Dòng họ Người Việt, Các bạn họ gì ? 659 – Mạc tộc Việt Nam

Đây là một đoạn trích trong bài viết của giáo sư Cao Thế Dung ( hay Dũng ? ? ? ) viết về Cội ngờ uồn của Văn Minh Văn Hoá VN. Tôi thấy hay hay nên mang về đây cho những bạn chăm sóc cùng đọc. ( có tóm tắt )Ta thường có thói quen, thấy ai mang họ hơi khác với người Việt đã vội cho đó là họ Tầu như họ Mâu, họ Sử, họ Phù … Lại có người cho rằng, dưới thời đô Hán, vì chưa có chữ nôm, 1 số ít họ Việt đã bị Hán hóa do nhu yếu hành chánh của đô hộ Hán. Ðiều này chỉ là phỏng đoán. Họ Trưng, họ Hoàng, họ Thi vẫn còn sống sót cho đến thời Hai Bà Trưng khởi nghĩa. Dân tộc Mường vẫn duy trì họ Việt cho đến nay như họ Quách, họ Hà, họ Cầm … Các dòng họ cổ còn sống sót đến nay như họ Tiêu, họ Chử, họ Sử … hoàn toàn có thể là một số ít họ không hề chuyển tả qua chữ Hán nên đã bị Hán hóa theo âm .

Mấy nét về cội nguồn – Văn minh văn hóa Việt Nam

Giáo Sư Cao Thế Dung

Bạn đang đọc: Dòng họ Người Việt, Các bạn họ gì ? 659 – Mạc tộc Việt Nam

Nửa đầu thiên niên kỷ thứ I trước công nguyên, nghĩa là nhà Tần chưa nổi dậy, trước cuộc chinh phạt phương Nam của Tần Thủy Hoàng, miền Bách Việt phương nam chưa tiếp xúc với người trung nguyên Hoa Hạ, Trung Quốc, “vào thời kỳ này trong sự nhận thức của các sĩ phu phương Bắc, họ mới chỉ biết đến nước Việt của Câu Tiễn. Sau này trong quá trình tiếp xúc, bằng nhiều con đường khác nhau, họ dần dần biết thêm các nước khác nhau ở khu vực này mà trước tiên là Ðông Âu (lấy tên con sông Âu mà dân nước này cư trú ven bờ), là một nước khá hùng mạnh cho nên người Trung Nguyên bấy giờ thường dùng từ Âu để chỉ các nhóm người Việt sống ở Lĩnh Nam…”
………
Vào thời kỳ này, Âu Việt hay Âu Thục vẫn còn tồn tại ở miền Trung (tỉnh Tứ Xuyên ngày nay), một vùng núi non chập chùng phía thượng lưu Mâu Giang ( thời Tam Quốc là ích châu). Theo cách phân chia chư hầu, thì Âu Việt chưa phải là chư hầu của nhà Chu (1122 – 221 trước công nguyên). Các dân tộc chung quanh lãnh thổ Hán tộc, người Hán gọi là Bắc Ðịch, Tây Nhung, Ðông Di và Nam Man. Bộ tộc Âu Việt cùng một hạng với Tây Nhung. Các vua Hán tự xưng là thiên tử (con trời), đặc ra hệ thống ngũ phục. Phục là phục vụ thiên tử. Sách Chu Lễ mục Quan Chức thì viết rõ: “Phục: Phục sực thiên tử dã”, nghĩa là Phục tức là làm việc cho thiên tử vậy.

