừu tượng hóa từ những hình tượng được thấy trong những bức tranh thangka truyền thống cuội nguồn .

Thể thao và vui chơi[sửa|sửa mã nguồn]

Naadam là lễ hội lớn nhất vào mùa hèLễ hội Naadam của Mông Cổ diễn ra trong ba ngày vào mùa hè và gồm có đua ngựa, bắn cung, và vật Mông Cổ. Ba môn thể thao này, theo truyền thống lịch sử được ghi nhận là ba hoạt động giải trí đa phần của phái mạnh, là những môn thể thao được theo dõi và tập luyện nhiều nhất trong nước .
Cưỡi ngựa có vai trò đặc biệt quan trọng TT trong văn hóa truyền thống Mông Cổ. Những cuộc đua đường trường được triển khai trong những liên hoan Naadam là một trong những góc nhìn của nó, bởi sự phổ cập của kỹ thuật đua ngựa. Một ví dụ về kỹ thuật đua ngựa là thần thoại cổ xưa rằng anh hùng quân sự chiến lược Mông Cổ Damdin Sükhbaatar đã rải những đồng xu trên mặt đất và sau đó nhặt chúng lên trên sống lưng một chú ngựa phi nước đại .Các môn thể thao khác như bóng bàn, bóng rổ, và bóng đá cũng đang dần được ưu thích. Ngày càng có nhiều vận động viên bóng bàn Mông Cổ thi đấu quốc tế .Vật là một thể thao đại trà phổ thông nhất trong số toàn bộ những môn thể thao Mông Cổ. Nó là điểm nhấn của Ba Môn Thể thao Nam giới tại Naadam. Các nhà sử học cho rằng vật kiểu Mông cổ có nguồn gốc từ khoảng chừng bảy nghìn năm trước. Hàng trăm vận động viên vật từ những thành phố và aimag khác nhau khắp quốc gia tham gia vào cuộc tranh tài vương quốc .
Vật Mông Cổ là một môn thể thao phổ cậpKhông có những pháp luật về khối lượng hay số lượng giới hạn tuổi tác. Mỗi đô vật có người ship hàng riêng. Mục đích của môn thể thao là làm đối thủ cạnh tranh mất cân đối và ném anh ta xuống đất, khiến anh ta phải chạm khuỷu tay và đầu gối xuống đất .Những người thắng cuộc được vinh danh bằng những thương hiệu cổ : người thắng ở vòng thứ năm được thương hiệu nachin ( chim ưng ), ở vòng bảy và tám là zaan ( voi ), và vòng mười và mười một là arslan ( sư tử ). Đô vật trở thành vô địch tuyệt đối được trao thương hiệu avarga ( Người khổng lồ ). Mọi thắng lợi sau đó tại liên hoan vương quốc Naadam sẽ được thêm một tính ngữ cho thương hiệu avarga, như ” Người Khổng lồ Bất bại được mọi người nhớ đến “. Bắt đầu từ năm 2003, nghị viện Mông Cổ đã trải qua một luật mới về Naadam, đưa ra những sửa đổi với 1 số ít thương hiệu vật. Các thương hiệu iarudi và Khartsaga ( Chim ưng ) được thêm vào những pháp luật đã đề cập ở trên .Trang phục vật truyền thống cuội nguồn gồm một áo hở phía trước, được buộc chặt quanh eo bằng một sợi dây. Kiểu áo này được cho là đã được đưa vào sử dụng sau khi nhà vô địch môn vật nhiều năm trước bị phát hiện là một phụ nữ. Chiếc áo được đưa ra để bảo vệ rằng chỉ phái mạnh mới được tranh tài .

Các môn thể thao quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Các đô vật truyền thống Mông Cổ đã chuyển sang môn vật sumo Nhật Bản với nhiều thành công lớn. Asashōryū Akinori là người Mông Cổ đầu tiên được phong lên hàng sumo hạng nhất yokozuna năm 2003 và tiếp đó là người đồng hương Hakuhō Shō của anh năm 2007.

Naidangiin Tüvshinbayar đã giành huy chương vàng Olympic tiên phong cho Mông Cổ ở môn judo nam hạng 100 kg. [ 76 ]Bóng đá cũng được chơi ở Mông Cổ. Đội tuyển bóng đá vương quốc Mông Cổ đã khởi đầu chơi lại trong thập niên 1990 ; tuy nhiên họ vẫn chưa có thời cơ tham gia vào một giải đấu lớn. Mongolia Premier League là giải hạng cao nhất của Mông Cổ .Nhiều phụ nữ Mông Cổ có năng lực tiêu biểu vượt trội trong những môn bắn súng : Otryadyn Gündegmaa là người giành được huy chương bạc tại Olympic năm 2008, Munkhbayar Dorjsuren đã hai lần là vô địch quốc tế và giành huy chương đồng ( hiện đang tranh tài cho Đức ), trong khi Tsogbadrakhyn Mönkhzul ở thời gian tháng 5 năm 2007, được xếp hạng 3 quốc tế môn bắn súng 25 m. [ 77 ]

Nơi cư ngụ truyền thống Mông Cổ được gọi là một yurt (Tiếng Mông Cổ: ger). Theo nghệ sĩ và nhà phê bình nghệ thuật Mông Cổ N. Chultem, các yurt và lều trại là căn bản cho sự phát triển của kiến trúc truyền thống Mông Cổ. Ở thế kỷ XVI và XVII, các tu viện lama đã được xây dựng trên khắp đất nước. Nhiều công trình trong số đó khởi đầu như những đền yurt. Khi chúng cần được mở rộng để đủ chỗ cho số lượng tín đồ ngày càng đông đảo thêm, các kiến trúc sư Mông Cổ đã sử dụng các cấu trúc với 6 và 12 góc với các mái kiểu kim tự tháp để thích hợp với hình dáng tròn của yurt. Việc mở rộng thêm nữa dẫn tới hình dạng bậc hai của các đền. Các mái được làm theo hình dạng những lều lớn.[78] Các bức tường kiểu lưới mắt cáo, các cột chống mái và các lớp nỉ được thay bằng đá, gạch, các dầm và những tấm ván và trở thành cấu trúc vĩnh cửu.[79]

Chultem phân biệt ba kiểu kiến trúc truyền thống cuội nguồn Mông Cổ : Mông Cổ, Tây Tạng và Trung Quốc và kiểu tích hợp. Trong số những đền dạng bậc hai tiên phong có Batu-Tsagaan ( 1654 ) được phong cách thiết kế bởi Zanabazar. Một ví dụ về phong thái kiến trúc yurt là lama Dashi-Choiling tại Ulan Bator. Đền Lavrin ( thế kỷ XVIII ) tại lama Erdene Zuu được kiến thiết xây dựng theo truyền thống lịch sử Tây Tạng. Một ví dụ về đền được thiết kế xây dựng theo truyền thống cuội nguồn Trung Quốc là lama Choijing Lamiin Sume ( 1904 ), ngày này là một kho lưu trữ bảo tàng. Đền bậc hai Tsogchin tại lama Gandan ở Ulan Bator là một sự tổng hợp truyền thống lịch sử Mông Cổ và Trung Quốc. Đền Maitreya ( đã bị dỡ ra năm 1938 ) là một ví dụ về kiến trúc Tây Tạng-Mông Cổ. [ 78 ] Tu viện Dashi-Choiling đã mở màn một dự án Bất Động Sản thiết kế xây dựng lại đền và 80 ft điêu khắc Maitreya .

Âm nhạc dân gian[sửa|sửa mã nguồn]

Âm nhạc Mông Cổ bị ảnh hưởng tác động mạnh từ vạn vật thiên nhiên, phong tục du mục, saman giáo, và cả Phật giáo Tây Tạng. Âm nhạc truyền thống lịch sử gồm có nhiều nhạc cụ, nổi tiếng nhất là mã đầu cầm ( morin khuur / morinhur ) [ 80 ], và những phong thái hát như urtyn duu ( ” long tuy nhiên ” ), và thuật hát trong cổ họng đồng song thanh ( khoomei / khomij ). ” Tsam ” được nhảy múa để tránh ma quỷ và nó được coi là sự hồi tưởng về saman giáo .

Âm nhạc đại chúng[sửa|sửa mã nguồn]

Ban nhạc rock tiên phong của Mông Cổ là Soyol Erdene, được xây dựng trong thập niên 1960. Phong cách kiểu Beatles của họ đã bị chính quyền sở tại lúc bấy giờ chỉ trích can đảm và mạnh mẽ. Tiếp sau đó là Mungunhurhree, Ineemseglel, Urgoo, vân vân, đã mở ra con đường cho thể loại nhạc này. Mungunhurhree và Haranga là những người tiên phong trong âm nhạc rock nặng Mông Cổ. Haranga tăng trưởng tới đỉnh điểm hồi cuối thập niên 1980 và 1990 .Người chỉ huy Haranga, nghệ sĩ guitar nổi tiếng Enh-Manlai, đã tận tình giúp sức những thế hệ ca sĩ nhạc rock sau này. Trong số những ban nhạc tiếp bước Haranga có ban nhạc Hurd. Đầu thập niên 1990, nhóm Har-Chono đã đặt ra bước khởi đầu của rock-dân gian Mông Cổ, trộn lẫn những yếu tố của ” long tuy nhiên ” Mông Cổ vào trong thể loại nhạc rock .Tới thời gian đó, thiên nhiên và môi trường cho sự tăng trưởng của tư tưởng thẩm mỹ và nghệ thuật đã được tự do hơn rất nhiều nhờ một xã hội dân chủ mới trong nước. Thập kỷ 1990 tận mắt chứng kiến sự tăng trưởng của rap, techno, hip-hop và cả những boy band và girl band ở thời gian chuyển tiếp thiên niên kỷ .
Truyền thông Mông Cổ phỏng vấn Đảng Xanh Mông Cổ trái chiều. Truyền thông đã có nhiều tự do từ khi những cuộc cải cách dân chủ được triển khai trong thập niên 1990 .

Báo chí Mông Cổ bắt đầu năm 1920 với những quan hệ thân cận với Liên Xô dưới sự quản lý của Đảng Cộng sản, với việc thành lập tờ báo Unen (“Sự thật”) tương tự tờ Pravda Xô viết.[81] Cho tới những cuộc cải cách trong thập niên 1990, chính phủ kiểm soát chặt chẽ truyền thông và quản lý mọi công việc xuất bản, và không cho phép sự tồn tại của truyền thông độc lập.[81] Sự giải tán Liên bang Xô viết đã có tác động mạnh tới Mông Cổ, nơi Nhà nước độc đảng đã phát triển trở thành một chế độ dân chủ đa đảng, và cùng với đó, những quyền tự do của truyền thông được đặt lên hàng đầu.

Một luật mới về tự do báo chí truyền thông, được soạn thảo với sự trợ giúp của những Tổ chức phi chính phủ quốc tế ngày 28 tháng 8 năm 1998 và được trải qua ngày 1 tháng 1 năm 1999, mở đường cho những tự do tiếp thị quảng cáo. [ 82 ] Truyền thông Mông Cổ hiện tại gồm khoảng chừng 300 tờ báo in và những đài phát thanh, truyền hình. [ 83 ]Từ năm 2006, thiên nhiên và môi trường tiếp thị quảng cáo đã được cải tổ với việc chính phủ nước nhà bàn luận một Đạo luật Tự do tin tức, và vô hiệu bất kể một sự tương quan nào của truyền thông online tới cơ quan chính phủ. [ 84 ] [ 85 ] Những cuộc cải cách thị trường đã dẫn tới sự ngày càng tăng của số người thao tác trong ngành tiếp thị quảng cáo sau từng năm, cùng với số lượng những sinh viên và trường báo chí truyền thông. [ 84 ] Trong báo cáo giải trình năm 2008 của mình, Tổ chức Phóng viên Không Biên giới xếp hạng môi trường tự nhiên báo chí truyền thông ở vị trí 93 trên 173, vị trí số 1 là tự do nhất. [ 86 ]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Chính phủ

Thông tin chung

Du lịch

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn