Từ khoán hộ ĐẾN ĐỔI MỚI TRONG NÔNG NGHIỆP – THÔNG TIN PHÁP LUẬT DÂN SỰ

 PHẠM THỊ THÚY

Đất nước đã thống nhất được gần 40 năm ( Bài đăng năm năm ngoái – Civillawinfor ), công cuộc thay đổi quốc gia đã trải qua gần 30 năm. Thời gian chưa phải là dài cho sự tăng trưởng của một quốc gia, với biết bao thăng trầm, khó khăn vất vả, rủi ro tiềm ẩn và thử thách, nhưng cho đến nay, Nước Ta đã từng bước vượt qua, từng bước chứng minh và khẳng định vị thế của mình trong khu vực và trên quốc tế. Đó là một sự chuyển mình vô cùng ngoạn mục. Nhưng để có được sự chuyển mình đó, Nước Ta đã phải trải qua không ít những khó khăn vất vả, sai lầm đáng tiếc nhưng rồi tất cả chúng ta đã từng bước nhận ra và kiểm soát và điều chỉnh, để đạt được tác dụng như ngày ngày hôm nay .

Một trong những lĩnh vực đấu tranh để đi đến đổi mới tiên phong nhất và cũng cam go nhất, đó chính là quá trình đổi mới trong nông nghiệp. Từ chủ trương hợp tác hoá nông nghiệp với tư duy quản lý tập thể, cơ chế hoá trong nông nghiệp, với hình thức khoán việc, đến sự ra đời của hình thức khoán hộ. Từ khoán hộ ở một xã, huyện một cách công khai đến khoán chui, khoán lùi, rồi khoán sản phẩm, khoán lúa, khoán 100 và khoán 10 là cả một chặng đường ghệp ghềnh, gian nan, đi từ thử nghiệm này đến thử nghiệm khác và từng bước điều chỉnh để tìm ra con đường phát triển đúng đắn và phù hợp cho nông nghiệp nước ta. Từ một nước nông nghiệp thiếu đói triền miên, chỉ sau vài năm đổi mới, Việt Nam đã tự lực được lương thực và vươn lên trở thành nước đứng thứ hai trên thế giới về xuất khẩu gạo.

Bài học về khoán hộ và sự thăng trầm của khoán hộ là một thực tiễn đáng suy ngẫm trong quy trình đi đến thay đổi ở Nước Ta. Khoán hộ không chỉ là yếu tố của quá khứ, nó còn nhiều bài học kinh nghiệm nực nội cho quy trình tiến độ tăng trưởng quốc gia lúc bấy giờ .

1. Quá trình đi đến đổi mới của nông nghiệp Việt Nam

1.1.Từ khoán việc đến khoán hộ

1.1.1. Khoán việc
Với nhận thức : “ … còn chính sách chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất và lối làm ăn riêng không liên quan gì đến nhau thì vẫn còn cơ sở vật chất và điều kiện kèm theo xã hội cho khuynh hướng tư bản chủ nghĩa tự phát nảy nở ” [ [ 1 ] ], sau khi triển khai cải cách ruộng đất và tái tạo nền kinh tế tài chính xã hội chủ nghĩa, Đảng và Nhà nước đề mục tiêu kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Trong nông nghiệp chủ trương thực thi trào lưu hợp tác hoá, xây dựng những hợp tác xã nông nghiệp, hô hào nông dân tham gia hợp tác xã. Tính đến cuối tháng 3-1959, toàn miền Bắc đã có 6.830 hợp tác xã sản xuất nông nghiệp gồm có 7 % nông hộ và gần 70 % nông hộ vào tổ đổi công ( 21 % nông hộ vào tổ đổi công tiếp tục ). Trong số 6.830 hợp tác xã đã có 119 hợp tác xã cấp cao và có một chút ít xã đã lôi cuốn trên 90 % nông hộ vào hợp tác xã. Số xã viên của từng hợp tác xã cũng đông hơn. Trung bình mỗi hợp tác xã gồm 30 hộ. Cá biệt có hợp tác xã gồm tới 100 hộ và kinh doanh thương mại nhiều mặt : nông nghiệp, thủ công nghiệp, mua và bán ( như hợp tác xã Vũ La, Thành Phố Hải Dương ) .
Ở miền núi đã có 239 hợp tác xã nông nghiệp. Dân đánh cá cũng nhiệt huyết tham gia vào hợp tác xã ngư nghiệp ; tính đến tháng 2-1959 số hợp tác xã ngư nghiệp và nông – ngư nghiệp đã lên tới 102 hợp tác xã .
Đến cuối 1960, trào lưu hợp tác hoá nông nghiệp đã cơ bản thành công xuất sắc với 85,8 % số hộ nông dân và 68,1 % diện tích đất canh tác ở miền Bắc được đưa vào 40.422 hợp tác xã nông nghiệp [ [ 2 ] ]. Nguyên tắc của hợp tác xã là : tập thể hoá tư liệu sản xuất và sức lao động, quản trị theo chính sách tập trung chuyên sâu, phân phối tư liệu và loại sản phẩm một cách thống nhất .
Khi vào hợp tác xã, hộ nông dân góp phần toàn bộ tư liệu sản xuất mà mình có được gồm có : ruộng đất, trâu, bò, cày, cuốc … để sơ hữu chung, dưới sự quản trị của Ban chủ nhiệm hợp tác xã và những Đội sản xuất. Mọi việc làm và tác dụng thu hoạch được đều do Ban chủ nhiệm và những Đội sản xuất quản lí, quản lý và phân phối. Hình thức tổ chức triển khai sản xuất ở những hợp tác xã là khoán việc. Đơn vị sản xuất là tổ đội sản xuất chứ không còn là hộ mái ấm gia đình, vai trò kinh tế tài chính hộ nông dân bị xoá bỏ. Khoán việc không quy nghĩa vụ và trách nhiệm cho ai, xã viên không hề thấy quyền lợi và nghĩa vụ mà mình sẽ được hưởng trên cánh đồng chung. Xã viên thao tác theo tiếng kẻng, buổi sang theo kẻng chậm rãi ra đồng, thao tác cầm chừng đợi kẻng hết giờ ra về, không chăm sóc đến chất lượng việc làm .
Theo chính sách khoán việc, sức lực lao động lao động của xã viên được qui thành công xuất sắc, điểm ( công là ngày công, còn điểm là 1/10 ngày công ). Từ cấy hái, chăm bón đến họp hành đều tính thành công điểm mà người kiếm được điểm là cán bộ thôn, xã. Cán bộ thôn, xã được bầu theo quan điểm giai cấp nên hầu hết là những bần, cố nông – những người còn nhiều hạn chế về năng lực và trình độ quản lí. Ngày công được tính cho mỗi lao động khi triển khai một việc làm theo tiêu chuẩn hợp tác xã đề ra. Cuối mỗi vụ đều dựa vào công điểm để chia hoa lợi. Đây chính là điểm sơ hở đẻ ra rất nhiều sâu mọt, quan tham ngay từ cơ sở. Kẻ ghi công điểm thì không phải lao động và có quyền ban phát công điểm cho nông dân. Còn nông dân thì một nắng hai sương nhưng chẳng được bù đắp gì vì mọi thứ đều là của chung và rơi vào thực trạng “ cha chung không ai khóc ”. Tình trạng “ dong công, phóng điểm ” ngày càng tăng trưởng tràn ngập. Chính vì thế mà sau một thời hạn hợp tác hoá, nông nghiệp nước ta rơi vào thực trạng lụn bại .
Trong thời kì 1961 – 1965, diện tích trồng trọt của miền Bắc tuy đã tăng thêm khoảng chừng 20 vạn hecta do khai hoang, nhưng hiệu suất lúa giảm chỉ còn 17-18 tạ / hecta. Năm 1961, mức trung bình lương thực đầu người là 24 kg / tháng, đến năm 1965 giảm chỉ còn 14 kg / tháng .
1.1.2. Khoán hộ
Với chính sách khoán việc, chỉ huy của hợp tác xã, người nông dân không thiết tha với việc làm của hợp tác xã, cha chung không ai khóc, thao tác chỉ vì công điểm, không vì chất lượng nên chỉ sau một thời hạn ngắn, nông nghiệp bị giảm sút nghiêm trọng. Riêng tỉnh Vĩnh Phúc, năm 1966, diện tích và sản lượng 1 số ít cây cối không đạt kế hoạch, đặc biệt quan trọng, cây lương thực bị giảm sút nhiều, nhất là lúa. Tổng sản lượng qui ra thóc bị tụt 37.000 tấn, riêng lúa tụt 32.000 tấn so với năm 1965. Phần nghĩa vụ và trách nhiệm với nhà nước cũng giảm 22.000 tấn so với năm 1965 ” [ 3 ]. Trong lúc khó khăn vất vả, một số ít địa phương, hợp tác xã đã dữ thế chủ động nghiên cứu và điều tra, tìm hiểu và khám phá nguyên do và tìm cách làm ăn mới hiệu suất cao hơn. Theo tìm hiểu lúc bấy giờ, nông dân không mặn mà với đất đai của chung hợp tác xã vì hiệu suất cao ngày công không cao nên họ tập trung chuyên sâu góp vốn đầu tư vào mảnh đất 5 % ( thường được gọi là ruộng Tỷ Lệ ), vì công lao chăm bón, cày cấy và thu hoạch trên mảnh ruộng này trọn vẹn thuộc về hộ mái ấm gia đình, làm được bao nhiêu họ hưởng cả, cho nên vì thế mà họ ra sức chăm bón, cày cấy, quay vòng để nuôi mái ấm gia đình. Tức là khi hộ nông dân được tự chủ, họ hoàn toàn có thể toàn tâm, toàn ý, bỏ hết công sức của con người để đạt được hiệu suất cao nhất hoàn toàn có thể. Vậy nếu khoán việc tới hộ nông dân thì sẽ khắc phục được những hạn chế trên và thôi thúc người lao động nhiệt huyết tham gia sản xuất, tăng hiệu suất lao động .
Vĩnh Phúc là địa phương tiên phong trong cả nước Open và triển khai chính sách “ khoán việc tới hộ ”, thường được gọi là khoán hộ .
Từ năm 1963 đến năm 1965, ở Vĩnh Phúc đã Open việc khoán hộ rải rác ở những hợp tác xã Văn Quan, Đa Phúc, Hoà Loan, Tứ Kỳ [ [ 4 ] ] dưới những hình thức khoán nuôi trâu, bò đẻ, nuôi lợn, khoán trồng rau … Đây chính là những cơ sở thực tiễn bắt đầu để hình thành chủ trương khoán hộ của Tỉnh uỷ tỉnh Vĩnh Phúc. Ngày 10/09/1966, Ban thường vụ Tỉnh uỷ Vĩnh Phúc ra nghị quyết về “ Một số yếu tố quản trị lao động trong hợp tác xã lúc bấy giờ ”. Theo nghị quyết này, so với một số ít khâu trong quy trình canh tác mà xã viên hoàn toàn có thể đảm nhiệm hiệu suất cao như cấy, chăm bón lúa ( làm cỏ, bón phân, tát nước … ) và thu hoạch, thì giao cho xã viên diện tích phải làm, kèm theo mức khoán số công điểm được ăn chia, sản lượng phải đạt và nộp cho hợp tác xã. Với cách làm như vậy, xã viên làm tốt, vượt mức khoán thì họ được hưởng lợi trọn vẹn, nên xã viên nhiệt huyết, chịu khó tham gia sản xuất. Khả năng tự chủ của hộ mái ấm gia đình lại được phát huy, mọi tiềm năng lao động lại được tận dụng .
Kết quả : khoán hộ đã góp thêm phần thôi thúc sản xuất nông nghiệp ở Vĩnh Phúc. Năm 1965 : Vĩnh Phúc có 131 hợp tác xã ( chiếm 9,4 % tổng số hợp tác xã ), đạt 5 tấn lúa / ha với ruộng hai vụ lúa. Năm 1967 có 348 hợp tác xã ( chiếm 21,4 % ) đạt sản lượng này, gấp đôi so với năm 1965. Năm 1967, Vĩnh Phúc kêu gọi thóc làm nghĩa vụ và trách nhiệm chỉ đạt 99,5 % kế hoạch nhưng những loại nông sản khác lại vượt mức : hoa màu, rau xanh đứng thứ 3 toàn miền Bắc, thuốc lá thu mua vượt 14 %, thịt bán cho nhà nước vượt 31,5 %. Một số xã như Cao Trào, Yên Lập đàn trâu đã tăng gấp 3 lần so với năm 1963. Hợp tác xã Đông Nam hiệu suất lúa tăng từ 520 kg vụ chiêm, 840 vụ mùa ( năm 1967 ) lên 602 kg vụ chiêm, 980 kg vụ mùa ( năm 1968 ), diện tích canh tác tăng thêm 100 mẫu bãi. Năm 1967, tổng đàn lợn trong tỉnh là 307.000 con, tăng 20 % so với năm 1966. [ 5 ] Vĩnh Phúc là một trong 14 đơn vị chức năng ở miền Bắc vượt kế hoạch thu mua thịt lợn hơi .
Kết quả đó cho thấy hiệu suất cao rõ ràng của khoán hộ ở Vĩnh Phúc, vì trong tiến trình này khoán hộ đa phần được thực thi với hoa màu, rau và chăn nuôi. Với nhiều hình thức khoán khác nhau, tương thích với tâm ý, năng lực lao động, trình độ quản trị quản lý của cán bộ và trình độ tăng trưởng của lực lượng sản xuất lúc bấy giờ nên khoán hộ ở Vĩnh Phúc đã kêu gọi và tận dụng được những lực lượng lao động, khuyến khích xã viên nhiệt huyết sản xuất, nâng cao hiệu suất lao động, hạn chế đáng kể những hiện tượng kỳ lạ xấu đi trong những hợp tác xã lúc bấy giờ .

1.2.Từ khoán hộ đến khoán chui, khoán lùi

Tuy nhiên, việc tiến hành “ khoán hộ ” ở Vĩnh Phúc trong thực trạng đó không được sự đồng thuận, và bị coi là sự vượt rào. Thông tri số 224 – TT / TW ngày 12/12/1968 của Ban Bí thư Trung ương Đảng “ Về kiểm soát và chấn chỉnh công tác làm việc ba khoán và quản trị ruộng đất của hợp tác xã sản xuất nông nghiệp ở một số ít địa phương ” đã kiểm soát và chấn chỉnh việc tiến hành khoán hộ ở Vĩnh Phúc. Khoán hộ bị coi là buông lỏng quản trị, khoán trắng ruộng đất, khoán trồng trọt, khoán chăn nuôi, khoán cả c ô ng cụ sản xuất cho hộ dẫn đến tư hữu hoá tư liệu sản xuất, “ trái với đường lối hợp tác hoá nông nghiệp của Đảng ”, phá vỡ nguyên tắc quản trị XHCN, hồi sinh kinh tế tài chính thành viên …, thế cho nên việc khoán hộ ở Vĩnh Phúc không được ủng hộ. Bí thư Đảng uỷ tỉnh Vĩnh Phúc là ông Kim Ngọc sau đó đã “ Quyết tâm thay thế sửa chữa khuyết điểm, đưa trào lưu hợp tác hoá xã và sản xuất nông nghiệp của tỉnh Vĩnh Phú vững bước tiến lên ” ( tháng 6/1969 ) .
Sau khi khoán hộ ở Vĩnh Phúc được kiểm soát và chấn chỉnh, khoán việc liên tục được bảo vệ và thắng thế qua nhiều hội nghị và đại hội Đảng. Hội nghị nông nghiệp tại Tỉnh Thái Bình ( tháng 8/1974 ), Đại hội Đảng lần thứ IV ( 04/1976 ) mặc dầu phát động trào lưu tăng cường việc nâng cấp cải tiến quản trị trong những hợp tác xã nhằm mục đích cứu vãn trào lưu hợp tác hoá nông nghiệp đang lâm vào khủng hoảng cục bộ nhưng chính sách quản trị theo khoán việc vẫn được duy trì, và sau khi thống nhất quốc gia, lại được tiến hành trên toàn nước. Khoán việc liên tục lê dài dẫn đến thực trạng “ sản xuất chậm tăng trưởng, xuất hiện ngưng trệ, sút kém, không bảo vệ nhu yếu thiết yếu của nhân dân. Nhà nước phải đưa thóc về cứu tế cho nông dân, đời sống nông dân sa sút … sản xuất mang nặng đặc thù tự cấp, tự cung tự túc, khép kín, phường hội, nhiều xấu đi mới phát sinh, quản trị mất dân chủ, tham ô, tiêu tốn lãng phí … ) [ 6 ]
Trước thực trạng nông dân thiếu đói trầm trọng, nông nghiệp sa sút, một số ít địa phương đã lặng lẽ, kín kẽ chuyển sang triển khai khoán sản phẩm và khoán hộ nên thời kì này thường được gọi là khoán chui vì khoán hộ bị cấm, cán bộ thực thi khoán hộ hoàn toàn có thể bị kỷ luật nhưng thực trạng lúc đó, “ khoán chui hay là chết ” đã buộc một số ít địa phương, 1 số ít hợp tác xã không còn sự lựa chọn khác .
Khoán chuiđược thực thi ở một số ít hợp tác xã tại Vĩnh Phú, hợp tác xã Sơn Công huyện Ứng Hoà, tỉnh Hà Sơn Bình, ( từ 1978 ). Ở TP. Hải Phòng, hàng loạt hợp tác xã thực thi khoán chui : xã Minh Tân huyện An Thuỵ thực thi khoán chui từ năm 1972, xã Bắc Hà và Đoàn Xá ( huyện Kiến An ) khoán chui từ năm 1977. Ngay cả 1 số ít hợp tác xã nổi tiếng, được coi là lá cờ đầu trong trào lưu hợp tác hoá nông nghiệp lúc bấy giờ như Định Công ( huyện Thiệu Yên, Thanh Hoá ) hay Vũ Thắng ( huyện Vũ Thư, Tỉnh Thái Bình ) cũng kín kẽ chuyển sang khoán chui [ Xem Thái Duy, tr. 314,315 ]. Tại Nam Bộ, khoán chui Open sớm nhất ở xã Hưng Lộc, huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai ( từ năm 1979 ), sau đó là thành phố Hồ Chí Minh, Hậu Giang, Tiền Giang. Tỉnh lúa lớn nhất đồng bằng sông Cửu Long là Hậu Giang ( nay là Sóc Trăng và Cần Thơ ) cũng về TP. Hải Phòng học tập cách triển khai khoán sản phẩm .
Trước hiệu suất cao thực sự của khoán chui ở những địa phương, Hội nghị lần thứ VI Ban chấp hành TW Đảng ( tháng 09/1979 ) ra Nghị quyết số 20 – NQ / TW ngày 20/09/1979 “ Về tình hình và trách nhiệm cấp bách ”, thừa nhận sự sống sót khách quan của những thành phần kinh tế tài chính, được cho phép những hộ xã viên mượn đất sản xuất, ổn định nghĩa vụ và trách nhiệm lương thực, bãi bỏ việc phân phối định suất, thực thi phân phối theo lao động, khuyến khích tăng trưởng kinh tế tài chính mái ấm gia đình, nởi lỏng quyền tự do lưu thông và trao đổi nông sản, thực phẩm … Đây được coi là nghị quyết có ý nghĩa mở màn cho quy trình thay đổi .
Tuy nhiên, quy trình thay đổi còn trải qua nhiều bước thăng trầm, quanh co và phức tạp. Tuy đã có sự thay đổi về nhận thức như trên, thấy được quyền lợi rõ ràng của khoán chui nhưng 1 số ít cán bộ chỉ huy lại cho rằng khoán chui chỉ là một bước lùi trong thời điểm tạm thời, về lâu dài hơn và cơ bản vẫn phải là khoán việc mới là làm ăn tập thể, mới là xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, nhiều người mới gọi khoán chui là khoán lùi .
“ Khoán chui “, một mặt, phản ánh sự mở màn đổ vỡ khó tránh khỏi của quy mô tập thể hoá triệt để ruộng đất, sức lao động và tư liệu sản xuất khác của nông dân ; mặt khác, phản ánh tính tất yếu kinh tế tài chính – Phục hồi lại chức nǎng kinh tế tài chính hộ nông dân. Khoán 100 trong bước đầu cung ứng được nhu yếu khách quan này .

