TÌNH HÌNH SỬ DỤNG TIẾNG MẸ ĐẺ CỦA NGƯỜI MÔNG Ở HÀ GIANG

Nghiên cứu yếu tố ngôn từ một dân tộc, không hề tách rời yếu tố lịch sử vẻ vang, văn hóa truyền thống hình thành và tăng trưởng của hội đồng dân tộc đó. Sự sống sót và tăng trưởng của dân tộc Mông có một thực trạng khá đặc biệt quan trọng. Trước hết về yếu tố tộc danh, do những cơ sở lịch sử vẻ vang văn hóa truyền thống và xã hội của dân tộc Mông chưa được nghiên cứu và điều tra một cách rất đầy đủ và mạng lưới hệ thống nên đến nay vẫn sống sót những tên gọi và cách viết khác nhau như : Mèo, H’mông, Hmôngz, Mông … Về lịch sử dân tộc dân tộc Mông cũng chưa có những khu công trình nghiên cứu và điều tra mang tính qui mô. Đó là một thử thách với những nhà nghiên cứu khi muốn mày mò về văn hóa truyền thống của một hội đồng dân tộc thiểu số sống vùng núi cao Nước Ta và những vương quốc khác .

Là một dân tộc thiểu số có lịch sử vẻ vang và truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống, phong tục tập quán riêng, dân tộc Mông từng là mối chăm sóc của những nhà dân tộc học trên quốc tế, bộc lộ qua những khu công trình khảo cứu về lịch sử dân tộc, nhân chủng học, văn hóa truyền thống học. Cụ thể, Công trình

Lịch sử người Mèo-

(

History of the Meo,

1924 ) của Savina F.M, Hồng Kông ( bản dịch của Trương Thị Thọ và Đỗ Trọng Quang. Phòng Tư liệu – Viện Dân tộc học ) ;

Trung tâm nghiên cứu về người di cư ở Niu Oóc

(

The Research Center for refugees in New York City

, 1986 ) của những tác giả Glenn L.Hendricks, Bruce T.Downing, Amos S. Deinard ( The H’Mong intransition. Ed. by Glenn L.Hendricks, Bruce T.Downing, Amos S. Deinard. – New York : Center for migration studies of Thành Phố New York, 1986 ) ; Công trình

Người Hmông- Lịch sử một dân tộc-

(

Hmong people – a people’s history

, 1988 ) của K.Quincy ( Trường Đại học Tổng hợp Oasinh tơn, Hoa Kỳ ) ;

Văn hóa Dân tộc Lào-

(

The ethnic culture of Laos

) của Tiến sĩ Yang Dao Trung tâm điều tra và nghiên cứu hội đồng Khu vực Đông Nam Á xuất bản năm 1992 tại California, Hoa Kỳ … Qua những khu công trình, khảo sát dân tộc học của những học giả quốc tế cho thấy, về nguồn gốc lịch sử vẻ vang người Mông đều có điểm chung : Đây là một hội đồng dân tộc thiểu số cư trú truyền kiếp ở vùng núi cao thuộc những nước Khu vực Đông Nam Á, có ngôn từ và tập quán du cư, nhưng yếu tố tộc danh vẫn chưa có sự thống nhất trong cách phiên âm theo mạng lưới hệ thống vần âm la tinh ..

Vấn đề xác lập tộc danh và vị trí dân tộc của đồng bào Mông đã được đặt ra từ trước 1945, nhưng còn đơn lẻ .

Trên báo

Đông Pháp

số 3043 năm 1935, Lâm Tuyền Khách ( Lan Khai ) là cây bút tiên phong có bài khảo cứu về nguồn gốc dân tộc Mông nhan đề “ Mán Mèo ”, tác giả cho biết nguồn gốc tên gọi và gốc tích dân tộc Mông có từ Nước Trung Hoa di cư sang Nước Ta dựa vào những địa thế căn cứ lịch sử dân tộc, ngôn từ và văn hóa truyền thống. Đồng thời tác giả cũng cho biết về đặc thù của hội đồng dân tộc Mông khác với những dân tộc khác như Đeo Tiền, Tài Bản ( Đại Bản ), Quần Trắng, Cao Lan. Người Mông có tập quán di cư và sinh sống trên đỉnh núi cao :

“Nguyên khi xưa người Trung Quốc thường đem chữ Miêu để chỉ một giống rợ lúc ấy đang chiếm cứ vùng sông Hoàng Hà. Có lẽ lúc ấy có vài ba giống khác nhau, người ta gọi chung cả lại là giống Tam Miêu. Sau người Tam Miêu bị người Hán tộc đánh đuổi phải vào ở núi cao rừng rậm rồi tràn xuống phía Nam, đến cả đất Việt Nam ta bây giờ…. Một bằng cớ chắc chắn là người Tàu kiều cư ở Thượng du Bắc Kỳ hiện nay cũng dùng chữ “Miêu” để chỉ giống người ấy, và lại cũng chia làm nhiều thứ như Hắc Miêu, ta gọi là Mèo đen, Bạch Miêu, ta gọi là Mèo trắng, còn giống “Miêu thứ ba” nữa thì người ta ngờ nó là giống Lô Lô bây giờ vậy. Một bằng cớ nữa là hầu hết người Mèo từ già đến trẻ đều có thể nói được tiếng Xã Phang, thứ tiếng rất thông dụng ở miền Nam nước Tàu. Vậy thuật giả có thể tin chắc chắn được rằng người Mèo là dòng giống “Tam Miêu” từ Trung Quốc sang… Có lẽ giống rợ ấy khi xưa lúc bị người Hán tộc đánh đuổi, đã biết trồng lúa hay làm hay ăn, bận đồ xanh trên người ta đem chữ “Miêu” mà tặng. Người Việt Nam vì nhận lầm tiếng “Miêu”, nên gọi ngay là “Mèo”

.

Là một dân tộc có nguồn gốc lịch sử vẻ vang, nhưng người Mông xưa không có chữ viết, họ dùng truyền thuyết thần thoại và thơ ca dân gian để ghi nhớ lịch sử vẻ vang và văn hóa truyền thống của mình. Trong một bài dân ca Mông được nhà văn Lan Khai sưu tầm, dịch ra Tiếng Việt trong tiểu thuyết

LôHNồ

( 1932 ) trên báo

Đông Pháp

đầu thế kỉ XX, do tác giả am hiểu Tiếng Mông nên cách phiên âm của ông đã sát với cách phát âm về tộc danh của người Mông ( HMồng ), tộc danh đó được gọi là : “ Mèo ” theo quán ngữ của người Kinh .

Ở Nước Ta, người Mông sống rải rác trên những triền núi cao thuộc những tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang, TP Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Tỉnh Lào Cai, Sơn La, Lai Châu, Hòa Bình, Thanh Hóa, Nghệ An và 1 số ít đồng bào di cư vào sinh sống tại những tỉnh Lâm Đồng, Đắc Lắc, Đắk Nông. Hà Giang là nơi có hội đồng người Mông lớn nhất trong cả nước. Vùng đất Mèo Vạc được coi là cội nguồn của người Mông Nước Ta .

Ngày 02/3/1979, Tổng Cục trưởng Tổng cục Thống kê ký văn bản lao lý

Danh mục thành phần dân tộc Việt Nam

gồm 54 dân tộc. Cũng văn bản này có biến hóa một số ít tộc danh, trong đó dân tộc “ Mèo ” đổi thành “ Hmông ”. Từ đó, danh từ Hmông được dùng chính thức. Song đến nay, cách viết, đọc và gọi tên dân tộc Mông vẫn chưa thống nhất, kể cả trong những văn bản hành chính, văn học, báo chí truyền thông. Khi thì viết là H

’

mông ”, một số ít viết là “ Hmông ” hoặc “ Hmôngz ” nhưng lại đọc là “ Hơ mông ”. Tại Thông báo số 02 / TB ngày 03/9/1992 của Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng ( nay là nhà nước ) về

kết luận của Chủ tich Hội đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ) tại Hội nghị vùng cao và dân tộc Mông

cũng viết là

Mông

; Chỉ thị số 45 – CT / TW ngày 23/9/1994 của Ban Bí thư Trung ương Đảng ( khoá VII ) cũng đã ghi :

“Chỉ thị về một số công tác ở vùng dân tộc Mông”

; Hội đồng Dân tộc của Quốc hội khoá X đã có công văn số 09 – CV / HĐDT ngày 05/12/2001 nêu rõ :

“ Tên gọi dân tộc Mông, nếu viết bằng chữ phổ thông là ngôn ngữ chính thức của Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thì viết là Mông”

. Mặc dù đã có những văn bản có tính pháp qui như trên, nhưng chưa có một khu công trình nào lý giải tộc danh của dân tộc này một cách sát hợp .

Theo chúng tôi việc xác lập tộc danh phải lấy tên gọi của của chính hội đồng Mông tự đặt cho mình và ý thức hội đồng sắc tộc về tộc danh đó dựa trên cơ cấu tổ chức về ngữ âm học lịch sử dân tộc và triết học về yếu tố dân tộc chứ không hề lấy tên gọi từ bên ngoài để áp vào tộc danh của đồng bào. Bản thân người Mông cũng tự gọi tên dân tộc mình là

“Mông”

. Qua việc thực địa khảo sát tộc danh người Mông ở 3 miền quốc gia, vùng biên giới Việt – Trung và Lào, những nơi có người Mông sinh sống cũng như việc tiếp xúc với những nhóm Mông ( Mông Hoa, Mông trắng, Mông Đen …. ) ở Hà Giang và những tỉnh phía Bắc qua cách phát âm ghi chép được, chúng tôi đều nhận thấy đồng bào thống nhất đọc là “

Hmôngz

” ( Mông ) theo phiên âm kí tự la tinh. Mặt khác đồng bào cũng tự nhận

Mông

chính là tộc danh của tổ tiên mình. Vì vậy cách phát âm “ Mông ” bằng Tiếng Việt lúc bấy giờ là tương thích nhất .

        2. Đặc điểm ngôn ngữ

Theo những nhà nghiên cứu ngôn ngữ học, tiếng Mông thuộc họ Nam Á, ngữ hệ Mèo – Dao ( hay Mông – Miền ). Người Mông có 5 ngành, tương ứng là 5 phương ngữ. Tiếng Mông là ngôn từ thuộc mô hình đơn âm tiết, gồm có 58 phụ âm, 25 vần ; âm chính gồm có 11 nguyên âm đơn và 5 nguyên âm đôi. So với tiếng Việt, tiếng Mông ít hơn về số lượng âm cuối ( chỉ có bán nguyên âm u, I và phụ âm nh, ng giữu vai trò âm cuối ), Tiếng Mông có 8 thanh điệu ( sử dụng vần âm để ghi thanh điệu ). Về cơ bản, tiếng Mông là một ngôn từ thống nhất. Sự thống nhất của tiếng Mông thẻ hiện rõ nhất ở ngữ pháp. Giữa những ngành Mông khác nhau sự độc lạ về vốn từ chỉ khoảng chừng 4-7 % ( duy chỉ có ngành Mông Xanh là có sự độc lạ lớn khoảng chừng 21,3 % )

(4)

. Cơ cấu phụ âm, thanh điệu của những ngành Mông nhìn chung là thống nhất, vì vậy người Mông những vùng, trên quốc tế hoàn toàn có thể tiếp xúc với nhau một cách thông thường. So với tiếng Mông thuộc những ngành khác, tiếng Mông trắng phát âm nhẹ hơn, do đó dễ nói và dễ nghe hơn .

Tiếng Mông là một ngôn từ không có chữ viết. Năm 1961, giải pháp chữ Mông được nhà nước Nước Ta phê chuẩn ( theo Nghị định số 206 / CP ngày 27/11/1961 về việc phê chuẩn giải pháp chữ Thái, Tày, Nùng, Mèo ), đưa vào sử dụng thống nhất trong cả nước. Chữ Mông ở Nước Ta là bộ chữ dựa trên mạng lưới hệ thống kí tự latin theo nguyên tắc ghi âm, trên cơ sở ngữ âm của ngành Mông Lềnh Sa Pa ( Tỉnh Lào Cai ), có bổ trợ thêm 1 số ít âm vị của những ngành Mông khác. Hiện nay do sự tăng trưởng bùng nổ của thông tin, người Mông trên khắp quốc tế ( Mỹ, Pháp, Úc, Thailand, Lào … ) đều thống nhất sử dụng tiếng Mông Quốc tế ( Chữ Mông Latin sinh ra năm 1953 tại Lào ) làm âm chuẩn để phiên âm, đó là tiếng Mông trắng ( Hmôngz đươz ). Nguyên nhân là do đội ngũ tri thức người Mông tập trung chuyên sâu đa phần ở những nước trên quốc tế đều là người Mông trắng ; đồng thời, người Mông ở những nước nói trên cũng có đời sống kinh tế tài chính tăng trưởng, nên việc sản xuất và thông dụng những ấn phẩm văn hóa truyền thống trên những phương tiện thông tin đại chúng cũng thoáng đãng hơn

(6)

. Hiện nay, ở Nước Ta cũng như trên quốc tế tiếng Mông trắng được sử dụng thông dụng nhất .

Ngôn ngữ Mông không chỉ chiếm một vị thế đặc biệt quan trọng trong đời sống đồng bào Mông mà còn góp thêm phần quan trọng trong việc tăng trưởng đời sống văn hóa truyền thống xã hội ở những khu vực miền núi phía Bắc. Nó là phương tiện đi lại lưu giữ lại những phong tục tập quán, những tác phẩm văn học dân gian phản ánh ý niệm thiên hà, nhân sinh của người Mông từ rất lâu rồi ; đồng thời là công cụ để những tri thức Mông trong bước đầu biểu lộ đời sống tâm hồn, phản ánh đời sống thực tại qua những sáng tác thơ văn bằng tiếng dân tộc. Ngôn ngữ chính là những công cụ can đảm và mạnh mẽ nhất để bảo tồn và tăng trưởng di sản vật thể và phi vật thể của tất cả chúng ta. Ngôn ngữ đóng một vai trò quan trọng trong quy trình tăng trưởng bởi nó bảo vệ sự phong phú về văn hóa truyền thống và giúp những nền văn hóa truyền thống hoàn toàn có thể giao thoa, trao đổi với nhau .

      3.Tình hình sử dụng tiếng mẹ đẻ của người Mông ở Hà Giang

Tại Hà Giang, mảnh đất địa đầu cực Bắc của Tổ quốc, nơi tập trung chuyên sâu đông nhất đồng bào Mông ở Nước Ta ,

“nơi còn lưu giữ được những yếu tố văn hoá cổ truyền nhất xứng đáng được coi là trung tâm văn hoá truyền thống của người Mông ở Việt Nam và Đông Nam Á”(2)

, người Mông sống tập trung chuyên sâu đông nhất ở những huyện thuộc Công viên địa chất toàn thế giới Cao nguyên Đá Đồng Văn, và hai huyện Hoàng Su Phì, Xín Mần. Tuy sống xen kẽ với rất nhiều dân tộc khác như Dao, Lô Lô, Pà Thẻn … nhưng người Mông vẫn có ý thức quần tụ thành những vùng nhỏ đồng tộc ( bản, xóm ) gọi ” giao ” ( jaol ). Dân cư trong mỗi bản thuộc nhiều dòng họ, trong đó thường có một họ đông nhất hoặc có khi chỉ có một họ. Với tính cách mộc mạc chân chất ,

“nói ít làm nhiều”

, người Mông rất coi trọng tín nghĩa tình cảm hội đồng biểu lộ ở câu nói cửa miệng : ” người Mông ta ” ( pêz Hmôngz ) ,

“Ta cùng một giống lanh với nhau”

. Có thể hiểu nguyên do khiến tình cảm hội đồng ngày càng sâu đậm là sự gắn bó với nhau trong hoạn nạn

“khi thiên di lang thang”

và một quá khứ tự ti bị kém cỏi so với nhiều dân tộc khác khiến đồng bào Mông sống khép kín, ít giao lưu

(4)

. Tuy nhiên, chính có đời sống sống khép kín mà người Mông bảo lưu được toàn vẹn nền văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của dân tộc mình .

Hiện nay, ở Hà Giang, trong xu thế 1 số ít dân tộc ( Bố Y, Cờ Lao đỏ … ) có rủi ro tiềm ẩn gần như mất tiếng nói thì người Mông vẫn bảo lưu được lời nói của dân tộc mình. Ngôn ngữ Mông vẫn là phương tiện đi lại tiếp xúc quan trọng bậc nhất trong hội đồng dân cư .

–

Việc sử sử dụng tiếng mẹ đẻ trong giao tiếp gia đình

Trong tiếp xúc mái ấm gia đình, người Mông ở Hà Giang vẫn ưu tiên sử dụng ngôn từ của họ. Đối với những trường hợp tiếp xúc với người lớn tuổi hơn ( như ông, bà, cha, mẹ ), tiếp xúc với những người ngang hàng ( vợ, chồng, anh, chị, em ) hầu hết người dân chỉ sử dụng tiếng mẹ đẻ .

Nói về năng lực tiếng mẹ đẻ,

100 % người dân tộc Mông ( sống ở nông thôn ) khi được phỏng vấn đều biết sử dụng ngôn từ dân tộc của họ ở mức độ nói thạo và đều khẳng định chắc chắn rằng trong mái ấm gia đình hay bản làng của mình không có ai là không biết nói tiếng dân tộc mình. Họ hoàn toàn có thể hiểu rõ nội dung khi nghe đài phát thanh hay xem truyền hìnhtiếng Mông. Còn với người Mông sống ở thị xã, thành phố thì tác dụng gần như ngược lại ( đến 80 % số những bạn trẻ dân tộc Mông không biết nói, nghe tiếng mẹ đẻ và tiếp xúc trong mái ấm gia đình trọn vẹn bằng tiếng Việt ). Dù đã có chữ viết riêng nhưng hầu hết người Mông cũng chỉ sử dụng ngôn từ dân tộc mình với tính năng khẩu ngữ tiếp xúc hàng ngày mà không biết đọc, viết. Tỉ lệ biết chữ viết dân tộc mình là rất ít ( khoảng chừng 3 – 4 % ) .

–

Việc sử dụng tiếng mẹ đẻ của người Mông trong giao tiếp ở cộng đồng

Khi thực thi những nghi lễ trong hội đồng như : cưới hỏi, tang ma, cầu cúng … người Mông sử dụng trọn vẹn tiếng mẹ đẻ của mình. Trong những hoạt động giải trí mang tính văn hóa truyền thống văn nghệ như hát hò, kể chuyện thì sự tham gia của tiếng Việt nhiều hơn. Việc sử dụng tiếng dân tộc mình ở trong bản làng được người dân rất thích, và kể cả khi nói tiếng dân tộc mình ở nơi có nhiều dân tộc khác thì người dân đa phần đều cảm thấy thông thường .

Đối với những trường hợp có khách đến nhà hay đến nhà người khác cùng dân tộc thì số người Mông ưu tiên sử dụng tiếng dân tộc của họ gần như tuyệt đối ( so với những mái ấm gia đình ở vùng sâu, vùng xa ) .

Có thể nói, trong giao tiếp ngôn ngữ, ngoài tiếng mẹ đẻ và tiếng Việt, người Mông ở Hà Giang phần nhiều không sử dụng ngôn từ của những dân tộc khác. Ở môi trường tự nhiên tiếp xúc trong mái ấm gia đình, với người thân trong gia đình, tiếng mẹ đẻ luôn là lựa chọn ưu tiên. Ở thiên nhiên và môi trường tiếp xúc hội đồng, tiếng mẹ đẻ cũng được ưu tiên sử dụng trong tiếp xúc với người cùng dân tộc, những thực trạng mang tính lễ nghi. Đặc biệt, tiếng Mông còn được những dân tộc khác sử dụng như một phương tiện đi lại chung trong giao lưu mua và bán tại những chợ phiên vùng tập trung chuyên sâu đông đồng bảo Mông ( Đồng Văn, Mèo Vạc, Quản Bạ ) .

