Thổ cẩm: Tinh hoa của ngành dệt may thủ công đất Việt
Các thập kỷ qua, tất cả chúng ta đã tận mắt chứng kiến những cú chuyển mình lớn trong nghành in kỹ thuật số ở ngành dệt may. Tuy vậy, dệt may thủ công bằng tay vẫn luôn là nghề truyền thống kết nối văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn từ bao đời. Không giống như những mẫu sản phẩm dệt kỹ thuật số, những loại vải dệt thủ công bằng tay rất độc lạ. Điển hình là vải thổ cẩm. Thổ cẩm sinh ra cùng lúc với lịch sử vẻ vang của từng dân tộc thiểu số tại Nước Ta hàng nghìn năm .
Nội Dung Chính
Tinh hoa thổ cẩm Việt Nam
Trong từ vựng, thổ cẩm là loại vải dệt đẹp như gấm ( cẩm ) của những dân tộc thiểu số địa phương ( thổ ). Chất liệu thổ cẩm vì vậy được xem là hình tượng biểu lộ đời sống văn hóa truyền thống và ý thức của những dân tộc thiểu số. Mỗi loại vải thổ cẩm đều mang một nét văn hóa truyền thống riêng, gắn liền với thuần phong mỹ tục của nơi sản xuất ra nó .
Để ra thành phẩm, thổ cẩm phải trải qua nhiều công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo của người dệt.
Bạn đang đọc: Thổ cẩm: Tinh hoa của ngành dệt may thủ công đất Việt
Trong truyền thống lịch sử của những dân tộc ít người, những cô gái từ tuổi vị thành niên đã mở màn khâu tước lanh làm sợi, nhuộm màu, dệt vải, cho đến may vá. Vải thổ cẩm dùng làm phục trang như váy áo, khăn, khố. Vải cũng dùng may chăn, ga trải giường. Chúng bộc lộ sự khôn khéo và là của hồi môn của người con gái khi về nhà chồng .
Sau này, khi du lịch tăng trưởng, thổ cẩm hay được sử dụng làm vật liệu cho những loại sản phẩm lưu niệm như balo, túi xách, khăn trải bàn, tấm lót ly … Kỹ thuật dệt tay đã cho sinh ra những tấm vải tuyệt đẹp cùng những sắc tố và hoa văn độc lạ .Vải thổ cẩm được dệt đa phần là sợi bông thô, sợi lanh tích hợp với màu nhuộm từ vạn vật thiên nhiên. Mỗi dân tộc thiểu số đều có cách dệt thổ cẩm riêng không liên quan gì đến nhau với hoa văn khác nhau. Mỗi loại hoa văn gắn liền với môi trường tự nhiên sống, qua đó biểu lộ những nét văn hóa truyền thống đặc trưng của vùng miền .
Mỗi dân tộc thiểu số đều có cách dệt thủ công riêng biệt
- Người H’Mông: Dân tộc thiểu số H’Mông dệt thổ cẩm bằng cách thêu hoa văn hình chữ thập, hình thoi hoặc hình tam giác.
- Người Dao: Phần lớn dân tộc Dao nhuộm vải thổ cẩm bằng màu đỏ sáng. Các loại vải thổ cẩm sáng màu được thêu hoa văn màu xanh sẫm trông rất trang nhã.
- Người Tày: Nét đặc biệt của vải thổ cẩm của người Tày là sự sắp xếp các hoa văn hình thoi màu sẫm trên nền trắng.
- Người Nùng: Người Nùng thường mặc trang phục có màu sắc sặc sỡ, đặc biệt màu của phần tay áo và đuôi áo khác với thân áo.
- Người Khmer: Kỹ thuật dệt của người Khmer là tạo trực tiếp các họa tiết lên vải ngay khi dệt.
- Người Chăm: Thổ cẩm của người Chăm có màu sẫm hoặc màu đỏ, được trang trí hoa văn hình học.
- Người H’Rê: Thổ cẩm của người H’Rê được nhuộm màu đỏ và đen cùng những hoa văn theo mô típ hình học kết thành những ô nối tiếp nhau, hoa văn đường thẳng, đường lượn sóng.
- Người Bana: Màu sắc chủ đạo của thổ cẩm Bana là đen, đỏ và trắng.
- Người Lô Lô: Người Lô Lô sử dụng kỹ thuật chắp vá các mẫu vải có màu sặc sỡ với bố cục rõ ràng lên nền vải đen.
- Người Thái: Thổ cẩm của người Thái Tây Bắc sử dụng các màu chủ đạo như trắng, đỏ, vàng, xanh lá, tím,…tạo ấn tượng thị giác. Các họa tiết đối xứng nhau phản ánh về vũ trụ, triết lý âm dương,…
Màu nhuộm sử dụng từ các nguyên liệu thiên nhiên
Vải thổ cẩm được nhuộm bằng những nguyên vật liệu trọn vẹn từ vạn vật thiên nhiên .
- Màu đen: là hỗn hợp của lá chàm hoặc loại lá có màu xanh sẫm ngâm với bùn tươi.
- Màu tím: có thể dùng bắp cải tím, củ dền…
- Màu xanh lam: là vỏ nướng của các loại ốc sống ở suối hòa với nước vôi trong, lá Krum hoặc lá chàm.
- Màu đỏ: lấy từ cây Krung cổ thụ.
- Màu nâu đỏ: là hỗn hợp đun sôi của vỏ cây, giấm và phèn chua. Sợi dệt nhuộm ở nhiệt độ 800ºC.
- Màu vàng: lấy từ củ nghệ hay bột khoáng chất hùng hoàng từ đất.
Vai trò của thổ cẩm trong xu hướng phát triển bền vững của ngành thời trang là gì?
Hiện nay, các nhà thiết kế thời trang rất ưu ái thổ cẩm. Ở Việt Nam, người khởi đầu đưa thổ cẩm lên trang phục thời trang và áo dài trong các show diễn trong nước và quốc tế là nhà thiết kế Minh Hạnh. Tiếp đến là Sĩ Hoàng, nhà thiết kế với thương hiệu áo dài đạt nhiều giải thưởng trong nước và quốc tế từ năm 1989. Harper’s Bazaar đã có dịp trò chuyện cùng anh về những tiềm năng sáng giá của ngành công nghiệp dệt may thổ cẩm.
Sĩ Hoàng cho rằng việc đưa vật liệu vải này vào những phong cách thiết kế thời trang hạng sang cực kỳ thuận tiện. Với xu thế thời trang lúc bấy giờ, giới mộ điệu luôn muốn ghi lại dấu ấn cá thể qua mỗi phục trang họ mặc trên người. Vải thổ cẩm là công cụ tuyệt vời để những tình nhân thời trang bộc lộ được truyền thống riêng của mình .
“Hoa văn thổ cẩm cực kỳ cá tính. Mỗi sản phẩm thời trang được làm từ thổ cẩm đều là độc bản. 100 chiếc váy của người H’Mông Hoa không có cái nào giống nhau. Mỗi chiếc váy đại diện cho một cá tính và sự khéo tay của mỗi cô gái”.
“ Cả quốc tế đang theo đuổi khuynh hướng thời trang bền vững và kiên cố. Những vật liệu thổ cẩm đều được dệt từ những sợi vạn vật thiên nhiên. Màu nhuộm cũng là màu tự nhiên. Một bộ phục trang làm từ sợi tự nhiên chỉ cần vài tháng là hoàn toàn có thể tự phân hủy trong đất. Bên cạnh đó, sau khi phân hủy, chúng không làm tác động ảnh hưởng đến thiên nhiên và môi trường mà còn đem lại quyền lợi cho đất. Đó chính là điểm mạnh khi ngành thời trang tận dụng được những thế mạnh của vật liệu vải này ” .
Việc nhìn thấy những tiềm năng của vải thổ cẩm không chỉ có lợi trong nghành thời trang. Nó còn góp thêm phần xử lý những yếu tố toàn thế giới : về thiên nhiên và môi trường, về khí hậu, khuynh hướng tiêu dùng, sức khỏe thể chất … khi ủng hộ trào lưu slow fashion và không sử dụng màu nhuộm có hại cho thiên nhiên và môi trường .Bên cạnh đem vào thời trang hạng sang, họa tiết thổ cẩm còn hoàn toàn có thể ứng dụng trong những phong cách thiết kế đồ họa và sử dụng trong trang trí nhà cửa như trên những bình gốm, thảm trải sàn, tách trà, …Nhà phong cách thiết kế Sĩ Hoàng nhấn mạnh vấn đề : “ Hoa văn thổ cẩm “ khoe ” được kinh nghiệm tay nghề của người thợ. Kho tàng văn hóa truyền thống của 54 dân tộc tựa như một cánh cửa mở ra những mày mò lý thú, khám phá mãi hết ” .
Tiềm năng của chất liệu thổ cẩm là gì?
Để lưu giữ nét văn hóa truyền thống này, nhiều địa phương đã Phục hồi và tăng trưởng nghề dệt thổ cẩm trong hội đồng những dân tộc. Thực tế, hầu hết những mẫu sản phẩm thổ cẩm của Nước Ta đều do dân tộc H’Mông, hầu hết là thợ thủ công ở Hà Giang, Bắc Hà, hay những dân tộc Tây Nguyên làm. Một số địa phương đã có chủ trương cho vay vốn và tổ chức triển khai những lớp dạy nghề .
Khó khăn lớn nhất hiện nay là sản phẩm không có đầu ra ổn định và chỉ phục vụ cho du lịch. Để bảo tồn và phát huy giá trị kinh tế văn hóa của nghề dệt thổ cẩm Việt Nam, cần có nhiều chính sách hỗ trợ hơn nữa về việc quảng bá thị trường và sản phẩm.
Nhà phong cách thiết kế Sĩ Hoàng từng tham gia Sakura Collection, cuộc thi phong cách thiết kế thời trang tại Nhật. Sự kiện quy tụ những nhà phong cách thiết kế khắp châu Á. Các loại sản phẩm mang dấu ấn của văn hóa truyền thống từng nước, tuy nhiên đều thực thi trên nền vải kimono. Anh bảo : “ Nếu thổ cẩm Nước Ta được đưa vào những cuộc thi phong cách thiết kế thời trang lớn thì vật liệu này đến gần hơn nữa với quốc tế ” .
Lưu giữ nghề dệt thổ cẩm truyền thống cuội nguồn vừa bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống dân tộc, lại đồng thời góp thêm phần tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội của địa phương. Bên cạnh đó, ngành thời trang lúc bấy giờ tôn vinh yếu tố văn hóa truyền thống địa phương. Khai thác thổ cẩm là thời cơ mở cánh cửa vào thị trường quốc tế cho những nhà phong cách thiết kế Việt .Tạp chí thời trang Harper’s Bazaar Việt Nam
Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn
