[Văn hóa tiêu dùng người Việt – góc nhìn đa chiều] Bài 2: 4 yếu tố tác động đến văn hóa tiêu dùng – Hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

15/09/2020 | 507

Muốn chớp lấy được xu thế và xu thế văn hóa tiêu dùng của người Việt, những chuyên viên văn hóa, kinh tế tài chính phải chớp lấy được những yếu tố ảnh hưởng tác động cơ bản .

Câu chuyện xã hội tiêu dùng ( consumerism ) và văn hóa tiêu dùng ( consumer culture ) đã và đang được những doanh nghiệp Việt chăm sóc, nhất là trong toàn cảnh dịch Covid-19 vẫn đang diễn ra .
Nếu không làm tốt công tác làm việc nghiên cứu và điều tra thị trường thì ngay cả những tập đoàn lớn lớn, nhưng tên thương hiệu đã từng làm mưa, làm gió trên thị trường vẫn gặp khó khăn vất vả, thậm chí còn giải thể .

Không phải chuyện đùa

Câu chuyện hãng nước giải khát Tribeco hoành tráng, nổi tiếng thị trường đồ uống Nước Ta một thời, lưu lại chấm hết nhanh đến ngỡ ngàng với người tiêu dùng Việt. Trong 20 năm hoạt động giải trí thì 11 năm Tribeco được người tiêu dùng bầu chọn là hàng ” Nước Ta chất lượng cao ” nhưng rốt cuộc đến năm 2012 Tribeco Hồ Chí Minh chính thức bị giải thể .

[Văn hóa tiêu dùng người Việt - góc nhìn đa chiều] Bài 2: 4 yếu tố tác động đến văn hóa tiêu dùng

Người tiêu dùng mua hàng tại nhà hàng Big C Thăng Long. Ảnh : Phạm Hùng

Hay như mới gần đây, diêm Thống Nhất, một mẫu sản phẩm thiết yếu sinh ra từ năm 1954, biểu lộ khát vọng thống nhất quốc gia ( cùng với xe đạp điện Thống Nhất, đoàn tàu Thống Nhất, khu vui chơi giải trí công viên Thống Nhất ) đã vừa ngừng sản xuất đại trà. Ngoài ra, khá nhiều tên thương hiệu lẫy lừng trong và ngoài nước như Xà bông Cô Ba, kem đánh răng Dạ Lan, thuốc lá Vinataba … đã lao đao hoặc lặng lẽ biến mất khỏi thị trường .
Đối với những công ty quốc tế cũng không có ngoại lệ. Hiện nay, Victoria’s Secret vừa phải đóng những shop tại Anh, Starbucks công bố sẽ đóng cửa 400 shop tại Bắc Mỹ .
Ở chiều ngược lại, nhiều người còn nhớ đến Tập đoàn General Motors Acceptance Corporation ( GMAC ) được xây dựng vào năm 1919 và khởi đầu tăng cường chương trình bán hàng “ nhận xe trước, giao dịch thanh toán sau ” tại thời gian đó. GMAC đã đưa ra giải pháp kinh doanh thương mại mới khác hẳn xu thế “ tiền trao, cháo múc ” truyền thống lịch sử, tạo ra văn hóa tiêu dùng mới và nó đã thực sự thôi thúc tiêu dùng mọi loại sản phẩm & hàng hóa và dịch vụ .
Rõ ràng là những chuyên viên bán hàng của GMAC đã nắm rõ văn hóa tiêu dùng chịu ảnh hướng của yếu tố tâm ý ( nhận thức, niềm tin, sự hiểu biết, động cơ ). Việc được nhận sản phẩm & hàng hóa trước, giao dịch thanh toán sau đã tạo niềm tin so với người mua, tăng thêm động cơ mua sản phẩm & hàng hóa, dịch vụ. Chỉ trong quy trình tiến độ từ năm 1945 đến 1949, người Mỹ đã bán được 20 triệu tủ lạnh, và 5,5 triệu bếp lò, những số lượng không hề nhỏ .
Đến giờ xu thế thanh toán giao dịch trả chậm đã trở nên thông dụng trên khoanh vùng phạm vi toàn thế giới nhưng thời gian đó, nó bộc lộ quý phái của người mua. GMAC đã đánh đúng vào tâm ý và văn hóa của người tiêu dùng Mỹ để tăng trưởng .
Trong lịch sử vẻ vang tăng trưởng kinh tế tài chính mở màn Open khái niệm xã hội tiêu dùng ( consumerism ) từ năm 1950 được phát minh sáng tạo bởi John Bugas ( Công ty Ford Motor ), một trong nguyên tắc cơ bản của xã hội tiêu dùng đúng chuẩn là mức độ tiêu dùng ngày càng cao hơn thì người tiêu dùng phải được lợi. Tùy theo nghành nghề dịch vụ kinh doanh thương mại, cung như thời gian đơn cử, những công ty sẽ sắp xếp thứ tự ưu tiên 4 yếu tố cơ bản : Tâm lý, văn hóa, xã hội và cá thể khi nghiên cứu và điều tra về văn hóa tiêu dùng .

Nắm bắt các yếu tố cơ bản

Yếu tố tâm ý tác động ảnh hưởng đến văn hóa tiêu dùng như thế nào ? Trong quá khứ, năm 1925 Tập đoàn xe hơi My General Motors ( GM ) đã thành công xuất sắc khi tâm ý shopping của người dân vương quốc này tôn vinh xu thế “ Không được thua kém hàng xóm ” ( Keeping up with the joneses ) – được cho là sự khởi đầu của văn hóa tiêu dùng Mỹ. Thời điểm đó, thay vì nghiên cứu và điều tra những siêu xe, đắt tiền hàng năm GM luôn luôn ra mắt một mẫu xe hơi mới, tương thích với ví tiền để người dân Mỹ chạy theo trào lưu thay xe mới .
Rõ ràng, những chuyên viên marketting của GM rõ ràng đã chớp lấy rất tốt bốn yếu tố tâm ý chi phối đến văn hóa tiêu dùng của người Mỹ, đó là động cơ, nhận thức, sự hiểu biết, niềm tin. Chỉ trong tiến trình từ năm 1945 đến 1949, người Mỹ đã bán được trên 21 triệu xe hơi, một số lượng không hề nhỏ .
Động cơ chính là một nhu yếu bức thiết đến mức buộc con người phải hành vi để thỏa mãn nhu cầu nó, như đói phải đi mua đồ ăn, khát phải đi mua đồ uống. Nhưng có khi động cơ lại chỉ là hành vi tạo nên cảm xúc thân thiện, thân thiện ( mua quà ), nên khuynh hướng của một mẫu sản phẩm nhưng để cho những động cơ shopping khác nhau thì phải khác nhau .
Để bán được sản phẩm & hàng hóa dịch vụ, điều cốt lõi là người bán phải giúp người mua thuận tiện nhận thức được giá trị, chất lượng mẫu sản phẩm, hình thành sự hiểu biết để đặt nền móng niềm tin shopping .

Yếu tố cá nhân có ảnh hưởng lớn đến quyết định khi người dân rút túi tiền mua sắm. Các yếu tố này bao gồm sở thích, lối sống, cá tính, tuổi tác, nghề nghiệp, hoàn cảnh kinh tế… của người đó. Rõ ràng nói đến tuổi tác là nói đến nhu cầu hưởng thụ, thu nhập, tâm sinh lý người tiêu dùng, ảnh hưởng đến cách thức mua sắm của người đó. Cá tính riêng và khả năng tài chính bản thân có mối quan hệ chặt chẽ với thói quen bộc lộ trong hành vi mua sắm.

Ngay cả nghề nghiệp cũng tác động ảnh hưởng đến đặc thù của sản phẩm & hàng hóa và dịch vụ được lựa chọn, ví dụ người thầy giáo thì không hề shopping nhưng bộ quần áo lòe loẹt, đôi giày hoành tráng được. Những chiếc xe hơi của những ngôi sao 5 cánh bóng đá Công Vinh, Văn Quyết sẽ khác những Cường “ đô la ” hay ông chủ cafe Cafe Trung Nguyên .
Người ta hoàn toàn có thể thấy những chuyên viên của Honda đã dày công nghiên cứu và điều tra mẫu mã chiếc xe SH. Điển hình nhất là chiếc yên xe được cho là tương thích với gia chủ là những đôi tình nhân lứa tuổi trẻ và trung niên, có thu nhập khá trở lên .
Yếu tố xã hội được coi là tác động ảnh hưởng rất nhiều đến hành vi tiêu dùng, văn hóa tiêu dùng. Các nhà nghiên cứu thị trường xác lập đẳng cấp và sang trọng xã hội của người tiêu dùng những người thuộc cùng một những tầng lớp xã hội có khuynh hướng hành vi giống nhau. trái lại những người thuộc những những tầng lớp xã hội khác nhau sẽ có sở trường thích nghi shopping khác nhau .
Ngoài ra, những nhóm người thân trong gia đình ( mái ấm gia đình, bạn hữu ) cũng ảnh hưởng tác động lớn đến nhu yếu tận hưởng của cá thể. Rất dễ thấy nhất những người kinh doanh Nước Hàn sẽ chơi tại những sân golf khác với người kinh doanh Nhật Bản hay Trung Quốc. Khu nghỉ mát hạng sang cũng chỉ dành cho những đối tượng người tiêu dùng nhất định …
Yếu tố văn hóa tác động ảnh hưởng trực tiếp đến văn hóa tiêu dùng, chi phối xã hội tiêu dùng, đó là điều không hề bàn cãi. Bà Hoàng Thị Quỳnh Anh – nguyên Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao Nghệ An chứng minh và khẳng định : “ Nền văn hóa là nguồn gốc cơ bản nhất của những hành vi con người trong đó những giá trị văn hóa đi sâu vào tâm thức của một con người. Nhu cầu tận hưởng, mua sắn của một người chính là phản ánh rõ nét những giá trị văn hóa mà người đó đã và đang chịu tác động ảnh hưởng ” .
Nói đến những yếu tố văn hóa thì không hề quên được những yếu tố cấu thành như dân tộc bản địa, vùng địa lý, tôn giáo tín ngưỡng, giai cấp hay những tầng lớp, vị thế xã hội. Những yếu tố này luôn có tác động ảnh hưởng thâm thúy tới sự chăm sóc, cách nhìn nhận về giá trị sản phẩm & hàng hóa, dịch vụ của mỗi người. Không phải ngẫu nhiên mà người dân miền Trung lại có xu thế tiêu dùng “ ăn chắc, mặc bền ”, là vùng đất không được vạn vật thiên nhiên khuyễn mãi thêm người dân Nghệ-Tĩnh-Bình-Trị-Thiên thường có xu thế shopping theo xu thế ăn no, mặc ấm .
Câu chuyện tìm hiểu và khám phá, nghiên cứu và điều tra và nghiên cứu và phân tích văn hóa tiêu dùng không phải là câu truyện của những “ ông lớn ”, của những tên thương hiệu mạnh như Vinamilk, Viettel, Sabeco, Vinhomes Riverside, Masan Consumer, MobiFone, VinaPhone, VCB, FPT đã và đang bước ra quốc tế. Ngay cả thị trường trong nước thì việc chớp lấy được xu thế, văn hóa tiêu dùng vẫn là điều những doanh nghiệp Việt phải được chăm sóc, nếu như không muốn thua ngay ở sân nhà .
( Còn nữa )

Các nhà nghiên cứu cho rằng văn hóa tiêu dùng quyết định hành động đáng kể đến quy trình sản xuất, mua-bán. Nó không đơn thuần chỉ gói gọn trong khoanh vùng phạm vi mua-bán mà chịu tác động ảnh hưởng bởi 4 yếu tố cơ bản : tâm ý, văn hóa, xã hội và cá thể .

Văn hóa và địa lý ảnh hướng lớn đến văn hóa tiêu dùng

” Với góc nhìn là nhà văn hóa, tôi cho rằng với sự phong phú địa lý, sự phong phú và đa dạng về văn hóa, lịch sử vẻ vang tác động ảnh hưởng rất lớn đến xu thế tiêu dùng của người Việt. Nếu có dịp dạo quan siêu thị nhà hàng Thành Phố Hà Nội và TP Hồ Chí Minh thì bạn sẽ thấy rõ nét văn hóa shopping của người dân miền Bắc và miền Nam .
Theo điều tra và nghiên cứu mới nhất của FTA, thói quen shopping của người Thành Phố Hà Nội rất riêng. 99 % bị ảnh hưởng tác động bởi lời ra mắt của mái ấm gia đình, 91 % bởi bè bạn, 94 % bởi hàng xóm, 83 % bởi đồng nghiệp, đối tác chiến lược và sẽ không khi nào người TP.HN mua những gì mà người khác không mua. Điều này cho thấy người Thành Phố Hà Nội rất thận trọng và khắc nghiệt nhất trong việc lựa chọn mẫu sản phẩm, phải đắn đo năm lần bảy lượt mới rút hầu bao .
Trong khi đó với thị trường phía Nam, dân cư có thói quen rất tin yêu vào thưởng thức tiên phong với loại sản phẩm, đứng đầu là TP Hồ Chí Minh với 83 %. Nếu loại sản phẩm không gây ấn tượng ngay từ cái nhìn tiên phong thì thời cơ để người mua quay lại gần như bằng không. ” – Nguyên Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao Nghệ An – tiến sỹ Hoàng Thị Quỳnh Anh

Chiến lược tiếp cận khách hàng

“Bất cứ người tiêu dùng ở đâu thì chất lượng bao giờ cũng là yếu tố được quan tâm đầu tiên. Tuy nhiên, do văn hóa tiêu dùng khác nhau nên định nghĩa như thế nào là “chất lượng” sản phẩm cũng khác nhau, thậm chí là trái ngược. Điều này đòi hỏi Ban tổ chức cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” phải có chiến lược tiếp cận với khách hàng theo từng vùng miền.

Phải công nhận người tiêu dùng TP. Hà Nội lại rất chuộng hàng hiệu cao cấp, đặc biệt quan trọng là những loại sản phẩm giúp họ bộc lộ đẳng cấp và sang trọng của mình như xe hơi, đồng hồ đeo tay, quần áo. Ngoài việc để thỏa mãn nhu cầu tâm ý coi trọng vẻ vẻ bên ngoài, tạo sự điển hình nổi bật trước đám đông thì người ta còn cho rằng hàng ngoại, đồ hiệu cao cấp có chất lượng sẽ tiết kiệm ngân sách và chi phí hơn ( ? ! ! ). Theo một khảo sát, 94 % số người tiêu dùng Thành Phố Hà Nội chăm sóc đến chất lượng, nguồn gốc của sản phẩm & hàng hóa, đứng đầu trong cả nước. Nếu như chỉ 45 % và 55 % ở Cần Thơ và TP Hồ Chí Minh sẵn sàng chuẩn bị trả thêm tiền cho một mẫu sản phẩm mới hoặc độc lạ thì tại Thành Phố Hà Nội, số lượng này lên đến 70 %. ” – tiến sỹ Nguyễn Thị Thanh Tâm – Học viện Chính trị vương quốc Hồ Chí Minh

Nguồn : tieudung.vn