Ưu thế lai là gì? Nguyên nhân, cơ sở di truyền của ưu thế lai
Nội Dung Chính
Ưu thế lai là gì ?
Ưu thế lai sinh 9 được định nghĩa là hiện tượng kỳ lạ thế hệ mà con lai F1 có sức sống tiêu biểu vượt trội hơn hẳn so với các thành viên ở thế hệ cha mẹ. Ưu thế lai thường sẽ bộc lộ ở năng lực chống chịu tốt, vận tốc sinh trưởng, tăng trưởng nhanh cũng như cho hiệu suất sản lượng cao .
Ưu điểm của ưu thế lai được bộc lộ rõ nhất ở thế hệ F1 nên nếu tất cả chúng ta hoàn toàn có thể duy trì được các dòng thuần cha mẹ thì sẽ nhanh gọn tạo ra được giống lai thế hệ F1 dùng làm mẫu sản phẩm cũng như không dùng làm giống ( lai kinh tế ) .
Nhược điểm của ưu thế lai đó chính là việc xác định tổ hợp cho nó rất tốn thời gian và công sức. Do chúng ta phải tiến hành nhiều thí nghiệm lai thuận nghịch khác nhau mới có thể tìm ra được tổ hợp lai mong muốn. Hơn nữa ưu thế lai cũng rất khó duy trì lâu dài qua các thế hệ.
Ví dụ đơn cử về ưu thế lai
Khi tất cả chúng ta thực thi lai 1 dòng thuần mang 1 gen trội với 2 dòng thuần chỉ mang một gen trội thì sẽ tạo ra con lai F1 mang đến 3 gen trội. Đối với vật nuôi, để hoàn toàn có thể tạo ra ưu thế lai thì người ta vẫn đa phần dựa vào giải pháp lai kinh tế nhằm mục đích tạo ra những giống thương phẩm chất lượng .
Còn so với các loài thực vật thì người ta tạo ra ưu thế lai trải qua quá trình tự thụ phấn và cho chúng tự giao với nhau. Thông thường chiêu thức này sẽ được ứng dụng thoáng rộng cho những loại thực vật như cây ngô, lúa, …
Ưu thế lai có được là nhờ trải qua giả thiết siêu trội. Cụ thể, khi thể dị hợp về nhiều cặp gen khác nhau sẽ tạo ra con lai tiêu biểu vượt trội hơn cha mẹ. Các dòng con lai sẽ có hiệu suất cũng như vận tốc sinh trưởng cao hơn cha mẹ rất nhiều. Thông thường các nhà chọn giống sẽ nỗ lực duy trì các dòng cha mẹ và sử dụng ưu thế lai để tạo ra các giống lai thương phẩm .
Nguyên nhân của hiện tượng kỳ lạ ưu thế lai được lý giải thế nào ?
Xét về phương diện di truyền học, người ta cho rằng, các tính trạng về số lượng ( các tiêu tốn về hình thái, hiệu suất ) do nhiều gen trội lao lý, ở mỗi dạng cha mẹ thuần chủng, nhiều gen lặn sẽ ở trạng thái đồng hợp và biểu lộ một số ít đặc thù xấu. Khi lai chúng với nhau thì chỉ có các gen trội có lợi mới được biểu lộ ở trong thể lai F1 .
Ví dụ: Một dòng thuần chủng mang cả 2 gen trội lai với một dòng thuần mang 1 gen trội sẽ cho cơ thể lai F1 mang tới 3 gen trội có lợi.
p: AAbbCC x aaBBcc ———> F1: AaBbCc
Trong các thế hệ sau thì tỉ lệ dị hợp sẽ giảm dần nên ưu thế lai cùng giảm dần theo. Muốn khắc phục được hiện tượng này để duy trì ổn định các ưu thế lai thì người ta sẽ dùng phương pháp nhân giống vô tính (bằng giâm cành, chiết, ghép, vi nhân giống…).
Cơ sở di truyền của ưu thế lai là gì ?
Cơ sở di truyền học của hiện tượng kỳ lạ ưu thế lai mặc dầu vẫn chưa được thực nghiệm để làm sáng tỏ nhưng các giả thuyết được nhiều người công nhận nhất là thuyết siêu trội dựa trên hiện tượng kỳ lạ con lai giữa 2 dòng thuần chủng có bộc lộ ưu thế lai tiêu biểu vượt trội hơn hẳn so với cha mẹ. Ưu thế lai sẽ chỉ bộc lộ cao nhất ở F1 và giảm nhanh khi cho chúng tự thụ phấn hoặc giao phối gần vì các gen lại trở lại trạng thái đồng hợp .
Ví dụ: Ta tiến hành lai 1 dòng thuần mang 2 gen trội lai với 1 dòng thuần chủng chỉ mang một gen trội được con lai F1 mang tới 3 gen trội.
P: AabbCC x aaBBcc ———-> F1: AaBbCc
Phương pháp tạo giống có ưu thế lai cao như thế nào ?
Để hoàn toàn có thể tạo ra con lai có ưu thế lai cao thì người ta thường phải tạo ra rất nhiều dòng thuần chủng khác nhau rồi lại lai từng cặp dòng thuần với nhau để dò tìm ra được tổng hợp lai cho ưu thế lai. Công việc lai giống để tìm được tổng hợp lai rất tốn thời hạn và cả sức lực lao động .
Do ưu thế lai thường bộc lộ cao nhất ở đời F1 và sau đó sẽ giảm từ từ ở các đời tiếp theo nên người ta sẽ không dùng con lai để làm giống. Các nhà tạo giống thường tạo con lai có ưu thế lai cao để sử dụng vào mục tiêu làm kinh tế tài chính ( thương phẩm ) .
Giải bài tập tương quan đến ưu thế lai trong Sinh học lớp 9
Bài 1: Lai kinh tế là gì? Ở nước ta, lai kinh tế thường được thực hiện với hình thức nào? Cho ví dụ.
Lời giải: Lai kinh tế được hiểu là người ta cho giao phối giữa cặp vật nuôi bố mẹ từ hai dòng thuần khác nhau rồi dùng con lai F1 đó làm sản phẩm chứ không dùng làm giống. Ở nước ta thì lai kinh tế được dùng phổ biến nhất là dùng con cái thuộc giống trong nước để giao phối với con đực cao sản thuộc giống thuần nhập ngoại.
Bài 2: Trong quá trình chọn giống cây trồng, người ta dùng phương pháp gì để tạo ưu thế lai?
Lời giải: Khi lựa chọn giống cây trồng, người ta dùng phương pháp lai khác dòng và lai khác thứ để có thể tạo ra ưu thế lai.
- Phương pháp lai dòng: Là tạo ra hai dòng tự thụ phấn rồi cho chúng tự giao phấn với nhau (phương pháp này được phổ biến nhất).
- Phương pháp lai khác thứ: Là tổ hợp lai giữa hai thứ hoặc tổng hợp của nhiều thứ cùng một loài để có thể tạo ưu thế lai với giống mới.
Hy vọng những thông tin về ưu thế lai trong bài viết này đã giúp ích cho các bạn học viên trong quy trình điều tra và nghiên cứu cũng như làm các bài tập có tương quan đến mảng kiến thức và kỹ năng này !
Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Chia Sẻ Kiến Thức
