Công nghiệp văn hóa (CNVH): Nguồn lực mới cho tăng trưởng kinh tế đất nước

Đây là nhấn mạnh vấn đề của Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật vương quốc Nước Ta – PGS. tiến sỹ Bùi Hoài Sơn tại cuộc trao đổi với phóng viên báo chí Báo Công Thương về Chiến lược tăng trưởng những ngành công nghiệp văn hóa Nước Ta tầm nhìn đến năm 2030.

Công nghiệp văn hóa (CNVH): Nguồn lực mới cho tăng trưởng kinh tế đất nước
Sự đa dạng của văn hóa 54 dân tộc đang là chất liệu tuyệt vời cho sáng tạo văn hóa và nguồn lực để ngành công nghiệp văn hóa phát triển

Ngành CNVH của nhiều quốc gia trên thế giới hiện có tốc độ phát triển rất thành công, giữ vai trò và đóng góp quan trọng cho nền kinh tế. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, ông nhìn nhận gì về tiềm năng, thực trạng ngành CNVH của Việt Nam?

Trong khoảng chừng 15 năm vừa mới qua, quốc tế đã tận mắt chứng kiến sự chăm sóc góp vốn đầu tư đến yếu tố phát minh sáng tạo, coi đây là nguồn lực lớn nhất cho sự tăng trưởng của trái đất trong những năm sắp tới. Các ngành kinh tế tài chính phát minh sáng tạo, CNVH phát minh sáng tạo đã và đang trở thành động lực cho sự tăng trưởng kinh tế tài chính quốc tế và điều này có ý nghĩa rất lớn so với sự tăng trưởng văn hoá khi chính văn hoá là tác nhân hình thành và tạo ra giá trị cho phát minh sáng tạo. Hơn thế, trong toàn cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng lúc bấy giờ, việc chứng minh và khẳng định truyền thống văn hoá, tạo ra những lợi thế từ những đặc trưng văn hoá, từ đó hình thành nên những mẫu sản phẩm không hề so sánh, có giá trị đặc biệt quan trọng vừa giúp những vương quốc tạo ra lợi thế cạnh tranh đối đầu, vừa giúp chứng minh và khẳng định chủ quyền lãnh thổ vương quốc về văn hoá là vô cùng quan trọng.

Để phát triển một ngành CNVH cần 4 yếu tố, gồm: Tài năng sáng tạo, tiềm năng (vốn) văn hoá, công nghệ và kỹ năng kinh doanh. Xét trên 4 yếu tố đó, Việt Nam có lợi thế ở 2 yếu tố đầu tiên. Con người Việt Nam luôn được thế giới đánh giá là cần cù, sáng tạo. Tài năng của người Việt Nam được khẳng định ở nhiều lĩnh vực, từ thiên tài quân sự để vượt qua nhiều kẻ địch mạnh đến các lĩnh vực khoa học, công nghệ và cả trong văn hoá nghệ thuật. Theo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu năm 2020, Việt Nam tiếp tục duy trì thứ hạng cao, ghi nhận năm thứ hai liên tiếp xếp thứ 42/131 quốc gia và nền kinh tế. Chúng ta cũng có nhiều nghệ sĩ tài năng trong nhiều lĩnh vực khác nhau từ âm nhạc, điện ảnh, thiết kế thời trang, kiến trúc,… Nhiều tác phẩm điện ảnh, âm nhạc, thiết kế thời trang, ảnh nghệ thuật,… đã được giải cao ở các sự kiện khu vực và quốc tế. Tất cả chứng minh một tiềm năng to lớn của các tài năng sáng tạo Việt Nam.

Tuy nhiên, trong thực tiễn cho thấy rằng, dù tất cả chúng ta có những nỗ lực và thành công xuất sắc nhất định nhưng vẫn chưa phân phối được với kỳ vọng của những người yêu quý văn hoá nghệ thuật và thẩm mỹ, cũng như khát khao khai thác giá trị văn hoá cho sự tăng trưởng của nền kinh tế tài chính. Những tác phẩm văn hoá nghệ thuật và thẩm mỹ của Nước Ta hoàn toàn có thể chinh phục người theo dõi quốc tế còn chưa nhiều. Tên tuổi, tên thương hiệu của những văn nghệ sĩ, nhà phát minh sáng tạo Nước Ta chưa thực sự được định hình rõ ràng trong khu vực và trên quốc tế. Hay nói Tóm lại, những ngành CNVH chưa được khai thác hiệu suất cao, xứng tầm với lợi thế của bề dày văn hoá dân tộc bản địa, năng lực của con người Nước Ta. Chúng ta không thiếu năng lực phát minh sáng tạo, không thiếu vốn văn hoá nhưng tất cả chúng ta chưa hình thành được một thiên nhiên và môi trường tương thích, tương hỗ cho sự phát minh sáng tạo để giúp tiếp thị văn hoá dân tộc bản địa, cũng như giúp những kĩ năng phát minh sáng tạo của quốc gia toả sáng !