Phần lớn số người dân khi được phỏng vấn đều mong ước con cháu mình thành thạo ngôn tiếng mẹ đẻ, không riêng gì để tiếp xúc mà còn để bảo tồn truyền thống dân tộc. Điều đó cho cho thấy người dân ý thức rất cao về việc lưu giữ truyền thống dân tộc của họ trong đó có ngôn từ đồng thời cũng là một sự khẳng định chắc chắn vai trò và sức sống của những ngôn từ này trong hội đồng .

    5. Tình hình người Mông sử dụng tiếng Việt

Tiếng Việt có vai trò như một ngôn từ chính thức, ngôn từ vương quốc và được sử dụng nhiều trong những khoanh vùng phạm vi tiếp xúc mang tính quy thức hay những trường hợp tiếp xúc giữa những người khác dân tộc. Trong khi đó, ngôn từ những dân tộc thiểu số được sử dụng nhiều trong khoanh vùng phạm vi tiếp xúc mái ấm gia đình hay những trường hợp tiếp xúc mang đặc thù suồng sã, tự nhiên hay nghi lễ, cúng bái trong hội đồng giữa những người cùng dân tộc. Tiếng dân tộc hầu hết được sử dụng ở kênh nói trong khi tiếng Việt được sử dụng ở cà kênh nói và viết .

    Trước hết bàn về Thái độ ngôn ngữ đối với tiếng Việt

Ý thức của đồng bào so với vai trò của tiếng Việt, chữ Quốc ngữ rất cao. 100 % số người được hỏi đều chứng minh và khẳng định cần phải biết tiếng Việt. Tuy nhiên, so với mục tiêu của việc học tiếng Việt thì hầu hết số người được phỏng vấn học tiếng Việt chỉ để tiếp xúc ; số người lựa chọn nguyên do học tập lên cao là mục tiêu của việc học tiếng Việt hầu hết là ở nhóm đối tượng người dùng người trẻ tuổi, học viên, giáo viên, người thao tác hành chính – những người được học tập và nhận thức vừa đủ .

Xét mối đối sánh tương quan giữa năng lượng tiếng Việt và giới tính, tuổi tác, trình độ học vấn, qua khảo sát cho thấy có sự chênh lệch trình độ về năng lực tiếng Việt giữa phái mạnh và phái đẹp ; những người trẻ có năng lực tiếng Việt cao hơn so với nhóm đối tượng người tiêu dùng lớn tuổi. Những người có trình độ học vấn cao thì năng lượng tiếng Việt cũng tốt hơn so với những người có trình độ học vấn thấp .

Tiếng Việt cũng được sử dụng với tỉ lệ cao khi tiếp xúc với người khác dân tộc hay người Kinh. Trong tiếp xúc lúc bấy giờ, đa phần người dân tộc Mông đều là những thành viên song ngữ. Trạng thái song ngữ tiếng Mông – Việt so với người dân tộc Mông ở Hà Giang là một trạng thái song ngữ tự nhiên. Tuy nhiên, vẫn còn những người không biết nói và viết tiếng Việt, đa phần rơi vào nhóm đối tượng người dùng không khi nào ra khỏi làng hoặc chỉ đôi lúc ra khỏi làng và đi trong thời hạn ngắn .

    5. Công tác bảo tồn, phát huy tiếng nói, chữ viết của dân tộc Mông trên địa bàn tỉnh Hà Giang

Trong nhiều năm qua, việc tiến hành, không cho những văn bản pháp lý có nội dung tương quan đến công tác làm việc bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống truyền thồng, trong đó có việc học và dạy lời nói, chữ viết của những dân tộc thiểu số được thực thi đồng điệu và đồng nhất từ tỉnh đến cơ sở. Tỉnh đãchỉ đạo những ngành công dụng dữ thế chủ động phối hợp với những cục, vụ, viện của những bộ, ngành ở Trung ương tổ chức triển khai nhiều đợt kiểm kê, nghiên cứu và điều tra, tìm hiểu và khám phá và phục dựng những nghi lễ, tiệc tùng truyền thống cuội nguồn độc lạ ; đồng thời tương hỗ việc giữ gìn và tăng trưởng chữ viết của những dân tộc có chữ viết. Các dân tộc thiểu số có nghĩa vụ và trách nhiệm gìn giữ văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử tốt đẹp, lời nói, chữ viết của dân tộc mình tương thích với lao lý của pháp lý ” … Chính nhờ triển khai chủ trương đó mà, vốn lời nói và chữ viết của nhiều dân tộc thiểu số nói chung, dân tộc Mông nói riêng ở Hà Giang được phát hiện, lưu giữ, bảo tồn và tăng trưởng .

Là tỉnh miền núi với 87 % dân số là người dân tộc thiểu số, trong đó dân tộc Mông chiếm 37 % ; đồng bào sống hầu hết ở vùng sâu, vùng xa, trình độ dân trí thấp, một bộ phận đồng bào dân tộc Mông tiếp xúc bằng tiếng phổ thông còn hạn chế. Đảng bộ tỉnh Hà Giang đã xác lập : Dạy chữ và tiếng Mông cho đội ngũ cán bộ, công chức liên tục công tác làm việc tại vùng đồng bào Mông là một trong những trách nhiệm trọng tâm trong công tác làm việc giảng dạy, tu dưỡng cán bộ công chức của tỉnh .

Việc sử dụng ngôn từ dân tộc tại vùng đồng bảo để hoạt động đồng bào chấp hành và thực thi tốt những chủ trương, chủ trương dân tộc của Đảng, pháp lý cả Nhà nước nhằm mục đích nâng cao đời sống vật chất, niềm tin, xóa đói giảm nghèo ; nâng cao ý thức cẩn trọng, không nghe theo kẻ xấu, chống lại thủ đoạn ” diễn biến tự do ” của những thế lực thù địch ; giữ vững bảo mật an ninh chính trị, trật tự bảo đảm an toàn xã hội … là nhu yếu cơ bản, thiết yếu so với mỗi cán bộ công tác làm việc ở vùng dân tộc và miền núi của Hà Giang lúc bấy giờ. Ngoài mục tiêu ship hàng công tác làm việc hoạt động quần chúng, dạy và học tiếng Mông còn nhằm mục đích bảo tồn, phát huy lời nói, chữ viết, giữ gìn truyền thống văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của dân tộc Mông .

Từ năm 2006 đến nay, tỉnh Hà Giang chú trọng việc dạy chữ và tiếng Mông cho đội ngũ cán bộ công chức liên tục công tác làm việc tại vùng đồng bào Mông. Tỉnh đã biên soạn giáo trình giảng dạy chữ và tiếng dân tộc Mông cho cán bộ, công chức tỉnh Hà Giang, xuất bản năm 2008. Đây là bộ giáo trình có nội dung rất tương thích với đặc thù ngôn từ vùng dân tộc Mông ở Hà Giang và được đưa vào giảng dạy đầu năm 2009. Từ năm 2006 đến nay, Ban Dân tộc tỉnh đã phối hợp với những ngành tính năng mở được 6 lớp tu dưỡng chương trình học tiếng Mông cho trên 3.000 cán bộ, công chức đang công tác làm việc tại những sở, ban, ngành, đoàn thể, lực lượng vũ trang của tỉnh. Đây là điều kiện kèm theo tốt để mỗi cán bộ công chức của Hà Giang khi đi công tác làm việc ở cơ sở trực tiếp tiếp xúc, trao đổi việc làm đơn cử với bà con dân tộc Mông. Từ đó mỗi cán bộ công chức của Hà Giang sẽ triển khai tốt hơn công tác làm việc dân tộc với mục tiêu ” 4 cùng ” ( cùng ăn, cùng ở, cùng làm và cùng nói tiếng dân tộc ) với đồng bào .

Những việc làm thiết thực trên không chỉ góp thêm phần gìn giữ, bảo tồn mà còn giúp đồng bào những dân tộc thiểu số ở Hà Giang hiểu rõ giá trị, trân trọng và tự hào truyền thống văn hóa truyền thống độc lạ, nhiều mẫu mã của dân tộc mình, từ đó ra sức bảo vệ, phát huy trong đời sống hội đồng, góp phần tích cực vào sự nghiệp kiến thiết xây dựng và tăng trưởng nền văn hóa truyền thống Nước Ta tiên tiến và phát triển, đậm đà truyền thống dân tộc như những Nghị quyết của Đảng đã chỉ ra .

    Một số hạn chế trong công tác bảo tồn, lưu giữ và phát huy tiếng nói, chữ viết của dân tộc Mông ở Hà Giang:

Trong quy trình tiến độ lúc bấy giờ, sự tăng trưởng của kinh tế thị trường đã tạo điều kiện kèm theo cho việc giao lưu kinh tế tài chính văn hoá giữa những vùng dân tộc, tuy nhiên nó cũng khiến cho việc bảo tồn và phát huy truyền thống cuội nguồn văn hoá của dân tộc Mông nói riêng, những dân tộc nói chung gặp nhiều trở ngại. Mặt khác, mức tận hưởng văn hoá của đồng bào những dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa còn thấp. Những tập tục mê tín dị đoan dị đoan cùng với sự xuyên tạc dụ dỗ lôi kéo của những thế lực thù địch đã ảnh hưởng tác động rất xấu đến đời sống của đồng bào. Trong khi đó, thế hệ trẻ tiếp thu cái mới chưa không thiếu. Còn cái cũ của dân tộc phần nhiều không biết : Nội dung thơ ca không biết làn điệu biểu lộ không thuộc, thẩm mỹ và nghệ thuật cấu trúc vần luật không nắm. Kho tàng thơ ca dân gian những dân tộc dần bị mai một. Nét hoạt động và sinh hoạt văn hoá độc lạ như tổ chức triển khai hát đối đáp trong ngày lễ tết, ngày hội chưa được chăm sóc đúng mức. Những người thuộc nhiều bài dân ca vẫn chỉ là những thế hệ lớn tuổi. Hình thức hoạt động và sinh hoạt như hát dân ca trong ngày lễ tết, ma chay, cưới xin không còn duy trì được nữa, nếu không nói là mất đi. Trang phục dân tộc bị pha tạp … Người ta thường chỉ thấy việc sử dụng ngôn từ mẹ đẻ trong những người già ở hội đồng làng bản, trong mái ấm gia đình ; còn với thế hệ trẻ dân tộc Mông ( đặc biệt quan trọng là những bạn trẻ sống và thao tác tại thành phố, thị xã ) lại rất ít sử dụng, thậm chí còn không biết nói tiếng mẹ đẻ, họ đa phần là nói tiếng dân tộc đa phần để tiếp xúc ; 1 số ít ít còn có tâm ý tự ti, xấu hổ khi mình là người dân tộc thiểu số. Cả đến ngôn từ dân tộc cũng không biết thì không hề nói gì đến khám phá hay gìn giữ văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử của cha ông. Chính điều này dẫn đến sự mai một những giá trị văn hóa truyền thống một cách nghiêm trọng. Việc dạy tiếng Mông, chức Mông còn mang nặng tính hình thức. Đây là điều đáng quan ngại, là nhu yếu cấp thiết trong quy trình tiến độ lúc bấy giờ .

    Vậy nguyên nhân của những hạn chế đó là do đâu?
     Thứ nhất,

ngôn từ của dân tộc Mông nói riêng, những dân tộc thiểu số khác nói chung đã, đang chịu một sức ép rất lớn trước ngôn từ dân tộc hầu hết để sống sót. Tiếng Việt có sự tác động ảnh hưởng mạnh ( được sử dụng trên những phương tiện đi lại truyền thông online, tại những trường học, trong sách giáo khoa, tài liệu điều tra và nghiên cứu và trong những văn bản hành chính của chính quyền sở tại ) trở thành ngôn từ chính thức tại những vùng có nhiều dân tộc thiểu số … Trong khi đó ngôn từ của dân tộc Mông dù được công nhận và cũng đã được sử dụng trên 1 số ít phương tiện đi lại truyền thông online, nhưng thông dụng nhất vẫn là trong khoanh vùng phạm vi làng mạc, mái ấm gia đình và những buổi lễ truyền thống …

     Thứ hai, có thể nói

nguyên do lớn nhất làdo từ mái ấm gia đình cha mẹ, ông bà không có ý thức gìn giữ ngôn từ, duy trì việc sử dụng hàng ngày cho con cháu. Trong khi đó, một bộ phận những người dân tộc Mông ( phần nhiều là thế hệ trẻ ) cũng từ bỏ hoặc không tha thiết gì với phong tục của mình nên họ càng ít có thời cơ để sử dụng tiếng mẹ đẻ. Khi ngôn từ không còn được coi là niềm tự hào thì việc duy trì và gìn giữ ngôn từ trong hội đồng là vô cùng khó khăn vất vả. Kết quả là ngôn từ của họ dần bị quên lãng và biến mất theo mức độ và thời hạn hội nhập .

     Thứ ba, 

so với công tác làm việc lưu giữ, bảo tồn, phát huy vốn ngôn từ và chữ viết của dân tộc Mông một số ít cấp ủy, chính quyền sở tại địa phương chưa thực sự chăm sóc đến công tác làm việc này. Tỉnh tổ chức triển khai nhiều lớp dạy tiếng Mông, chữ Mông, phần đông cho cán bộ, viên chức ĐK theo học chỉ với mục tiêu thuận tiện cho việc thi nâng ngạch .

    Một số đề xuất kiến nghị:
    1.

Cấp ủy Đảng, chính quyền sở tại, Mặt trận Tổ quốc và những đoàn thể quần chúng những cấp chăm sóc, tăng nhanh công tác làm việc tuyên truyền để người dân tộc thiểu số hiểu rõ được vai trò, ý nghĩa của việc bảo tồn giữ gìn tiếng nói riêng của dân tộc mình .

2. Khảo sát, tìm hiểu nhu yếu, nguyện vọng học tiếng dân tộc thiểu số của đồng bào về nội dung, hình thức, chương trình và loại chữ đưa vào giảng dạy ( so với đồng bào có nhiều loại chữ viết ) cũng như việc sử dụng chữ viết đó sau khi được giảng dạy, bảo vệ nội dung và hình thức huấn luyện và đào tạo hài hòa và hợp lý, hiệu suất cao .

3. Đẩy mạnh việc khảo sát, kiểm kê, hồi sinh những phong tục truyền thống lịch sử mang đậm văn hóa truyền thống dân tộc, những hoạt động và sinh hoạt tiệc tùng, tín ngưỡng, văn hóa truyền thống, thể thao dân gian … tạo được khoảng trống hội đồng để mọi người cùng sử dụng ngôn từ dân tộc, khuyến khích tạo điều kiện kèm theo để những nghệ nhân, người cao tuổi truyền dạy lại ngôn từ dân tộc, khuyến khích những văn nghệ sĩ người dân tộc viết, sáng tác bằng tiếng dân tộc, xuất bản những ấn phẩm như sách, báo, tạp chí, đĩa CD, video, lập những trang tin điện tử bằng chính chữ viết dân tộc thiểu số để lời nói, chữ viết và những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số được biểu lộ gắn liền với đời sống, hoạt động và sinh hoạt của họ .

4. Có chủ trương ưu tiên tu dưỡng nâng cao và sâu xa so với giáo viên cấp tiểu học, trung học cơ sở là người dân tộc thiểu số, có kỹ năng và kiến thức nhất định, hiểu biết về chữ viết của dân tộc mình. Sau khi giảng dạy nâng cao và sâu xa, những giáo viên này được sắp xếp giảng dạy môn tiếng dân tộc tương thích tại những trường sẽ tiến hành dạy tiếng dân tộc .

5. Chính những dân tộc thiểu số phải giữ vai trò chủ thể trong việc nâng cao vị thế của chính dân tộc mình. Bắt đầu từ ý thức coi trọngviệc truyền dạy ngôn từ cho con em của mình mình. Nếu ngay từ trong mái ấm gia đình mà cha mẹ, ông bà không có ý thức gìn giữ ngôn từ, duy trì việc sử dụng hàng ngày cho con cháu thì không chính quyền sở tại, nhà nghiên cứu nào hoàn toàn có thể giúp họ làm sống lại ngôn từ được .

—————————————————

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.  Lê Duy Đại, Triệu Đức Thanh (2003), Các dân tộc Hà Giang, Nxb Thế giới, H.
2.  Vương Duy Quang, Văn hóa tâm linh của người Mông ở Việt nam: Truyền thống và hiện đại, NXB Văn hóa Thông tin. 2005.
3. Trường Lưu – Hùng Đình Quý (chủ biên) (1996), VHDT Mông Hà Giang, sở VHTTT Hà Giang,.
4. Trần Hữu Sơn (1996), Văn hóa Hmông, nhà xuất bản Văn hóa dân tộc, H.
5. Trần Mạnh Tiến, Những phiên bản lịch sử dân tộc Mông trong thơ ca dân gian, Diễn đàn trí thức dân tộc thiểu số, ra ngày 1/3/2013.
6.  Nguyễn Kiến Thọ, Vấn đề lựa chọn chữ Mông trong đào tạo, bồi dưỡng tiếng Mông hiện nay (nhìn từ thực tiễn hai tỉnh Bắc Cạn và Thái nguyên), daihoctantrao.edu.vn, 17/11/2016.

Lịch sử người Mèo-History of the Meo, Trung tâm điều tra và nghiên cứu về người di cư ở Niu OócThe Research Center for refugees in New York CityNgười Hmông – Lịch sử một dân tộc-Hmong people – a people’s historyVăn hóa Dân tộc Lào-The ethnic culture of LaosĐông Pháp “ Nguyên khi xưa người Trung Quốc thường đem chữ Miêu để chỉ một giống rợ lúc ấy đang chiếm cứ vùng sông Hoàng Hà. Có lẽ lúc ấy có vài ba giống khác nhau, người ta gọi chung cả lại là giống Tam Miêu. Sau người Tam Miêu bị người Hán tộc đánh đuổi phải vào ở núi cao rừng rậm rồi tràn xuống phía Nam, đến cả đất Nước Ta ta giờ đây …. Một bằng cớ chắc như đinh là người Tàu kiều cư ở Thượng du Bắc Kỳ lúc bấy giờ cũng dùng chữ “ Miêu ” để chỉ giống người ấy, và lại cũng chia làm nhiều thứ như Hắc Miêu, ta gọi là Mèo đen, Bạch Miêu, ta gọi là Mèo trắng, còn giống “ Miêu thứ ba ” nữa thì người ta ngờ nó là giống Lô Lô giờ đây vậy. Một bằng cớ nữa là hầu hết người Mèo từ già đến trẻ đều hoàn toàn có thể nói được tiếng Xã Phang, thứ tiếng rất thông dụng ở miền Nam nước Tàu. Vậy thuật giả hoàn toàn có thể tin chắc như đinh được rằng người Mèo là dòng giống “ Tam Miêu ” từ Trung Quốc sang … Có lẽ giống rợ ấy khi xưa lúc bị người Hán tộc đánh đuổi, đã biết trồng lúa hay làm hay ăn, bận đồ xanh trên người ta đem chữ “ Miêu ” mà khuyến mãi. Người Nước Ta vì nhận lầm tiếng “ Miêu ”, nên gọi ngay là “ Mèo ” LôHNồĐông PhápDanh mục thành phần dân tộc Việt Namkết luận của Chủ tich Hội đồng Bộ trưởng ( nay là Thủ tướng nhà nước ) tại Hội nghị vùng cao và dân tộc MôngMông “ Chỉ thị về một số ít công tác làm việc ở vùng dân tộc Mông ” “ Tên gọi dân tộc Mông, nếu viết bằng chữ đại trà phổ thông là ngôn từ chính thức của Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thì viết là Mông ” “ Mông ” HmôngzMông “ nơi còn lưu giữ được những yếu tố văn hoá truyền thống nhất xứng danh được coi là TT văn hoá truyền thống cuội nguồn của người Mông ở Nước Ta và Khu vực Đông Nam Á ” ” nói ít làm nhiều ” ” Ta cùng một giống lanh với nhau ” ” khi thiên di long dong ” 1 .

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn