Ngọc Lặc – Wikipedia tiếng Việt

Ngọc Lặc là một huyện cửa ngõ, trung tâm kinh tế, văn hoá, xã hội khu vực phía tây tỉnh Thanh Hóa, Việt Nam.

Diện tích tự nhiên của huyện là 497,2 km². Tổng dân số là 136.210 người ( tính đến năm 2018 ), tỷ lệ dân số đạt 274 người / km², gồm những dân tộc : Mường, Dao, Thái, Kinh, …Địa hình phức tạp, đồi núi ở phía tây ( chiếm 40,1 % diện tích quy hoạnh ), đỉnh Lam Sơn ( 472 m ), đồng bằng phía đông xen nhiều đồi gò. Sông Cầu Chày, Sông Âm, Sông Hép chảy qua .

Đường Hồ Chí Minh chạy suốt chiều dài của huyện, Quốc lộ 15A (Từ đường Phố Cống, thị trấn Ngọc Lặc đến giáp huyện Lang Chánh, đoạn từ Ngã ba Thọ Phú đến Lam Kinh), tỉnh lộ 519 (Chỉ còn đoạn gần 2 km qua Phố 1), tỉnh lộ 516B (Từ Thống Nhất qua Lam Sơn sang Phố Châu) chạy qua.

Huyện Ngọc Lặc có vị trí địa lý :
Theo sách địa chí và địa điểm viết ở thời Lê và thời Nguyễn cũng như những di chi khảo cổ của những nhà khảo cổ học người Pháp từ những năm hai mươi của thế kỷ XX đã phát hiện ở Ngọc Lặc những di chỉ của cư dân cư trú thời đại đá mới ( thuộc văn hoá Hòa Bình ) trong những hang động như : Hang Mộc Trạch, Lộc Thịnh I và Lộc Thịnh II .Vào thời văn hoá Đông Sơn, trên đất Ngọc Lặc đã phát hiện được những nhóm đồ đồng Đông Sơn gồm : Công cụ, vũ khí, trống đồng ở những xã Ngọc Khê qua di chỉ khảo cổ Mả Mè và núi Nú ( Nguyện ấn ) .Thời thuộc Hán, Ngọc Lặc thuộc vào huyện Đô Lung .Thời thuộc Tuỳ – Đường ( 581 – 905 ) miền đất Ngọc Lặc thuộc huyện Di Phong rồi huyện Đường Lâm đến tận thời Đinh – Tiền Lê – Lý .Thời Trần – Hồ thuộc huyện Nga Lặc ( tương tự với huyện Ngọc Lặc ngày này và một phần đất huyện Thọ Xuân phía tả ngạn sông Chu )Thời thuộc Minh nhập Nga Lặc với Lôi Giang gọi là huyện Nga Lạc ( tức huyện Ngọc Lặc và huyện Cẩm Thuỷ ngày này ) .Thời Hậu Lê năm Quang Thuận thứ 10 ( 1469 ) Ngọc Lặc thuộc huyện Lương Giang, phủ Thiệu Thiên .Thời Nguyễn là phần đất của huyện Thụy Nguyên. Năm Thành Thái thứ 12 ( 1900 ) cắt tổng Ngọc Lặc và những xã Người Mường thuộc tổng Yên Trường, Quảng Thi ( huyện Thụy Nguyên, phủ Thiệu Hoá ) xây dựng châu Ngọc, sau đó là châu Ngọc Lặc .Sau cách mạng tháng tám ( 1945 ) bỏ ” châu ” đổi thành huyện Ngọc Lặc .Thời Hậu Lê và thời Nguyễn cho đến Cách mạng tháng 8 năm 1945 huyện Ngọc Lặc chia thành bốn đơn vị chức năng tổng, những tổng được gọi tắt bằng chữ đầu là : Tổng Ngọc ( Ngọc Khê ) ; Tổng Cốc ( Cốc Xá ) ; Tổng Hạt ( Hạt Cao ) ; Tổng Vân ( Vân Am ). Dưới tổng là những đơn vị chức năng dân cư cơ sở ( xã, thôn, mường, làng, trang, trại ) và có ông mường, ông cai, lý trưởng quản lý. Thời Nhà Nguyễn những đơn vị chức năng dân cư đông đúc được gọi là mường, làng hay còn do vị trí địa lý nhiều làng trong một khu vực địa lý thuân lợi xây dựng thôn như thôn Mỹ Thi ( nay là xã Mỹ Tân ) ; thôn Cao Trị ( nay là xã Cao Ngọc ) ; xây dựng xã như xã Thạch Yến ( gồm mường Yến và 1 số ít làng lân cận thuộc xã Thạch Lập ngày này ). Những đơn vị chức năng dân cư ít hay mới đến khai hoang lập nghiệp gọi là làng, trang .

Sau Cách mạng tháng Tám đơn vị tổng được bãi bỏ và thay bằng các đơn vị xã, với quy mô nhỏ hơn. Từ năm 1946-1963 toàn huyện Ngọc Lặc được chia thành 12 xã là: Cao Khê; Đô Lương; Quang Trung; Ngọc Thắng; Minh Sơn; Lộc Thịnh; Kiên Thọ; Phúc Thịnh; Nguyệt Ấn; Phùng Giáo; Vân Am và Lương Ngọc.

Từ năm 1963 đến năm 1982 được chia tách thành 17 đơn vị chức năng hành chính :

• Chia xã Cao Khê thành (Ngọc Khê, Mỹ Tân và Cao Ngọc)[2]
• Chia xã Đô Lương thành Thuý Sơn và Thạch Lập[3]
• Chia xã Lộc Thịnh thành Lộc Thịnh và Đồng Thịnh;[4]
• Chia xã Ngọc Thắng thành Ngọc Liên, Ngọc Trung và Ngọc Sơn[5] và thành lập thị trấn nông trường Thống Nhất, thị trấn nông trường Sông Âm, thị trấn nông trường Lam Sơn[6]. Cũng trong năm 1963 cắt xã Lương Ngọc về huyện Thường Xuân (nay là xã Lương Sơn và Ngọc Phụng); cắt đất mường Kim Ơi xã Quang Trung về huyện Cẩm Thủy (nay là xã Cẩm Châu); cắt đất mường Ne làng Quan Trì thuộc xã Lộc Thịnh về xã Yên Lâm thuộc huyện Yên Định ngày nay.

Ngày 5 tháng 7 năm 1977, theo quyết định hành động 177 – CP của Hội đồng nhà nước sáp nhập hai huyện Ngọc Lặc và huyện Lang Chánh thành huyện Lương Ngọc. Các đơn vị chức năng xã và thị xã nông trường là : Thị trấn nông trường Sông Âm, thị xã nông trường Lam Sơn, Vân Am, Cao Ngọc, Mỹ Tân, Ngọc Khê, Thuý Sơn, Thạch Lập, Quang Trung, Đồng Thịnh, Lộc Thịnh, Ngọc Liên, Ngọc Sơn, Ngọc Trung, Minh Sơn, Kiên Thọ, Nguyệt Ấn, Phúc Thịnh, Phùng Giáo, Quang Hiến, Đồng Lương, Tân Phúc, Tam Văn, Giao An, Trí Nang, Yên Khương, Lâm Phú. [ 7 ]Đến năm 1978, thị xã nông trường Thống Nhất được chuyển về huyện Yên Định quản trị về dân số nhưng đất đai vẫn thuộc huyện Ngọc Lặc quản trị. [ 8 ]Năm 1981 [ 9 ] :

• Chia xã Lộc Thịnh thành xã Lộc Thịnh và xã Cao Thịnh
• Chia xã Minh Sơn thành xã Minh Sơn và xã Minh Tiến
• Chia xã Phùng Giáo thành xã Phùng Giáo và Phùng Minh.

Ngày 30 tháng 8 năm 1982, theo quyết định hành động số 149 – HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng chia huyện Lương Ngọc thành hai huyện Lang Chánh và huyện Ngọc Lặc. Huyện Ngọc Lặc giữ nguyên tên gọi đến thời nay. Thời kỳ này huyện Ngọc Lặc có 20 xã. [ 10 ]Ngày 03 tháng 06 năm 1988, nhà nước nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quyết định hành động xây dựng thị xã huyện lỵ Ngọc Lặc. [ 11 ]Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về sắp xếp, thay đổi và tăng trưởng những nông trường quốc doanh. Ngày 09 tháng 01 năm 2004, Thủ tướng nhà nước ký Nghị định số 15 / NĐ-CP giải thể Thị trấn nông trường Sông Âm, chuyển đất đai, dân số trước kia của thị xã quản trị về những xã Nguyệt Ấn, Kiên Thọ, Phùng Minh, Phùng Giáo ( Ngọc Lặc ), Thọ Minh, Xuân Châu, Xuân Lam, Xuân Thiên ( huyện Thọ Xuân ) quản trị. [ 12 ]Ngày 9 tháng 1 năm 2004, nhà nước phát hành Nghị định số 15 / NĐ-CP xây dựng xã Lam Sơn trên cơ sở đất đai, dân số thị xã nông trường Lam Sơn quản trị và làng Minh Thuỷ ( xã Minh Tiến ) .Ngày 15 tháng 3 năm 2017, Bộ trưởng Bộ Xây dựng quyết định hành động công nhận thị xã Ngọc Lặc lan rộng ra là đô thị loại IV .Ngày 1 tháng 12 năm 2019, sáp nhập hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của xã Ngọc Khê, một phần diện tích quy hoạnh và dân số của những xã Thúy Sơn và Quang Trung vào thị xã Ngọc Lặc. [ 13 ]Huyện Ngọc Lặc có 1 thị xã và 20 xã như lúc bấy giờ .

Như vậy, miền đất Ngọc Lặc trải qua nhiều thời kỳ chia tách, sáp nhập, thay đổi tên gọi khác nhau nhưng vùng đất Ngọc Lặc đã có cư dân sinh sống khá sớm, có địa thế chiến lược quân sự trọng yếu, là nơi căn cứ của nghĩa quân Lam Sơn. Cũng từ vùng đất Ngọc Lặc nghĩa quân Lam Sơn dấy binh khởi nghĩa đánh thắng quân Minh xâm lược, giành lại độc lập cho dân tộc lập nên Triều đại hậu Lê, một Triều đại phong kiến thịnh trị nhất so với các Triều đại phong kiến Việt Nam. Nên vùng đất Ngọc Lặc được các Triều đại phong kiến Việt Nam ví như một viên ngọc quý phải lấy lụa và gấm vóc bọc chặt để cất kỹ hay viên ngọc quý phải được cất giữ như nhà vua cất giữ “triện” trong một cái ẩm. Tên gọi huyện Ngọc Lặc được xuất xứ từ đấy.

Huyện Ngọc Lặc có 21 đơn vị chức năng hành chính cấp xã thường trực, gồm có thị xã Ngọc Lặc ( huyện lỵ ) và 20 xã : Cao Ngọc, Cao Thịnh, Đồng Thịnh, Kiên Thọ, Lam Sơn, Lộc Thịnh, Minh Sơn, Minh Tiến, Mỹ Tân, Ngọc Liên, Ngọc Sơn, Ngọc Trung, Nguyệt Ấn, Phúc Thịnh, Phùng Giáo, Phùng Minh, Quang Trung, Thạch Lập, Thúy Sơn, Vân Am .

Người nổi tiếng[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn