Chủ tịch Hồ Chí Minh với những công việc đã trải qua trong hành trình cứu nước

Tàu Amiral Latouche Tréville, nơi Nguyễn Tất Thành làm phụ bếp khi rời Tổ quốc ra đi tìm đường cứu nước (6/1911). Ảnh tư liệu

Năm 2021, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta kỷ niệm 110 năm ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước (5/6/1911- 5/6/2021), 80 năm ngày Người trở về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam (28/1/1941-28/1/2021). Chúng ta cùng tìm hiểu thêm về các công việc, nghề nghiệp Bác đã làm trong hành trình hơn 30 tìm đường cứu nước,mở màn từ những ngày Văn Ba“ Lênh đênh bốn biển một con tàu / Cuộc đời sóng gió trong than bụi /

Tay đốt lò, lau chảo, thái rau.”

Năm 2021, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta kỷ niệm 110 năm ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước ( 5/6/1911 – 5/6/2021 ), 80 năm ngày Người trở lại nước trực tiếp chỉ huy cách mạng Nước Ta ( 28/1/1941 – 28/1/2021 ). Chúng ta cùng khám phá thêm về những việc làm, nghề nghiệp Bác đã làm trong hành trình dài hơn 30 tìm đường cứu nước ,

Phụ bếp trên tàu Amiral Latouche Tréville

Ngày 3/6/1911, Nguyễn Tất Thành lấy tên là Văn Ba xin làm phụ bếp trên tàu Amiral Latouche Tréville, một tàu lớn vừa chở hàng vừa chở khách của hãng Năm Sao đang sẵn sàng chuẩn bị rời cảng Hồ Chí Minh đi Marseille, Pháp .
Ngày 5/6/1911, tàu Amiral Latouche Tréville rời bến cảng Nhà Rồng, TP HCM ( nay là Thành phố Hồ Chí Minh ), mang theo một người người trẻ tuổi Nước Ta đầy lòng yêu nước thương dân, ôm ấp một tham vọng lớn lao : Tìm hiểu nền văn minh của quốc tế, ra sức học hỏi để về giúp nước. Một quy trình tiến độ mới, một bước ngoặt mới mở ra trong cuộc sống Nguyễn Tất Thành .

Bến cảng Nhà Rồng đầu thế kỷ XX, nơi Nguyễn Tất Thành rời Tổ quốc đi tìm đường cứu nước

Với chân phụ bếp trên tàu, hằng ngày Văn Ba phải thao tác từ 4 h sáng, quét dọn căn phòng nhà bếp lớn, sau đó đi đốt lò khuân than, xuống hầm lấy rau, thịt cá, nước đá. Trong nhà bếp thì rất nóng, dưới hầm thì rất lạnh. Văn Ba phải vác nặng từ dưới trèo lên những bậc thang khi tàu luôn tròng trành vì sóng biển. Xong việc anh phải quét dọn cho chủ nhà bếp người Pháp ăn. Rồi nhặt rau, rửa xoong chảo, đốt lò lại. Nhà bếp nấu ăn cho hàng trăm người nên vật dụng rất to và nặng. Công việc khó khăn vất vả bận rộn suốt ngày đến 9 h tối mới xong. Mỗi tháng chủ tàu trả cho Văn Ba 45 Franc là hạng tiền công rẻ mạt. Hồi ấy, Bùi Quang Chiêu, kỹ sư canh nông vào làng Tây, đi tầu hạng nhất cùng mái ấm gia đình. Ông đưa con sang Pháp học. Trông thấy Văn Ba, ông gọi anh lại và thân thiện bảo : “ Tại sao con lại làm cái nghề khó nhọc này ? Bỏ nghề đi. Con nên chọn một nghề khác, Gianh Giá hơn … ” Anh Ba lễ phép cảm ơn ông Chiêu, nhưng không nói chấp thuận đồng ý hay không .
Sau này Bác kể lại : “ Ngày trước Bác cũng đã làm phụ bếp. Lúc đó Bác là vong quốc nô, làm phụ bếp cho thực dân Pháp. Công việc khó khăn vất vả từ 5 h sáng đến 9-10 h tối. Nhưng Bác vẫn học được văn hoá và chính trị. Có quyết tâm thì nhất định học được. ” Người người trẻ tuổi 21 tuổi ấy ra đi với mục tiêu gì ? Để kiếm kế sinh nhai, hay để thoả mãn một tham vọng lạ lẫm nào đó của tuổi trẻ ? Điều đó, hơn mười năm sau chính Người đã vấn đáp nhà báo, nhà thơ Nga Osiv Mandenstam rằng : “ Khi tôi độ mười ba tuổi, lần tiên phong tôi được nghe ba từ Pháp ‘ tự do, bình đẳng, bác ái ‘. Và từ thuở ấy, tôi rất muốn làm quen với nền văn minh Pháp, muốn tìm xem những gì ẩn giấu đằng sau những chữ ấy ”. Một lần khác, vấn đáp nhà văn Mỹ Anna Louis Strong, Người nói : “ Nhân dân Nước Ta, trong đó có ông cụ thân sinh ra tôi, lúc này thường tự hỏi nhau ai sẽ là người giúp mình thoát khỏi ách thống trị của Pháp. Người này nghĩ là Anh, có người lại cho là Mỹ. Tôi thấy phải đi ra nước ngoài xem cho rõ. Sau khi xem xét họ làm ăn thế nào, tôi sẽ trở lại giúp đồng bào tôi ” .

Làm vườn ở Saint–Adresse, ngoại ô của Havre (năm 1912)

Tàu Amiral Latouche Tréville lên Havre để thay thế sửa chữa. Nhân viên được đưa sang thao tác ở một chiếc tàu khác, quay trở lại Đông Dương. Văn Ba không muốn quay trở lại. Chủ tàu đem anh về nhà giúp ông việc làm làm vườn .

Là thủy thủ, bồi trên tàu biển đi vòng quanh châu Phi (năm 1912)

Năm 1912, Văn Ba đang làm vườn cho ông chủ hãng Chargeurs Réunis, thì được ông chủ tàu sau một buổi đi làm về cho biết: “Có một chuyến tàu đi vòng quanh châu Phi. Không có hành khách. Chỉ có hàng hoá. Anh có muốn nhận làm bồi cho các sĩ quan trên tàu ấy không? Họ không đông lắm đâu và đều là những người tốt, anh sẽ thấy anh không đến nỗi vất vả ở trên tàu. Đồng ý chứ?”. Khi đó một người bạn can ngăn nói rằng khí hậu ở châu Phi rất nóng, tàu chở hàng rất tròng trành, dễ say sóng, đi một thân một mình, không có ai bầu bạn rất nguy hiểm, nhưng Văn Ba vẫn quyết định đi với mục đích là đi xem các nước. Làm thuê cho một chiếc tàu của hãng Chargeurs Réunis đi vòng quanh châu Phi, Văn Ba đã có dịp dừng lại ở những bến cảng của một số nước như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Algeria, Tunisia, Congo, Senegal… Đến đâu anh cũng thấy cảnh khổ cực của người lao động dưới sự áp bức bóc lột dã man, vô nhân đạo của bọn thống trị.

Đi ở, làm bồi bàn ở nước Mỹ (từ năm 1912 đến năm 1913)

Văn Ba đến nước Mỹ. Anh vừa đi làm thuê để kiếm sống vừa khám phá đời sống của những người lao động Mỹ. Năm 1966, trong một lần tiếp nhà báo Mỹ David Delingher, Bác Hồ có nói : “ Khi quay trở lại Mỹ ông hoàn toàn có thể nói rằng tôi đã đi ở cho người ta ở Brooklin với lương tháng 40 USD. .. Tôi thao tác không đến nỗi khó khăn vất vả lắm và dùng một số ít thời hạn rảnh để học tập và đi thăm những khu vực trong thành phố ”. Người còn nhắc đến chuyện đi xe điện ngầm tới thăm khu Harlem và rất xúc động trước điều kiện kèm theo sống của người da đen. Có tài liệu viết rằng Nguyễn Tất Thành đã đến Boston, làm thuê ở khách sạn Parker House .

Thợ đốt lò, cào tuyết ở nước Anh (năm 1913)

Khoảng đầu năm 1913, Nguyễn Tất Thành theo tàu rời Mỹ trở lại Havre, sau đó sang Anh. Người con của viên quan lại nhỏ ở Kim Liên, trong chính quốc to lớn đầy sương mù và khói bụi, để sinh sống đã nhận cào tuyết cho một trường học. Công việc quá khó khăn vất vả mệt nhọc, anh đành phải bỏ việc. Anh tìm được một việc khác là đốt lò. Từ 5 h sáng, anh đã phải chui xuống hầm để nhóm lửa, suốt ngày đổ than, thay than trong lò, sống trong cảnh tranh tối tranh sáng, ngột ngạt. Nhưng cũng ngay từ những ngày tiên phong đến nước Anh, Nguyễn Tất Thành bắt tay vào việc học tiếng Anh. Hằng ngày, sáng sớm và buổi chiều, nghĩa là trước và sau giờ lao động để kiếm tiền sống, anh miệt mài tự học. Hằng tuần, vào ngày nghỉ, anh học tiếng Anh với một giáo sư Italy .

Làm phụ bếp ở khách sạn Drayton Court, Tây London. Thợ làm bánh ở khách sạn Carlton, London (cuối  năm 1913)

Sau hai tuần nghỉ việc đốt lò vì bị cảm, Nguyễn Tất Thành đến làm thuê ở khách sạn khách sạn Drayton Court, đại lộ Drayton, khu West Ealing, Tây London.

Một thời hạn sau, Nguyễn Tất Thành lại chuyển sang làm phụ bếp ở khách sạn Carlton, một khách sạn sang nổi tiếng ở London. Anh thao tác dưới sự tinh chỉnh và điều khiển của ‘ vua đầu bếp ’ người Pháp Escophier. Công việc của anh là quét dọn bát đĩa và đồ vật. Anh làm rất cẩn trọng. Đáng lẽ vứt thức ăn thừa vào một cái thùng thì anh lại để riêng những thức ăn còn thật sạch, có lúc là một phần tư con gà hoặc còn nguyên cả miếng bít tết để đưa lại cho phòng bếp. Ông già Escophier chú ý quan tâm tới việc làm đó và hỏi anh : “ Tại sao anh không quẳng thức ăn thừa vào thùng như những người khác ? ”. Anh vấn đáp : “ Không nên vứt đi. Ông hoàn toàn có thể cho người nghèo những thứ ấy ”. Escophier thấy mến anh. Ông nói : “ Tạm thời anh hãy gác ý nghĩ cách mạng của anh lại một bên và tôi sẽ dạy cho anh cách làm bếp, làm ngon và anh sẽ được nhiều tiền ”. Từ đó, Nguyễn Tất Thành được ông “ vua bếp ” đưa vào chỗ làm bánh với số lương cao hơn và nhất là có nhiều thời hạn để học tiếng Anh .

Thợ ảnh, vẽ chao đèn, vẽ đồ cổ mỹ nghệ Trung Hoa, bán rượu rum đồng thời làm báo, là tuyên tuyền viên cách mạng ở Pháp những năm 1917-1923

Cuối năm 1917, Nguyễn Tất Thành từ nước Anh trở lại Pháp. Anh làm nhiều nghề khác nhau để kiếm sống, để khám phá tình hình chính trị, tình hình Việt kiều và mở màn triển khai cuộc hoạt động, tuyên truyền cách mạng. Mật thám Pháp Désiré chuyên theo dõi hoạt động giải trí của Nguyễn Ái Quốc viết trong báo cáo giải trình ngày 19/6/1922 : “ Lâu nay Nguyễn Ái Quốc thao tác ở nhà số 7 ngõ Compoint. Buổi chiều bán rượu rum ở những shop bán rượu vang, tận dụng sự tự do này để tuyên truyền cách mạng cho những người người quê ở những nước thuộc địa, hầu hết trong những người Đông Dương và Madagascar ” .
Trong một báo cáo giải trình khác ngày 28/3/1923, Désiré ghi : “ Nguyễn Ái Quốc liên tục làm thêm nghề sửa ảnh tại số 7 ngõ Compoint … số giờ thao tác trên không đủ bảo vệ đời sống vật chất, ông Nguyễn Ái Quốc còn vẽ chao đèn, phóng ảnh và rửa ảnh có được do việc ông cho đăng tin quảng cáo trên báo Người cùng khổ và báo Nhân đạo ”. Người ta cũng đã đọc được trên báo ” Đời sống thợ thuyền ” ( La Vie Ouvriere ) mấy dòng quảng cáo : ” Muốn lưu lại một kỷ niệm sinh động về mái ấm gia đình, xin sửa lại ảnh tại nhà Nguyễn Ái Quốc, hình đẹp, khung đẹp, với giá 45 quan “. Tuy nhiên, Người không mấy thành công xuất sắc trong việc làm này nên sống rất cơ cực .

Làm phiên dịch, phóng viên, làm báo, bán báo, bán thuốc lá, thày giáo lớp huấn luyện chính trị ở Quảng Châu Trung Quốc những năm 1924-1927

Cuối năm 1924, Nguyễn Ái Quốc đến Quảng Châu Trung Quốc, Trung Quốc, với danh nghĩa công khai minh bạch là cán bộ phiên dịch của phái bộ cố vấn Borodin, bên cạnh nhà nước Tôn Dật Tiên, vừa đảm nhiệm mục tuyên truyền trong tờ báo Canton Gazette – báo bằng chữ Anh của Trung ương Quốc dân đảng. Ngoài việc làm cách mạng, Nguyễn Ái Quốc còn đi bán thuốc lá, bán báo để bảo vệ cho hoạt động và sinh hoạt hằng ngày .

Làm vườn, chơm cá, bốc thuốc, đi buôn, đi tu ở Thái Lan những năm 1928-1929

Hoạt động ở Xiêm ( năm 1939 đổi tên là Xứ sở nụ cười Thái Lan ), với tên gọi Thầu Chín, Nguyễn Ái Quốc đồng cam cộng khổ cùng người việt sinh sống ở nước ngoài. Thầu Chín sống như mọi người, cũng đào giếng, vỡ đất làm vườn, gánh gạch, đắp nền xây trường học cho con em của mình người việt sinh sống ở nước ngoài .
Một thời hạn dài Thầu Chín ở ngay tại hiệu thuốc của Đặng Văn Cáp và đã tranh thủ học nghề thuốc, nắm được những hiểu biết cơ bản về thuốc và chữa bệnh. Có lần đã bốc thuốc cho một cán bộ bị ốm và người này đã khỏi bệnh. Người còn tìm ra cây hy thiêm mọc trong vùng, chữa được chứng bệnh phong thấp .
Sau này, Bác kể về thời hạn hoạt động giải trí ở Xiêm : Anh em cán bộ người thì làm ruộng, người thì cưa gỗ, cũng có người kinh doanh nhỏ để nuôi nhau và hoạt động giải trí. Cùng làm lao động với đồng đội, ban ngày thì Bác làm “ suổi ” ( tiếng Vương Quốc của nụ cười nghĩa là làm vườn ), đêm hôm thì thường đi chơm cá đến khuya mới về. Thỉnh thoảng, Người cùng với 1 số ít cán bộ, cũng khăn gói tay đẫy đi buôn để gây quỹ cho tổ chức triển khai .
Trần Dân Tiên trong sách “ Những mẩu chuyện về đời hoạt động giải trí của Hồ quản trị ” viết : “ Ngoài việc cuốc đất, đi buôn, ông Nguyễn còn làm việc làm tuyên truyền và tổ chức triển khai. “ Hội Thân ái Nước Ta ” xây dựng, một tờ tuần báo Thân ái được xuất bản. Trước kia ở Trung Quốc, ông Nguyễn từ phương Bắc tuyên truyền về nước. Bây giờ ở Xiêm, ông tuyên truyền về nước từ phương Tây ”. Những hoạt động giải trí của Người, dù đã rất là cẩn trọng vẫn không hề trọn vẹn giữ kín được. Thực dân Pháp sinh nghi, tung mật thám dò tìm. Người bị theo dõi ráo riết. Gặp khi nguy hại quá, Người thậm chí còn đã phải lánh vào chùa, tạm cắt tóc đi tu để liên tục hoạt động giải trí .

Năm 1938, trong vai thiếu tá Hồ Quang, Bác công tác tại phòng Cứu vong thuộc Văn phòng Bát lộ quân ở Quế Lâm Trung Quốc, phụ trách biên tập tờ Sinh hoạt tiểu báo, tờ báo của nội bộ cơ quan.

Đầu năm 1941 làm thầy giáo ở lớp huấn luyện do Người tổ chức ở làng Nậm Quang, Tĩnh Tây, Quảng Tây, Trung Quốc. Trở về nước, sau Hội nghị lần thứ tám của Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương, tại Pác Bó, Nguyễn Ái Quốc tiếp tục tổ chức các lớp huấn luyện chính trị – quân sự ngắn hạn cho cán bộ địa phương. Người trực tiếp tham gia giảng bài.

Trong thời hạn này, ngoài việc tham gia huấn luyện và đào tạo cán bộ, dịch tài liệu, Nguyễn Ái Quốc tham gia những việc làm khác cùng nhân dân và cán bộ, giúp mái ấm gia đình cơ sở ; hướng dẫn những bài thuốc giúp dân chữa bệnh .
Để giữ bí hiểm, lúc đi công tác làm việc Nguyễn Ái Quốc còn cải trang thành thày lang, kiêm thày cúng qua những trạm gác của địch .

Nhà cách mạng chuyên nghiệp

Khảo sát sơ bộ cho thấy trong hành trình dài cứu nước, Văn Ba – Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh đã trải qua gần 20 việc làm, nghề nghiệp khác nhau. Những việc làm của nhà nông, công nhân, thợ thuyền, tri thức, thương gia, Bác đều đã từng làm. Trong tổng thể những thương hiệu mà Người được vinh danh, Bác chỉ nhận mình là người yêu nước và nhà cách mạng chuyên nghiệp là việc làm mà Người theo đuổi suốt cuộc sống. Nhưng để làm một nhà cách mạng chuyên nghiệp thành công xuất sắc, Bác đã không nề hà bất kể việc gì, làm bất kể việc làm gì để kiếm sống, để có điều kiện kèm theo thân thiện tìm hiều đời sống thợ thuyền, để làm tốt công tác làm việc dân vận, tuyên truyền, tổ chức triển khai, hướng hướng họ vào cuộc đấu tranh giành tự do, độc lập. Cũng từ thực tiễn lao động, học tập, xâm nhập đời sống những người lao động, nghiên cứu và phân tích tình hình chính trị quốc tế, tiếp cận với chủ nghĩa Marx-Lenin, Nguyễn Ái Quốc đã lựa chọn con đường cứu nước đúng đắn, đó là con đường cách mạng vô sản mà sau này Người đã đúc rút : “ Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc bản địa không có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản ” .
Đất nước ta ngày càng tăng trưởng, đời sống của nhân dân ta ngày càng ấm no, vui mắt, niềm hạnh phúc, tất cả chúng ta càng khắc sâu trong tim lòng biết ơn vô hạn so với những quyết tử khó khăn mà Bác đã trải qua trong hơn 30 năm dạt dẹo tìm đường cứu nước .

Phạm Thị Lai

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Người Lao Động