Thực trạng và giải pháp phát triển dịch vụ tài chính số tại Việt Nam

Những dịch vụ tài chính số phổ biến

Dịch vụ tài chính (DVTC) số (DFS) bao gồm các sản phẩm và DVTC như: Thanh toán, tín dụng, tiết kiệm, chuyển tiền và bảo hiểm thông qua các kênh kỹ thuật số (KTS). Theo Ngân hàng Thế giới, DFS là các DVTC dựa trên công nghệ KTS trong phân phối các dịch vụ đó và sử dụng bởi người tiêu dùng (NTD). Một số DFS phổ biến hiện nay gồm:

Thanh toán : Các tổ chức triển khai phát hành tiền điện tử phi ngân hàng nhà nước như nền tảng thương mại điện tử ( TMĐT ) hoặc nhà khai thác viễn thông có cơ sở người dùng lớn, ví dụ điển hình như Go-Jek, Alibaba và Safaricom đang được cho phép thanh toán giao dịch KTS và những công cụ tiết kiệm chi phí đơn thuần bằng điện thoại di động ( ĐTDĐ ), mã QR và đại lý mạng lưới. Khả năng gửi những khoản thanh toán giao dịch nhỏ một cách bảo đảm an toàn với giá rẻ đã làm cho việc thanh toán giao dịch những mẫu sản phẩm và dịch vụ trở nên thuận tiện khi những chủ thể mua và bán ở mọi nơi .
Tiền điện tử và thẻ thông tin là hai loại sản phẩm phổ cập của DFS trong giao dịch thanh toán. Tiền điện tử ( hay là tiền điện tử, tiền KTS mobile E-Money ) : Một loại giá trị tiền tệ được tàng trữ điện tử và thường có những thuộc tính sau : ( i ) Được phát hành khi nhận được tiền với giá trị không thấp hơn giá trị của tiền điện tử được phát hành và trong cùng loại tiền tệ, ( ii ) Được tàng trữ trên thiết bị điện tử, mặc dầu có bật SIM hay không ( ví dụ : chip, thẻ trả trước, ĐTDĐ, máy tính bảng, hoặc bất kể mạng lưới hệ thống máy tính nào khác ), ( iii ) Được đồng ý làm phương tiện đi lại giao dịch thanh toán của những bên khác ngoài tổ chức triển khai phát hành và ( iv ) Chuyển đổi thành tiền mặt. Tiền điện tử di động, thường được gọi là tiền ĐTDĐ, là một tập hợp con của tiền điện tử được chuyển điện tử bằng cách sử dụng mạng di động và những thiết bị tương hỗ SIM, đa phần là ĐTDĐ .

Chuyển tiền xuyên biên giới ( CTXBG ) : Các công ty công nghệ tiên tiến tài chính ( Fintech ) mới như Transferwise ( công ty dịch vụ chuyển tiền trực tuyến quốc tế của Vương quốc Anh ) và MFS Africa ( công ty dịch vụ CTXBG ) đã lan rộng ra quy mô nhà quản lý và điều hành chuyển tiền cho việc CTXBG bằng cách liên kết với hạ tầng giao dịch thanh toán địa phương và những ngân hàng nhà nước hoặc nhà cung ứng tiền điện tử ở cả hai phía của thanh toán giao dịch. Các quy mô đại lý ngân hàng nhà nước và những dịch vụ ngân hàng nhà nước không Trụ sở với việc sử dụng những đại lý hoặc trung gian bên thứ 3 khác làm đầu mối liên hệ chính với người mua và dựa vào những công nghệ tiên tiến như POS, ĐTDĐ chuyển tiền và giao dịch thanh toán mọi nơi .
Cho vay : Cho vay KTS hoàn toàn có thể được kiểm soát và điều chỉnh cho tương thích với nhu yếu của người dùng và được tạo điều kiện kèm theo bằng cách sử dụng những quy mô máy học tận dụng tài liệu sửa chữa thay thế, ví dụ điển hình như giao dịch thanh toán, TMĐT, phương tiện đi lại truyền thông online, hoặc hoạt động giải trí trên ĐTDĐ mà không cần sự can thiệp của con người. Cho vay trên nền tảng di động và điểm tín dụng thanh toán là 2 trong những mẫu sản phẩm của DVTC số về tín dụng thanh toán phổ cập lúc bấy giờ .
Bảo hiểm : Mặc dù, ít hoàn thành xong hơn so với giao dịch thanh toán và cho vay KTS, những mẫu sản phẩm bảo hiểm KTS cơ bản, gồm có bảo hiểm xe cộ, du lịch và sức khỏe thể chất, hoàn toàn có thể được kiểm soát và điều chỉnh để phân phối nhu yếu đơn cử của người dùng và được phân phối theo nhu yếu trải qua những ứng dụng. Tương tự như trường hợp tín dụng thanh toán KTS, khoa học máy tính hoàn toàn có thể tận dụng tài liệu sửa chữa thay thế, để phân loại rủi ro đáng tiếc và định giá mẫu sản phẩm bảo hiểm KTS đúng chuẩn hơn .
Đầu tư và lập kế hoạch tài chính : DFS được cho phép những cách mới để góp vốn đầu tư vào những công cụ như trái phiếu, quỹ tương hỗ hoặc Quỹ Thị trường tiền tệ. Ví dụ, trái phiếu cơ quan chính phủ được phát hành cho những người tiết kiệm chi phí nhỏ góp vốn đầu tư qua ví di động của họ. Các dịch vụ tự động hóa, được tương hỗ bởi máy tính cũng hoàn toàn có thể phân phối dịch vụ tư vấn góp vốn đầu tư và lập kế hoạch tài chính cho những nhà đầu tư kinh doanh bán lẻ và những Doanh Nghiệp bằng cách thu thập dữ liệu tài chính và tài liệu khác. Các mẫu sản phẩm DFS gồm có : Giao diện truyền thông online xã hội với người mua ; Đầu tư vào mạng lưới hệ thống thông tin quản trị và những ứng dụng trực tuyến / ứng dụng di động ; Dữ liệu bên ngoài và nghiên cứu và phân tích tài liệu lớn .

Thực trạng dịch vụ tài chính số ở Việt Nam hiện nay

Ở Việt Nam, khuynh hướng thanh toán giao dịch điện tử ( TTĐT ) và TMĐT đang diễn ra ngày càng sôi động. Theo Ngân hàng Nhà nước ( NHNN ), trong năm 2020, TTĐT tăng trên 70 % với tổng giá trị thanh toán giao dịch tăng hơn 120 %. Hiện nay những DFS ở Việt Nam tập trung chuyên sâu vào dịch vụ giao dịch thanh toán với hơn 33 % những doanh nghiệp ( Doanh Nghiệp ) DFS đáp ứng dịch vụ TTĐT .
Tính đến hết tháng 4/2021, Việt Nam có 43 công ty không phải là những tổ chức triển khai phi ngân hàng nhà nước được cấp phép tham gia vào hoạt động giải trí thanh toán giao dịch, phân phối cho người mua và những nhà kinh doanh bán lẻ những dịch vụ giao dịch thanh toán trực tuyến hoặc những giải pháp giao dịch thanh toán KTS như : MoMo, Grappay by Moca, Airpay, VinID pay, Zalo pay, VNpay QR. .. Đây là những công ty có mức tăng trưởng ấn tượng về dịch vụ TTĐT lúc bấy giờ .
nhà nước đã ban hành Quyết định phê duyệt tiến hành thử nghiệm dùng thông tin tài khoản viễn thông giao dịch thanh toán cho những sản phẩm & hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ ( Mobile money ) là cơ sở pháp lý quan trọng của hoạt động giải trí giao dịch thanh toán và tiền KTS, tạo tiền đề của sự gia nhập những công ty lớn về viễn thông trong việc đáp ứng dịch vụ này .
Hoạt động cho vay ngang hàng và khoảng trống blockchain là hai phân khúc có mức tăng trưởng mạnh nhất. Hai dịch vụ này có số lượng công ty tăng từ 5 công ty vào năm 2017 lên hơn 15 công ty trong năm 2020. Một số công ty phân phối dịch vụ cho vay như : Tima, Vay mượn, Interloan, Finrei, Money bank, Cashwagon …
Tuy nhiên, hoạt động giải trí cho vay ngang hàng lúc bấy giờ chưa có cơ sở pháp lý và kỹ thuật rất đầy đủ, dẫn tới nhiều rủi ro đáng tiếc hoàn toàn có thể xảy ra. Tháng 7/2020, NHNN cảnh báo nhắc nhở những nhà đầu tư thận trọng khi hợp tác với những tổ chức triển khai cho vay ngang hàng, do chưa có đủ cơ sở pháp lý và kỹ thuật nhằm mục đích bảo vệ những hoạt động giải trí của họ theo những lao lý hiện hành và được bảo hiểm trước rủi ro đáng tiếc. Năm 2021, NHNN khởi đầu triển khai kế hoạch vận dụng thử nghiệm một số ít dịch vụ ngân hàng nhà nước bằng công nghệ tiên tiến .
Thời gian qua, trên thị trường cũng Open thêm những DFS mà trước năm 2017 chưa có như bảo hiểm công nghệ tiên tiến, ngân hàng nhà nước KTS và những Doanh Nghiệp tài chính vừa và nhỏ như : Papaya, Inso, Opes, Wicare … Một số công ty hoạt động giải trí trong nghành gọi vốn ( FundStart, Comicola, Betado, Firststep ), chuyển tiền ( Matchmove, Cash2vn, Nodestr, Remittance Hub ), quản lý tài chính cá thể, quản trị POS, quản trị tài liệu, cho vay và so sánh thông tin ( Mobivi, Money Lover, Timo, kiu, Loanvi, Tima, TrustCircle, Hottab, SoftPay, ibox, BankGo, gobear … ) .
Bên cạnh những tín hiệu sáng sủa trên, cũng không hề bỏ lỡ những rủi ro đáng tiếc và thử thách so với việc tăng trưởng những dịch vụ tài chính số .
Quản trị tài liệu và quyền riêng tư : DFS xoay quanh việc tích lũy, tàng trữ, giải quyết và xử lý và trao đổi tài liệu người tiêu dùng ( NTD ) bởi nhiều người chơi trong hệ sinh thái. Điều này khiến NTD có rủi ro tiềm ẩn bật mý và sử dụng trái phép tài liệu cá thể, đồng thời lôi kéo những khuôn khổ bảo vệ tài liệu NTD tổng lực ( như Quy định Bảo vệ dữ liệu chung năm nay / 679 – GDPR ở châu Âu ) .

An ninh mạng và rủi ro đáng tiếc hoạt động giải trí : DFS hoàn toàn có thể dựa vào hạ tầng tài liệu dễ bị tiến công mạng, lỗi mạng lưới hệ thống và phụ thuộc vào quá nhiều vào những nhà sản xuất dịch vụ bên thứ ba ( ví dụ như tàng trữ và nghiên cứu và phân tích đám mây, cung ứng tài liệu ). Điều này hoàn toàn có thể ảnh hưởng tác động đến tính liên tục của hoạt động giải trí kinh doanh thương mại và sự không thay đổi tài chính và có tương quan ngặt nghèo đến những mối chăm sóc về quản trị tài liệu .
Tính minh bạch của hoạt động giải trí tài chính : Một số DFS, ví dụ điển hình như nền tảng kêu gọi vốn từ hội đồng, tiền điện tử, thẻ trả trước và gia tài tiền điện tử được cho phép những thanh toán giao dịch tài chính từ xa và nhanh gọn, được cho phép người dùng phá vỡ hoặc trốn tránh những trấn áp hiện tại và hoàn toàn có thể được sử dụng cho những hoạt động giải trí tài chính phạm pháp. Khoảng cách và sự chậm trễ trong tiến hành những giải pháp nhằm mục đích minh bạch tài chính đang là rủi ro đáng tiếc .
Thiếu hụt pháp luật pháp lý : Một số DFS đã được phân phối bởi những thực thể không mới mà không xác lập rõ kiểm soát và điều chỉnh đối tượng người tiêu dùng đó như thế nào, xem là tổ chức triển khai tài chính hay Fintech. Những hoạt động giải trí và rủi ro đáng tiếc không phải khi nào cũng được giải quyết và xử lý triệt để theo lao lý. Điều này hoàn toàn có thể dẫn đến việc tích tụ những rủi ro đáng tiếc bên ngoài mạng lưới hệ thống được quản trị tương quan đến tính không thay đổi, tính toàn vẹn và bảo vệ NTD. Đồng thời, hoàn toàn có thể tạo ra một sân chơi không bình đẳng làm suy yếu sự cạnh tranh đối đầu giữa những tổ chức triển khai tài chính truyền thống cuội nguồn và những công ty công nghệ tiên tiến .
Rủi ro tài chính vĩ mô : Hoạt động cho vay KTS đang tăng trưởng nhanh gọn, cũng như những DFS khác, hoàn toàn có thể gây ra rủi ro đáng tiếc cho những tổ chức triển khai cá thể, đặc biệt quan trọng nếu những công ty cung ứng những dịch vụ này chưa được trấn áp bởi pháp lý. Ở Lever vĩ mô, những hoạt động giải trí khi có những sự đổ vỡ có năng lực gây tác động ảnh hưởng lan tỏa đến nền tài chính vĩ mô. Việc cho vay dựa trên KTS hoàn toàn có thể dẫn đến việc lạm dụng tín dụng thanh toán tiêu dùng dẫn đến việc chậm trả nợ và vỡ nợ .

Cạnh tranh công bằng: Do lợi thế về quy mô, danh tiếng và vốn, có tiềm năng cho các nền tảng DFS và nền tảng công nghệ lớn làm giảm cạnh tranh tổng thể và tăng mức độ tập trung rủi ro trong lĩnh vực tài chính. Ở một số nước, các công nghệ lớn đã và đang chiếm vị trí thống trị trên một loạt các DVTC như thanh toán, cho vay, bảo hiểm và quản lý đầu tư.

Tính phổ cập công nghệ tiên tiến trong dân cư : Tiếp cận không bình đẳng với hạ tầng và công nghệ tiên tiến làm tăng khoảng cách về tiếp cận DFS trong dân cư ở diện rộng, từ nông thôn cho đến thành thị. Điều này đặt ra nhu yếu phải có hạ tầng viễn thông phủ rộng, cũng như những thiết bị di động và gói dữ liệu giá thành phải chăng .
Tính công minh trong tiếp cận tài chính : Các công cụ ra quyết định hành động được link với DFS, ví dụ điển hình như chấm điểm tín dụng thanh toán hoàn toàn có thể không vô hiệu trọn vẹn những thành kiến có trong tài liệu cơ bản hoặc trong tâm lý của những người phong cách thiết kế những công cụ này, ví dụ như định kiến hoặc phân biệt đối xử so với người vay thiểu số. Điều này hoàn toàn có thể dẫn đến việc định giá sử dụng DFS không công minh. Những người mới sử dụng DVTC ít hiểu biết và không có tương tác trực tiếp với những nhà sản xuất hoàn toàn có thể không nắm rõ những nội dung này, từ đó dẫn đến những vướng mắc của người dùng, làm giảm lòng tin vào DFS .