Nhà Chu lấy kinh đô ( kinh sư ) làm trục TT tức lấy nơi thiên tử ở làm chuẩn ( lấy Hàm Dương, kinh đô Tần Thủy Hoàng hay Trường An đời Hán đều ở tỉnh Thiểm Tây thời nay ). Nước chư hầu ở cách kinh đô 500 dặm gọi là “ điện phục ”, nước ở cách kinh đô 100 dặm gọi là “ hầu phục ”, “ yêu phục ” hay “ hoang phục ” ở cách xa kinh đô từ 1500 đến 2000 dặm .
Theo sách Hoa Dương Quốc Chí đời Tấn ( q. 1 và q. 13 ), nước Thục tức Âu Việt ở phía đông, liền với nước Ba, phía bắc thành Ðô ( ích châu ), phía nam là nước Việt ( Tây Thi gái nước Việt và Việt Vương Câu Tiễn ). ( TTMT : Nước Thục khác nước Việt và khác nước Ba )

Như vậy nước Thục thuộc về hoang phục. Nước Văn Lang của tộc Lạc Việt ở phía Nam dãy Ngũ Lĩnh, không thuộc ngũ phục, nghĩa là không nằm trong khu vực chư hầu Trung Quốc dù là hoang phục. Lãnh thổ Lạc Việt – Bách Việt ở phía Nam Ngũ lĩnh. Phục cũng có nghĩa là triều cống. Văn Lang ở ngoài ngũ phục tức không triều cống thiên tử Hán tộc. Cho nên sách Thiên Nam Ngữ Lục, bộ thi sử cây 137 – 138 viết:

“Ắt còn dòng dõi thiên hương
Ðã ngoài ngũ phục khả phương trạch người”
(ý nói, Lạc Long Quân tuy ở ngoài cõi ngũ phục, vẫn là dòng dõi thiên hương, vẫn chọn được nàng Tiên Âu Cơ, con vua Ðế Lai làm vợ).

Người Quảng Ðông cho đến nay vẫn tự nhận mình là Việt nhân ( chữ Việt nhân Quảng Ðông thuộc bộ mễ, Việt trong Nước Ta thuộc bộ tẩu ). Trước đời Tần Thủy Hoàng ( 221 – 209 trước công nguyên ), Lưỡng Quảng hay Lĩnh Nam thuộc cương vực Văn Lang “ kể từ thời Tần Thủy Hoàng để chinh phục Bách Việt phương nam, dân Hoa ở trung bộ di cư xuống Quảng Ðông từ Tây An, dọc theo Hán tử xuống Hán tử xuống Tây Giang đến Quảng Ðông. Ðến đời Ðông Hán trào lưu di cư xuống Quảng Ðông mới mạnh. Ngay trước thời nhà Hán ( 206 trước công nguyên – 220 sau công nguyên ), miền Quảng Tây còn ở ngoài phạm vi ảnh hưởng Nước Trung Hoa và theo đấy thì ít có ảnh hưởng tác động Hán học ” .

Cương vực Bách Việt – Lạc Việt: Từ Hoa Nam đến Ninh Thuận.

Dân Lưỡng Quảng tuy Hán hóa nhưng vẫn có riêng văn học và truyền thống cuội nguồn Lưỡng Quảng. Người Quảng Ðông cho đến nay vẫn dùng tiếng Quảng Ðông, Bạch Thoại ( hay Quan Thoại ) là ngôn từ thứ hai mặc dầu là ngôn từ chính thức của Trung Quốc .

Nhiều học giả Tây Phương như Aucohrt lại ngộ nhận “Người Việt Nam gốc ở Trung Hoa. Năm 334 trước công nguyên bị dồn xuống phương Nam”. Ðiều này đúng một phần, như tộc Thục Âu Lạc bị dồn xuống phưong Nam từ thượng lưu sông Mân Giang. Nhưng Lạc Việt là dân bản địa, cương vực trải dài từ phía Nam hồ Ðộng Ðình cho đến Cửu Chân, Nhật Nam (Việt Thường).

Học giả Aucohrt cho rằng, năm 334 người Việt ở bên Nước Trung Hoa bị dồn xuống phía Nam, không thấy tác giả nêu lên biến cố lịch sử dân tộc nào để lấy năm 334 làm điểm mốc. Ông cho rằng giống Việt ở Trung Hoa biến mất chỉ còn lại giống Việt ở Nước Ta duy trì truyền thống riêng. Theo GS Dung thì đánh giá và nhận định trên đây rất xác nhận .
Họ Tầu và họ Việt
Ta thường có thói quen, thấy ai mang họ hơi khác với người Việt đã vội cho đó là họ Tầu như họ Mâu, họ Sử, họ Phù … Lại có người cho rằng, dưới thời đô Hán, vì chưa có chữ nôm, 1 số ít họ Việt đã bị Hán hóa do nhu yếu hành chánh của đô hộ Hán. Ðiều này chỉ là phỏng đoán. Họ Trưng, họ Hoàng, họ Thi vẫn còn sống sót cho đến thời Hai Bà Trưng khởi nghĩa. Dân tộc Mường vẫn duy trì họ Việt cho đến nay như họ Quách, họ Hà, họ Cầm … Các dòng họ cổ còn sống sót đến nay như họ Tiêu, họ Chử, họ Sử … hoàn toàn có thể là một số ít họ không hề chuyển tả qua chữ Hán nên đã bị Hán hóa theo âm .

Bộ Trung Quốc Tính Thi Tập của Ðặng Hiến Kim xuất bản ở Ðài Bắc năm 1971 trong đó lược kê được 5652 họ, có họ tên đôi, ba, tên bốn, tên năm. Họ đơn chỉ có một tên như họ Lý thì rất nhiều (năm 1995, Bắc Kinh thống kê cho biết có vào khoảng 80 triệu người họ Lý ở Hoa Lục. Hàng năm họ Lý ở Hoa Kỳ tổ chức đại hội tại Boston). Có những họ lấy bộ tộc làm họ như họ Nùng, như Nùng Trí Cao triều Lý (sau họ Nùng đổi thành họ Nông). Như họ Khương (dân tộc Khương) hay lấy tên một miền như họ Tống (thuộc nước Tống).

Xem thêm: Ca sĩ dân tộc Mường Hà Myo ra MV kết hợp dân ca Mường và nhạc điện tử

Người họ Lý Hoa Nam thuộc Thái, Nùng, Tầy lấy tên bộ tộc làm họ ( nước Lý, hậu thân của nước Nam Chiếu ở Vân Nam thuộc tộc Thái ). Toàn Thư ghi họ Lý của những vua triều Lý là từ bên Tầu qua, thực ra là từ Lĩnh Nam. Từ bên Tầu qua chưa phải là dân Hoa Hán. Một số họ ở Hoa Nam như Trần, Sử, Thi, Triệu … là dấu tích thị tộc Bách Việt. Họ Lý gốc là dân tộc Lý ( trong dòng bách Việt, nước Ðại Lý, nay là Vân Nam ). Họ Liêu, gốc từ dân tộc Liêu ( dòng Bách Việt ). Hoặc lấy tên của ông thủy tổ làm cho họ như họ Tư Mã, họ Công Tôn … Trong số gần 6000 họ Nước Trung Hoa, có 2000 họ đôi, 120 họ ba chữ, 6 họ gồm 4 chữ, 3300 họ đơn, trong số này chỉ có vào khoảng chừng vài trăm họ thấy trong những họ Nước Ta nhưng thông dụng thì chỉ có vào khoảng chừng vài chục họ .

Ta có họ Trần khá phổ thông thì Tầu cũng có họ Trần. Tầu có họ Bạch, họ Sử, họ Phù, họ Giang, ta cũng có những họ này nhưng rất ít.

Dân tộc Mường cũng có họ Bạch. Họ Bạch Nước Ta tuy hiếm nhưng nhiều người đậu đạt cao. Trạng nguyên Bạch Liêu, người làng Nguyễn Xá, Nghệ An, đậu Trạng nguyên kỳ thi Thái Học sinh ( Tiến sĩ ) đời vua Trần Thái Tôn năm 1266 ( Ðại Nam Nhất Thống Chí, Cao Xuân Dục, Tổng tài biên soạn, q. 14 và 15, Bộ văn hóa truyền thống giáo dục TP HCM. 1965, tr. 122 )
Họ Cao ở Nghệ An, theo thể phả, thủy tổ là ông Cao Lỗ, gốc Ngòi Sảo, Thành Phố Bắc Ninh, người đã sản xuất ra nỏ liễn mà Triệu Ðà gọi là nỏ thần. Họ Cao di ra Thăng Long rồi từ Thăng Long vào Nghệ An, sau một hệ trở ra Sơn Nam ( Nam Ðịnh ) định cư tại đây .
Thám Hoa Cao Quýnh đậu Tiến sĩ ( cập đệ, đệ tam danh ) triều Lê Thánh Tôn năm 1415 là hậu duệ của Thủy tổ Cao Lỗ, không dính dáng gì đến họ Cao của Tầu Ðại Nam nhất Thống Chí, sđd, tr. 126 )

Một số họ Lý ở Bắc Ninh, đồng bằng sông Hồng và Thanh Nghệ Tĩnh hiện nay, không có gốc gác thân tộc bên Tầu (hoặc là do trải qua nhiều đời rồi đã Lạc Việt hóa). Họ Lý thuộc các vua triều Lý sau khi bị Trần Thủ Ðộ cướp ngôi cho nhà Trần, buộc phải đổi họ Lý thành họ Nguyễn với lý do “kỵ húy” ông tổ của họ Trần là Trần Lý. Nhưng nhiều hệ họ Lý không liên hệ với hoàng tộc nhà Lý thì vẫn duy trì họ Lý mà nhà Trần cũng không bắt tội.

Phần chú, Việt Lược Sử Lược, ghi : “ Theo sách Mộng Kê Bút Ðàm của Thẩm Hoạt đời Tống thì Lý Công Uẩn gốc là người Mân ( Phúc Kiến ). Tiến sĩ Từ Bá Tường, người Quảng Tây, nhà Tống trong thư gửi cho Công Uẩn cũng nói : “ Tiên thế đại vương vốn là người đất Mân. Tôi nghe nói công khanh ở Giao Chỉ cũng nhiều người đất Mân ” ( Việt Sử Lược, bản Hán văn, q. II, tập 1 ab, bản dịch Trần Quốc Vượng, tr. 64 “ Về nhà Lý ” xem “ Cương Mục chính biên ” q. II tr. 4 – Toàn Thư bản kỷ, Kỷ nhà Lý, q. II, tr. 1 a )
Mân là Mân Việt, cũng như dân Lưỡng Quảng thường gọi là Việt Ðông ( như Từ Hải, một nhân vật trong Truyện Kiều của Nguyễn Du “ Họ Từ tên Hải vốn người Việt Ðông ” ). Họ Lý Mân Việt là họ Lý Việt tộc cũng như họ Lý lúc bấy giờ ở Quảng Tây, dân tộc Choang và họ Lý dân tộc Nùng đều là họ Lý Việt tộc ( Âu Việt ). Nếu gán ghép họ Lý Lạc Việt, họ Lý Mân Việt, họ Lý Việt Ðông và họ Lý Âu Việt ( Tày Nùng – Choang ) với họ Lý Tầu ( Hoa Hán ) là điều rất là sai lầm đáng tiếc .
Dân tộc Mường cũng có họ Cao, theo tài liệu của một Quan Lang tỉnh Hòa Bình “ Quan Lang khởi tổ từ cuối đời Văn Lang là những con thứ, cháu thứ nhà vua chia phong cho họ Ðinh, họ Quách, họ Bạch, họ Xậ, họ Cao, sáu họ làm quan lang ” ( Quách Ðiền, “ Quan Lang Hòa Bình về thời thượng cổ ” Nam Phong tạp chí số 100, tháng 10 và 11, 1925 ). Ðại Nội Huế
Họ Sử tỉnh thành phố Hà Tĩnh không liên hệ gì với họ Sử bên Tầu. Sử Hy Nhan, quán làng Ngọc Sơn, huyện Can Lộc, trạng nguyên đời vua Trần Duệ Tôn ( 1372 – 1377 ) ông đậu khoa Tiến sĩ năm 1374 ( năm tiên phong của học vị tiến sỹ, được gọi là Thái Học sinh ). Ông Trạng Hy Nhan “ không sách nào là không đọc nên vua đặt họ là họ Sử ( Ðại Nam Nhất Thống Chí, sđd, q. 13, tỉnh TP Hà Tĩnh, tr. 88 )

Tìm trong “Trung Quốc Nhân Danh đại từ điển” ta sẽ thấy nhiều danh từ gốc Bách Việt nếu đem so với bộ “Bách Việt tiên hiền chí” mà Linh mục học giả Vũ Ðình Trác đã sưu tầm được. Trong bộ tự điển đồ sộ này, ta tìm thấy danh nhân Khương Công Phụ, tưởng đâu là người Hán. Khương Công Phụ là người Việt, sinh quận Nhật Nam (Nghệ Tĩnh bây giờ) qua Tầu du học, đậu tiến sĩ đời vua Ðường Ðức Tôn (780-804) làm quan Hàn Lâm Học sĩ, thăng đến chức Gián Nghị Ðại Phu đồng trung thư môn hạ bình chứng sự, đại thần triều đình (Trung Quốc Nhân danh đại triều, Thượng Hải, Thương vụ ấn thư quán xuất bản, tr. 644).

Khương Công Phụ nổi danh triều nhà Ðường với “Ðối Ðình Sách” tức luận án tiến sĩ của ông trong kỳ thi Ðình do vua Ðường Ðức Tôn chủ tọa nên rất được vua Ðường trọng dụng. Danh nhân Khương Công Phụ nổi danh trong văn học giới nhà Ðường với bài phú “Mây trắng rọi bể xuân”, Giáo sư Bùi Cầm đã dịch qua Việt văn (xem Bùi Cầm, Khương Công Phụ, bài phú Mây Trắng Rọi Bể Xuân, bản Hán văn và bản dịch – văn Hóa tập san số 54, tháng 9, 1960, tr. 1116).

Xem thêm: Ca sĩ dân tộc Mường Hà Myo ra MV kết hợp dân ca Mường và nhạc điện tử

Ðọc Pháp Hoa Tâm Muội của Khương Tăng Hội, ta sẽ dễ ngộ nhận cho rằng chắc nhà sư này là người Tầu. Nhưng đấy là một nhà sư Trung Á nước Khương. Theo Pelliot, “ Ðầu thế kỷ thứ ba trước công nguyên, cũng tại Bắc Kỳ, vì mục tiêu kinh doanh mà mái ấm gia đình Nguyệt Thị Khang Tăng Hội ( Pelliot dịch là Khang ) đã định cư. Khang Tăng Hội về sau đã là một trong dịch giả trứ danh về kinh Phật sang chữ Hán .
Vẫn ở Bắc Kỳ năm 226 Tần Luận, người La Mã đã tới. Chắc hẳn cũng ở Bắc Kỳ vào năm 255 đã triển khai xong bản dịch sang Hán văn tiên phong bộ kinh Phật Pháp Hoa Tam Muội ” ( xem Paul Pelliot, tựa dẫn “ Mâu tử hay lý hoặc luận ”, Khảo cổ tập san, số VII, 1971, tr. 31 )

Thủ đô Bắc Kinh xây từ triều nhà Minh (1368-1644), Trung Quốc rất tự hào với đàn Nam Giao và Tử Cấm Thành, một kiến trúc vĩ đại của Á Ðông. Danh nhân Nguyễn An, người Việt, là kiến trúc sư vẽ kiểu dựng kinh đô Bắc Kinh. Nguyễn An, người phiên âm ra tiếng Quan Thoại hay tiếng Quảng Ðông, và viết chữ Hán, thì ông là người Tầu. Và cũng chẳng bao giờ Trung Quốc nêu danh tánh ông là người Việt (xem Nguyễn An, một người Việt Nam dựng thành Bắc Kinh, Ðông Thanh số 1, tháng 7, 1932, tr. 53-55).