Công nghiệp văn hóa (CNVH): Nguồn lực mới cho tăng trưởng kinh tế đất nước
Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam – PGS. TS Bùi Hoài Sơn

Vậy, ông có thể chỉ ra các điểm nghẽn trong khai thác, phát triển ngành CNVH của Việt Nam hiện nay?

Trước hết chính là nhận thức của tất cả chúng ta về những ngành CNVH chưa vừa đủ. Chúng ta ít coi những nghành như điện ảnh, mỹ thuật, sân khấu, âm nhạc … là một yếu tố quan trọng của nền kinh tế tài chính. Trong khi nền kinh tế thị trường đã thấm sâu vào rất nhiều nghành trong đời sống xã hội, thì văn hoá nghệ thuật và thẩm mỹ vẫn còn khá ngần ngại trong việc chứng minh và khẳng định giá trị hàng hoá của mình. Vì vậy, tất cả chúng ta cần chứng minh và khẳng định loại sản phẩm văn hoá nghệ thuật và thẩm mỹ cũng là mẫu sản phẩm hàng hoá để chú ý quan tâm nhiều hơn đến thị trường, tăng trưởng người theo dõi, bản quyền, kiến thức và kỹ năng kinh doanh thương mại, thiết kế xây dựng tên thương hiệu … Mặt khác, đến thời gian này, sự tăng trưởng những CNVH còn gặp khó khăn vất vả vì chưa thực sự có đầu mối đủ mạnh để khuynh hướng sự tăng trưởng này. Cục Bản quyền tác giả ( Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch ) hiện đang được giao quản trị Nhà nước về công nghiệp văn hoá, chưa đủ tầm với quy mô của nghành nghề dịch vụ này. Trong 12 ngành, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch chỉ quản trị 5 ngành gồm điện ảnh, thẩm mỹ và nghệ thuật trình diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm, quảng cáo, du lịch văn hoá. Chúng ta đầu biết, tăng trưởng những ngành công nghiệp văn hoá có sự gắn bó với nhau để làm ra sức mạnh tổng hợp cho không chỉ những ngành này, mà còn cả với nền kinh tế tài chính của quốc gia. Điện ảnh thì hoàn toàn có thể tạo ra sự mê hoặc cho du lịch văn hoá, tạo điều kiện kèm theo tăng trưởng thời trang, siêu thị nhà hàng. Du lịch văn hoá lại giúp tăng trưởng những nghành khác trong xã hội. Vì thế, việc thiếu đầu mối đủ tầm và phối hợp giữa những ngành với nhau khiến việc tăng trưởng CNVH gặp nhiều khó khăn vất vả.

Bên cạnh đó, sự phối hợp công – tư cũng chịu nhiều cản trở, trong đó có cả việc thiếu niềm tin lẫn nhau và sự hỗ trợ chính sách. Những điểm nghẽn về chính sách hỗ trợ phát triển các ngành CNVH như địa vị pháp lý cho các doanh nghiệp sáng tạo, sử dụng đất, thuế, luật về bảo trợ và hiến tặng,… cũng là những rào cản khác khiến các ngành CNVH Việt Nam chưa thể cất cánh được. Giáo dục sáng tạo và kỹ năng kinh doanh là điểm nghẽn tiếp theo. Thực tế, tài năng nghệ thuật mới chỉ là yếu tố cần và phải cần đến kiến thức, hiểu biết về kỹ năng kinh doanh để tạo nên sự thành công của một nghệ sĩ. Việc học hát có thể rất quan trọng nhưng việc xây dựng thương hiệu cho bản thân, ca khúc và giao tiếp tốt với khán giả cũng quan trọng không kém.

Công nghiệp văn hóa (CNVH): Nguồn lực mới cho tăng trưởng kinh tế đất nước
Cần phải coi đầu tư vào văn hoá là đầu tư phát triển, tạo nguồn lực cho kinh tế đất nước

Văn hoá được coi là sức mạnh mềm để phát triển kinh tế, tuy nhiên để tạo đột phá cần có chính sách thu hút đầu tư vào lĩnh vực này, nhất là trong giai đoạn đầy thách thức hiện nay. Ông nhận định gì về vấn đề này?

Kinh nghiệm từ 1 số ít vương quốc tăng trưởng khác cho thấy, những ngành CNVH tạo nên sức mạnh mềm để tăng trưởng kinh tế tài chính. Từ việc yêu dấu những bộ phim, ca khúc Nước Hàn, người theo dõi Nước Ta yêu quý mỹ phẩm, thời trang, những loại sản phẩm hàng hoá và đi du lịch Nước Hàn. Đây chắc như đinh là điều tất cả chúng ta nên học hỏi để ngày càng tăng hình ảnh tốt về quốc gia, con người Nước Ta trải qua những mẫu sản phẩm văn hoá thẩm mỹ và nghệ thuật. Tuy nhiên, để mong ước này trở thành thực sự, tất cả chúng ta còn rất nhiều việc phải làm, trong đó có chủ trương lôi cuốn góp vốn đầu tư vào những nghành nghề dịch vụ CNVH. Trong đó, chủ trương tiên phong có lẽ rằng nên đến từ việc kêu gọi sự tham gia của toàn xã hội, đặc biệt quan trọng là những doanh nghiệp. Và điều quan trọng để tạo ra những chủ trương lôi cuốn góp vốn đầu tư chính là phải coi góp vốn đầu tư vào văn hoá là góp vốn đầu tư tăng trưởng, không phải là nghành tiêu tiền, thậm chí còn đem lại nhiều tiền cho quốc gia. Chỉ từ nhận thức như vậy, tất cả chúng ta mới hình thành những chủ trương lôi cuốn góp vốn đầu tư tương thích. Tiếp theo, để kêu gọi được sự chăm sóc góp vốn đầu tư của toàn xã hội, chủ trương khuyễn mãi thêm thuế, đất đai cũng cần được xem như một cách để tạo điều kiện kèm theo, thiên nhiên và môi trường thuận tiện cho góp vốn đầu tư cho những ngành CNVH. Bài học từ nước Mỹ, chính là nhờ có chủ trương khuyễn mãi thêm thuế mà những ngành công nghiệp vui chơi nhận được rất nhiều hỗ trợ vốn, từ đó tạo ra những bộ phim bom tấn, tên tuổi cho những nghệ sĩ số 1, rồi đến lượt nó, công nghiêp vui chơi không riêng gì mang lại thu nhập lớn cho nước Mỹ, mà còn phổ cập giá trị Mỹ đi toàn quốc tế.

Hiện, làn sóng dịch Covid-19 đang tác động như thế nào đến các hoạt động sáng tạo văn hóa và để ứng phó với các thách thức trước mắt, ngành văn hóa cần có một chiến lược hành động ra sao, theo ông?

Có thể nói, dịch bệnh Covid-19 đang tác động ảnh hưởng xấu đi đến sự tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội, trong đó nghành nghề dịch vụ văn hoá nghệ thuật và thẩm mỹ là nghành nghề dịch vụ chịu ảnh hưởng tác động tiên phong và lâu nhất do đây là nghành nghề dịch vụ thường tương quan đến tập trung chuyên sâu đông người, dễ trở thành sự kiện siêu lây nhiễm nên luôn bị dừng tiên phong và được cho phép mở ở đầu cuối. Vì vậy, đây là tiến trình rất là khó khăn vất vả của giới văn nghệ sĩ. Tuy vậy, trong khó khăn vất vả, ngành CNVH cũng đã có những cố gắng nỗ lực nhất định để duy trì và tìm lối ra riêng. Nhiều hoạt động giải trí chuyển lên trực tuyến, ấp ủ sáng tạo độc đáo, đi tìm công chúng mới. Tôi nhìn nhận cao việc 1 số ít kho lưu trữ bảo tàng như Bảo tàng Mỹ thuật Nước Ta, Bảo tàng Lịch sử vương quốc hay Bảo tàng Phụ nữ đã thích ứng nhanh gọn bằng mạng lưới hệ thống tọa lạc ảo, những nhà hát chuyển sang hình thức duy trì bằng cách tổ chức triển khai những chương trình phát sóng trực tiếp. Tất cả cho tất cả chúng ta thấy nỗ lực không ngừng nghỉ để duy trì hoạt động giải trí phát minh sáng tạo, từ đó, mở ra thời cơ phục sinh cho những ngành công nghiệp văn hoá sau đại dịch. Thời gian tới, để liên tục đối phó với dịch bệnh và tạo thời cơ cho những ngành CNVH tăng trưởng hơn nữa, tôi nghĩ rằng tất cả chúng ta cần nâng cao năng lượng về tiếp thị quảng cáo trực tuyến cho những tổ chức triển khai văn hoá thẩm mỹ và nghệ thuật, khai thác tốt hơn nữa những công nghệ tiên tiến tương thích cho hoạt động giải trí quy đổi dạng thức của những loại sản phẩm ; cần củng cố năng lượng về quản trị tổ chức triển khai văn hóa nghệ thuật và thẩm mỹ bằng những ứng dụng quản trị trực tuyến như Trello, Google Classroom, Microsft Teams, Webex, GoToMeeting, và được cho phép truy vấn không lấy phí, thoáng đãng những tài nguyên tàng trữ về văn hóa, thẩm mỹ và nghệ thuật ( văn bản, ghi hình, băng đĩa, … ) làm tài liệu điều tra và nghiên cứu và sáng tạo tác phẩm văn hóa thẩm mỹ và nghệ thuật trực tuyến cho những nghệ sĩ. Đồng thời, tương hỗ những đối tượng người tiêu dùng này trong việc xác lập lại quy mô kinh doanh thương mại, đơn cử là những loại sản phẩm nòng cốt, mẫu sản phẩm phụ, loại sản phẩm vì hội đồng, mẫu sản phẩm tạo nguồn thu trong toàn cảnh dịch bệnh còn hoàn toàn có thể lê dài.

Xin cảm ơn ông!