Giải pháp thúc đẩy phát triển và áp dụng dịch vụ tài chính số

Những rủi ro đáng tiếc và thử thách so với việc tăng trưởng và vận dụng DFS yên cầu những cải cách tương quan đến pháp luật và lao lý. Có thể tập trung chuyên sâu vào những nhóm sau :
Thứ nhất, lao lý pháp lý kiểm soát và điều chỉnh những loại sản phẩm DFS và những tổ chức triển khai phân phối dịch vụ DFS. Cho phép những tổ chức triển khai phi ngân hàng nhà nước cung ứng những mẫu sản phẩm tiền điện tử, ví dụ điển hình như những nhà khai thác mạng di động ; đồng thời, được cho phép mở thông tin tài khoản chỉ bằng một ID và xác định kỹ thuật số danh tính của người mua .
Tiềm năng của DFS lôi cuốn nhiều tổ chức triển khai, phi ngân hàng nhà nước tham gia vào thị trường, do đó, cần phát hành pháp luật pháp lý trong việc xác lập phương pháp được cho phép gia nhập thị trường và phương pháp điều tiết hoạt động giải trí của những công ty mới gia nhập này .
Lộ trình mà những người mới tham gia phi ngân hàng nhà nước được phép tham gia thị trường, đặc biệt quan trọng là so với tiền điện tử và di động, hoàn toàn có thể tuân theo 3 cách tiếp cận sau : ( i ) Yêu cầu tổ chức triển khai phi ngân hàng nhà nước hợp tác với một ngân hàng nhà nước hoặc những tổ chức triển khai được cấp phép khác ; ( ii ) Cấp giấy phép chuyên biệt với tư cách là nhà phân phối DVTC ; ( iii ) Cấp giấy phép cung ứng những DVTC dưới hình thức kinh doanh thương mại phi tài chính hiện có .
Thứ hai, tạo lập thị trường với cạnh tranh đối đầu bình đẳng. Hiện tại, những tổ chức triển khai tài chính, ngân hàng nhà nước truyền thống lịch sử đang trấn áp quyền truy vấn vào hạ tầng tài chính quan trọng, trong khi những Fintech có lợi thế trong quyền truy vấn vào những dịch vụ như truyền thông online, dịch vụ tài liệu, cổng TMĐT, nền tảng truyền thông online xã hội và công cụ tìm kiếm. Do đó, chủ trương pháp lý cần thiết lập hạ tầng mở mới hoặc xem xét và đổi khác những tiêu chuẩn tiếp cận so với hạ tầng tài chính quan trọng .
Thứ ba, bảo vệ NTD. Cụ thể là cần hoàn thành xong hành lang pháp lý nhằm mục đích xử lý những rủi ro đáng tiếc về bảo vệ NTD. Các nhà hoạch định chủ trương, phát hành những pháp luật, quy tắc để bảo vệ công bố thông tin rõ ràng và kịp thời bằng cách chuẩn hóa những chỉ số tổng ngân sách cho thiết bị di động cho những mẫu sản phẩm DFS và nhu yếu phân phối thông tin Chi tiêu trước khi thanh toán giao dịch. Thiết lập tương quan đến nghĩa vụ và trách nhiệm của nhà sản xuất so với hành vi của đại lý và bảo mật thông tin tiền cho thông tin tài khoản tiền điện tử .
Thứ tư, thôi thúc nhu yếu về DFS và niềm tin của NTD vào DFS. Cần có những chủ trương để tạo ra nhu yếu về DFS và khuyến khích không dùng tiền mặt, nhằm mục đích lan rộng ra tính khả dụng của DFS, do đó, những nhà sản xuất cần thiết kế và tiếp thị loại sản phẩm tốt hơn. nhà nước cũng hoàn toàn có thể sử dụng trợ cấp và những giải pháp khuyến khích thuế khác để khuyến khích cả những Doanh Nghiệp và NTD gật đầu những DFS. nhà nước được cho phép sử dụng những DFS trong thanh toán giao dịch ngang hàng, ví dụ điển hình như chuyển tiền trợ cấp xã hội, từ giải ngân cho vay, cũng như những khoản thu hộ hoặc giao dịch thanh toán cho nhà nước …
Thứ năm, triển khai xong hạ tầng tài chính và KTS. Một mạng lưới hệ thống giao dịch thanh toán thiết lập chung những tiêu chuẩn, quy tắc và thủ tục giảm thiểu rủi ro đáng tiếc cho nhà phân phối và người dùng, được cho phép năng lực liên kết – năng lực của một người mua của một trong những nhà cung ứng DFS để triển khai và nhận những khoản thanh toán giao dịch và chuyển đến và từ một người mua của nhà sản xuất DFS khác. Khả năng liên kết tạo sự thuận tiện cho người dùng, nâng cao hiệu suất cao bằng cách cho phép san sẻ những kênh thanh toán giao dịch như máy ATM, POS. ..
Cùng với đó, san sẻ thông tin tín dụng thanh toán tìm cách giảm thiểu thử thách cơ bản của bất đối xứng thông tin giữa những nhà sản xuất dịch vụ tín dụng thanh toán và người mua của họ, đặc biệt quan trọng so với những Fintech phân phối dịch vụ tín dụng thanh toán KTS. Có thể sử dụng những nguồn KTS và việc sử dụng những công cụ nghiên cứu và phân tích, mạng lưới hệ thống báo cáo giải trình tín dụng thanh toán làm giảm ngân sách của cho vay, tăng vận tốc cung ứng dịch vụ và chất lượng thông tin, do đó thôi thúc sự Open và hoạt động giải trí bền vững và kiên cố của những quy mô cho vay KTS mới .
Đồng thời, cần hoàn thành xong hạ tầng kỹ thuật như : Mạng lưới công nghệ thông tin – tiếp thị quảng cáo quản lý và vận hành trơn tru với khoanh vùng phạm vi phủ sóng rộng khắp cả nước ; tiếp cận những dịch vụ ĐTDĐ cơ bản – thoại, tin nhắn SMS và dịch vụ gửi tin nhắn mạng lưới hệ thống ; quyền truy vấn vào những dịch vụ tài liệu ( 3G trở lên ) cải tổ thưởng thức người dùng trải qua phân phối DFS dựa trên ứng dụng .
Thứ sáu, có những mạng lưới hệ thống tương hỗ của nhà nước. Các nhà sản xuất DFS hoàn toàn có thể tiến hành xác minh người mua của họ, triển khai thẩm định và đánh giá liên tục và xác nhận thông tin về gia tài của họ từ quyền truy vấn thông tin được tổ chức triển khai với những cơ quan công quyền, những cơ quan nhà nước, ví dụ như – ID, hồ sơ đất đai, thông tin nhân khẩu học, thu nhập, hồ sơ thuế, giáo dục, hồ sơ và lịch sử vẻ vang việc làm …

Tài liệu tham khảo:

1. Nguyễn Văn Tâm ( 2018 ), Công nghệ tài chính tại Việt Nam và những thử thách đặt ra, Tạp chí tài chính kỳ 2 – Tháng 5/2018, trang 21-23 ;
2. World Bank ( 2020 ), Digital financial services ; truy vấn : https://pubdocs.worldbank.org/en/230281588169110691/Digital-Financial-Services.pdf ;
3. Alliance for Financial Inclusion ( năm nay ), Digital financial services – Basic terminology, truy vấn : https://www.afi-global.org/thematic-areas/dfs/ ;

4. Linda Kambale (2020), Digital financial services- A case of Malawi, Malawi Communication Regulatory Authority;

5. Fintech New ( 2020 ), Vietnam Fitech Report 2020 .

(*) ThS. Nguyễn Văn Tâm – Học viện Ngân hàng.

(**) Bài đăng trên Tạp chí Tài chính kỳ 2 tháng 6/2021.

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Người Dịch Vụ