Khoa học – Wikipedia tiếng Việt

Khoa học (tiếng Anh: science) là hệ thống kiến thức về những định luật, cấu trúc và cách vận hành của thế giới tự nhiên, được đúc kết thông qua việc quan sát, mô tả, đo đạc, thực nghiệm, phát triển lý thuyết bằng các phương pháp khoa học.[1] Thông qua các phương pháp nghiên cứu có kiểm soát, nhà khoa học sử dụng cách quan sát các dấu hiệu biểu hiện mang tính vật chất và bất thường của tự nhiên nhằm thu thập thông tin, rồi sắp xếp các thông tin đó thành dữ liệu để phân tích nhằm giải thích cách thức hoạt động, tồn tại của sự vật hiện tượng. Một trong những cách thức đó là phương pháp thử nghiệm nhằm mô phỏng hiện tượng tự nhiên dưới điều kiện kiểm soát được và các ý tưởng thử nghiệm. Tri thức trong khoa học là toàn bộ lượng thông tin mà các nghiên cứu đã tích lũy được. Định nghĩa về khoa học được chấp nhận phổ biến rằng khoa học là tri thức đã được hệ thống hóa.

Trong tiếng Việt, ” khoa học “, ” kỹ thuật ” và ” công nghệ tiên tiến ” nhiều lúc được dùng với nghĩa tựa như nhau hay được ghép lại với nhau ( ví dụ điển hình ” khoa học kỹ thuật ” ). Tuy vậy, khoa học khác với kỹ thuật và công nghệ tiên tiến. Kỹ thuật là việc ứng dụng kiến thức và kỹ năng khoa học để mang lại giá trị thực tiễn như việc phong cách thiết kế, sản xuất và quản lý và vận hành những khu công trình, máy móc, quá trình và mạng lưới hệ thống một cách hiệu suất cao và kinh tế tài chính nhất. [ 2 ] Còn công nghệ tiên tiến là sự ứng dụng những ý tưởng khoa học vào những tiềm năng hoặc loại sản phẩm thực tiễn và đơn cử ship hàng đời sống con người, đặc biệt quan trọng trong nghành nghề dịch vụ công nghiệp hoặc thương mại. [ 3 ]

Lịch sử khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Khoa học theo nghĩa rộng đã sống sót trước kỷ nguyên tân tiến và trong nhiều nền văn minh cổ, nhưng khoa học tân tiến lưu lại một bước tăng trưởng vượt bậc độc lạ rất xa trong cách tiếp cận của nó so với thời kỳ trước đó. Những thành công xuất sắc từ những hiệu quả mà nó mang lại đã làm cho định nghĩa khoa học theo nghĩa ngặt nghèo hơn gắn liền với quy trình tiến độ lúc bấy giờ. Từ trước kỷ nguyên tân tiến rất lâu, cũng có một bước chuyển biến quan trọng khác đó là sự tăng trưởng triết học tự nhiên cổ đại trong quốc tế nói tiếng Hy Lạp cổ .

Tiền triết học[sửa|sửa mã nguồn]

Khoa học theo nghĩa nguyên thủy của nó là từ chỉ kỹ năng và kiến thức hơn là từ chỉ việc theo đuổi kỹ năng và kiến thức. Đặc biệt, nó là loại kiến thức và kỹ năng mà con người hoàn toàn có thể tiếp xúc và san sẻ với nhau. Ví dụ : như kiến thức và kỹ năng về sự hoạt động của những vật trong tự nhiên đã được tích lũy trong thời hạn dài trước khi được chép thành lịch sử dân tộc và dẫn đến sự tăng trưởng tư duy trừu tượng phức tạp, như được bộc lộ qua khu công trình thiết kế xây dựng những loại lịch phức tạp, những kỹ thuật chế biến thực vật có độc để hoàn toàn có thể ăn được, và những khu công trình kiến thiết xây dựng như những kim tự tháp. Tuy nhiên, không có sự phân định rõ ràng giữa kiến thức và kỹ năng về những điều trong thực tiễn đã diễn ra trong mỗi hội đồng và những kiểu kiến thức và kỹ năng chung khác như truyền thuyết thần thoại hoặc thần thoại cổ xưa .

