1 Khung chính sách tái định cư của Chính phủ Việt Nam và Ngân hàng Phát triển – Tài liệu text
(3)). Ở trường hợp sau, giá trị quyền sử dụng đất được tính toán tương đương
với giá trị mảnh đất trong điều kiện thị trường bình thường, như đã xác định
trong các Quy định của UBND tỉnh ban hành hàng năm (Điều 56).
– Trường hợp thu hồi đất của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất mà
không có đất để bồi thường cho việc tiếp tục sản xuất thì ngoài việc được bồi
thường bằng tiền, người bị thu hồi đất còn được Nhà nước hỗ trợ để ổn định
đời sống (Điều 42 (4)).
– Nhà nước thu hồi đất mà không bồi thường về đất trong các trường hợp
sau đây: a) Đất bị thu hồi từ tổ chức sử dụng vốn nhà nước để trả tiền thuế đất
đối với diện tích đất được giao hoặc đất cho thuê lại, hoặc diện tích đất được
giao không phải trả tiền thuế đất; b) Đất thu hồi là đất lấn chiếm hoặc ở trái
phép, hoặc người ở không được cấp giấy sử dụng đất; c) Đất thu hồi là đất
thuê của Nhà nước; và, d) Đất thu hồi là đất giao thông hoặc đất thủy lợi,
hoặc đất làm nghĩa trang/nghĩa địa (Điều 43 (1)).
– Vật kiến trúc và các tài sản cố định khác trên phần đất thu hồi sẽ không
được đền bù trong trường hợp xây dựng trái phép; ngược lại với kế hoạch sử
dụng đất cho phép; hoặc, khi vật kiến trúc xây dựng trên phần đất lấn chiếm
trái phép (Điều 43 (2)).
Nghị định 197/2004/NĐ-CP quy định tính hợp lệ và các bước thực hiện
đền bù, hỗ trợ và tái định cư trong trường hợp Nhà nước thu hồi đất. Nguyên
tắc chính trong đền bù là: (i) thu hồi đất có chủ sử dụng hợp lệ sẽ phải bồi
thường; (ii) trong trường hợp, người bị ảnh hường không đủ điều kiện hợp lệ
để được đền bù, Nhà nước sẽ xem xét có các hình thức hỗ trợ; (iii) trong
trường hợp việc đền bù phần đất bị ảnh hưởng được thực hiện theo hình thức
cấp mới thì phần đất mới phải đảm bảo có cùng mục đích sử dụng, hoặc nếu
không có đất để đền bù, việc đền bù sẽ thực hiện bằng tiền mặt có cùng giá trị
với quyền sử dụng đất tại thời điểm thu hồi đất; và (iv) các khoản tiền nợ (nếu
có) gắn liền với diện tích đất bị thu hồi sẽ được khấu trừ tính vào phần tiền
bồi thường hoặc hỗ trợ. Nghị định nói trên và Thông tư số 116/2004/TT-BTC
48
đã quy định rõ các loại đền bù cho từng đối tượng sử dụng đất và các loại
thiệt hại khác nhau; chính sách hỗ trợ; các hỗ trợ cho cá nhân và nhóm tái
định cư; vai trò và trách nghiệm của các bên liên quan trong việc thực hiện
các dự án tái định cư.
Nghị định số 17/2006/NĐ-CP sửa đổi Nghị định số 197/2004/NĐ-CP đã
giúp cải thiện một số khía cạnh trong việc thực hiện đền bù, hỗ trợ và tái định
cư bao gồm: (i) Yêu cầu cập nhật đơn giá đền bù chính thức của UBND tỉnh
khi cần thiết để phản ánh giá thị trường cho các tài sản bị ảnh hưởng; (ii) Hỗ
trợ ổn định cuộc sống cho những hộ nghèo; và (iii) hỗ trợ trong việc chuyển
đổi nghề nghiệp và tạo việc làm cho người bị ảnh hưởng nặng (mất đáng kể
các tài sản/đất sản xuất) cũng như những người bi ảnh hưởng phải chuyển đến
các khu tái định cư.
Nghị định số 188/2004/NĐ-CP quy định phương pháp xác định giá đất
và khung giá đất áp dụng khi Nhà nước thu hồi đất cũng như khi đánh thuế sử
dụng đất, chuyển nhượng quyền sử dụng đất và thuê đất công. Nghị định cũng
xây dựng mức giá cao nhất/thấp nhất đối với các loại đất khác nhau. Việc xác
định giá đất dựa trên các giao dịch chuyển nhượng thực tế trên thị trường
trong điều kiện bình thường giữa người mua và người bán, không xét đến các
yếu tố: đầu cơ tích trữ, thay đổi quy hoạch, chuyển nhượng bắt buộc, quan hệ
huyết thống. Thông tư số 114/2004/TT-BTC hướng dẫn chi tiết các phương
pháp xác định giá (phương pháp so sánh trực tiếp hoặc dựa vào thu nhập).
Nghị định số 17/2001/NĐ-CP quy định khi các Hiệp định tài trợ quốc tế
có những điều khoản không giống với điều khoản trong luật Việt Nam, các
điều khoản quy định trong Hiệp định ODA sẽ được sử dụng (Điều 29). Nghị
định số 197/2004/NĐ-CP khẳng định trong trường hợp đền bù, hỗ trợ và tái
định cư cho các dự án sử dụng vốn ODA khác với các điều khoản của Nghị
định, dự án phải được trình lên Thủ tướng để xem xét và quyết định. Nghị
định số 131/2006/NĐ-CP quy định trong trường hợp Hiệp định quốc tế sử
49
dụng vốn ODA không tương đồng với chính sách của Chính phủ Việt Nam,
Hiệp định quốc tế sẽ được sử dụng.
Tất cả những quy định trên là cơ sở pháp lý để nhà nước thực hiện giám
sát và kiểm tra về tình hình thực hiện dự án ADB.
2.1.2 Khung chính sách tái định cư của ADB
Mục tiêu của Chính sách Tái định cư Bắt buộc của ADB (ADB, 1995) là
cần tránh hoặc giảm thiểu tác động lên người dân, hộ gia đình, doanh nghiệp
và những đối tượng khác bị ảnh hưởng bởi hoạt động thu hồi đất của một dự
án. Trong trường hợp không tránh khỏi tái định cư, mục tiêu chung trong
chính sách của ADB là đền bù và hỗ trợ người bị ảnh hưởng để phục hồi cuộc
sống nếu không được tốt hơn thì phải tương đương với điều kiện họ đã có
trước Dự án.
– Mục tiêu và nguyên tắc chung của Chính sách ADB về Tái định cư Bắt
buộc như sau:
– Hạn chế tái định cư trong khả năng có thể.
– Nếu việc tái định cư dẫn đến việc thay đổi chỗ ở của người dân trong
vùng thì có thể giảm thiểu tác động bằng cách đưa ra các lựa chọn dự án;
– Người dân trong vùng phải thay đổi chỗ ở do ảnh hưởng của tái định cư
sẽ được đền bù và hỗ trợ để cuộc sống của họ vẫn được duy trì như trước đó;
– Những người bị ảnh hưởng (AP) cần được thông báo đầy đủ và tư vấn
về các lựa chọn đền bù và tái định cư;
– Những tổ chức văn hoá, xã hội của AP chịu tác động của tái định cư sẽ
được giữ gìn và duy trì hoạt động; và AP cần được hội nhập về mặt kinh tế và
xã hội với cộng đồng tiếp nhận;
– Với những trường hợp người dân mà chưa chứng minh được quyền
pháp lý sử dụng tài sản mà đã bị mất hay ảnh hưởng nghiêm trọng do việc tái
định cư gây nên thì Dự án vẫn tiến hành đền bù cho những trường hợp đó.
Những người không có quyền sở hữu đất hợp pháp (ví dụ AP không có quyền
50
sở hữu đất) sẽ được hưởn các hình thức hỗ trợ tái định cư khác nhau để cải
thiện tình trạng kinh tế xã hội của họ;
– Đặc biệt chú ý đến nhu cầu của người bị ảnh hưởng nghèo nhất và các
nhóm dễ bị tổn thương khác có nguy cơ bần cùng hóa cao. Có thể bao gồm
các AP không có quyền sở hữu đất và các tà sản khác một cách hợp pháp, hộ
gia đình có nữ làm chủ hộ, các nhóm người già, người tàn tật và dễ bị tổn
thương khác, đặc biệt là người dân tộc thiểu số. Cần có hỗ trợ thích hợp để
giúp họ nâng cao điều kiện kinh tế xã hội;
– Bất cứ khâu nào trong qua trình xác định quy mô tái định cư, lập kế
hoạch và quản lý tái định cư sẽ bảo đảm chú trọng đến các vấn đề liên quan
đến giới, bao gồm việc tham vấn trọng tâm về giới và phổ biến thông tin về
giới. Chú trọng đặc biệt đến tài sản, quyền sở hữu và quyền sử dụng đất của
phụ nữ; và nhằm bảo đảm việc phục hồi thu nhập và điều kiện sống;
2.2 Một vài nét về các đối tượng trực tiếp liên quan đến dự án ADB
2.2.1 Về đối tượng hưởng lợi từ dự án Cải thiện môi trường
Miền trung
Dự án ADB với mục đích cải thiện môi trường đô thị và nâng cao năng
lực con người tại những đô thị tỉnh lị nghèo ở Miền trung của Việt Nam. Phần
lớn dân số đô thị tại đây không được tiếp cận với các dịch vụ vệ sinh đô thị,
trong đó người dân nghèo đô thị là những người phải hứng chịu nhiều nhất.
Họ thường sống tập trung tại những nơi nghèo khó, những nơi không có hệ
thống thoát nước hoặc nếu có thì yếu kém, đường vào thu gom rác còn hạn
chế, điều kiện vệ sinh nghèo nàn và môi trường ô nhiễm do thói quen phóng
uế bừa bãi. (Nguồn: Văn kiện dự án Cải thiện môi trường đô thị Miền trung
(Dự án ADB)). Dự án được thực hiện ở năm thành phố, thị xã thuộc tỉnh và
một thị trấn thuộc huyện đó là thành phố Thanh Hoá (tỉnh Thanh Hoá) và
Quảng Ngãi (tỉnh Quảng Ngãi), thành phố Hà Tĩnh (tỉnh Hà Tĩnh), Đông Hà
(tỉnh Quảng Trị), Lăng Cô (Thừa Thiên – Huế), Tam Kỳ (tỉnh Quảng Nam).
51
Dự án sẽ cải thiện điều kiện sống, sức khoẻ cộng đồng và môi trường đô thị
cho cư dân tại những địa phương này, đồng thời thúc đẩy sự phát triển kinh tế
nhờ việc phát triển cơ sở hạ tầng khu vực nội thị các địa phương được chọn,
do vậy có thể nói người dân các thành phố trong dự án nói chung và người
dân nghèo tại các đô thị trên nói riêng đều là đối tượng hưởng lợi từ dự án
này.
2.2.2 Về đối tượng bị ảnh hưởng buộc phải tái định cư
Những người bị ảnh hưởng là những người phải chịu thiệt hại, do hậu
quả của dự án, toàn bộ hay một phần tài sản vật chất và phi vật chất bao gồm
nhà cửa, cộng đồng, đất canh tác, tài nguyên như rừng, đất chăn nuôi, nơi
đánh bắt cá, hoặc những điểm văn hóa quan trọng, những tài sản có giá trị
thương mại, sự thuê mướn, những cơ hội tạo thu nhập, những mạng lưới và
các hoạt động xã hội và văn hóa. Những tác động như vậy có thể là vĩnh viễn
hoặc tạm thời. Điều này thường xảy ra thông qua việc thu hồi đất bằng cách
sử dụng đặc quyền hay những biện pháp điều tiết khác. Người bị ảnh hưởng
không có sự lựa chọn nào ngoài việc phải tái ổn định ở nơi khác. Toàn dự án
có 10.545 người (2.112 hộ gia đình) bị ảnh hưởng, có 301 hộ bị ảnh hưởng
nặng phải di dời đến khu tái định cư mới [Nguồn: Văn kiện dự án ADB].
2.2.3 Về đối tượng tiếp nhận cư dân tái định cư
Sự phân bố định cư của người dân sau tái định cư là rất khác nhau do có
một số hộ gia đình có nguyện vọng tự tìm nơi ở mới và nhận đền bù bằng tiền
mặt ví dụ ở thành phố Thanh Hóa và ở thị xã Lăng Cô tỉnh Thừa Thiên Huế,
các hộ gia đình tái định cư đã xin bồi thường bằng tiền mặt và tự bố trí nơi ở
mới. Ở thành phố Tam Kỳ thuộc tỉnh Quảng Nam, người dân tái định cư sống
tập trung tại năm khu tái định cư bao gồm khu Nam Quảng Nam, Khu nam
Trường Nguyễn Huệ, khu bắc Trung tâm thương mại, khu khối phố 6,
Phường An Sơn; khu Tái định cư ADB. Ở tiểu dự án thành phố Hà Tĩnh tỉnh
52
Xem thêm: Phụ nữ ngày nay có thực sự vất vả?
Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Người Lao Động