Vấn đề xây dựng đời sống văn hóa cơ sở ở việt nam – https://laodongdongnai.vn

Xây dựng đời sống văn hóa cơ sở (ĐSVHCS) là một trong những chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước đặt ra từ đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V (1981). Đây là một công việc quan trọng, có ý nghĩa chiến lược đối với sự nghiệp xây dựng văn hóa, lối sống, con người Việt Nam. Xây dựng ĐSVHCS chính là thực hiện nhiệm vụ đưa văn hóa thâm nhập vào cuộc sống, làm cho văn hóa ngày càng trở thành yếu tố khăng khít của đời sống xã hội.

Quan điểm về xây dựng ĐSVHCS

Khi quốc gia vừa thống nhất, ở Đại hội IV, cùng với những chủ trương xây dựng nền kinh tế tài chính mới, Đảng đã đề ra những phương hướng xây dựng đời sống văn hóa ( ĐSVH ) cho nhân dân. Đến Đại hội V, yếu tố này lại được đặt ra một cách bức thiết, triệt để, có đặc thù quyết định hành động phương hướng chỉ tiêu kế hoạch : “ Đảm bảo mỗi nhà máy sản xuất, công trường thi công, lâm trường, đơn vị chức năng lực lượng vũ trang, cơ quan, trường học, xã, phường, hợp tác xã, ấp đều phải có ĐSVH ( 1 ). Trong Đại hội VI, Đảng liên tục nhấn mạnh vấn đề : “ Chú trọng xây dựng ĐSVHCS, đưa văn hóa, văn nghệ đến những vùng kinh tế tài chính mới, vùng địa thế căn cứ cách mạng cũ, vùng những dân tộc thiểu số, những vùng xa xôi, hẻo lánh … ” ( 2 ) .

Ở Đại hội VII, vấn đề xây dựng ĐSVHCS đã được định hướng cụ thể vào một đơn vị cơ sở nhỏ nhất của xã hội là gia đình (3) để từ đó, đưa ra những định hướng mục tiêu chung cho các hoạt động văn hóa: “Bằng mọi cách, đưa những giá trị văn hóa, văn nghệ dân tộc, thế giới đến với nhân dân…” (4).

Đặc biệt, khi công cuộc thay đổi năm 1986 được tiến hành trên khoanh vùng phạm vi toàn nước, cùng với việc tôn vinh yếu tố con người : là nguồn lực quan trọng nhất, nguồn lực của mọi nguồn lực, quyết định hành động sự hưng thịnh của quốc gia, tại Đại hội VIII, văn hóa đã được khẳng định chắc chắn một cách rõ ràng : “ là nền tảng niềm tin của xã hội, vừa là tiềm năng, vừa là động lực thôi thúc sự tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội ” ( 5 ). Những chủ trương đường lối của Đảng đã được cụ thể hóa bằng một chương trình vương quốc về văn hóa, trong đó xây dựng ĐSVHCS được coi như một tiềm năng cơ bản, một trách nhiệm có ý nghĩa kế hoạch của chương trình này .
Ở Đại hội IX, những tư tưởng cốt lõi đa phần của Đảng về sự tăng trưởng văn hóa, con người biểu lộ trên cơ sở thực tiễn triển khai Nghị quyết TƯ 5 khóa VIII, càng được khẳng định chắc chắn rõ ràng, đơn cử hơn. Với việc chỉ rõ tiềm năng tăng trưởng văn hóa là để “ văn hóa thấm sâu vào từng khu dân cư, từng mái ấm gia đình, từng người, hoàn thành xong hệ giá trị mới của con người Nước Ta ( 6 ). Đảng đã khẳng định chắc chắn : xây dựng ĐSVHCS cần gắn chặt với những trào lưu “ xây dựng nếp sống văn minh, mái ấm gia đình văn hóa ”, chủ trương lan rộng ra, nâng cao hiệu suất cao cuộc hoạt động “ toàn dân đoàn kết xây dựng ĐSVH ” ; gắn những hoạt động giải trí này với việc xây dựng ĐSVHCS ở những hội đồng dân cư. Cũng ở đại hội này, xây dựng ĐSVHCS đã được coi như là sự xây dựng về tầm cao, chiều sâu của sự tăng trưởng văn hóa, xã hội Nước Ta .
Ở đại hội X, cùng với việc xác lập liên tục tăng trưởng chiều sâu, chiều rộng, nâng cao chất lượng nền văn hóa Nước Ta, ĐSVHCS lại một lần nữa được chứng minh và khẳng định một cách đơn cử hơn : xây dựng ĐSVHCS trước hết cần tập trung chuyên sâu phát huy niềm tin tự nguyện, tính tự quản và năng lượng làm chủ, phát minh sáng tạo của nhân dân trong đời sống văn hóa. Đảng cũng chỉ rõ xây dựng ĐSVHCS là xây dựng động lực có tính quyết định hành động cho việc xây dựng nền văn hóa của dân tộc bản địa Nước Ta tiên tiến và phát triển, tân tiến mà vẫn mang truyền thống Nước Ta .
Đến đại hội XI, ĐSVHCS đã được chỉ huy theo hướng nâng cao chất lượng tổng lực việc xây dựng ĐSVH, môi trường tự nhiên văn hóa trải qua tăng cường trào lưu thi đua yêu nước, cuộc hoạt động toàn dân đoàn kết xây dựng ĐSVH. Đẩy mạnh việc xây dựng thiên nhiên và môi trường văn hóa trong mái ấm gia đình, trong những hội đồng dân cư, xây dựng nếp sống văn minh trong xã hội, nhất là nơi công cộng, đa dạng hóa những hoạt động giải trí trào lưu toàn dân đoàn kết, xây dựng ĐSVH, xây dựng thiên nhiên và môi trường văn hóa lành mạnh, đa dạng và phong phú trong tình hình mới .
Tuy nhiên, đời sống xã hội nói chung của quốc gia trong thời kỳ thay đổi cũng có nhiều thay đổi. Mặt bằng dân trí được nâng cao, sở trường, năng lượng cá thể con người được khuyến khích tôn trọng ; tính năng động xã hội kinh tế tài chính, tính tích cực công dân được khơi dậy, phát huy thay cho tâm ý thụ động, ỷ lại trong chính sách cũ. Không khí dân chủ, cởi mở trong xã hội tăng. ĐSVH xã hội do đó cũng đa dạng chủng loại, phong phú. Trong sự phong phú và đa dạng, phong phú của ĐSVH cùng với việc khuynh hướng tăng trưởng mới, khái niệm ĐSVHCS cũng được lan rộng ra trên những địa thế căn cứ khoa học hơn .

Quan niệm về ĐSVH

“ ĐSVH là bộ phận cấu thành tích hợp trong đời sống chung của con người, xã hội ” ( 7 ). Nếu như đời sống xã hội là hàng loạt những hoạt động giải trí nhằm mục đích thỏa mãn nhu cầu những nhu yếu của con người trong một xã hội, thì ĐSVH được hiểu là “ một phức tạp những ứng xử thành nếp, nổi bật nhằm mục đích thỏa mãn nhu cầu nhu yếu văn hóa của những thành viên một xã hội ” ( 8 ). ĐSVH trình ra “ một tổng hợp những thành tố văn hóa ảnh hưởng tác động qua lại với đời sống của những cá thể, hội đồng ” ( 9 ), tức hàng loạt thành tố cấu thành văn hóa của một hội đồng. Tuy nhiên, ĐSVH không như nhau với văn hóa của một hội đồng. Văn hóa của một hội đồng là hàng loạt những tác dụng phát minh sáng tạo văn hóa của hội đồng đó từ trong quá khứ. Còn ĐSVH lại được tạo dệt từ sự thực hành những yếu tố văn hóa truyền thống lịch sử ấy theo một trình độ tương ứng với năng lực được lao lý bởi size cấu trúc của từng nhóm trong hội đồng. Nói một cách đơn thuần hơn, ở ĐSVH, ngoài những yếu tố văn hóa truyền thống cuội nguồn, người ta còn thấy cả những yếu tố văn hóa mới, tức những yếu tố văn hóa được hình thành từ những biến hóa trong phương pháp sản xuất của xã hội .
Sự gia nhập của những yếu tố văn hóa mới vào ĐSVH cho thấy : ĐSVH chịu sự lao lý bởi hàng loạt những điều kiện kèm theo của xã hội, mà trong đó trình độ tăng trưởng của lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất là điều kiện kèm theo nền tảng. Thông thường, ĐSVH bị quyết định hành động bởi những điều kiện kèm theo sau : quỹ thời hạn rỗi ở những cấp thời hạn khác nhau ( ngày, tuần, năm ) của mỗi đối tượng người dùng xã hội ; quỹ tài lộc của xã hội ( phúc lợi công cộng ) bằng nhiều nguồn thu nhập khác nhau dành cho tiêu tốn vào ĐSVH của đơn vị chức năng cơ sở ; quỹ tài lộc của mái ấm gia đình dành cho tiêu tốn vào ĐSVH của những thành viên trong mái ấm gia đình ; tập quán hoạt động giải trí rỗi của những đối tượng người tiêu dùng xã hội được hình thành trên cơ sở những điều kiện kèm theo đặc trưng của đời sống xã hội, tự nhiên của địa phương .
Nhận rõ tính phức tạp, phong phú của ĐSVH xuất phát từ cơ sở lý luận về mối quan hệ biện chứng giữa kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa, Đảng ta đã đưa ra chủ trương xây dựng ĐSVH với mong ước : khi hiệu suất cao của ĐSVH chuyển vào lực lượng sản xuất của xã hội sẽ tạo nên những biến hóa, tăng trưởng trong mặt phẳng đời sống kinh tế tài chính, khi đời sống kinh tế tài chính biến hóa, tăng trưởng sẽ lại tạo điều kiện kèm theo để đổi khác, tăng trưởng ĐSVH. Cứ thế theo quy trình mở để xã hội ngày càng tăng trưởng đúng như lý luận về sự tăng trưởng : “ Phát triển là phải nâng cao chất lượng đời sống của con người để bảo vệ sao cho hài hòa đời sống vật chất, niềm tin giữa mức sống cao với lối sống, nếp sống đẹp … ” ( 10 ) .
Có thể nói, xây dựng ĐSVH là một khuynh hướng đúng đắn trong quy trình xây dựng nền văn hóa Nước Ta, đồng thời cũng là phương hướng quan trọng trong thực thi kế hoạch con người, xây dựng, phát huy nguồn nội lực con người – nguồn lực nội sinh quan trọng nhất của tăng trưởng .

Quan niệm về cơ sở trong xây dựng ĐSVHCS

ĐSVH luôn diễn ra trong một khoảng trống dân cư nhất định. Ở khoảng trống hẹp, đó là những nhóm mái ấm gia đình, bè bạn, nhóm lao động, học tập … ; ở khoảng trống rộng, đó là một hội đồng xã hội, cộng đồng tộc người, hội đồng làng, xã … Bởi vậy, khi nói đến ĐSVH, người ta luôn phải gắn thêm danh từ chỉ một khoảng trống dân cư nào đó để xác lập kiểu dạng, size của ĐSVH .

Xây dựng ĐSVHCS trước hết nhằm thỏa mãn nhu cầu văn hóa cho nhân dân. Thỏa mãn nhu cầu văn hóa cho mọi người dân là việc làm tất yếu mà bất cứ xã hội nào muốn tồn tại đều phải tiến hành. Tuy nhiên, cũng như mọi nhu cầu cơ bản khác, nhu cầu văn hóa chỉ có thể trở thành hiện thực khi con người cùng đồng loại tổ chức tiến hành các hoạt động sản xuất, tiêu thụ các sản phẩm văn hóa. Xây dựng ĐSVHCS là một biện pháp tạo ra môi trường cho các cá nhân thoả mãn được nhu cầu tinh thần của chính họ.

Điều đáng chú ý quan tâm là trong việc xác lập thiên nhiên và môi trường thỏa mãn nhu cầu nhu yếu văn hóa cho nhân dân, tất cả chúng ta đã rất sáng suốt khi nhấn mạnh vấn đề vào dạng địa phận cơ sở là những hội đồng làng, bản, những nhóm cư trú địa vực đã có thời hạn sống sót lâu dài hơn trong lịch sử vẻ vang ở những vùng nông thôn .
Mặt khác, làng, trong lịch sử dân tộc là một thành phần trong cấu trúc của phương pháp sản xuất lệ nông. Sự đổi khác của phương pháp sản xuất mới lúc bấy giờ ở những làng là một tất yếu. Tuy nhiên, quy trình sửa chữa thay thế phương pháp sản xuất không riêng gì làm biến hóa cấu trúc xã hội của làng, nhất là những đổi khác trong quan hệ sản xuất, mà còn dẫn tới sự xáo động của nhiều hoạt động giải trí hoạt động và sinh hoạt diễn ra trên địa phận làng. Hiện nay làng ( cùng những hội đồng có cấu trúc như làng ) vẫn là nơi cư trú của nhiều mái ấm gia đình nông dân, ĐSVH làng cũng phản ánh ĐSVH của những mái ấm gia đình ở vùng nông thôn. Do vậy xây dựng ĐSVHCS ở những địa phận như bản, làng … cũng đồng thời là xây dựng ĐSVH cho những hộ mái ấm gia đình ở những vùng nông thôn .
Trong quy trình thực thi xây dựng ĐSVHCS, ở mỗi quy trình tiến độ tăng trưởng, Đảng ta lại có xu thế tập trung chuyên sâu vào 1 số ít địa phận, đơn vị chức năng cơ sở tùy theo những nhu yếu, điều kiện kèm theo khách quan của sự tăng trưởng xã hội như : ở quy trình tiến độ đầu, ý niệm về địa phận xây dựng ĐSVH chỉ là xã, phường, nhà máy sản xuất, những đơn vị chức năng trường học, công nông lâm trường … ở tiến trình lúc bấy giờ là những làng, bản, thôn, ấp, mái ấm gia đình. Sự đổi khác ý niệm nói trên không chỉ cho thấy sự linh động trong đường lối chỉ huy mà còn chứng tỏ thái độ trang nghiêm, khoa học của Đảng trong việc xu thế tăng trưởng văn hóa nói riêng, xã hội nói chung .
Phong trào xây dựng làng văn hóa là một chủ trương đúng đắn, kịp thời, tương thích với truyền thống cuội nguồn lịch sử vẻ vang, với xu thế tăng trưởng, với những đặc thù, điều kiện kèm theo mới của quốc gia đã đem lại nhiều tác dụng quan trọng trên nhiều nghành nghề dịch vụ của đời sống xã hội. Khối đoàn kết hội đồng được củng cố, mối quan hệ giữa dân với Đảng được tăng cường ; dân chủ được tôn trọng, lan rộng ra ; dân số được cải tổ ; dân trí được nâng cao ; ĐSVH phong phú và đa dạng, trong lành ; giao lưu văn hóa được tinh lọc ; tệ nạn xã hội được ngăn ngừa tích cực ; kinh tế tài chính mở mang, tăng trưởng …
Xây dựng ĐSVHCS nói chung, xây dựng làng văn hóa nói riêng không phải là việc làm một sớm một chiều. Bởi vậy, liên tục duy trì, tăng trưởng trào lưu xây dựng làng văn hóa, gắn trào lưu này với cuộc hoạt động toàn dân đoàn kết xây dựng ĐSVH là việc làm thiết yếu, là tiềm năng số 1 của sự nghiệp văn hóa lúc bấy giờ .
_______________

1. Đảng CSVN, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1981.

2. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5, khóa VI .
3, 4. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4, khóa VII .

5. Đảng CSVN, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1996, tr.110.

6. Đảng CSVN, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2001, tr.208.

7, 9. Công tác xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2002, tr.8.

8. Đoàn Văn Chúc, Văn hóa học, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 1997, tr.329, 351.

10. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5, khóa VIII .
Nguồn : Tạp chí VHNT số 390, tháng 12-2016
Tác giả : PHẠM HOÀI ANH

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Đời Sống