Nghiên cứu triết học về tự nhiên[sửa|sửa mã nguồn]

Trước khi phát minh hay khám phá ra khái niệm về “tự nhiên” (tiếng Hy Lạp cổ phusis), của các nhà triết học tiền Socratic, các từ tương tự có khuynh hướng được dùng để miêu tả “cách” tự nhiên mà một cái cây phát triển,[5] và ví dụ như “cách” mà một bộ tộc tôn thờ một vị thần đặc biệt nào đó. Vì lẽ đó, có thể xem những người này là những nhà triết học đầu tiên theo nghĩa hẹp, và cũng là những người đầu tiên phân biệt rõ ràng giữa “tự nhiên” và “tục lệ”.[6] Do đó, khoa học đã được phân biệt là kiến thức về tự nhiên, và những gì là sự thật đối với mỗi cộng đồng, và tên gọi của việc theo đuổi những kiến thức như thế là triết học — lĩnh vực của những nhà vật lý-triết học đầu tiên. Họ chủ yếu là những nhà tư tưởng hoặc các nhà lý thuyết, đặc biệt quan tâm đến thiên văn học. Ngược lại, việc cố gắng sử dụng kiến thức về tự nhiên để bắt chước tự nhiên được các nhà khoa học cổ điển xem như là một quan tâm phù hợp hơn đối với các nhà nghiên cứu hạng thấp hơn.[7]

Phân loại cơ bản[sửa|sửa mã nguồn]

Các nghành khoa học thường được chia thành 4 nhóm :
Những nhóm chính là khoa học thực nghiệm, trong đó kiến thức và kỹ năng phải được dựa trên những hiện tượng kỳ lạ quan sát được và có năng lực được thử nghiệm để kiểm nghiệm tính đúng đắn của nó bởi những nhà nghiên cứu khác nhau thao tác trong cùng điều kiện kèm theo [ 8 ]. Ngoài ra còn có những ngành tương quan được nhóm lại thành những khoa học liên ngành và khoa học ứng dụng, ví dụ điển hình như khoa học kỹ thuật và khoa học sức khỏe thể chất. Các thể loại khoa học này hoàn toàn có thể gồm có những yếu tố của những ngành khoa học khác nhưng thường có thuật ngữ và cơ quan trình độ riêng. [ 9 ]Khoa học thuần túy là những môn học gồm có những phương diện triết lý, tôn giáo, khoa học, tín ngưỡng, xã hội học, nhân chủng học, chính trị học, luận lý học, đạo đức học, tâm lý học, phân tâm học, thần kinh bệnh học, ngôn ngữ học, tôn giáo học huyền bí học. Khoa học ứng dụng là khoa học chính xác sử dụng những kỹ năng và kiến thức thuộc một hay nhiều nghành của khoa học tự nhiên và khoa học xã hội để xử lý những yếu tố trong thực tiễn. Nó có liên hệ mật thiết hoặc như nhau với kỹ nghệ. Khoa học ứng dụng hoàn toàn có thể sử dụng để tăng trưởng công nghệ tiên tiến .Toán học, được phân loại là khoa học thuần túy, có cả sự tương đương và độc lạ với những ngành khoa học tự nhiên và xã hội. Nó tựa như như khoa học thực nghiệm ở chỗ nó gồm có một chiêu thức nghiên cứu và điều tra khách quan, thận trọng và có hệ thống lĩnh vực kỹ năng và kiến thức. Nó là khác nhau vì để xác định kiến thức và kỹ năng, toán học sử dụng giải pháp tiên nghiệm hơn là chiêu thức thực nghiệm [ 8 ]. Khoa học thuần túy, trong đó gồm có những số liệu thống kê và logic, có vai trò quan trọng so với những ngành khoa học thực nghiệm. Các tân tiến trong khoa học thuần túy thường dẫn đến những văn minh lớn trong những ngành khoa học thực nghiệm. Các ngành khoa học thuần túy rất thiết yếu trong việc hình thành những giả thuyết, triết lý và định luật, [ 8 ] cả hai phát hiện và diễn đạt bằng làm thế nào vấn đề xảy ra ( khoa học tự nhiên ) và con người tâm lý và hành vi như thế nào ( khoa học xã hội ) .

Triết học khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Các nhà khoa học thường thừa nhận một tập hợp những giả định cơ bản thiết yếu để biện minh cho giải pháp khoa học : ( 1 ) sống sót một thực tại khách quan được san sẻ bởi những người quan sát duy lý ; ( 2 ) thực tại khách quan này được quản lý bởi những định luật tự nhiên ; ( 3 ) những quy luật này hoàn toàn có thể được tò mò bằng những quan sát có mạng lưới hệ thống và thí nghiệm. [ 10 ] Triết học về khoa học tìm kiếm một hiểu biết thâm thúy hơn về những giả định bên dưới này nghĩa là gì và liệu chúng có đúng đắn hay không .Niềm tin rằng những kim chỉ nan khoa học tái hiện hoặc nên tái hiện một thực tại siêu hình khách quan được gọi là chủ nghĩa hiện thực. Nó hoàn toàn có thể trái với chủ nghĩa phản hiện thực, quan điểm cho rằng sự thành công xuất sắc của khoa học không nhờ vào vào việc nó phải đúng chuẩn hay không vào những thực thể không hề quan sát được như electron. Một hình thức của chủ nghĩa phản hiện thực là chủ nghĩa duy tâm, niềm tin rằng tâm lý hay ý thức là yếu tố cơ bản nhất, rằng mỗi tâm lý sinh ra thực tại của nó [ 11 ]. Trong một thế giới quan duy tâm, cái đúng với một tâm lý không nhất thiết phải đúng với những tâm lý khác .Có nhiều phe phái tư tưởng khác nhau trong triết học về khoa học. Lập trường thông dụng nhất là chủ nghĩa duy nghiệm, cho rằng tri thức được tạo ra bởi một quy trình gồm có quan sát và những triết lý khoa học là hiệu quả của việc khái quát hóa từ những quan sát như vậy [ 12 ]. Chủ nghĩa duy nghiệm thường gồm có chủ nghĩa quy nạp, một lập trường mà cố gắng nỗ lực lý giải những triết lý tổng quát hoàn toàn có thể được biện minh từ một số ít hữu hạn những quan sát, và do đó, từ một số ít hữu hạn những dẫn chứng thường nghiệm hiện có để chứng minh và khẳng định những kim chỉ nan khoa học. Điều này là thiết yếu bởi số lượng những tiên đoán mà những kim chỉ nan tạo ra là vô hạn, có nghĩa là chúng không hề được biết từ hữu hạn những bằng chứng chỉ sử dụng logic diễn dịch. Nhiều phiên bản của chủ nghĩa duy nghiệm sống sót, mà điển hình nổi bật là thuyết Bayes và chiêu thức giả thuyết-diễn dịch .Thuyết duy nghiệm trái với thuyết duy lý, lập trường khởi đầu gắn với Descartes, cho rằng tri thức được tạo ra bởi trí năng con người, không phải bằng quan sát. Thuyết duy lý phê phán là một tiếp cận thế kỷ 20, được đề cập bởi triết gia Áo-Anh Karl Popper. Popper bác bỏ cách thuyết duy nghiệm miêu tả mối liên hệ giữa triết lý và quan sát. Ông công bố rằng những kim chỉ nan không phải được sinh ra bởi quan sát, mà quan sát được thực thi dưới ánh sáng của những triết lý và kim chỉ nan chỉ bị ảnh hưởng tác động bởi quan sát khi xung đột với nó. Popper yêu cầu sửa chữa thay thế tính hoàn toàn có thể kiểm đúng với tính hoàn toàn có thể kiểm sai như thể ranh giới triết lý khoa học ( với phi khoa học ), và thay thế sửa chữa phép quy nạp bằng phép kiểm sai như thể một một chiêu thức thực nghiệm. Xa hơn, Popper còn công bố rằng chỉ có thực sự một chiêu thức phổ quát, không riêng gì cho khoa học : chiêu thức phủ định của phê phán, thử và sai. Nó bao hàm tổng thể những loại sản phẩm của tâm lý con người, gồm có khoa học, toán học, triết học và thẩm mỹ và nghệ thuật [ 13 ] .Cách tiếp cận khác, thuyết công cụ, nhấn mạnh vấn đề tính ích dụng của kim chỉ nan như những công cụ để lý giải và Dự kiến hiện tượng kỳ lạ. Nó coi những triết lý khoa học như những hộp đen mà chỉ có nguồn vào ( những điều kiện kèm theo bắt đầu ) và đầu ra ( những Dự kiến ) là đáng để chăm sóc. Hệ quả của quan điểm này là những thực thể kim chỉ nan, những cấu trúc logic được coi là những thứ cần được phớt lờ và những nhà khoa học không nên làm ồn ã về chúng ( như cuộc tranh luận trong diễn giải về cơ học lượng tử ). Gần với thuyết công cụ là thuyết duy nghiệm xây đắp mà theo nó, tiêu chuẩn chính cho sự thành công xuất sắc của một kim chỉ nan khoa học là những gì nó nói về những thực thể quan sát được là đúng .

Khoa học thực nghiệm[sửa|sửa mã nguồn]

“Nếu một người bắt đầu bằng một sự chắc chắn, anh ta sẽ kết thúc trong sự hoài nghi; nhưng nếu bắt đầu bằng nội dung nghi ngờ, anh ta sẽ kết thúc trong sự chắc chắn.” —Francis Bacon (1605) The Advancement of Learning, Book 1, v, 8 [14]

Một quan điểm hoài nghi, cần sự chứng minh, là những gì đã được thực hiện bằng thực tiễn trong khoảng 10.000 năm trước đây, với Alhazen, Doubts Concerning Ptolemy, theo Bacon (1605), và C. S. Peirce (1839–1914), họ đã ghi nhận rằng một cộng đồng sau đó sẽ thành lập để giải quyết những điểm nghi ngờ này. Các phương pháp tìm tòi/tìm hiểu một vấn đề đã được biết trong hàng ngàn năm,[15] và đã triển khai từ lý thuyết thành thực tiễn. Ví dụ như dùng cách đo lường là cách tiếp cận thực tế để giải quyết các tranh chấp trong cộng đồng.

John Ziman chỉ ra rằng việc nhận dạng yếu tố liên chủ thể là nền tảng cho sự sáng tạo của tất cả tri thức khoa học.[16] Ziman cho thấy làm thế nào mà các nhà khoa học có thể xác định được những yếu tố liên quan này qua nhiều thế kỷ: Needham 1954Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFNeedham1954 (trợ giúp) (minh họa trang 164) cho thấy làm thế nào các nhà thực vật học phương tây được đào tạo ngày nay có thể xác định loài Artemisia alba từ các ảnh được chụp từ các loại được liệu của Trung Quốc từ thế kỷ XVI,[17] và Ziman xem khả năng này là ‘khả năng chấp nhận’ (‘perceptual consensibility’).[18] Ziman sau đó thực hiện consensibility, dẫn đến điểm đồng thuận, rồi tiêu chuẩn đánh giá về kiến thức đáng tin cậy.[19]

Đo lường cung ứng những chuẩn mực về độ lớn trong quan sát và thí nghiệm, là một bước quan trọng trong điều tra và nghiên cứu khoa học ( khoa học tự nhiên và khoa học xã hội ) .

Trong vật lý và công nghệ, đo lường được thực hiện bằng cách so sánh giữa đại lượng vật lý cần đo với đại lượng vật lý cùng thể loại, nhưng ở những điều kiện tiêu chuẩn (thường là không thay đổi theo thời gian) gọi là đơn vị đo. Việc đo này đem lại một con số thể hiện mối liên hệ về độ lớn giữa đại lượng cần đo và đơn vị đo. Đồng thời, nếu có thể, đo lường cũng cho biết sai số của con số trên (sai số phép đo).

Đơn vị SI[sửa|sửa mã nguồn]

Bài cụ thể : SI

Toán học và khoa học thuần túy[sửa|sửa mã nguồn]

Toán học là thành phần thiết yếu trong khoa học. Một trong những công dụng quan trọng của toán học trong khoa học là nó đóng vai trò trong việc bộc lộ những ” quy mô ” khoa học. Việc quan sát và tích lũy những số liệu đo đạc, cũng như những giả thiết và Dự kiến, thường yên cầu việc sử dụng nhiều kỹ năng và kiến thức về toán học. Ví dụ như số học, đại số, hình học, lượng giác và vi tích phân toàn bộ đều thiết yếu cho vật lý học .Những ứng dụng của khoa học máy tính nhằm mục đích mô phỏng những thực trạng của quốc tế thực giúp cho con người hiểu rõ hơn về những yếu tố khoa học hơn là cách tiếp cận chỉ từ toán học thuần túy. Theo Society for Industrial and Applied Mathematics, công cụ thống kê giám sát bằng máy tính hiện quan trọng như học thuyết và thí nghiệm trong tri thức khoa học tiên tiến và phát triển. [ 20 ]

Phương pháp khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Cộng đồng khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Cộng đồng khoa học là nhóm gồm có tổng thể những nhà khoa học, trong đó có những nhóm nhỏ những nhà khoa học thao tác chuyên về những nghành khoa học, và trong những tổ chức triển khai đơn cử ; gồm có những hoạt động giải trí liên ngành và xuyên tổ chức triển khai .

Các tổ chức triển khai khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Các cộng đồng học thuật với mục đích trao đổi thông tin và phát huy tư tưởng khoa học và thực nghiệm đã tồn tại từ thời kỳ Phục Hưng.[21] Viện nghiên cứu cổ nhất còn tồn tại là [Accademia dei Lincei] lỗi: {{lang}}: văn bản có thẻ đánh dấu in xiên (trợ giúp) ở Ý, viện này được thành lập năm 1603.[22] Viện hàn lâm khoa học quốc gia là các tổ chức khoa học đặc biệt và chỉ có ở một số quốc gia, như sớm nhất là Royal Society của Anh thành lập năm 1660[23] và của Pháp là [Académie des Sciences] lỗi: {{lang}}: văn bản có thẻ đánh dấu in xiên (trợ giúp) thành lập năm 1666.[24]

Văn liệu khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Có nhiều dạng văn liệu khoa học được xuất bản.[25] Các tạp chí khoa học có mục đích truyền thông và lưu trữ những kết quả nghiên cứu được thực hiện ở các trường đại học và những cơ sở có chức năng nghiên cứu khác. Các tạp chí khoa học đầu tiên là Journal des Sçavans sau đó là Philosophical Transactions, đã bắt đầu xuất bản năm 1665. Kể từ đó, tổng số các hoạt động xuất bản theo định kỳ tăng lên đều. Đến năm 1981, theo ước tính, số tạp chí khoa học và công nghệ đã xuất bản là 11.500.[26] Thư viện Y quốc gia Hoa Kỳ (United States National Library of Medicine) hiện có số đầu mục tạp chí là 5.516 bao gồm các bài báo liên quan đến khoa học sự sống. Mặc dù các tạp chí được viết bằng 39

Các tạp chí khoa học như New Scientist, Science & Vie và Scientific America phục vụ cho nhu cầu của rộng rãi độc giả và cung cấp các tóm tắt phi kỹ thuật trong các lĩnh vực phổ thông của nghiên cứu, bao gồm các khám phá nổi bật và tiến bộ trong các lĩnh vực nghiên cứu nhất định. Các sách khoa học còn quan tâm đến lợi ích của nhiều người hơn. Một cách dần dần, thể loại khoa học viễn tưởng, chủ yếu là mang tính giả tưởng, kích thích tưởng tượng của cộng đồng và truyền tải các ý tưởng, nếu không phải là các phương pháp của khoa học.

Các nỗ lực gần đây để phát triển và tăng cường sự liên kết giữa các bộ môn khoa học và phi khoa học như văn học, hay cụ thể hơn, là thơ, bao gồm trong chương trình Creative Writing Science phát triển bởi Quỹ Văn học Hoàng Gia [27].

• Sách khoa học cổ
• Phê phán khoa học
• Bảng danh mục các ngành khoa học
• Danh mục các nghề nghiệp khoa học
• Khoa học chuẩn tắc
• Đại cương về khoa học
• Khoa học bệnh hoạn
• Cận khoa học
• Khoa học trong văn hóa đại chúng
• Những cuộc chiến tranh khoa học
• Bất đồng khoa học
• Lịch sử khoa học
• Khoa học tự nhiên
• Khoa học xã hội

( bằng tiếng Việt )

• Khoa học và các khoa học: La science et les sciences. Gilles-Gaston Granger; Phan Ngọc, Phan Thiều dịch. Nhà xuất bản Thế giới, 1995, 147tr, (Tôi biết gì? Que sais-je? Bộ sách giới thiệu những kiến thức thời đại)
• Danh từ, thuật ngữ khoa học công nghệ và khoa học về khoa học. B.s: Đỗ Công Tuấn (ch.b), Nguyễn Tiến Đức, Lê Thị Hoài An. Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật, Trung tâm văn hóa ngôn ngữ Đông Tây, 2001, 179tr
• Từ điển khoa học và kỹ thuật Anh-Việt: Khoảng 95.000 mục từ. B.s: Trương Cam Bảo, Nguyễn Văn Hồi, Phương Xuân Nhàn. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, 2002, 1220tr

( bằng tiếng Anh )

• The origins of modern science 1300 – 1800. H. Butterfield – New York: The Macmillan company, c 1958, x, 242tr
• Science in History. J. D. Bernal – 4th ed. – Cambridge: The M.I.T Press, c 1969, Tr. 695-1003, XXV
• The history of science in western civilization. L. Pearce Williams, Henry John Steffens University press of America, 1977
• Studies in history of sciences. Ed.: S. Chatterfee,. – Calcutta: The Asiatic society, 1997, XIII, 240tr
• Feyerabend, Paul (2005). Science, history of the philosophy, as cited in Honderich, Ted (2005). The Oxford companion to philosophy. Oxford Oxfordshire: Oxford University Press. ISBN 0199264791. OCLC 173262485. of. Oxford Companion to Philosophy. Oxford.
• Feynman, R.P. (1999). The Pleasure of Finding Things Out: The Best Short Works of Richard P. Feynman. Perseus Books Group. ISBN 0465023959. OCLC 181597764.
• Papineau, David. (2005). Science, problems of the philosophy of., as cited in Honderich, Ted (2005). The Oxford companion to philosophy. Oxford Oxfordshire: Oxford University Press. ISBN 0199264791. OCLC 173262485.
• Parkin, D (1991). “Simultaneity and Sequencing in the Oracular Speech of Kenyan Diviners”. Trong Philip M. Peek (biên tập). African Divination Systems: Ways of Knowing. Indianapolis, IN: Đại học Indiana Press..
• Stanovich, Keith E (2007). How to Think Straight About Psychology. Boston: Pearson Education.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Tin tức

Tài liệu

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Khoa Học