Nội dung và hình thức của văn bản văn học – Trường THPT Thành Phố Sóc Trăng

Qua bài soạn Nội dung và hình thức của văn bản văn học, các em sẽ được tìm hiểu và bước đầu biết vận dụng các khái niệm thuộc nội dung và hình thức để tìm hiểu văn bản văn học.

A- Kiến thức cơ bản cần nắm vững

I. Các khái niệm của nội dung và hình thức của văn bản văn học

1. Khái niệm về nội dung

Bạn đang xem : Nội dung và hình thức của văn bản văn học
– Đề tài : Là nghành đời sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khái quát, bình giá và biểu lộ trong văn bản
– Chủ đề : Là yếu tố cơ bản được nêu ra trong văn bản. Nó là yếu tố được nhà văn chăm sóc và bộc lộ chiều sâu nhận thức của nhà văn so với đời sống
– Tư tưởng : là sự lí giải so với chủ đề đã nêu lên, là nhận thức của tác giả muốn trao đổi, nhắn gửi, đối thoại với người đọc
– Cảm hứng nghệ thuật và thẩm mỹ : Là nội dung chủ yếu của văn bản. Nó là trạng thái tâm hồn, những cảm hứng được bộc lộ đậm đà, thuần thục trong văn bản sẽ truyền cảm, mê hoặc người đọc. Qua cảm hứng nghệ thuật và thẩm mỹ, người đọc sẽ cảm nhận được tư tưởng, tình cảm của tác giả nêu lên trong văn bản .

2. Khái niệm về hình thức

– Ngôn từ : Là yếu tố tiên phong của văn bản văn học, là cơ sở vật chất của văn bản văn học, nhờ có tất cả chúng ta mới lần lượt khám phá được từng tầng nghĩa của văn bản văn học .
– Kết cấu : là sự sắp xếp, tổ chức triển khai những thành tố của văn bản thành một đơn vị chức năng thống nhất, hoàn hảo và có ý nghĩa
– Thể loại : là những quy tắc tổ chức triển khai văn bản thích hợp với nội dung văn bản : thơ, tiểu thuyết, kịch, trường ca, …

II. Ý nghĩa quan trọng của nội dung và hình thức văn bản văn học

– Văn bản văn học cần phải có sự thống nhất giữa nội dung và hình thức – thống nhất giữa nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức thẩm mỹ và nghệ thuật hoàn mĩ .
+ Ý nghĩa thứ nhất : trong quy trình nghiên cứu và phân tích, ta không chỉ chú trọng nội dung mà bỏ rơi hình thức. Phân tích khi nào cũng phải tích hợp giữa nội dung và hình thức .
+ Ý nghĩa thứ hai : Trong đời sống văn chương có những văn bản đạt nội dung coi nhẹ hình thức và ngược lại. Chúng ta cần nhận biết điều này khi khám phá và nghiên cứu và phân tích văn bản .

B- Hướng dẫn vấn đáp câu hỏi bài tập soạn bài Nội dung và hình thức của văn bản văn học

Câu 1: Đề tài của văn bản văn học là gì? Cho ví dụ.

Trả lời:

– Đề tài là nghành đời sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khái quát, bình giá và bộc lộ trong văn bản. Việc lựa chọn đề tài trong bước đầu thể hiện khuynh hướng và ý đồ sáng tác của tác giả .
– Một số VD về đề tài :
+ Đề tài của truyện Tấm Cám là xung đột giữa người tốt và người xấu, giữa thiện và ác .
+ Đề tài của truyện ngắn Lão Hạc ( Nam Cao ) là đời sống và số phận bi thảm của người nông dân Nước Ta trước Cách mạng tháng Tám .
+ Đề tài của Tắt đèn là đời sống bi thảm của người nông dân Nước Ta trước Cách mạng tháng Tám, trong những ngày sưu thuế …

Câu 2: Chủ đề là gì? Cho ví dụ.

Trả lời:

– Chủ đề là yếu tố cơ bản được nêu ra trong văn bản. Chủ đề biểu lộ điều chăm sóc cũng như chiều sâu nhận thức của nhà văn so với đời sống .
– Ví dụ :
+ Chủ đề của Truyện Kiều ( Nguyễn Du ) là tình hình xã hội vô nhân đạo và số phận con người sống trong xã hội ấy. Vấn đề tình yêu, nhân phẩm, công lí … cũng được Nguyễn Du đặt ra để lí giải .
+ Chủ đề của tác phẩm Nam quốc sơn hà là niềm tự hào và khẳng định chắc chắn chủ quyền lãnh thổ chủ quyền lãnh thổ … ..

Câu 3: Mối quan hệ giữa cảm hứng và tư tưởng trong văn bản văn học.

Trả lời:

– Mối quan hệ giữa cảm hứng và tư tưởng của văn bản văn học : Cảm hứng thẩm mỹ và nghệ thuật là nội dung tình cảm chủ yếu của văn bản, nó bộc lộ những trạng thái cảm hứng, tâm hôn của văn bản. Qua cảm hứng thẩm mỹ và nghệ thuật, người đọc hoàn toàn có thể cảm nhận được tư tưởng, tình cảm của tác giả gửi gắm vào bên trong tác phẩm .

Câu 4: Hãy nêu ý nghĩa quan trọng của nội dung và hình thức trong văn bản văn học.

Trả lời:

– Một văn bản văn học tốt về nội dung, đẹp về hình thức sẽ cung ứng được những công dụng đa phần của văn học : nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ, tiếp xúc …
– Sự hoà hợp giữa nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức nghệ thuật và thẩm mỹ hoàn mĩ là phẩm chất của những tác phẩm văn học xuất sắc ưu tú .

Luyện tập

Câu 1: So sánh đề tài của hai văn bản văn học ”Tắt đèn” của Ngô Tất Tố và “Bước đường cùng” của Nguyễn Công Hoan.

Trả lời:

– Sự giống nhau : Tắt đèn của Ngô Tất Tố và Bước đường cùng của Nguyễn Công Hoan đều viết về đời sống cơ cực của người nông dân ở nông thôn Nước Ta trước Cách mạng tháng Tám và sự vùng lên phản kháng tự phát của họ. Đề tài của Tắt đèn và Bước đường cùng có ý nghĩa rất lớn trong việc thức tỉnh người nông dân và ý thức đấu tranh của họ, giục giã họ quyết tâm đổi khác thực trạng sống khi hiểu ra tình hình bi thảm đời sống của mình .
– Khác nhau :
+ Tắt đèn : miêu tả đời sống người nông dân trong những ngày sưu thuế nặng nề, nông dân bị áp bức, bóc lột quá mức phải vùng lên phản kháng .
+ Bước đường cùng : miêu tả đời sống lầm than cơ cực của người nông dân trước những thủ đoạn bóc lột bằng hình thức cho vay nặng lãi của bọn địa chủ ở nông thôn. Bị cướp lúa, cướp đất, bị đẩy vào bước đường cùng, không còn lối thoát, họ phải vùng lên chống lại .

Câu 2: Phân tích tư tưởng bài thơ “Mẹ và quả” của Nguyễn Khoa Điềm (SGK trang 130).

Trả lời:

Để diễn đạt công lao khó nhọc của mẹ trong việc trồng cây, tác giả đã lấy hình ảnh quả bí, quả bầu để hình tượng hóa nỗi gian truân : Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn .
Từ chuyện trồng cây chuyển sang chuyện trồng người :
Và chúng tôi một thứ quả trên đời ,
Bảy mươi tuổi mẹ mong đợi được hái .
Tôi hoảng sợ, ngày bàn tay mẹ mỏi ,
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh .
Mẹ nuôi con công lao khó nhọc, đứa con cũng giống như một thứ quả đặc biệt quan trọng của mẹ. Mẹ hái quả ở đây không phải là đứa con phải trả hiếu cho mẹ mà là mẹ mong đợi con mình nên người, sống có ích .
Tác giả lo ngại mẹ già rồi ( bà tay mẹ mỏi ) mà mình vẫn còn khờ dại, vẫn chưa làm được gì ( thứ quả non xanh ) .
Đã là con thì phải luôn biết ơn người mẹ đã sinh thành, dưỡng dục ta nên người. Làm một người tốt để cha mẹ vui vẻ, đó là sự trả ơn so với cha mẹ. Đó cũng chính là tư tưởng của bài thơ Mẹ và quả .
– / –

—TỔNG KẾT—

• Nội dung và hình thức của một văn bản văn học là hai mặt không thể chia tách. Nội dung chỉ có thể tồn tại trong một hình thức nhất định. Và bất kì hình thức nào cũng mang một nội dung,…
• Các khái niệm thường được coi thuộc về mặt nội dung là đề tài, chủ đề, tư tưởng, cảm hứng nghệ thuật. Các khái niệm thường được coi thuộc về mặt hình thức là ngôn từ, kết cấu và thể loại. Sự hài hoà giữa nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức nghệ thuật hoàn mĩ là phẩm chất của các văn bản văn học ưu tú.

Hướng dẫn soạn bài Nội dung và hình thức của văn bản văn học, gợi ý trả lời câu hỏi và bài tập luyện tập trang 127 SGK Ngữ Văn lớp 10 tập 2.

Đăng bởi : trung học phổ thông Sóc Trăng
Chuyên mục : Giáo dục đào tạo

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Thủ Tục