1.3. Từ khoán chui đến khoán 100 và khoán 10

Sau Vĩnh Phúc, TP. Hải Phòng là địa phương thứ 2 công khai minh bạch triển khai khoán hộ, khoán sản phẩm, bỏ khoán việc. Tháng 06/1980, huyện uỷ Đồ Sơn ra nghị quyết số 05 giao ruộng đến xã viên, ngày 27/06/1980, Thành uỷ Hải Phòng Đất Cảng ra nghị quyết số 24, công khai minh bạch chuyển 06 huyện ngoài thành phố sang khoán sản phẩm, bỏ khoán việc .
Ngày 21/10/1980, Ban Bí thư TW Đảng ra nghị quyết số 22 TB-TW cho quan điểm về công tác làm việc khoán trong hợp tác xã và đội sản xuất, ghi nhận và nhìn nhận những công dụng tích cực của hình thức khoán mới, được cho phép những địa phương thử nghiệm những hình thức khoán sản phẩm với cây lúa. Dựa trên một những kinh nghiệm tay nghề thực tiễn với hiệu suất cao tích cực ở 1 số ít địa phương và Báo cáo của 1 số ít cơ quan chuyên ngành nghiên cứu và điều tra về những hình thức khoán trong nông nghiệp, tháng 12 năm 1980, Hội nghị Trung ương 9 khóa IV đã họp bàn về việc thực thi và hoàn thành xong khoán sản phẩm trong nông nghiệp ,
Báo cáo của Ban Quản lý hợp tác xã TW, Bộ Nông nghiệp ngày 18/12/1980 đã chỉ rõ những điểm yếu kém của khoán việc : “ Hình thức khoán việc … nhìn chung không tương thích với trình độ tổ chức triển khai, quản trị và điều kiện kèm theo sản xuất của đa phần hợp tác xã ở nước ta lúc bấy giờ. Hình thức khoán việc còn nhiều điểm yếu kém không những khó tạo ra sự 70 % hợp tác thuộc loại trung bình và yếu kém chưa làm được tốt hoặc không làm được mà còn làm cho người lao động ít chăm sóc đến loại sản phẩm sau cuối họ làm ra, chỉ lo chạy theo công điểm, không bảo vệ qui trình kĩ thuật, thực trạng dong công phóng điểm, không tiết kiệm chi phí chi phí sản xuất diễn ra khá phổ cập ” [ 7 ]
Báo cáo cũng khẳng định chắc chắn sự văn minh của khoán sản phẩm so với khoán việc. Khoán sản phẩm vừa nâng cao được ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm của tập thể và mỗi cá thể, cụ thể hoá chính sách làm chủ tập thể, vừa bảo vệ nguyên tắc phân phối công minh cho người lao động nên khuyến khích được hợp tác xã và xã viên tích cực tận dụng lao động, đất đai, thâm canh, tăng vụ, tăng trưởng sản xuất, tiết kiệm chi phí ngân sách, hạ giá tiền loại sản phẩm, tăng hiệu suất lao động .

Ngày 13 tháng 1 năm 1981, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Chỉ thị 100-CT/TW về Cải tiến công tác khoán, mở rộng khoán sản phẩm đến nhóm lao động và người lao động trong hợp tác xã nông nghiệp chính thức công nhận khoán sản phẩm. Chỉ thị này cho phép áp dụng chế độ khoán trong toàn bộ nền nông nghiệp cả nước. Chế độ khoán này thường được gọi tắt là Khoán sản phẩm, hay khoán 100.

Chỉ thị 100 nêu rõ ba mục tiêu của khoán sản phẩm là : bảo vệ tăng trưởng sản xuất, nâng cao hiệu suất cao kinh tế tài chính ( trên cơ sở hấp dẫn được mọi người nhiệt huyết lao động, kích thích tăng nǎng suất lao động, sử dụng tốt đất đai, tư liệu hiện có ), củng cố và tăng cường quan hệ sản xuất XHCN ở nông thôn, nâng cao thu nhập của người lao động .
Nguyên tắc khoán sản phẩm : quản trị và sử dụng có hiệu suất cao tư liệu sản xuất, trước hết là ruộng đất, quản trị và điều hành quản lý lao động phải trên cơ sở gắn với tác dụng ở đầu cuối của sản xuất, triển khai khoán theo 5 khâu và 3 khâu ; trong phân phối xử lý hài hoà mối quan hệ quyền lợi người lao động .
Phạm vi khoán sản phẩm : vận dụng so với mọi loại cây xanh và vật nuôi .

Khoán 100có tác dụng phân chia lại chức nǎng kinh tế giữa tập thể và hộ gia đình cả về quan hệ sở hữu, quan hệ quản lý và phân phối, mở đầu cho quá trình dân chủ hoá về mặt kinh tế, bằng việc gắn bó trở lại lao động với ruộng đất, mang lại lợi ích thiết thực cho nông dân, tạo ra động lực kích thích phát triển sản xuất. Xét về mặt cơ chế quản lý kinh tế, khoán 100 đã phá vỡ cơ chế tập trung quan liêu trong sản xuất nông nghiệp. Trong thời gian đầu, khoán 100 đã có tác dụng làm sống động nền kinh tế nông thôn và tạo ra một khối lượng nông sản lớn hơn so với thời kỳ trước.

Sau khi thông tư 100 được phát hành, như được cởi trói, khoán sản phẩm đã được tiến hành, thực thi thông dụng ở những hợp tác xã và những tổ, đội sản xuất. Nhìn chung, hiệu suất lúa sau khi thực thi khoán sản phẩm ở những hợp tác xã đều tăng lên, nơi tăng ít khoảng chừng 4-5 %, tăng vừa từ 15-20 %, riêng biệt có nơi tăng 50 %. [ 8 ]
Tuy vậy, khoán 100 cũng chỉ có công dụng trong một thời hạn, sau đó giảm dần vì chính sách tập trung chuyên sâu quan liêu vẫn còn được duy trì trong hợp tác xã, cũng như hàng loạt mạng lưới hệ thống tái sản xuất xã hội trong nông nghiệp. Hệ thống này cùng đặc thù mệnh lệnh hành chính, mà hậu quả của nó đè lên vai người nông dân, trước hết là hộ nhận khoán. Mức khoán không ổn định, được kiểm soát và điều chỉnh theo từng năm, ngày càng cao hơn khiến xã viên vượt khoán được hưởng lợi rất ít, người nông dân chỉ còn lại khoảng chừng 16-20 % sản lượng khoán, không bù đắp được vốn và sức lao động bỏ ra, thế cho nên, động lực vừa mới được tạo ra đã dần bị triệt tiêu. Hộ nông dân không đủ khả nǎng bảo vệ tái sản xuất và nhu yếu đời sống nên đã phải trả lại bớt ruộng đất. Khoán việc quay trở lại và xã viên không hào hứng với những việc làm do hợp tác xã kêu gọi. Năm 1987, sản xuất lương thực giảm gần 1 triệu tấn, đã dẫn đến nạn đói tháng 03 năm 1987, tháng 03/1988 ở 1 số ít vùng. Vụ giáp hạt năm 1988, nạn đói xảy ra ở 21 tỉnh thành phía Bắc với hơn 9,3 triệu người đói ăn, bằng 39 % số nhân khẩu trong nông nghiệp, trong đó, số người đói nóng bức, đứt bữa là 3,6 triệu người. [ 9 ]
Trước tình hình khủng hoảng cục bộ nghiêm trọng, hầu hết những hợp tác xã lâm vào thực trạng kiệt quệ về lương thực mà nguyên do hầu hết là chính sách quản trị lỗi thời không khuyến khích được sản xuất. Tất cả đều có một mong ước được chuyển sang khoán hộ, chỉ có khoán hộ mới cứu quốc gia thoát khỏi nạn đói trầm trọng đang đe doạ .

Trước đòi hỏi của cuộc sống, nhiều cấp uỷ đảng ở địa phương đã chủ động chuyển sang khoán gọn. Ngày 05/04/1988, Bộ Chính trị ra nghị quyết số 10 NQ-TW về Đổi mới quản lý nông nghiệp, Khoán 10 ra đời. Khoán 10 thừa nhận “hộ nông dân là đơn vị kinh tế tự chủ”, thực hiện giao ruộng khoán cho hộ dài ngày (15-20 năm) đối với đất trồng cây ngắn ngày, 1 đến 2 chu kì đối với cây dài ngày, ổn định sản lượng khoán, bảo đảm cho người trồng lúa có lãi không dưới 40%. Hộ nông dân được tự quyết định việc canh tác trên diện tích được giao, chỉ có nghĩa vụ đóng thuế, được tự do lưu thông sản phẩm làm ra ở nơi có lợi nhất sau khi hoàn thành nghĩa vụ thuế đối với nhà nước. Cùng với việc thực hiện khoán 10 là sự đổi mới toàn bộ cơ chế quản lý kinh tế nông nghiệp, đổi mới hoạt động kinh tế – xã hội ở nông thôn theo hướng xoá bỏ cơ chế tập trung quan liêu, bao cấp. Từ đây, chức nǎng kinh tế của hộ nông dân được xác lập trở lại.

Hội nghị Ban chấp hành TW Đảng lần thứ 6 ( khoá VI ) tháng 3-1989 và Đại hôi đại biểu toàn nước lần thứ VII của Đảng liên tục chứng minh và khẳng định hộ nông dân là một đơn vị chức năng kinh tế tài chính tự chủ sản xuất hàng hoá. Đổi mới hình thức và nội dung hoạt động giải trí của những hợp tác xã nhằm mục đích khai thác có hiệu suất cao những tiềm nǎng kinh tế tài chính hộ nông dân và nông nghiệp, từng bước chuyển nền kinh tế tài chính tự cấp tự cung tự túc sang sản xuất hàng hoá theo xu thế xã hội chủ nghĩa .
Tác dụng của chính sách Khoán 10 cùng với những thành tựu về thủy lợi, tái tạo giống, thâm canh tăng hiệu suất ở đồng bằng Bắc Bộ và lan rộng ra diện tích đất canh tác ở đồng bằng sông Cửu Long đã đưa nền nông nghiệp Nước Ta sang trang sử mới. Từ chỗ thiếu ăn triền miên, đến năm 1988 vẫn còn phải nhập khẩu hơn 450.000 tấn gạo, nhưng từ năm 1989, Nước Ta vừa bảo vệ nhu yếu lương thực trong nước, có dự trữ, vừa xuất khẩu gạo mỗi năm từ 1 đến 1,5 triệu tấn và tiến dần lên tới 4 đến 4,5 triệu tấn những năm sau đó, làm cho cả quốc tế phải kinh ngạc .

2. Từ khoán hộ đến khoán 10 – Những suy ngẫm về một quá trình

Khoán hộ là cách làm khoán trực tiếp đến mỗi người lao động. Giao ruộng cho người lao động. Hợp tác xã chỉ cung ứng giống, kỹ thuật, phân bón, thuốc trừ sâu và đến vụ thu hoạch thì người lao động chia lại một phần lúa cho hợp tác xã từ hiệu suất lúa mà họ thu hoạch được. Hạt lúa đã gắn với sức lực lao động và quyền lợi và nghĩa vụ của người nông dân. Nếu họ siêng năng thì lúa sẽ tốt và hứa hẹn vụ mùa đó họ sẽ thu hoạch được nhiều cho mình hơn. Một chân lý đơn thuần như vậy nhưng đã phải trải qua biết bao sóng gió, thăng trầm để hoàn toàn có thể trở thành sự thực .
Thứ nhất, qua quy trình thăng trầm từ khoán hộ đến khoán 10, hoàn toàn có thể chứng minh và khẳng định khoán hộ ở Vĩnh Phúc chính là sự khởi đầu đúng đắn và là sự tập dượt tiên phong cho sự sinh ra và tiến hành khoán 10 sau này .
Khoán hộ manh nha ở một số ít hợp tác xã thuộc tỉnh Vĩnh Phúc đầu những năm 1960, nhưng chính thức được Tỉnh uỷ tỉnh Vĩnh Phúc Nghị quyết hoá năm 1966, ( Nghị quyết số 68 – NQ / TW ) và tiến hành những năm 1966 – 1968 .
Khoán hộ được biểu lộ trong Nghị quyết của Đảng uỷ tỉnh Vĩnh Phúc khi đề cập đến 5 trách nhiệm đơn cử trong việc quản trị lao động nông nghiệp trong hợp tác xã lúc đó, trong đó đặc biệt quan trọng chú trọng tới trách nhiệm thứ 2 là : nhất quyết triển khai đúng và tốt chính sách 3 khoán : khoán việc cho nhóm, cho lao động và cho hộ nhằm mục đích bảo vệ sử dụng hài hòa và hợp lý sức lao động và tăng hiệu suất. Nghị quyết khẳng định chắc chắn khi lao động nông nghiệp có xu thế ngày càng giảm, yếu tố tổ chức triển khai hợp lý hoá sản xuất có tầm đặc biệt quan trọng quan trọng, tác động ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất lao động đó là thực thi tốt chính sách ba khoán : Ba khoán sẽ xử lý được yếu tố tăng hiệu suất một cách thiết thực, tạo động lực kích thích, dữ thế chủ động nâng cao hiệu suất của từng người, từng nhóm người lao động, từ đó tránh được sự ỷ lại, lệ thuộc, lười biếng, tự do, tuỳ tiện. Nhờ đó, lao động sẽ được quản trị ngặt nghèo, có kỷ luật tự giác, tiết kiệm chi phí sức lao động, tận dụng năng lực sức lao động phụ, lao động thảnh thơi trong những mái ấm gia đình, đồng thời khắc phục thực trạng quan liêu, thoát ly sản xuất, xa rời quần chúng, tham ô, tư lợi của cán bộ cơ sở. Tuy chưa đề cập trọn vẹn tới khoán hộ nhưng trong Nghị quyết và tiến hành, Vĩnh phúc đã nhận thất rất rõ những hạn chế của chính sách khoán việc và cơ bản chuyển sang triển khai khoán hộ. Đó chính là cơ sở thực tiễn tiên phong để đi đến việc phát hành khoán 10 sau này .
Thứ hai, từ khoán hộ đến khoán 10 là quy trình đi đến thay đổi của nông nghiệp Nước Ta. Con đường đó khởi đầu từ cơ sở, từ thực tiễn sản xuất, trải qua nhiều thử nghiệm, đúc rút những bài học kinh nghiệm và kinh nghiệm tay nghề mới đi đến thành công xuất sắc. Có người còn nhận định và đánh giá, khoán hộ, khoán lùi, khoán 100 chính là những cuộc thay đổi từng phần, để đi đến sự thay đổi trọn vẹn là khoán 10. Tính từ khoán hộ được thực thi ở Vĩnh Phúc năm 1966, đến khoán 10 năm 1988, chặng đường đó dài hơn 20 năm. Có người nuối tiếc nếu khoán hộ được đồng ý và tiến hành ngay sau khi triển khai ở Vĩnh Phúc thì tác dụng nền kinh tế tài chính nước ta sẽ rất biến hóa. Nhưng lịch sử vẻ vang là không hề biến hóa và nuối tiếc, có chăng chỉ là những bài học kinh nghiệm từ khoán hộ được rút ra cho thời điểm ngày hôm nay và tương lai mà thôi .
Thứ ba, từ sự thành công xuất sắc của khoán 10 đã chứng minh và khẳng định vai trò quan trọng của chính sách quản trị trong nền kinh tế tài chính
Khoán 10 sinh ra trong thời cơ chín muồi vì đã trải qua quy trình tiến độ tập dượt khoán hộ ở Vĩnh Phúc, khoán chui ở TP. Hải Phòng cùng một số ít địa phương và sự hạn chế của khoán 100 bị bộ lộ. Các quy trình tiến độ thực thi những hình thức khoán đều chỉ phát huy công dụng trong một thời hạn nhất định, sau đó lại rơi vào suy giảm, bế tắc, không mang lại tác dụng như mong ước vì vẫn nằm trong thực trạng cải cách nửa vời, chưa xử lý được khâu cơ bản về chính sách quản trị trong nông nghiệp. Chỉ khi khoán 10 đánh vào khâu nâng tầm nhất, đó là chứng minh và khẳng định vai trò kinh tế tài chính tự chủ của hộ nông dân, cởi bỏ chính sách quản trị quan liêu, bao cấp, đồng ý sự điều tiết của nền kinh tế thị trường thì điều kỳ diệu đã đến với nông nghiệp Nước Ta chỉ trong một thời hạn ngắn .
Hiệu quả nhanh gọn sau khi thực thi khoán 10 cho thấy tầm quan trọng của chính sách quản trị ảnh hưởng tác động tới nền kinh tế tài chính như thế nào. Cũng với quốc gia ấy, những con người ấy, điều kiện kèm theo khoa học kĩ thuật ấy, nhưng chỉ cần đổi khác chủ trương, chính sách quản trị, thì không cần góp vốn đầu tư tốn kém tiền của mà vẫn nhanh gọn chuyển bại thành thắng. Từ chỗ thiếu ăn, đứt bữa, phải nhập khẩu gạo để cứu đói đến đủ ăn, có dự trữ và xuất khẩu chỉ trong vòng có một năm. Đó cũng chính là bài học kinh nghiệm cho công cuộc thay đổi liên tục ngày thời điểm ngày hôm nay, không riêng gì trong nông nghiệp mà còn những nghành nghề dịch vụ khác .
Thứ tư, khoán 10 đem lại hiệu suất cao kinh tế tài chính rõ ràng vì cung ứng được nhu yếu của thực tiễn, tương thích với những điều kiện kèm theo lịch sử vẻ vang đương thời .
Yêu cầu của thực tiễn lúc bấy giờ là : hạn chế được cách làm nặng về hình thức của khoán việc, sự quan liêu và lạm quyền của Ban quản trị hợp tác xã cả về tổ chức triển khai, quản lý và điều hành, quản trị sản xuất và phân phối mẫu sản phẩm, yên cầu sự công minh về quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động … toàn bộ tiềm ẩn trong chính sách làm ăn tập thể, “ cha chung không ai khóc ”. Trong khi đó, khoán 10 giao đất cho người nông dân, công nhận vai trò tự chủ của hộ mái ấm gia đình trong nền kinh tế tài chính, đã mang lại động lực cho người nông dân trong sản xuất, làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng ít, tạo ra mối quan hệ tự nhiên kết nối giữa hiệu suất cao và quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động, hiệu suất cao cao thì quyền hạn nhiều, vì vậy tạo động lực cho người nông dân làm ăn cần mẫn, tìm mọi cách để nâng cao hiệu suất lao động .
Điều kiện cơ sở vật chất, con người cũng như trình độ quản trị lúc bấy giờ chưa tương thích với việc tập thể hoá triệt để tư liệu sản xuất, việc xây dựng những hợp tác xã bậc cao, vì thế, khi khoán 10 trao lại quyền sử dụng đất cho nông dân, tư hữu hoá trở lại tư liệu sản xuất là tương thích với điều kiện kèm theo kinh tế tài chính, cơ sở vật chất và trình độ quản trị lúc bấy giờ nên lập tức phát huy được hiệu suất cao .
Tuy nhiên, phải chăng đã đến lúc phải có sự kiểm soát và điều chỉnh khoán 10 cho tương thích với tình hình và điều kiện kèm theo tăng trưởng kinh tế tài chính xã hội lúc bấy giờ ?
Từ khi thực thi khoán 10 đến nay đã gần 30 năm. Trong tình hình hiện tại, đã có 1 số ít yếu tố phát sinh sau một thời hạn thực thi khoán 10 : đó là thực trạng người nông dân sản xuất manh mún, thành viên, điều đó hoàn toàn có thể hạn chế việc vận dụng những tân tiến của khoa học kĩ thuật ngày này hoàn toàn có thể mang lại cho nông nghiệp hiệu suất cao cao hơn. Việc canh tác manh mún đó làm cho tất cả chúng ta khó hoàn toàn có thể vận dụng cơ giới hoá, hiện đại hoá để có được hạt gạo có chất lượng cao, nên khi xuất khẩu không mang lại giá trị kinh tế tài chính cao. Và vì thế, nông nghiệp chỉ dừng ở việc đủ ăn, có dự trữ, có xuất khẩu nhưng lại chưa tạo được sự nâng tầm cấn thiết để thôi thúc nền kinh tế tài chính như buổi đầu triển khai khoán 10 .
Việc canh tác manh mún sẽ tác động ảnh hưởng đến lối tâm lý và cách tư duy của người nông dân, vẫn chiếm đa phần trong dân số Nước Ta, đó là tư duy tiểu nông. Với tư duy tiểu nông, khó hoàn toàn có thể kiến thiết xây dựng một nền kinh tế tài chính nông nghiệp tân tiến, vận dụng những thành tựu tiên tiến và phát triển nhất của khoa học kĩ thuật thời nay để tạo nên một nền nông nghiệp hiệu suất cao, chất lượng loại sản phẩm đồng đều. Trên trong thực tiễn, gần đây ở 1 số ít địa phương đã Open việc link giữa những hợp tác xã và sự tóm gọn của những chủ vựa để hoàn toàn có thể vận dụng cơ giới và khoa học kĩ thuật, nâng cao chất lượng hạt gạo, xuất khẩu mang lại giá trị kinh tế tài chính cao hơn. Ở Nam Bộ đã Open những cánh đồng mẫu lớn, mang lại hiệu suất cao kinh tế tài chính cao và nâng cao chất lượng đời sống cho người nông dân, đưa nông dân thực sự tiến vào thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá .
Khoán 10 sinh ra và có giá trị lịch sử vẻ vang bởi nó phân phối đúng nhu yếu của thực tiễn, của nông dân trong thực trạng lúc bấy giờ. Giờ đây, một số ít điều kiện kèm theo lịch sử dân tộc đã đổi khác, nên chăng có những sự điều tra và nghiên cứu, kiểm soát và điều chỉnh để triển khai những chính sách sản xuất và quản trị tương thích hơn, mang lại hiệu suất cao kinh tế tài chính cao hơn và tạo sự nâng tầm cho nền kinh tế tài chính Nước Ta .
Bài học về khoán hộ và sự thăng trầm của khoán hộ là một trong thực tiễn đáng suy ngẫm trong quy trình đi đến thay đổi ở Nước Ta. Khoán hộ không chỉ là yếu tố của quá khứ, nó còn nhiều bài học kinh nghiệm nực nội cho tiến trình tăng trưởng quốc gia lúc bấy giờ .

Tài liệu tham khảo

1. Ban chấp hành Đảng bộ Vĩnh Phú, Lịch sử Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phú, tập II .
2. Báo cáo tại Hội nghị lần thứ 16 ( lan rộng ra ) Ban Chấp hành Trung ương khóa II, từ ngày 16 đến 30 tháng 4 và ngày 1 đến 10 tháng 6 năm 1959 .
3. Thái Duy, Từ “ khoán ” đến hộ nông dân tự chủ, Đổi mới ở Việt Nam-nhớ lại và suy ngẫm, Nxb Tri thức, H. 2008 .
4. Vũ Thị Hoà, Tìm hiểu khoán hộ ở Vĩnh Phúc 1966 – 1968, Nghiên cứu Lịch sử số 5, 2012 .
5. Kiên quyết đưa nông thôn miền Bắc nước ta qua con đường hợp tác hóa nông nghiệp tiến lên chủ nghĩa xã hội, Văn kiện Đảng Toàn tập, Nxb. Chính trị vương quốc, TP.HN, 2002, t. 20 .
6. Lịch sử Đảng bộ Vĩnh Phúc ( 1930 – 2005 ), Nxb CTQG. H. 2007 .
7. Nguyễn Thị Hồng Mai – Tìm hiểu khoán hộ trong nông nghiệp ở Vĩnh Phúc trước thay đổi, Tạp chí Lịch sử Đảng, số 5, 2008 .

Chú thích:

[ 1 ] Báo cáo tại Hội nghị lần thứ 16 ( lan rộng ra ) Ban Chấp hành Trung ương khóa II, từ ngày 16 đến 30 tháng 4 và ngày 1 đến 10 tháng 6 năm 1959
[ 2 ] Thái Duy, Từ “ khoán ” đến hộ nông dân tự chủ, Đổi mới ở Việt Nam-nhớ lại và suy ngẫm, Nxb Tri thức, tr. 291
[ 3 ] Ban chấp hành Đảng bộ Vĩnh Phú, Lịch sử Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phú, tập II, tr. 123 .
[ 4 ] Vũ Thị Hoà, Tìm hiểu khoán hộ ở Vĩnh Phúc 1966 – 1968, Nghiên cứu Lịch sử số 5, 2012, tr. 46 .
[ 5 ] Lịch sử Đảng bộ Vĩnh Phúc ( 1930 – 2005 ), Nxb CTQG. H. 2007, tr. 361
[ 6 ] [ Thái Duy, sđd tr. 296 ]
[ 7 ] [ Thái Duy, sđd, tr. 329 ]
[ 8 ] Nguyễn Thị Hồng Mai – Tìm hiểu khoán hộ trong nông nghiệp ở Vĩnh Phúc trước thay đổi, Tạp chí Lịch sử Đảng, số 5, 2008 – tr. 64
[ 9 ] [ Thái Duy, sđd, tr. 342 ] .

SOURCE: Tạp chí Văn hóa Nghệ an điện tử (vanhoanghean.com.vn)

Trích dẫn từ: http://vanhoanghean.com.vn/van-hoa-va-doi-song27/ong-kinh-van-hoa35/tu-khoan-ho-den-doi-moi-trong-nong-nghiep

Like this:

Like

Loading…

Related

Filed under : LUẬT ĐẤT ĐAI và KINH DOANH Bất Động Sản Nhà Đất, Nhà nước và nền KTTT |

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn