1. Chánh Kiến

Bát Chánh Đạo, Con Đường Đến Hạnh Phúc, Theo Dấu Chân Phật
Eight Mindful Steps to Happiness, Walking the Buddha’s Path
Tác Giả: Thiền Sư Bhante Henepola Gunaratana
Việt Dịch: Diệu Liên Lý Thu Linh
Nguồn: hoavouu.com

____________________

Bước 1 : CHÁNH KIẾN Hầu hết tất cả chúng ta đều quen thuộc với câu truyện đời của Đức Phật. Chúng ta biết rằng thái tử Siddhattha đã rời bỏ hoàng cung lộng lẫy của vua cha, để khởi đầu đời sống không nhà của người lữ hành lang thang đi tìm con đường tâm linh, và sau nhiều năm tu hành tinh tấn, Ngài đã đạt được giác ngộ khi đang nhập định dưới gốc cây bồ đề. Sau khi xả thiền, Đức Phật đã đi đến thành phố Benares, giờ được gọi là Varanasi. Ở đó, trong Vườn Nai, lần tiên phong Ngài thuyết pháp về những gì Ngài đã tò mò về con đường đi đến niềm hạnh phúc toàn vẹn. Lời dạy của Đức Phật rất đơn thuần nhưng thâm thúy. Một đời sống đắm say trong dục lạc hoặc quá khổ hạnh đều không hề có được niềm hạnh phúc. Chỉ có con đường trung đạo, tránh hai trạng thái cực đoan đó, mới hoàn toàn có thể giúp ta đạt được tâm bình an, tuệ giác và sự giải thoát trọn vẹn khỏi những phiền não trong cuộc sống. Theo truyền thống lịch sử, những lời dạy đó của Đức Phật được gọi là Tứ Diệu Đế. Diệu đế ở đầu cuối trong bốn diệu đế kia đã đề ra giáo lý tám ngành ( Bát Chánh Đạo ) để giúp ta đạt được niềm hạnh phúc. Ngài dạy tất cả chúng ta phải tăng trưởng sự thiện xảo trong tâm lý, hiểu biết, lời nói, hành vi, cách sống, tinh tấn, chánh niệm và định. Trong chương này và những chương tiếp theo tất cả chúng ta sẽ khảo sát những ngành ( bước ) này một cách cụ thể. Bạn sẽ thấy ba ngành – chánh kiến, chánh tinh tấn và chánh niệm – xuất hiện trong tổng thể tám ngành. Đây là những điều cốt yếu trong con đường đạo. Tất cả những ngành đều đối sánh tương quan lẫn nhau nhưng không có ngành nào hoàn toàn có thể quản lý và vận hành mà không có sự ứng dụng triệt để của chánh kiến, chánh tinh tấn và chánh niệm. Bạn thực hành thực tế theo con đường này bằng cách mang sự chú tâm chánh niệm đến với tổng thể mọi góc nhìn trong đời sống hằng ngày, liên tục tu sửa để tiến tới sự hoàn thành xong và ứng dụng trí tuệ một cách khôn ngoan hơn. Khi tâm đã không thay đổi, tuệ giác sẽ mở màn phát sinh. Có loại trí tuệ tựa như một sự bừng tĩnh nhẹ nhàng khi một phần nào đó của đời sống hay của thiên hà bỗng trở nên rõ ràng, khúc chiết. Lại có những sự liễu ngộ thâm thúy hơn, như thể cả thiên hà hoạt động bởi sự mày mò này của bạn. Đó hoàn toàn có thể là một cảm xúc giải tỏa, tiếp theo sau bởi một cảm xúc tự tại, an nhiên can đảm và mạnh mẽ, hoàn toàn có thể lê dài hàng giờ hay nhiều lúc nhiều ngày. Những chứng nghiệm tuyệt vời này không phải là sự giác ngộ. Chúng chỉ là những tín hiệu cho ta thấy sự giác ngộ trọn vẹn hoàn toàn có thể sẽ như thế nào. Nhưng hoàn toàn có thể có một tích tắc nào đó khi toàn bộ những chi của tám ngành đều xuất hiện cùng một lúc. Giới luật tuyệt vời và hoàn hảo nhất ; thiền định sâu xa và can đảm và mạnh mẽ ; tâm trong sáng rõ ràng không xuất hiện của bất kỳ chướng ngại nào. Lúc đó hoàn toàn có thể bạn đã có được tuệ giác sâu xa nhất – rằng tổng thể pháp đều vô ngã và vô thường, rằng không có gì đáng để tất cả chúng ta bám víu vào. Ngay lúc đó, tổng thể mọi thiếu tín nhiệm của bạn đều tan biến, và bạn sẽ nhìn cuộc sống bằng con mắt khác.

Từ đó, bạn bước lên một cấp bậc hoàn toàn mới trên con đường đạo. Nhưng trước thời điểm đó, bạn phải có sự hiểu biết rõ ràng thông suốt về cách tất cả các ngành của con đường hòa hợp, ăn khớp với nhau. Sau sự liễu ngộ đó, trí tuệ của bạn sẽ đạt đến một trình độ cao hơn, gọi là cấp bậc “vượt trên thế tục”, và bạn sẽ bước tới với một sự tự tin tuyệt đối. Bạn biết rằng bất chấp tất cả, bạn sẽ đạt đến mục đích của mình.

_____________________________

Khi làm bất kể điều gì, tiên phong là phải biết tại sao tất cả chúng ta hành vi như vậy. Đó là nguyên do tại sao Đức Phật đã chọn chánh kiến làm bước tiên phong trên con đường tiến tới niềm hạnh phúc. Ngài muốn tất cả chúng ta hiểu rằng con đường Phật giáo không phải là một điều gì mơ hồ của “ lời hứa sống tốt ” để được ban thưởng, cũng không phải là những giới luật kỳ quặc nào đó mà ta phải tuân giữ như trong một hội kín. Trái lại, con đường của Đức Phật được đặt nền tảng trên sự hiểu biết thường thì và trong sự quán sát thực tại rốt ráo. Ngài biết rằng nếu tất cả chúng ta chịu mở mắt ra, nhìn lại cuộc sống mình một cách cặn kẻ, ta sẽ hiểu rằng chính những lựa chọn của ta, sẽ dẫn ta đến niềm hạnh phúc hay xấu số. Một khi đã hiểu quy luật này một cách thấu đáo, tất cả chúng ta sẽ có những lựa chọn khôn ngoan, vì tất cả chúng ta thực sự muốn được niềm hạnh phúc. Như Đức Phật đã lý giải, chánh kiến có hai phần : hiểu được lý nhân quả, và hiểu được Tứ Diệu Đế. Lý Nhân Quả Đức Phật hoàn toàn có thể diễn đạt những hành vi như thể tốt xấu, đúng sai, đạo đức hay không đạo đức, nhưng chúng có một ý nghĩa phần nào khác với những gì mà những từ này thường bộc lộ. Có lẽ “ thiện xảo hay không thiện xảo ” lý giải ý nghĩa này tốt nhất. Căn bản đạo đức trong Phật giáo là nếu hành vi một cách bất thiện xảo sẽ dẫn đến hậu quả khổ đau, và nếu hành xử một cách thiện xảo, khôn khéo sẽ đưa đến những hiệu quả tốt đẹp. Quy luật nhân quả đơn thuần này là một góc nhìn của những gì mà người Phật tử tất cả chúng ta thường gọi là nghiệp ( karma hay kamma ). Mặc dù 1 số ít hành vi bất thiện xảo hoàn toàn có thể đem lại niềm hạnh phúc tạm bợ – thí dụ, người kinh doanh ma tuý hoàn toàn có thể hài lòng với chiếc xe hơi mới tinh bóng lộng của mình, hoặc ai đó có cảm xúc hài lòng, thoã mãn khi hoàn toàn có thể đem lại đau đớn cho người đã hãm hại mình – nhưng Đức Phật đã chỉ rõ rằng những hành vi bất thiện khi nào cũng đưa đến khổ đau. Chúng ta tự quan sát cũng xác tín được thực sự này. Một số hậu quả hoàn toàn có thể không thấy được, như thể sự đau khổ ý thức lúc ăn năn hối hận. Có những hậu quả xấu không Open ngay lập tức. Đức Phật lý giải rằng hậu quả của những hành vi thiện và bất thiện, hoàn toàn có thể xảy ra mãi sau này xa, rất xa trong tương lai, đôi lúc mãi đến những kiếp sau. Bạn hoàn toàn có thể nghĩ “ Tôi không chăm sóc đến kiếp sống tương lai, tôi chỉ muốn những gì tôi hoàn toàn có thể có được ngay trong kiếp sống này. ” Đức Phật khuyên tất cả chúng ta hãy nghĩ đến những trường hợp sau đây : Ngay nếu như không có đời sống tương lai, thao tác thiện vẫn đem đến cho tất cả chúng ta niềm hạnh phúc và một lương tâm trong sáng ngay trong kiếp sống này. Ngược lại nếu có đời sống tiếp nối sau khi chết, ta sẽ được thưởng đến hai lần – hiện tại và sau này. Mặt khác, dầu không có một đời sống trong tương lai, hành vi bất thiện vẫn khiến ta cảm thấy ăn năn, hối hận ngay trong kiếp sống này. Và nếu thật sự có một đời sống sau khi chết thì ta sẽ phải chịu khổ lần nữa. Do đó, dầu có một đời sống ở kiếp sau hay không, hãy buông xả những ác nghiệp và tăng trưởng thiện nghiệp để bảo vệ được niềm hạnh phúc. Một khi ta hiểu được rằng tổng thể mọi tâm lý, hành vi hay lời nói của ta là nguyên do dẫn đến những hậu quả không hề tránh, trong hiện tại và tương lai, đương nhiên là ta sẽ muốn tư duy, nói năng và hành vi để đưa đến những tác dụng tích cực và tránh những ý nghĩ, hành vi, và lời nói đưa đến những hiệu quả xấu đi. Nhận thức được rằng nhân luôn dẫn đến quả giúp tất cả chúng ta gật đầu hậu quả của những hành vi trong quá khứ của tất cả chúng ta. Điều đó cũng giúp ta thận trọng trong những quyết định hành động đưa đến một tương lai niềm hạnh phúc hơn. Chánh nghiệp là những hành vi tạo nên nhân cho niềm hạnh phúc, như thể những hành vi phát xuất từ lòng từ bi. Bất cứ hành vi nào xuất phát từ một tâm không đang bị sân, si, hay tham tương khắc và chế ngự đều sẽ mang niềm hạnh phúc đến cho người hành vi cũng như người thọ nhận. Do đó, một hành vi như vậy được coi là thiện xảo hay đạo đức. Giả sử rằng bạn luôn vun trồng tâm bố thí và từ bi đến cho tổng thể mọi người. Hành động thiện này là nhân. Thì quả sẽ được gì ? Bạn sẽ có rất nhiều bạn hữu, nhiều người yêu quý, và bạn sẽ cảm thấy tự tại, tràn trề niềm hạnh phúc. Người chung quanh bạn hoàn toàn có thể sân hận, khổ đau, nhưng bạn thì không. Hành động tích cực của bạn làm phát sinh hai loại hiệu quả tức thời. Kết quả tiên phong thuộc nội tại – bạn cảm xúc thế nào. Vì bạn luôn có tâm độ lượng, yêu dấu và tâm đó đã phản ảnh qua hành vi của bạn, thì tâm bạn tràn trề bình an, niềm hạnh phúc. Kết quả thứ hai ở bên ngoài : người khác sẽ mang ơn, và chăm sóc đến bạn. Mặc dầu sự chăm sóc này chắc như đinh sẽ làm ta hài lòng, thỏa mãn nhu cầu, tuy nhiên nó không quan trọng bằng việc ta cảm thấy thế nào. Vì những tác dụng ở bên ngoài tùy thuộc vào phản ứng của người khác, chúng không đáng đáng tin cậy lắm. Khi tất cả chúng ta đã hiểu được quy luật này, thì điều trái ngược lại cũng trở nên rõ ràng. Đức Phật đã liệt kê mười hành vi bất thiện vì chúng luôn mang đến khổ đau. Ba hành vi là thuộc về thân : giết hại, trộm cắp, và tà dâm. Bốn hành vi thuộc về lời nói : nói dối, nói lời gian ác, lời thô lỗ và chuyện trò phù phiếm. Ba hành vi còn lại thuộc về tâm : tham, sân và si. Mỗi hành vi này nghĩa là gì và ta làm thế nào để tránh phạm chúng sẽ được lý giải cụ thể trong những bước sau của con đường đạo. Tuy nhiên, trước khi hoàn toàn có thể khởi đầu thực hành thực tế theo con đường đạo của Đức Phật, tất cả chúng ta cần có đủ những tri thức cơ bản để nhận thức rằng mười hành vi này là bất thiện vì chúng chắc như đinh sẽ mang đến cho người hành vi lẫn nạn nhân sự khổ đau vô cùng tận. Để kiềm chế khỏi phạm vào mười hành vi này không phải là một list những lời răn cấm mà là một số ít những điều luật ta tự nguyện tuân theo do có lòng tin như vậy. Không ai hoàn toàn có thể ép buộc bạn tuân theo chúng. Bạn phải tự mình mày mò ra, từ chính kinh nghiệm tay nghề bản thân và từ việc quan sát học hỏi kinh nghiệm tay nghề của người khác, xem những hành vi như vậy sẽ mang lại tác dụng tích cực hay xấu đi. Kinh nghiệm cho bạn biết rằng những hành vi bất thiện sẽ mang đến những nỗi đau nơi thân cũng như tâm cho chính bản thân bạn và người khác. Hơn thế nữa, người ta chỉ tạo ra những hành vi bất thiện khi họ không hiểu biết hay khi tâm họ bị vẩn đục bởi tham, sân, si. Thật ra, bất kỳ hành vi nào xuất phát từ một tâm chứa đầy tham, sân, hay si đều đưa đến khổ đau và do đó là hành vi sai lầm hay bất thiện. Đạo đức theo Phật giáo là những hành vi có lý trí dựa trên nguyên tắc nhân quả. Bạn phải tự dối mình về lý nhân quả mới hoàn toàn có thể hành vi sai lầm. Hành động càng xấu ác, thì sự lừa dối càng phải lớn lao. Nếu bạn cố ý dung dưỡng sự giả trá này với những hành vi đi ngược lại với chân lý cơ bản rằng hành vi sẽ mang lại hậu quả, thì bạn làm thế nào có được tuệ giác sâu xa hay sự giải thoát nào ? Nếu phạm vào những hành vi tội lỗi nghiêm trọng, bạn sẽ không có được sự sáng suốt để theo con đường đạo của Đức Phật – nói gì đến việc có trí tuệ giải thoát. Bạn phải tôn trọng đạo đức này. Điều đó rất quan trọng. Minh sát thiền làm tăng trưởng ý thức về những hậu quả tai hại của một hành vi vô lương. Hành giả sẽ thưởng thức một cách sinh động những hậu quả đớn đau của những hành vi, ý nghĩ, và lời nói bất thiện và cảm thấy cần phải buông xả chúng một cách nhanh gọn. Tương lai là do bạn tự tạo dựng – kinh nghiệm tay nghề dạy bạn điều đó. Hành vi của bạn không phải là một định luật vạn vật thiên nhiên không bao giờ thay đổi. Mỗi tích tắc, bạn đều có thời cơ để chuyển hóa – để biến hóa cách tâm lý, lời nói và hành vi. Nếu bạn tự rèn luyện để trở nên chánh niệm về hành vi của mình, và tự quán sát xem một hành vi nào đó sẽ dẫn đến hậu quả tích cực hay xấu đi, là bạn đã tự dẫn dắt mình đi đúng hướng. Các thiện ý qua nhiều huân tập hoàn toàn có thể tạo ra một lời nói nội tại can đảm và mạnh mẽ để giúp bạn vững bước đi tới. Nó sẽ nhắc nhở bạn – bất kỳ khi nào bạn tự trói buộc mình vào vòng xoáy của khổ đau – để bạn hoàn toàn có thể thoát ra cạm bẫy đó. Thi thỏang bạn hoàn toàn có thể thoáng nhận được thế nào là giải thoát. Bạn sẽ biến cảm giác này thành hiện thực bằng cách hành vi theo những hướng tích cực và buông xả khổ đau. Do đó đạo đức – được định nghĩa như những hành vi tuân theo thực tại – là nền tảng của mọi tăng trưởng tâm linh. Không có nó, không có điều gì trên con đường đạo sẽ hiệu ứng để giảm khổ đau. Biết được rằng một hành vi sẽ có những tác dụng tương ứng là sự khởi đầu cho chánh kiến. Giờ bạn phải thêm vào đó một sự hiểu biết thấu đáo về Tứ Diệu Đế. Tứ Diệu Đế Chính Đức Phật đã nói rằng Ngài chỉ dạy bốn điều : khổ, nguồn gốc của khổ, sự chấm hết khổ, và con đường đưa đến sự chấm hết khổ. “ Khổ ” ám chỉ những xấu số mà ta cảm nhận trong cuộc sống mình. “ Nguồn gốc ” là nhân cho sự đau khổ này : là tâm không rèn luyện, tham đắm của tất cả chúng ta. “ Chấm dứt ” là lời hứa khả của Đức Phật rằng tất cả chúng ta hoàn toàn có thể chấm hết khổ đau bằng cách tận diệt ái dục. “ Con đường ( đạo ) ” là tám bước ( ngành ) tất cả chúng ta phải theo để đạt đến mục tiêu này. Trong bốn mươi lăm năm thuyết pháp, từ bài thuyết pháp tiên phong của Ngài trong vườn Nai cho đến lúc nhập diệt, Đức Phật đã giảng giải về bốn điều này hàng trăm lần. Ngài muốn chắc như đinh rằng những điều cơ bản này phải được nhiều người ở những thực trạng khác nhau, ở những quá trình tăng trưởng tâm linh khác nhau, thấu đáo. Có lần, Đức Phật đã dạy rằng không gật đầu những xấu số trong cuộc sống là một gánh nặng. Chúng ta tạo ra đau khổ cho mình bằng cách nhận lãnh gánh nặng đó. Ta chấm hết khổ bằng cách đặt gánh nặng xuống. Con đường đạo chỉ cho ta phương cách để giảm bớt gánh nặng cho bản thân. Đức Phật cũng dạy rằng khổ là một căn bệnh. Giống như một người thầy thuốc, Ngài đã chẩn đoán nguồn gốc của bệnh. Sự chấm hết căn bệnh là cách chữa trị của dược sư Như Lai và con đường là thuốc chữa mà Ngài đã kê toa cho tất cả chúng ta. Diệu Đế Thứ Nhất : Khổ Chân lý tiên phong mà Đức Phật thuyết cho tất cả chúng ta là khổ là điều không hề tránh khỏi. Có thể bạn tự hỏi, “ Giáo lý về khổ này có vận dụng được trong quốc tế tân tiến với rất nhiều những ý tưởng để giúp cho đời sống của tất cả chúng ta tự do hơn ? Vào thời của Đức Phật, con người hẳn phải khổ vì những nhu yếu thiết yếu, bệnh tật, và thiên tai. Chẳng phải là những kỹ năng và kiến thức về kỹ thuật văn minh đã giúp tất cả chúng ta hoàn toàn có thể làm bất kể điều gì ta muốn, đi đến bất kỳ nơi nào ta ao ước và sản xuất ra bất kể loại sản phẩm nào ta cần sao ? ” Tuy nhiên, dầu đời sống tân tiến của tất cả chúng ta có thuận tiện và bảo đảm an toàn đến thế nào, thì chân lý về khổ cũng không biến hóa. Nó vẫn xuất hiện như đã từng xuất hiện ở thời Đức Phật. Con người vào những thời đại đó đã đau khổ, và tất cả chúng ta lúc bấy giờ cũng thế. Chúng ta hoàn toàn có thể gọi diệu đế thứ nhất của Đức Phật với bằng nhiều tên tùy thuộc vào thực trạng : khổ đau, căng thẳng mệt mỏi, sợ hãi, lo âu, bồn chồn, trầm uất, tuyệt vọng, sân hận, ghen tuông, ruồng bỏ, thần kinh hay đau đớn. Tất cả mọi chúng sanh, không cần biết họ sống ở đâu, khi nào, đều hoàn toàn có thể đương đầu với những yếu tố này. Chúng ta hoàn toàn có thể bị bệnh bất kể khi nào. Cũng hoàn toàn có thể bị chia tay với người thân yêu. Có thể đánh mất những gì đang có hay bị đẩy vào những thực trạng phải gật đầu những điều mà ta ghê tởm. Cha mẹ, con cháu, vợ chồng, anh chị em, hàng xóm, bè bạn, những hội đồng và những vương quốc – tổng thể đều xung đột tranh đấu vì tài lộc, vị thế, quyền lực tối cao và biên giới. Một số những yếu tố này là do tham, sân, và si tạo ra. Tất cả đều tương quan đến những điều kiện kèm theo ở bên ngoài – như xã hội, chính trị, kinh tế tài chính, giáo dục, môi trường tự nhiên – và cả bên trong ta. Nhận ra rằng những điều này là không hề tránh khỏi khiến tâm ta đau khổ vô ngần. Hãy nhận mặt và đồng ý chúng như chúng thật sự là, mà không trách móc, đổ lỗi cho người, là trọng tâm của diệu đế thứ nhất của Đức Phật. Ngài dạy rằng để khởi đầu tiến đến niềm hạnh phúc, tất cả chúng ta cần phải đương đầu với khổ đau – bằng tâm vững chãi và tình cảm không thay đổi – mà không oán trách hay cảm thấy buồn nản, bi quan. Chúng ta cần phải nhìn thẳng vào những yếu tố của mình : bất kể thực trạng nào trong đời sống cũng mang đến một mức độ khổ đau nào đó cho bất kể những ai chưa trọn vẹn giác ngộ. Nỗi khổ hoàn toàn có thể rất vi tế, hoàn toàn có thể chỉ là một trăn trở tiềm ẩn. Hay rất rõ ràng, như sự chấp chặt vào người, của cải, hay quan điểm. Tất cả tùy thuộc vào lòng tham, sân và si của tất cả chúng ta sâu dầy bao nhiêu, và tùy thuộc vào đậm chất ngầu cũng như kinh nghiệm tay nghề của tất cả chúng ta trong quá khứ. Thí dụ, có hai người cùng tận mắt chứng kiến một sự kiện nhưng họ có những phản ứng trọn vẹn khác nhau. Một người hoàn toàn có thể cảm thấy bình thản và đồng ý ; người kia hoàn toàn có thể hoảng sợ và lo âu. Hạnh phúc cũng như khổ đau đều do tâm tạo. Tâm của tất cả chúng ta tạo ra những kinh nghiệm tay nghề sống cho ta, và tâm đó đồng ý hay phản kháng sự tạo dựng này. Đó là nguyên do tại sao Đức Phật nói chính tất cả chúng ta tạo ra thiên đường hay âm ti ngay trong đời sống này. Cho đến khi tất cả chúng ta đạt được giác ngộ, sẽ còn có nhiều thực trạng mang đến bao tuyệt vọng cho tổng thể tất cả chúng ta. Hãy thử nhìn chỉ ba yếu tố : kiếp nhân sinh, sự thay đổi, và sự không hề làm chủ đời sống của mình. KIẾP NHÂN SINH Vòng xoay chuyển không hề tránh được của kiếp người – sinh, già, bệnh, chết – mang đến bao khổ đau. Người ta được sinh ra trong cõi đời không phải với những nụ cười rạng rỡ trên khuôn mặt. Nhưng càng lớn, tiếng khóc thuở khởi đầu càng bớt ồn ào hơn. Có thể nói rằng nó đã được đổi thành tiếng khóc trong lòng cho suốt cuộc sống còn lại của tất cả chúng ta. Chúng ta đã khóc vì bao lít sữa ; bao tấn thực phẩm ; bao mét vải ; bao mét vuông đất để xây nhà, xây trường học, bao cây cối để làm sách vở, bàn và ghế ; bao thuốc men cho đủ những loại bệnh ; bao người để họ yêu thương tất cả chúng ta ; bao phương cách để thỏa mãn nhu cầu nhu yếu của tất cả chúng ta. Nếu tất cả chúng ta không sinh vào quốc tế đầy không ổn định này, thì toàn bộ khổ đau đã không xuất hiện. Mỗi đứa trẻ được sinh sinh ra, thì hình như sự xấu số cũng đã được sinh ra theo nó. Quá trình lão hóa cũng mang đến khổ đau. Có lẽ tất cả chúng ta không còn nhớ đến những khó khăn vất vả khi phải thích ứng với một thiên nhiên và môi trường mới hay một vị thầy mới, nhưng ta hoàn toàn có thể nhớ rất rõ những khó khăn vất vả khi phải thích ứng với sự đổi khác về khung hình và tâm ý ở tuổi dậy thì. Khi trưởng thành ta lại phải biến hóa để thích ứng với việc làm mới, những đối sánh tương quan mới, kỹ thuật tân tiến, những căn bệnh lạ, những điều kiện kèm theo xã hội mới. Những điều này lại thường xảy ra trước khi ta trọn vẹn thích ứng với những cái đang có. Các biến chuyển không thoải mái và dễ chịu này hình như rất phổ cập ở mỗi bước ngoặt của cuộc sống. Ở tuổi già, việc thích ứng với những sự biến hóa càng trở nên khó khăn vất vả hơn. Thật đau khổ khi không còn có sức khoẻ, thân thể không còn cường tráng như lúc trẻ. Ta biết rằng không hề chạy trốn tuổi già, nhưng vẫn mong nó đừng đến. Do đó ta đau khổ. Khi Đức Phật thuyết rằng tuổi già mang lại đau khổ. Ngài thực sự đang nói về sự già nua và hoại diệt nói chung. Chúng ta biết rằng mỗi tế bào trong khung hình ta đang bị hủy hoại hay chết đi, và những tế bào mới liên tục sinh sản. Mọi trạng thái tâm cũng biến mất và được thay thế sửa chữa bằng cái mới hơn. Lâu dần, quy trình hoại diệt và quy đổi này làm suy yếu thân tâm ta, đưa đến cái chết. Chắc chắn bệnh tật cũng là nguồn gốc của khổ đau. Ai cũng biết bệnh tật đau đớn thế nào. Bệnh tật thật ra mang đến hai cái đau : sự sợ hãi căn bệnh và chính căn bệnh. Do đó bệnh tật là nỗi ám ảnh triền miên, khiến ta khổ đau khi bị bệnh và lo âu, sợ hãi khi ta còn mạnh khỏe. Thông thường người ta nghĩ rằng sự đau đớn và khổ đau là đồng nghĩa tương quan, nhưng không phải thế. Dầu bạn khó thể tránh được đau đớn vì bệnh hoạn, thương tật, nhưng bạn hoàn toàn có thể tránh được khổ đau vì bệnh tật. Khi bạn giảm bớt được sự bám víu vào thân thọ một cách thái quá, bạn sẽ bớt khổ đau khi nó thay đổi. Thí dụ, khi Devadatta ( Bồ Đề Đạt Đa ) chọi hòn đá và làm chân Phật bị thương, Đức Phật cảm nhận được cái đau. Nhưng vì Ngài đã hiểu được thực chất của đau, Ngài không đau đớn như một người thông thường. Cảm giác đau đớn thường hoàn toàn có thể khắc chế được. Nhưng khổ vì “ một trạng thái nào đó ” thì sâu xa hơn và khó khắc chế hơn. Cái khổ sau đó trong kiếp người là tử – không chỉ khoảng thời gian ngắn trước khi chết mà tổng thể mọi thứ đưa đến cái chết. Tất cả tất cả chúng ta đều sợ chết và lo ngại không biết khi nào hay bằng cách nào tất cả chúng ta sẽ chết. Ta cũng biết rằng khi chết, ta phải để tổng thể mọi thứ lại phía sau. Chúng ta hoàn toàn có thể chịu đựng được điều đó không ? Khi người thân trong gia đình ra đi, tất cả chúng ta cảm thấy sốc, đau đớn, và mất mát hàng năm trời nếu không nói là mãi mãi. Nhưng những khổ đau trong kiếp người không chấm hết với cái chết. Đức Phật dạy rằng cái chết không đoạn tận được vòng luân hồi khổ đau. Một người đã từng trải qua nhiều đau khổ hoàn toàn có thể nói, khi gần chết, “ Tôi không muốn sinh trở lại nữa. ” Nhưng chỉ ước nguyện như vậy không hề chấm hết vòng luân hồi tái sinh. Khi nào tất cả chúng ta còn vô minh về thực chất thật sự của thực tại, thì kiếp sống này sẽ tiếp nối đuôi nhau kiếp kia. Khi nào tham, sân và si vẫn còn trong tâm thức tất cả chúng ta, thì vòng tái sinh vô cùng tận – vòng luân chuyển của những kiếp sống trong quá khứ, hiện tại, và tương lai – sẽ liên tục. Trong vòng luân hồi đó, những khổ đau mà tất cả chúng ta đã kể trên sẽ lại tái diễn không dừng. Năng lượng của tổng thể những thưởng thức này giống như một gánh nặng mà tất cả chúng ta phải mang trên sống lưng từ kiếp sống này sang kiếp sống khác trải qua bao lần tái sinh không hề kể xiết. Trong mỗi kiếp sống mới, tư trang bên trong đó lại được chuyển sang một cái túi mới. Khi chết, ta không đem theo được vật chất gì. Tuy nhiên cái túi chứa nguồn năng lượng đó – dấu vết của toàn bộ những tâm hành và tổng thể những lời nói, hành vi cố ý trong kiếp sống này và những kiếp trước đó – không chỉ đi theo tất cả chúng ta mà thực ra còn tác động ảnh hưởng đến kiếp sống mới. Cho đến khi tất cả chúng ta hoàn toàn có thể trút sạch những gì tiềm ẩn trong túi xách đó – cho đến khi tất cả chúng ta hoàn toàn có thể tiêu diệt toàn bộ những hậu quả mà ta đã tạo nên vì tham, sân, hay si qua bao kiếp sống – tất cả chúng ta không hề trốn thoát cái chết và sự luân hồi tái sinh. Chúng ta hoàn toàn có thể sử dụng sự tâm lý này để thôi thúc ta hành vi thế nào trong cuộc sống này để đạt đến niềm hạnh phúc giải thoát lâu bền hơn. Chúng ta đã biết tham và sân là những động lực can đảm và mạnh mẽ cho hành vi, nhưng Đức Phật muốn nói si ( vô minh ) là gì ? Tại sao vô minh lại đóng vai trò quan trọng so với những khổ đau mà ta phải nếm trải ? Vô minh ( si ) trong thuật ngữ Phật giáo có hai ý nghĩa : “ không biết ” – như là không biết Đức Phật hàm ý gì khi nói đến Tứ Diệu Đế – và “ biết sai ” – như là tin rằng tất cả chúng ta hiểu quốc tế quản lý và vận hành như thế nào trong khi tất cả chúng ta thật sự không biết. Không hiểu biết thực sự về khổ, tất cả chúng ta nghĩ rằng có một việc làm mới, một ngôi nhà mới, hay một bạn tình mới sẽ mang đến cho ta niềm hạnh phúc thực sự. Không biết nguồn năng lượng của lời nói, hành vi sẽ đi theo tất cả chúng ta như thế nào từ kiếp sống này sang kiếp sống khác, tất cả chúng ta để cho tâm tham, sân, nghi và ganh tỵ sai khiển. Không biết rằng một đời sống đơn thuần, có kỷ luật, có bạn tốt, hành thiền, và quán sát đầy chánh niệm về thực chất thực sự của những thưởng thức sẽ mang niềm hạnh phúc đến cho tất cả chúng ta trong kiếp sống này và nhiều kiếp sau đó, tất cả chúng ta đã viện ra hàng triệu nguyên do để không tham gia vào những hoạt động giải trí tích cực này. Chúng ta còn không biết ngay cả sự vô minh của mình. Sau một bài thuyết pháp đặc biệt quan trọng thâm thúy về thực chất của thực tại, ngài Ananda, thị giả của Đức Phật, thưa với Ngài, “ Bạch Thế tôn, giáo lý này có vẻ như rất thâm sâu, nhưng so với con, nó rõ ràng đúng như thực chất của sự rõ ràng. ” Đức Phật vấn đáp, “ Không, không, đừng nói thế ! Nó không chỉ có vẻ thâm sâu, mà nó thực sự thâm sâu. ” ( D 15 ) Vì vô minh, sự hiểu biết của ngài Ananda so với lời dạy của Đức Phật chưa được thấu đáo, cho nên vì thế ông đã không đạt được giải thoát ngay lúc đó. Giống như Ananda, vô minh khiến tất cả chúng ta trôi lăn theo bao khổ đau trong luân hồi. ĐỔI THAY Sự thay đổi cũng khiến tất cả chúng ta khổ. Dầu tất cả chúng ta có làm gì, sự thay đổi cũng chia cách ta khỏi những gì ta ưa thích và mang đến cho ta những gì ta ghét bỏ. Cái chết và chia tay khiến ta phải cách biệt người ta yêu dấu. Bạn bè đi xa. Người tình rời bỏ ta. Những sự chia tay đó làm ta đau đớn khôn cùng. Đánh mất thứ gì mà ta yêu dấu khiến ta buồn bã, tức bực. Ngay cả những thứ tầm thường cũng hoàn toàn có thể khiến ta phiền não khi chúng bị bể hay biến mất. Hồi đó, khi lên bốn, có lần ngồi trên cát, tôi dùng đầu ngón tay vẽ một vòng thật tròn trĩnh quanh tôi. Tôi thích lắm ! Chị tôi, lúc ấy khoảng chừng bảy tuổi, đi ngang qua và dùng chân xoá vòng tròn của tôi. Tôi khó chịu đến nỗi tôi rượt theo chị, rồi lượm một cái ghế nhỏ nhưng nặng và ném chị. Giờ chị vẫn còn một vết thẹo trên ngón chân. Tất cả bao bực tức, tức giận, tổng thể những giọt nước mắt và đau đớn, gây ra bởi một thứ thật tầm thường và mong manh như thể một vòng tròn trên cát ! Không chỉ là việc đánh mất những gì ta yêu quý, mà ta còn phải luôn đương đầu với những người hay những thực trạng mà ta không muốn chúng hiện hữu – tối thiểu là không phải ở đây, không phải ngay giờ đây. Phải chung sống hay thao tác ngày này qua ngày khác với những kẻ ta không thích tạo ra nhiều đau khổ. Ngay cả với những thứ ta không hề làm chủ, như là thời tiết, cũng làm ta tức bực. Ở hội Bhavana miền tây Virginia nơi tôi giảng dạy, người ta than phiền khi trời nóng và ẩm. Nhưng rồi họ cũng than phiền khi trời mưa lạnh. Khi trời nóng, họ than da và xoang mũi họ bị tác động ảnh hưởng. Khi trời lạnh, họ than phiền vì sợ té trên tuyết. Và khi thời tiết thật tuyệt vời, họ than không có thì giờ để tận thưởng ! Khi nhìn lại quanh mình, ta thấy rõ ràng là tổng thể mọi thứ hiện hữu đều tạo ra khổ. Tại sao như thế ? Thực ra tổng thể mọi thứ trên trần gian xuất hiện là do tác dụng của một nhân nào đó. Sự đổi khác trong áp lực đè nén không khí, gió, và nhiệt độ là nguyên do của mưa. Một cội cây là hiệu quả của hạt giống tất cả chúng ta trồng và ánh nắng mặt trời, đất, và nước đã nuôi dưỡng nó. Cũng thế, sự hiện hữu của tất cả chúng ta là mẫu sản phẩm của những nhân và duyên – nhân vật lý trực tiếp của sự tạo giống của cha mẹ tất cả chúng ta và nhân của những dấu ấn sâu hằn mà ta đã tích góp trong nhiều kiếp sống quá khứ. Đức Phật gọi những thứ này và tổng thể những thứ khác phát sinh từ những nhân là “ pháp hữu vi. ” Ngài lý giải rằng tổng thể những pháp hữu vi có ba đặc tính. Trước hết, chúng vô thường. Với thời hạn, tổng thể – núi non, sâu bọ, cây xanh, máy móc – đều hư hoại, thay đổi, hay chết. Thứ hai, do những sự biến hóa này, toàn bộ những pháp hữu vi đều khổ. Như tất cả chúng ta đã thấy, tổng thể mọi thay đổi đều hoàn toàn có thể gây ra đau khổ. Thứ ba, tổng thể những pháp hữu vi đều vô ngã. Đặc tính ở đầu cuối này là cái khó hiểu nhất, do đó trong thời điểm tạm thời hãy để nó qua một bên. Vô thường không khó hiểu. Vấn đề không phải ở chỗ thực sự là vạn vật đều tạm bợ. Mà chính là sự bám víu của tất cả chúng ta so với người hay vật gì đó – giống như vòng tròn trên cát của tôi – khiến tất cả chúng ta đau khổ. Thí dụ ta vừa mua được một cái áo khoác rất vừa lòng. Sau khi mặc chỉ vài lần, nó bị dính sơn, vướng rách nát, hay bị bỏ quên đâu đó, ta cảm thấy rất bực tức. Dĩ nhiên, một cái áo khoác bị rách nát hay bị mất không phải là một đại bi kịch, ta hoàn toàn có thể thuận tiện mua cái khác. Nhưng nếu đó là món quà của tình nhân ta khuyến mãi thì sao ? Nếu ta mua nó để kỷ niệm một sinh nhật, một lễ lộc hay một chuyến đi đặc biệt quan trọng nào đó ? Thì ta rất nâng niu nó và khi nó bị đánh mất hay làm hư, ta sẽ rất đau buồn. Nói về những điều này đôi lúc khiến người nghe rất không dễ chịu. “ Còn niềm hạnh phúc thì sao ? ” họ hỏi. “ Tại sao không nói về những điều ấy ? Tại sao tất cả chúng ta không nói về niềm vui, niềm hạnh phúc, sự sung sướng thay vì khổ ? ” Câu vấn đáp, thưa bạn, chính là sự thay đổi. Do vô thường, bất kỳ thứ gì dễ chịu và thoải mái, niềm hạnh phúc, hay sung sướng, cũng không duy trì được lâu. Là những người trưởng thành, mưu trí, tất cả chúng ta phải dám nói về những gì thực sự xảy ra mà không cảm thấy phiền não. Chúng ta phải nhìn tận mặt, sự đau khổ do vô thường tạo ra, và đồng ý nó. Tại sao phải che giấu nó và giả bộ như tổng thể mọi thứ đều màu hồng. Khi trực diện với vô thường, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể nhận thấy nó cũng có những góc nhìn tích cực. Ta hoàn toàn có thể tin chắc rằng bất kể thực trạng nào đang hiện hữu trong cuộc sống ta rồi cũng sẽ biến hóa. Có thể xấu hơn. Nhưng cũng hoàn toàn có thể tốt hơn. Do vô thường, ta có thời cơ học hỏi, tăng trưởng, trưởng thành, dạy dỗ, ghi nhớ và tạo ra những sự biến hóa tích cực khác, kể cả việc tu tập theo Phật giáo. Nếu toàn bộ vạn pháp đều bất di bất dịch thì không có sự quy đổi nào hoàn toàn có thể xảy ra. Kẻ vô học sẽ mãi mãi là người vô học. Người nghèo nàn sẽ vẫn nghèo khó. Chúng ta cũng sẽ không có thời cơ để đoạn diệt, tham, sân, si và những hậu quả xấu đi của chúng. Vậy thì tất cả chúng ta đã hiểu về vô thường và những khổ đau mà nó đã tạo ra. Giờ nói về vô ngã thì sao ? Nó có tương quan gì đến vô thường ? Đức Phật đã dạy rằng vạn vật trên trần gian đều vô ngã hay không có thực thể vì chúng luôn quy đổi. Chúng ta và toàn bộ mọi vật chung quanh đều không bền chặt, không bao giờ thay đổi. Chúng ta không hề dán cái thương hiệu “ Tôi ” hay “ Của tôi ” lên bất kỳ vật gì trên trần gian này. Tất cả đều biến hóa quá nhanh gọn. Với thân, thọ, tưởng, hành, thức, và chủ tâm luôn đổi khác, thì làm thế nào tất cả chúng ta hoàn toàn có thể chỉ vào một vật gì đó và nói, “ Đây là cái của tôi ” hay “ Đây là tôi ” ? Ngay chính ý nghĩ hay niềm tin “ đây là tôi ” cũng đổi khác nhanh gọn. Do phương tiện đi lại, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể nói “ tôi xuất hiện ở đây ” hay “ cái này của tôi, ” nhưng tất cả chúng ta phải nói những lời này bằng tâm lý sáng suốt, không để bị dẫn dắt vào sự tâm lý rằng chúng ám chỉ sự hiện hữu của một thực thể không bao giờ thay đổi, là “ tôi ” hay “ cái của tôi. ” Các đối tượng người dùng vật chất cũng đổi khác không ngừng. Chúng ta hoàn toàn có thể dùng những cách đặt tên thông dụng và nói “ đây là cái ghế ” hay “ đây là con vượn, ” nhưng những tên gọi này khó mà tương thích với thực tại luôn đổi khác như ta đã biết. Đúng hơn, tất cả chúng ta và toàn bộ vạn pháp đang trong một tiến trình, một dòng chảy không dừng của tăng trưởng và hoại diệt, cấu thành rồi tan rã. Không có gì trên quốc tế này hay trong bản thân của tất cả chúng ta là độc lạ hay vĩnh cửu. Hãy quán sát tâm bạn trong một phút và bạn sẽ biết tôi muốn nói gì. Ký ức, tình cảm, tâm lý, cảm hứng lướt qua bức màn tâm thức quá nhanh đến nỗi ta khó bắt kịp chúng. Vì vậy, thật là vô vọng khi tâm muốn bám víu hay xô đuổi những chiếc bóng thoáng qua này. Khi tâm chánh niệm của ta trở nên nhạy bén, như trong trạng thái thiền định sâu xa, thì tất cả chúng ta hoàn toàn có thể thấy rất rõ trạng thái vô thường – quá rõ ràng đến nỗi không còn gì để tin yêu vào một cái ngã. Có người cảm thấy bi quan, tuyệt vọng khi nghe về triết lý vô ngã. Có kẻ còn nổi giận. Họ Kết luận một cách lầm lẫn rằng như vậy có nghĩa là cuộc sống không có ý nghĩa gì. Họ không hiểu rằng một đời sống không có ý niệm về ngã là một đời sống thoải mái và dễ chịu và ý nghĩa nhất. Có lần tôi đưa bản thảo một bài viết cho một người bạn chỉnh sửa và biên tập. Anh là một biên tập viên chuyên nghiệp, nên tôi đoán anh chỉ mất một giờ là xong việc. Vậy mà sáu tháng sau, tôi cũng chẳng được tin tức gì. Cuối cùng anh đến thăm và chúng tôi cùng nhau tản bộ. Khi anh không nói gì về bài viết của tôi, tôi linh cảm rằng đó là một đề tài tế nhị. Tôi gợi đến yếu tố một cách ngần ngại, thận trọng. Tôi hỏi, “ Anh đã có thời hạn xem qua bài viết của tôi chưa ? ” Anh im re một hồi lâu rồi vấn đáp, “ Thưa đại đức, tôi đã xem qua. Đến đoạn về thuyết vô ngã, tôi bực tức quá đến nỗi đã vứt đi cả bản thảo ! ” Tôi kinh ngạc, nhưng không giận anh. Thay vào đó tôi buông xả sự bám víu vào bài viết của tôi. Anh ta đã vứt bản thảo của tôi vì vô ngã, nên tôi cũng vứt cái ngã tương quan đến bản thảo đó. Tôi đã hoàn toàn có thể giữ thái độ thân thiện, nhã nhặn và nhã nhặn. Tuy nhiên, người bạn ấy lại trở nên lạnh nhạt, khép kín, và khổ sở, vì sự chấp ngã của bản thân. Vì thế hoàn toàn có thể bạn cũng thấy rất khó gật đầu ý niệm về vô ngã. Tuy nhiên khi bạn còn duy trì ý niệm về ngã, đời sống của bạn sẽ không tự do, cố chấp và khép kín, còn người chung quanh sẽ cho bạn là một kẻ ngã mạn, rất không dễ chịu. Bạn dễ tức bực hay tức giận khi có ai đó không đồng ý chấp thuận hay trách móc bạn, khi vấn đề xảy ra không theo ý bạn hoặc làm bạn tuyệt vọng và ngay cả khi người ta góp ý với bạn một cách kiến thiết xây dựng. Hiểu đúng ý nghĩa của vô ngã, bạn sẽ cảm thấy cởi mở, tự do hơn. Bạn sẽ thuận tiện hòa đồng với toàn bộ mọi người, kể cả người khác quốc tịch, vì bạn không cảm thấy mình quan trọng hơn hay kém quan trọng hơn người khác, bạn sẽ thuận tiện thích nghi với bất kỳ thực trạng nào, và mọi người sẽ cảm thấy dễ chịu và thoải mái khi ở gần bạn. Với sự hiểu biết chân chính về vô ngã, bạn hoàn toàn có thể cảm thấy niềm hạnh phúc và tự tại dầu ở đâu, dầu bạn được tiếp đãi ân cần hay không. Đừng để ý niệm về vô ngã làm bạn bi quan và cũng đừng để nó làm bạn bực tức. Giờ tất cả chúng ta tạm gật đầu ý niệm này như một tri thức. Tuy nhiên, với lòng kiên trì tu tập chánh niệm, một ngày nào đó bạn sẽ nhận ra được đặc thù vô ngã, không có thực thể của vạn pháp một cách trực tiếp. Lúc đó, tất cả chúng ta sẽ mãi mãi chấm hết được những đau khổ do vô thường mang đến. Phật và những vị đạo sư đã đạt được giác ngộ trọn vẹn là dẫn chứng cho điều đó. Đức Phật đã trọn vẹn giải thoát khỏi ý niệm về “ ngã. ” Tuy nhiên, Ngài vẫn liên tục sống trong hội đồng xã hội sau khi giác ngộ. Vì những quy ước chung và để việc tiếp xúc được thuận tiện, Ngài liên tục dùng những từ quen thuộc, như là “ tôi ”, hay “ của tôi. ” Bạn cũng thể. Cái tên trên bằng lái xe của bạn hoàn toàn có thể không phải là một tên gọi tuyệt đối đúng, bảo vệ cho một nhân dạng cố định và thắt chặt, nhưng nó là một phương tiện đi lại thích hợp theo đúng quy ước của xã hội. Nhưng khi chánh niệm giúp bạn nhận thức ra rằng “ cái tôi ” mà bạn đã từng bảo vệ một cách kinh khủng, thật ra, chỉ là một ảo giác – một dòng chảy của những cảm xúc, tình cảm và trạng thái vật lý không ngừng biến hóa, mà không có một thực thể cố định và thắt chặt hay thường hằng nào – lúc đó sẽ không còn có “ bạn ” để kết nối với những thứ vô thường trên trần gian này, do đó không có nguyên do gì để bạn phải buồn chán hay đau khổ. KHÔNG KIỂM SOÁT ĐƯỢC Nếu hoàn toàn có thể thực sự làm chủ cuộc sống mình, tất cả chúng ta đã không có nguyên do gì để đau khổ. Nhưng tất cả chúng ta không có quyền lực tối cao đó. Trái lại, ta thường không được cái mình muốn, và lại được cái mình không muốn. Chúng ta muốn có một việc làm thích hợp, văn phòng tiện lợi, ông chủ tốt bụng, mức lương cao này lê dài mãi, nhưng chúng biến hóa, mà tất cả chúng ta không hề biết tại sao hay khi nào nó xảy ra. Chúng ta muốn người thân yêu ở mãi bên mình, nhưng dầu ta giữ họ chặt đến đâu, một ngày kia rồi ta và họ cũng phải chia lìa. Để giữ sức khoẻ, tất cả chúng ta uống thuốc bổ, thể dục, nhà hàng siêu thị điều độ, nhưng tất cả chúng ta vẫn bệnh. Chúng ta muốn được trẻ mãi, và luôn mạnh khoẻ, với tin cậy rằng tuổi già chỉ đến với người khác, nhưng thời hạn qua đi, rồi ta tò mò ra rằng khung hình ta không còn như trước. Bất cứ thực trạng lý tưởng nào mà tất cả chúng ta đang có, đương nhiên là ta muốn giữ nó mãi. Nhưng ta không có quyền lực tối cao gì so với luật vô thường. Tất cả mọi hiện hữu đều tuân theo quy luật đó, và ta không hề làm gì khác hơn. Đôi khi có những việc giật mình xảy ra cũng khiến cho tất cả chúng ta phiền não. Thí dụ bị ong đốt. Chương trình TV mà bạn mong đợi bị hủy bỏ. Xe bạn bị trộm. Bạn bị mất việc. Người thân bị ung thư. Ảnh kỷ niệm bị cháy mất. Con bạn bị tai nạn đáng tiếc xe hay dính vào ma tuý. Tai tiếng, đổ lỗi, sự nhục nhã, thất bại, đói khổ, mất của cải, mất tình yêu, khung hình không còn được như xưa – quá nhiều những thứ xấu số, không mong cầu xảy đến cho ta và cho những người ta muốn bảo vệ. Nhưng tất cả chúng ta không hề làm bất kỳ điều gì. Có thể bạn sẽ nói : “ Thôi đủ rồi ! ” Nhưng tôi vẫn còn muốn nói thêm vài điều. Nếu quán sát thấu đáo, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể thấy rằng ngay nếu như những mong ước của mình có thành hiện thực, thì điều đó cũng mang lại khổ đau. Thí dụ bạn muốn có một căn nhà đẹp. Vì thế bạn đã mua nhà, sau đó có bao nhiêu phiền phức bạn phải trải qua. Bạn phải trả góp tiền nhà, tiền thuế, gìn giữ nó, bảo hiểm nó, sửa sang, trang hoàng và duy trì nó. Nhưng bạn đâu có ở nhà nhiều. Sáng sớm bạn đã phải đi thao tác. Buổi chiều, hoàn toàn có thể bạn đi dự tiệc hay xem phim, về nhà chỉ để ngủ năm hay sáu tiếng, rồi lại đi nữa. Chắc chắn là nhà bạn rất to, rất đẹp. Nhưng bạn phải liên tục trả những món nợ, rồi cắt cỏ, sửa mái nhà, quét dọn garage. Bạn đã được thỏa nguyện ước, nhưng bạn có niềm hạnh phúc không ? Lấy một thí dụ khác. Một người trẻ tuổi thích một cô gái, và cô ta cũng thích anh. Mỗi người đều cố gắng nỗ lực để hấp dẫn người kia. Nhưng ngay từ lúc khởi đầu mối quan hệ, họ đã phải sống trong sợ hãi. Chàng người trẻ tuổi sợ người bạn gái sẽ thương một người khác đẹp trai hơn, còn cô gái thì sợ một người đàn bà khác điệu đàng hơn sẽ cướp mất anh. Họ tràn trề lòng ghen tuông, hoài nghi, lo ngại. Đó có phải là niềm hạnh phúc ? Còn bao nhiêu thí dụ khác nữa. Chỉ cần mở báo ra. Đọc về người như mong muốn đã trúng số độc đắc, rồi từ đó phải sống một cuộc sống khổ sở đến thế nào ! Đó là nguyên do tại sao người ta nói chỉ có hai thảm kịch trong đời : không được điều mình muốn, và được điều mình muốn. CÁI NHÌN THỰC TẾ Đức Phật đã cố gắng nỗ lực chỉ rõ cho tất cả chúng ta thấy tổng thể những pháp hữu vi đều mang đến đau khổ cho người chưa giác ngộ. Ngài liệt kê “ năm uẩn ” xuất hiện trong toàn bộ mọi góc nhìn của thực tại : sắc, thọ, tưởng, hành và thức. “ Sắc ” chỉ tổng thể những hiện hữu vật chất – kể cả thân và tổng thể những thứ ta tiếp xúc qua những giác quan. Bốn uẩn khác thuộc về tâm. Ở cuối bản liệt kê của toàn bộ những pháp mang đến đau khổ, Đức Phật nói, “ Tóm lại, sự bám víu vào năm uẩn mang đến khổ đau. ” ( D 22 ) Điều này có nghĩa là gì ? Tại sao khổ bao trùm mọi góc nhìn của cuộc sống ? Nhưng theo lời Phật dạy, khổ hay không là do ta cảm nhận và tâm lý thế nào về mọi sự vật. Điều này xảy ra như thế nào thì rất vi tế. Ai cũng biết rằng họ cảm nhận quốc tế qua những giác quan. Chúng ta thường nói về năm giác quan, qua đó tất cả chúng ta nghe, thấy, ngửi, nếm và xúc chạm. Đức Phật cũng nói đến một giác quan thứ sáu, đó là tâm, vì tâm tất cả chúng ta cũng cảm nhận được ý nghĩ, tư tưởng, hình ảnh trong tâm lý và xúc cảm. Những gì những giác quan thực sự đảm nhiệm là những tài liệu thô của kinh nghiệm tay nghề hay, trong trường hợp của tâm, đó là những tâm ảnh của kinh nghiệm tay nghề – sắc tố, hình dáng, kích cỡ, đậm nhạt, cứng, thô, hay mịn màng. Dĩ nhiên, tất cả chúng ta cũng biết mỗi người có những cảm nhận khác nhau tùy thuộc vào trạng thái tâm và những giác quan của người cảm nhận. Một người bị cảm hoàn toàn có thể không ngửi được mùi hay nếm được vị. Người khiếm thính hoàn toàn có thể không nghe được những âm thanh trầm. Vì thế tưởng có đặc thù chủ quan tùy thuộc vào những căn của người cảm nhận. Chúng ta ý thức được sự độc lạ này, nhưng tâm vẫn lừa dối được ta. Nó khiến ta tin sự cảm nhận của mình là đúng mực, đáng an toàn và đáng tin cậy. Nó đưa ta đến việc xem những đặc thù mà ta cảm nhận được đương nhiên thuộc về đối tượng người dùng mà ta đang quán sát, hơn là hiệu quả của những duyên hợp, kể cả những giác quan của ta. Không chỉ có vậy. Sau khi cảm nhận một điều gì đó, tâm ta lập tức phân loại hay phán đoán, rồi xếp vật đó hay kinh nghiệm tay nghề đó vào một trong ba chiếc hộp. Chiếc hộp tiên phong được dán nhãn là những cảm thọ thoải mái và dễ chịu – như thể mùi vị của bánh mì mới nướng, một bản nhạc hòa tấu, một buổi hoàng hôn bùng cháy rực rỡ. Chiếc hộp thứ hai tiềm ẩn những cảm thọ không dễ chịu – ký ức về cái chết của người cha, một cơn nhức đầu, tiếng còi xe công an hụ. Và chiếc hộp thứ ba tiềm ẩn những cảm thọ trung tính – toàn bộ những pháp, những kinh nghiệm tay nghề mà tất cả chúng ta phản ứng một cách trung tính so với chúng.

Dĩ nhiên là sau đó tâm ta, vì chưa hoàn toàn giải thoát khỏi bám víu, đã cố chấp chặt lấy những điều dễ chịu. Vì ghét bỏ, ta xô đẩy những thứ khó chịu. Vì vô minh (si), ta phớt lờ những thứ trung tính, và chúng ta coi tất cả các pháp -dễ chịu, khó chịu, hay trung tính- là thường hằng, là có một cái ngã hay linh hồn, là có khả năng đem đến cho ta hạnh phúc dài lâu hay khiến ta khổ triền miên.

Đức Phật đã lý giải về tác động ảnh hưởng của sự cảm nhận sai lầm đáng tiếc hay thiên lệch này như sau : Do nhân con mắt và những sắc pháp, nhãn thức khởi lên. Sự gặp gỡ của ba pháp này là xúc. Do duyên xúc nên có cảm thọ. Những gì có cảm thọ thời có tưởng, những gì có tưởng thời có suy tầm, những gì có suy tầm thì có hý luận. Do hý luận ấy làm nhân, một số ít hý luận vọng tưởng ám ảnh một người, so với những sắc pháp do con mắt nhận thức, quá khứ, tương lai và hiện tại. ( cũng thế so với tai, mũi, lưỡi, thân, và ý ). ( M 18 [ do tỳ kheo Bodhi chuyển sang Anh ngữ ; Hòa Thượng Thích Minh Châu, Việt ngữ ] ) Trái lại, với sự nhận thức ( tưởng ) trong thực tiễn, chân chính, thì không có sự bám víu hay phản kháng nào. Nó sẽ gật đầu vô thường, khổ, và vô ngã như chúng thực sự là. Khi tất cả chúng ta cảm nhận quốc tế với cái nhìn thiện mỹ, là ta đã vun trồng những thiện ý. Cái nhìn trong thực tiễn là một phương cách chữa trị tốt nhất. Nếu tất cả chúng ta hoàn toàn có thể nhìn vạn pháp ( sự vật và con người ) như chúng thực sự là – với đặc thù vô thường, khổ, vô ngã – thì không có cảm nhận gì hoàn toàn có thể khiến ta đau khổ. Cái nhìn thực tiễn là mục tiêu của thiền quán chánh niệm. Thực tế có nghĩa là không trốn tránh những điều không tốt đẹp về bản thân cũng như về quốc tế. Qua sự ý thức một cách chánh niệm, tất cả chúng ta tập nhìn sự hiện hữu một cách trong thực tiễn nghĩa là không phải luôn tốt đẹp, dễ chịu và thoải mái hay niềm hạnh phúc. Mà đời sống là một hỗn hợp của đau khổ lẫn niềm vui. Chúng ta ghi nhận được những khổ đau về thể xác hay tâm hồn lúc nó vừa chớm Open và theo dõi xem nó tăng trưởng như thế nào. Ta cũng quán sát xem thực trạng đó lê dài bao lâu, rồi hoại diệt như thế nào. Thiền chánh niệm hoạt động giải trí giống như bộ phận giảm sốc trong xe hơi. Nếu bạn đã quen cạnh tranh đối đầu với những tuyệt vọng khổ đau trong đời sống hằng ngày và biết rằng đó là những sự kiện xảy ra một cách tự nhiên, thì khi một thực trạng khó khăn vất vả hay đau khổ xảy đến, bạn sẽ đương đầu với nó một cách can đảm và mạnh mẽ và bình tĩnh. Khi ta hoàn toàn có thể nhìn tận mặt khổ đau mà không nao núng, thì ta cũng hoàn toàn có thể nhận diện được niềm hạnh phúc chân thực. Diệu Đế Thứ Hai : Nguồn Gốc Của Khổ Đau Diệu Đế thứ hai của Đức Phật cho tất cả chúng ta biết nguồn gốc của khổ đau là ái dục, mà tất cả chúng ta cũng hoàn toàn có thể gọi là bám víu, tham luyến hay chấp. Không quan trọng đối tượng người tiêu dùng là gì – hoàn toàn có thể là một bữa ăn ngon, một người bạn thân, hay một mục tiêu tâm linh cao quý – nhưng nếu bám víu vào đó, bạn sẽ cảm thấy tuyệt vọng, khổ đau. Bạn hoàn toàn có thể hỏi ái dục từ đâu đến ? Nguồn gốc rõ ràng nhất là bản năng – lòng ham muốn được sống sót, ham muốn được có thực phẩm, quần áo, chỗ trú ngụ, sự ấm cúng, sự nhiều mẫu mã, sự thỏa mãn nhu cầu. Lòng ham muốn có vẻ như đã được thiết lập trong con người, cũng như súc vật. Ngay chính cỏ cây hình như cũng có một số ít ham muốn, vì chúng luôn hướng về phía mặt trời để có ánh sáng và sự ấm cúng. Một nguồn gốc khác của ái dục là những điều kiện kèm theo xã hội – toàn bộ những quan điểm và giá trị mà tất cả chúng ta học được từ cha mẹ, mái ấm gia đình, bạn hữu, học đường, quảng cáo, và sách vở, điều kiện kèm theo hóa ta khiến ta tin rằng điều này tốt, điều kia xấu. Lòng ham muốn can đảm và mạnh mẽ nhất dựa trên những lạc thọ. Cuộc sống mang lại cho tất cả chúng ta biết bao sung sướng khóai lạc qua từng giác quan. Thí dụ, nhãn quan : mắt của bạn thì khả ý và khả lạc. Nhãn thức cũng khả ý và khả lạc, cũng như nhãn căn, nhãn trần, cảm thọ về cái thấy, sự phân biệt hình ảnh, lòng ham muốn so với những đối tượng người tiêu dùng của mắt, những hình ảnh tưởng tượng, những tư duy có chủ ý, vân vân. Tương tự tai, mũi, thân và ý cũng mang đến những lạc thọ. Mỗi ngày ta đều có thời cơ để tận thưởng những đối tượng người dùng khả ý và khả lạc qua những giác quan. Tuy nhiên ta vẫn không niềm hạnh phúc. Trong diệu đế thứ hai này, Đức Phật khuyên ta nên nhận ra rằng sự bám víu vào dục lạc rất nguy cơ tiềm ẩn cho niềm hạnh phúc. Ngài đã so sánh dục lạc với một mẩu xương không còn thịt được vứt cho một con chó đói. Dầu chú chó gặm cục xương rất lâu, nhưng cục xương chẳng khi nào hoàn toàn có thể thỏa mãn nhu cầu được cơn đói của nó. Suy gẫm lại ta hoàn toàn có thể thấy mình cũng giống như thế. Dầu có hưởng bao nhiêu dục lạc, ta vẫn không thỏa mãn nhu cầu, vẫn còn muốn hơn thế nữa. Bao nhiêu bánh, bao nhiêu kẹo thì đủ ? Bao nhiêu game show trực tuyến bạn cần tham gia ? Bao nhiêu quyển tiểu thuyết bạn cần đọc để thỏa mãn nhu cầu lòng ham muốn tận hưởng của bạn ? Bao nhiêu hoạt động giải trí tình dục ta cần có để thỏa mãn nhu cầu sự khao khát tình dục ? Bao nhiêu rượu hay bao nhiêu ma tuý ? Đôi khi người ta thức thâu đêm suốt sáng để ăn chơi cho đến khi gục ngã. Vậy họ đã hưởng đủ chưa ? Hay khi nào cũng có những game show khóai lạc khác mà họ chưa nếm qua. Đức Phật đã so sánh dục lạc với một lưỡi gươm bén thấm đầy mật ngọt trên lưỡi dao. Để nếm được mật, ta hoàn toàn có thể phải chịu nhiều đớn đau. Có biết bao câu truyện về những người tự làm tổn thương bản thân, đôi lúc cả tánh mạng, để tìm được khóai lạc. Vài năm trước kia có một chuyện đăng báo về người công nhân đang sửa mái nhà, khi nhìn xuống qua cửa kính trời, anh ta phát hiện người đàn bà khỏa thân đang đi lại trong nhà. Để nhìn kỹ hơn, anh chòm người tới cửa kính, chẳng may trợt té khỏi mái nhà và bị thương nặng. Rượu chè, ma túy, những cuộc du lịch thám hiểm, những trò thể thao nguy khốn – chưa kể đến những hành vi tình dục bừa bãi – đã khiến nhiều người phải khổ. Hơn thế nữa, ta không hề kéo dài dục lạc. Giống như một giấc mơ, dục lạc thỏang qua đi. Chúng nhanh gọn vuột khỏi tầm tay, khiến bạn không còn gì để giữ lại ngoại trừ cảm xúc và ký ức. Giống như những món đồ vay mượn, ta không hề giữ chúng lâu. Vì thế bạn càng tham đắm vào loại dục lạc nào, thì nó càng mang đến thương tổn cho bạn khi thời hạn, sự thay đổi, hay thực trạng không hề tránh được, tước đoạt nó đi. Ái dục phát sinh từ cảm xúc của khóai lạc và đau đớn. Khi được tận hưởng khóai lạc, thì ta sinh lòng ham muốn nắm giữ, duy trì nó. Khi bị phiền não, đau khổ, thì ta có lòng muốn đuổi xô hay trốn tránh nó. Vì sự tham đắm của ta so với những lạc thọ, và sự phản kháng của ta so với những khổ thọ, ta sẽ không ngừng tìm kiếm những thưởng thức mang đến nhiều khóai lạc hay trốn tránh được khổ đau. Một khi đã tìm được điều gì đó hoàn toàn có thể thỏa mãn nhu cầu được mục tiêu này, ta sẽ trở nên thành kiến và phân biệt. Trạng thái tâm này khiến ta trở nên chấp thủ. Để bảo vệ và gìn giữ được những gì đang có, người ta sẵn sàng chuẩn bị nói dối, làm hại, sỉ nhục người khác, hay ngay cả sử dụng vũ khí để bảo vệ những gì họ nghĩ là chiếm hữu của họ. Lòng ham muốn cũng đưa đến sự dằn vặt tâm ý. Vì những cảm thọ phát khởi từ việc xúc chạm với những gì mang đến dễ chịu và thoải mái – qua mắt, tai, mũi, lưỡi, thân và ý – con người suy tư và lý luận, lập giả thuyết, triết lý hóa, phỏng đoán và tưởng tượng. Họ trở nên bám víu vào tà kiến và những niềm tin bất chính. Hồi tưởng lại những dục lạc trong quá khứ, họ còn dựng nên những tư duy, niềm tin và kim chỉ nan đầy dục vọng. Có người quá chìm đắm trong ham muốn đến nỗi họ nguyện sẽ tái sinh để được hưởng tổng thể những dục lạc đó nữa. Người khác, trái lại, vì những kinh nghiệm tay nghề khổ đau mà họ đã trải qua, không muốn tái sinh : “ Vậy là đủ rồi, ” họ nói. “ Một kiếp là đủ rồi. Tôi không muốn những thứ này nữa. ” Tóm lại, lòng ham muốn phát xuất từ vô minh – không biết rằng không có gì vĩnh cửu và không biết rằng dục vọng mang đến khổ đau. Khi những giác quan tiếp xúc với những trần cảnh mang đến sự thoải mái và dễ chịu, tâm si mê phát khởi ý muốn chớp lấy và giữ chặt nó lại. Ngược lại cũng thế. Khi những giác quan xúc chạm với điều gì không dễ chịu, tâm si mê phát khởi ý muốn chạy trốn hay xa lánh nó. Vì sự tác ý này, con người có những hành vi bất thiện nơi thân, khẩu, và ý, mặc kệ hậu quả. Vì lòng ham muốn, người ta bóp méo thực sự và trốn tránh nghĩa vụ và trách nhiệm cá thể so với những hành vi của họ. CHỊU TRÁCH NHIỆM CHO HÀNH ĐỘNG CỦA MÌNH Giáo lý về nhân quả của Đức Phật đã nói rõ rằng việc đồng ý nghĩa vụ và trách nhiệm cho hành vi của mình là nền tảng cho sự tự tại vẹn toàn của mỗi cá thể. Không gật đầu sự thiếu sót của mình rồi đổ lỗi cho quốc tế về sự xấu số của mình, sẽ khiến ta phải đắm chìm trong đau khổ. Ai cũng có những điều không vừa lòng. Nhưng khi bạn còn trách móc, đổ lỗi cho cha mẹ hay xã hội về những yếu tố của mình, thì bạn đã tự cho mình một nguyên do để không sửa đổi. Ngay tích tắc bạn biết nhận nghĩa vụ và trách nhiệm cho thực trạng của mình, dầu người khác cũng có góp thêm phần vào đó, là bạn đã mở màn hướng đến con đường tích cực hơn. Theo tôi, tất cả chúng ta bóp méo thực sự và trốn tránh việc nhận lãnh nghĩa vụ và trách nhiệm cá thể bằng tối thiểu ba phương cách. Thứ nhất, ta cho rằng quốc tế bên ngoài mang đến đau khổ cho tất cả chúng ta. Kết quả là, ta hướng toàn bộ mọi nỗ lực và năng lực ý thức ra bên ngoài. Ta dồn hết sức lực lao động, và nhiều lúc còn trở nên mù quáng, trong việc cố gắng nỗ lực sửa đổi người xung quanh, như thể là sự trọn vẹn của họ sẽ đem lại giải thoát cho ta. Hoặc tất cả chúng ta nỗ lực đổi khác xã hội, tưởng rằng việc sửa đổi những cái ác trong xã hội sẽ xử lý yếu tố của bản thân ta : “ Khi đói khổ, cuộc chiến tranh, và ô nhiễm môi trường tự nhiên được dẹp bỏ, thì tôi mới được niềm hạnh phúc. ” Dĩ nhiên, mong ước hoàn thành xong xã hội cũng là điều đáng khuyến khích. Chúng ta thấy đồng loại đau khổ như thế nào, ta cảm thông với họ, và ta hành vi để xoá bỏ khổ đau cho họ. Nhưng thường ta không nhận ra rằng trong khi nỗ lực để xử lý yếu tố cho người khác, ta quên hay đè nén yếu tố của chính mình. Lý do của tất cả chúng ta là : có quá nhiều những tệ nạn xã hội cần được sửa đổi, ta không có thời hạn để lo cho mình. Thực ra, tất cả chúng ta thiếu sự chân thực và can đảm và mạnh mẽ để quán xét chủ đích thực sự của mình. Những người tham gia những hoạt động giải trí xã hội hoàn toàn có thể rất từ bi và có tâm phục vụ, nhưng cũng có người không nhìn ra mục tiêu thực sự của họ. Chúng ta ai cũng biết rằng giúp sức người khó khăn vất vả hơn mình mang đến cho ta một cảm xúc đầy quyền lực tối cao mà ta không hề có được so với những người không phụ thuộc vào vào ta. Ước muốn được có quyền lực tối cao là một bản năng cơ bản. Cần phải có nhiều lòng chân thực để nhận ra bao nhiêu phần trong những gì ta làm cho người khác phát xuất từ động lực này. Nhận ra được chủ đích thực sự phía sau những hành vi của tất cả chúng ta hoàn toàn có thể giúp ta chú tâm vào việc làm quan trọng hơn toàn bộ là xếp đặt việc nhà của mình yên ổn trước khi cố gắng nỗ lực tương hỗ người khác. Lý do thứ hai mà tất cả chúng ta dùng để tránh nhận lãnh nghĩa vụ và trách nhiệm cho hành vi của mình là nhất quyết cho rằng tất cả chúng ta không có yếu tố gì. Chúng ta chỉ chăm sóc đến niềm hạnh phúc và mục tiêu của riêng mình mà không chú ý gì đến việc hành vi của ta hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng đến người khác như thế nào. Trong tiềm thức, ta hoàn toàn có thể nghĩ rằng quốc tế bên ngoài không quan trọng, hay không có thực. Nếu hoàn toàn có thể lắng nghe sự tâm lý của chính mình, có lẽ rằng ta sẽ nghe mình tự nhủ, “ Chỉ có tôi là hiện hữu, và chỉ có những gì tôi chăm sóc đến là quan trọng – ngoài những không có gì nữa. ” Có thể tổng thể tất cả chúng ta đều biết đến những nhân vật công bố coi trọng giá trị này, giá trị nọ, nhưng bí mật hành vi ngược lại với những điều đó. Những người này chỉ chăm sóc đến bản thân họ. Có người cũng thành thật nhận rằng họ bị hấp dẫn theo sự ham muốn được thành công xuất sắc về tài chánh, quyền lực tối cao, hay sự nổi tiếng. Tuy nhiên, họ cũng tìm cách để tránh chịu nghĩa vụ và trách nhiệm cho những hành vi của mình. Họ tự dối bằng cách tư duy rằng những mục tiêu cá thể mà họ theo đuổi quan trọng hơn bất kể thứ gì khác. Họ tự lừa dối bằng cách tin rằng nếu đạt được mục tiêu họ sẽ niềm hạnh phúc, mà không cần biết là ai sẽ bị tổn thương trên đường đi của họ. Cách thứ ba để tất cả chúng ta trốn tránh những yếu tố cá thể đơn thuần là chạy trốn chúng. Tất cả tất cả chúng ta đều làm như vậy. Xem TV hay lục tủ lạnh kiếm đồ ăn là cách ta thường làm để tránh khỏi phải tự nhìn lại mình một cách chân thực. Bạn ru ngủ thân tâm bằng sự êm ái, dễ chịu và thoải mái rồi chìm vào giấc ngủ. Thời gian sẽ qua đi. Trừ việc trở nên già đi và mập thêm, thì không có sự đổi khác nào xảy ra cho ta. Thử thách ở đây là có can đảm và mạnh mẽ để hỏi tại sao. Tất cả tất cả chúng ta, không ít thì nhiều, đều đã từng sử dụng những phương cách này để trốn tránh nghĩa vụ và trách nhiệm, và chúng cũng trong thời điểm tạm thời mang đến cho ta sự an ủi, niềm hạnh phúc ngắn ngủi. Nhưng không có gì mang đến một giải pháp lâu dài hơn, đích thực cho những yếu tố của ta. Dầu ta có cố gắng nỗ lực để biến hóa quốc tế, phớt lờ quốc tế, hay tách mình ra khỏi quốc tế, ta cũng không hề trốn tránh nghĩa vụ và trách nhiệm sau cuối cho hành vi của mình. Cuộc sống có lúc lên, lúc xuống, và chính tất cả chúng ta tạo ra chúng. Chính phương tiện này của tất cả chúng ta – sự tích hợp của thân và tâm – phải chịu muôn vàn khó khăn vất vả. Điều duy nhất ta hoàn toàn có thể làm, theo giáo lý của Đức Phật, là tìm cách để triển khai xong hơn công cụ duy nhất có thế lực mang đến niềm hạnh phúc cho bản thân ta và quốc tế. Công cụ đó chính là tâm của tất cả chúng ta. Diệu Đế Thứ Ba : Đoạn Diệt Khổ Đau Sự thật thứ ba là lời hứa khả của Đức Phật rằng khổ đau hoàn toàn có thể được đoạn trừ. Sự chấm hết đó xuất phát từ việc trọn vẹn diệt bỏ mọi chấp thủ, mọi ái dục của tất cả chúng ta. Giờ thì ta đã khởi đầu hiểu về nhân quả của hành vi cá thể của mình và gật đầu nghĩa vụ và trách nhiệm cho lời nói, hành vi và ý nghĩ của mình. Ta hoàn toàn có thể thấy rằng chính ta đóng một vai trò rất quan trọng trong việc chấm hết sự đau khổ của bản thân. Tuy nhiên ở thời gian này thật khó để ta hoàn toàn có thể cảm nhận được cảm xúc niềm hạnh phúc toàn vẹn ra làm sao. Cuộc sống sẽ như thế nào nếu không còn có sân hận hay tham muốn nữa ? Các đệ tử của Đức Phật cũng đã có những vướng mắc như vậy. Một lần, ngài Xá Lợi Phất, một trong hai vị đại đệ tử của Đức Phật, và chính ông cũng là một vị thầy đã giác ngộ, đang có cuộc tranh luận với một nhóm những vị tu sĩ. Họ hỏi rằng : “ Thưa Đại đức, trạng thái niềm hạnh phúc toàn vẹn, mà Đức Phật gọi là niết bàn, không phải là thứ niềm hạnh phúc dựa trên kinh nghiệm tay nghề cá thể. Làm sao hoàn toàn có thể có một cái gì đó không được thưởng thức mà được gọi là niềm hạnh phúc ? ” Ngài Xá Lợi Phất vấn đáp, “ Đó là nguyên do tại sao nó được gọi là niềm hạnh phúc. ” ( A IV ( 9 ) IV 3 ) Nói cách khác, niềm hạnh phúc gồm có những gì không phải trải qua. Diệu đế thứ ba dạy rằng niềm hạnh phúc xóa sạch toàn bộ mọi trạng thái tâm xấu đi – tổng thể tham, sân, si. Cuối cùng khi tất cả chúng ta đã thành công xuất sắc trong việc dập tắt những ngọn lửa nội tâm làm cháy mắt, tai, mũi, lưỡi, thân và tâm, thì lúc đó ta sẽ chứng nghiệm được niềm hạnh phúc toàn vẹn, thanh tịnh tuyệt đối. Có thể khó tưởng tượng ra trạng thái đó cảm xúc như thế nào, nhưng cách duy nhất để tự mày mò ra điều đó là bước theo con đường đạo dẫn đến mục tiêu đó. Giống như phần đông tất cả chúng ta, những vị tu sĩ tham vấn với Ngài Xá Lợi Phất muốn biết ngay từ khi mới khởi đầu con đường đoạn cuối của nó thế nào. Điều này cũng giống như khi ta hỏi một bé gái, “ Cháu cảm thấy thế nào khi sanh em bé ? ” Cô bé đó chưa hề sanh nở. Em phải lớn lên và trưởng thành để có được kinh nghiệm tay nghề đó. Cô bé hoàn toàn có thể nói đôi chút về sự sanh nở từ những điều em được đọc hay đã nghe qua, nhưng em không hề miêu tả trọn vẹn toàn bộ kinh nghiệm tay nghề đó. Ngay chính mẹ em hoàn toàn có thể cũng không có năng lực để nhớ lại lúc sanh nở ra làm sao. Bà hoàn toàn có thể nói về kinh nghiệm tay nghề của bản thân, nhưng khi người nghe chưa khi nào có kinh nghiệm tay nghề sanh nở thì cũng không hề hiểu người mẹ ấy cảm xúc thế nào. Hạnh phúc thường hằng của giác ngộ cũng giống như thế. Chỉ có những người đã qua những tiến trình tu tập và đã tự mình trải qua chứng nghiệm đó mới hoàn toàn có thể hiểu được. Thí dụ cô bé đó đến hỏi cha mình, “ Ba ơi, liên hệ của ba với mẹ là ra làm sao ? ” Người cha hoàn toàn có thể vấn đáp, “ Con ơi, hãy ra ngoài chơi đi. Cha sẽ nói cho con biết sau này. ” Có lẽ, khi cô bé đã trưởng thành, đến tuổi lập mái ấm gia đình, người cha mới nói với con gái, “ Lâu rồi con đã hỏi cha về sự liên hệ giữa cha với mẹ con là gì. Giờ con có muốn nghe câu vấn đáp không ? ” Người con gái vấn đáp, “ Không, thưa ba, con đã biết câu vấn đáp. ” Người con gái đã trưởng thành trong hiểu biết. Cô đã tự biết câu vấn đáp. Nếu một kinh nghiệm tay nghề thế tục như thể sự liên hệ giữa một người nam và một người nữ đã khó vấn đáp như vậy, hãy tưởng tượng xem để hiểu được niềm hạnh phúc toàn vẹn của sự giải thoát khỏi khổ đau còn khó đến ngần nào ! Hiện tại, tâm ta tràn trề bao suy tưởng, ý niệm, thiên kiến, mà hầu hết xuất phát từ lòng tham, sân, và si. Cố hiểu cho được sự nhiệm mầu của niềm hạnh phúc toàn vẹn trước khi ta diệt bỏ được những tâm xấu đi là điều ngoạn mục. Ta không hề làm gì hơn là dựa vào những ẩn dụ, ngụ ngôn, kinh sách do những bậc chứng ngộ kể lại và cố gắng nỗ lực suy luận để có được chút hiểu biết nào đó. Thí dụ : Thởi rất lâu rồi có một chú rùa sống giữa một đàn cá và những sinh vật biển khác, tự nhiên rùa biến mất. Khi rùa quay trở lại, bọn cá hỏi nó đã đi đâu. “ Tôi lên mặt đất, ” con rùa vấn đáp chúng. Chúng lại hỏi, “ Nước trên mặt đất thế nào ? ” Rùa vấn đáp, “ Mặt đất không có nước. ” “ Vậy sao anh bơi được ? ” “ Tôi không bơi. Tôi đi. ” “ Đi ? Anh nói ‘ đi ’ là sao ? Và anh có thấy nhiều cá trên đó không ? ” Khi rùa cố gắng nỗ lực lý giải, đàn cá nói một cách hoài nghi, “ Không có nước ; không có cá ; anh không lội được ; và anh nói rằng anh ‘ đi ’. Làm sao hoàn toàn có thể như vậy được ? ” Rùa vấn đáp, “ Các bạn muốn hiểu sao cũng được. Còn tôi, tôi sẽ trở lên đất liền. ” Nói xong, rùa bỏ đi. Cũng giống như đàn cá không hề tưởng tượng về ý nghĩa của đất liền, người còn đầy phiền não do tham, sân, si, không hề hiểu được niết bàn. Để hoàn toàn có thể tuệ tri được điều đó, ta phải chuyển hóa tổng thể những trạng thái tâm xấu đi và tự mình chứng nghiệm giác ngộ. Hiện tại thì kinh nghiệm tay nghề gần gủi nhất so với niềm hạnh phúc của giác ngộ là trạng thái tâm thanh tịnh mà thỉnh thỏang tất cả chúng ta hoàn toàn có thể đạt được khi buông xả được những gánh nặng của mình trong một tích tắc nào đó, khi tâm chỉ là “ tâm ” chứ không có gì trong đó nữa. Sự hiểu biết do suy luận mà ta có được ở những lúc như vậy, hoàn toàn có thể so sánh với việc ta đang đi trên sa mạc và cảm thấy stress, đói khát. Rồi ta tìm được một chiếc giếng sâu với ít nước ở dưới đáy nhưng chung quanh không có gào múc hay dây kéo. Nhưng ta đã quá suy nhược, không còn công sức của con người để bện một cái gào múc nước. Vì thế dầu là ta hoàn toàn có thể nhìn thấy nước, ta vẫn không hề chạm đến được, nói gì đến chuyện uống. Tương tự, khi tâm trong thời điểm tạm thời được giải thoát khỏi tham, sân, si, ta hoàn toàn có thể cảm nhận được sự thanh tịnh của niết bàn, nhưng không nhất thiết là ta có phương tiện đi lại để đạt đến đó. Đoạn diệt được lòng tham ái thì cũng giống như tìm được sợi dây của tâm từ bi. Giải thoát được tâm khỏi sân hận thì cũng giống như gắn được sợi dây đó vào cái gàu của tình thương yêu. Sức mạnh trong đôi tay thì tựa như trí tuệ, sự giải thoát khỏi vô minh. Khi ta hoàn toàn có thể phối hợp ba phẩm chất này lại với nhau, thì ta có phương tiện đi lại để ở đầu cuối được nếm niềm hạnh phúc toàn vẹn của niết bàn. Trạng thái niềm hạnh phúc này không hề miêu tả được bằng lời. Đặc tính duy nhất của nó là sự thanh tịnh. Nó không sinh, không được cấu thành, và không có điều kiện kèm theo. Vì thế, điều duy nhất ta hoàn toàn có thể làm là nói về những gì mà trạng thái này không có. Ở đó không có lòng tham, sự bám víu, chấp chặt vào sự vật, con người, hay quá khứ. Ở đó cũng không có sân, xung đối, thù hằn hay tham luyến. Ở đó không có sự lầm lạc nhìn mọi sự vật như thể thường hằng, tự tại hoặc là có một linh hồn hay một cái ngã bên trong. Những người còn sống trong ảo tưởng rằng họ đang tận hưởng đời sống như nó là trong một quốc tế khổ đau, khi nghe sự diễn đạt này hoàn toàn có thể sẽ nói, “ Như vậy giác ngộ đâu có gì là tốt đẹp. Không chắc gì tôi đã muốn đạt được trạng thái đó. Ở đó có nhà cửa không ? Rồi còn mái ấm gia đình, trường học, bảo hiểm y tế, bệnh viện, đường xá, vân vân ? ” Những câu hỏi này đã được đặt ra với tôi. Câu vấn đáp phải là không. Những người còn bám víu vào đời sống, vào sự luân hồi vô cùng tận này, sẽ không có tâm sáng suốt để muốn đạt được trạng thái của sự thanh tịnh toàn vẹn. Họ không hiểu diệu đế thứ nhất của Đức Phật, rằng khổ là điều không hề tránh được, hay diệu đế thứ hai của Ngài, rằng càng ham muốn, thì ta càng khổ đau. Không có chánh kiến về những điều cơ bản này, thì họ khó mà hiểu được diệu đế thứ ba của Đức Phật – rằng khổ sẽ chấm hết khi ta đoạn diệt được toàn bộ mọi tham ái, mọi bám víu. Có thể sẽ có vướng mắc không biết việc ta muốn đạt được giác ngộ và thoát khỏi vòng luân hồi vô cùng tận có được gật đầu không. Câu vấn đáp là được, đây là một mong ước thiện – được gọi là “ mong ước được không còn ham muốn. ” Diệu Đế Thứ Tư : Con Đường Đạo Diệu đế thứ tư của Đức Phật là con đường đạo dẫn đến sự chấm hết khổ. Con đường tám ngành ( Bát Chánh Đạo ) mang lại niềm hạnh phúc và an bình cho những ai thực hành thực tế chúng. Sau này tất cả chúng ta sẽ tìm hiểu và khám phá kỹ từng bước một, nhưng giờ hãy điểm sơ qua : • Bước 1 : Chánh Kiến trong giáo lý của Đức Phật yên cầu tất cả chúng ta phải liễu tri những hành vi thiện dựa trên nhân quả và Tứ Diệu Đế và xét xem chúng có tương thích so với giáo lý của Đức Phật nói chung. • Bước 2 : Chánh Tư Duy hướng ta đến ba tư duy tích cực – sự rộng lượng hay xả, tình thương yêu và lòng bi mẫn. • Bước 3 : Chánh Ngữ dạy tất cả chúng ta làm thế nào để nói thực sự và tránh nói lời độc ác, cộc cằn, phù phiếm để giúp ta tiến trên con đường đạo. • Bước 4 : Chánh Nghiệp đưa ra những nguyên tắc giúp ta sống có đạo đức – nhất là tránh giết hại, trộm cắp, tà dâm và những chất gây nghiện. • Bước 5 : Chánh Mạng lý giải tại sao việc ta chọn một việc làm hay nghề nghiệp thích đáng là điều quan trọng so với sự thực hành tâm linh và so với những câu hỏi về đạo đức trong kinh doanh thương mại, thái độ của tất cả chúng ta phải thế nào. • Bước 6 : Chánh Tinh Tấn đề ra bốn bước mà ta hoàn toàn có thể theo để thôi thúc công phu tu tập – ngăn ngừa những trạng thái tâm xấu đi, khắc chế những trạng thái tâm xấu đi, vun trồng những trạng thái tâm tích cực và duy trì những trạng thái tâm tích cực. • Bước 7 : Chánh Niệm nói đến sự thực hành thiền chánh niệm – nhất là vun trồng chánh niệm nơi thân, thọ, tâm, và pháp. • Bước 8 : Chánh Định nói đến bốn quá trình của thiền định sâu xa mà tất cả chúng ta hoàn toàn có thể đạt được trong thiền quán. Tám bước này ( Bát Chánh Đạo ) không chỉ là một bảng liệt kê mê hoặc về những tư tưởng đã được Đức Phật dạy. Mà chúng là nguồn kỳ vọng tốt đẹp nhất của tất cả chúng ta để đạt được giác ngộ. Nếu tám bước này là những điều mà bạn sẽ đọc lướt qua một cách nhanh gọn rồi để qua một bên, là bạn đã không nắm được sự quan trọng của chúng. Không có lời dạy nào trong giáo lý của Đức Phật thâm thúy hơn và quan trọng hơn. Đúng ra tám bước này chính là Phật pháp. Tám bước này thường được diễn đạt như một bánh xe – bánh xe của trí tuệ, ngược lại với bánh xe của luân hồi sanh tử không dừng dứt. Trí tuệ sẽ chặn đứng lại vòng xoay của sanh tử luân hồi. Các nấc trên bánh xe trí tuệ là tám bước trên con đường đạo của Phật. Trục bánh xe là sự tích hợp của tâm từ bi và trí tuệ. Ngược lại, những nấc trên bánh xe của sanh tử luân hồi là bao kiếp sống mà tất cả chúng ta đã phải trải qua và rồi chúng còn sẽ đưa ta đến những cõi khổ đau. Trục của bánh xe đó là sự tích hợp của tham, sân, và si. Cả hai bánh xe đều luôn hoạt động. Chúng ta đã nhìn thấy tổng thể quanh ta là những vòng bánh xe không dừng dứt của sanh và tử. Cây cỏ, quái vật, và con người luôn được sinh ra rồi chết đi. Nhưng sẽ khó nhận ra sự hoạt động của bánh xe trí tuệ, tuy nó vẫn xuất hiện. Quanh ta, bao người vẫn đang tu tập theo con đường đến niềm hạnh phúc của Đức Phật. Bánh xe này hoạt động vì sự thực hành tâm linh rất can đảm và mạnh mẽ, luôn hoạt động giải trí và luân chuyển. Dáng hình tròn trụ của cả hai bánh xe đều là hình tượng của sự toàn vẹn. Bánh xe của sanh tử cũng là một quy trình tiến độ khép kín tuyệt đối. Đó là một mạng lưới hệ thống toàn hảo để luân chuyển trong khổ đau. Trong khi dáng hình tròn trụ của bánh xe trí tuệ hình tượng rằng Bát Chánh Đạo là khá đầy đủ, vẹn toàn. Để tự giải thoát khỏi khổ đau, bạn cần thực hành thực tế mọi góc nhìn của bánh xe trí tuệ. Chỉ đọc về tám bước của bánh xe ( Bát Chánh Đạo ) sẽ không giúp bạn được niềm hạnh phúc. Nếu bạn cố gắng nỗ lực để giữ một bánh xe đạp điện đứng thẳng, nó sẽ ngã xuống. Tuy nhiên nếu bạn giữ cho bánh xe quay bằng cách đạp xe đi tới, thì bánh xe sẽ đứng thẳng cho đến khi nào sự hoạt động dừng lại. Để mang đến ích lợi cho bạn, bánh xe của trí tuệ cũng cần phải được lăn đi trong sự thực tập hằng ngày. CHÁNH NIỆM VỀ CHÁNH KIẾN Để bạn biết làm thế nào thực hành thực tế bước thứ nhất – Chánh Kiến về Tứ Diệu Đế – thí dụ, một buổi sáng kia khi ngồi trên gối thiền bạn cảm thấy đau ở chân. Thay vì chỉ ghi nhận sự phát sinh và hoại diệt của cảm xúc đó, thì bạn trong trường hợp này lại cảm thấy khổ vì cái đau, và sự không dễ chịu của bạn càng làm nó đau thêm. Nếu tâm chánh niệm của bạn đã thuần thục, thì yếu tố này đã không xảy ra, nhưng giờ bạn đã sa lầy. Bạn hoàn toàn có thể làm được gì giờ đây ? Bạn hoàn toàn có thể khắc chế được sự phiền não do cái đau mang đến bằng cách thực hành thực tế bát chánh đạo của Đức Phật. Đây là thời cơ để quán sát tứ diệu đế trong thực hành thực tế. Mặc dầu tám bước ( Bát Chánh Đạo ) đã được diễn đạt theo một thứ tự đặc biệt quan trọng, nhưng tất cả chúng ta không cần phải thực hành thực tế chúng theo thứ tự đó. Không đơn thuần và rõ ràng như vậy. Thí dụ như ta đang nấu ăn trong căn phòng nhà bếp nơi tổng thể những dụng cụ đều được treo theo kích cỡ và được xếp đặt ngăn nắp theo một thứ tự lô gích nào đó, thì ta cũng không dùng những dụng cụ này theo thứ tự mà chúng đã được xếp đặt. Thay vào đó ta sẽ lấy bất kể cái chảo hay cái nồi nào mà ta đang cần lúc đó. Cũng thế, khi vận dụng Bát Chánh Đạo vào đời sống hằng ngày yên cầu ta phải lựa chọn và sử dụng bất kỳ bước nào mà ta cần. Do đó, trước hết ta chánh niệm về cái đau và sự phản kháng của ta so với nó. Như thế là ta đã sử dụng chánh niệm, là bước thứ bảy của Bát Chánh Đạo. Với chánh niệm, ta khởi đầu nhận thức rằng “ Đây là khổ. ” Khi nhìn ra thực sự của khổ, là ta đã nhận ra diệu đế thứ nhất. Nó trở thành là một thực tại so với ta và ta khởi đầu thực hành thực tế chánh kiến, là bước tiên phong của Bát Chánh Đạo. Với sự chú tâm chánh niệm, ta sẽ thuận tiện nhận thấy rằng càng phản kháng cái đau, thì ta càng cảm thấy tệ hại hơn. Vì thế ta cố gắng nỗ lực để tương khắc và chế ngự, buông xả sự phản kháng. Hành động đó tương quan đến chánh tinh tấn, là bước thứ sáu. Ta buông xả sự phản kháng bằng cách thư giãn giải trí và thiết lập một thái độ thân thiện hơn. Ta hoàn toàn có thể, thí dụ, suy luận rằng cái đau trong chân cũng đáng được gật đầu, yêu quý như bất kỳ những cảm xúc nào khác của thân. Bằng cách đó, ta tu tập một góc nhìn của chánh tư duy, là bước thứ hai. Sau đó ta hoàn toàn có thể quán sát rằng nỗi khổ phát sinh không chỉ vì sự phản kháng mà còn vì ta mong ước được cảm thấy thoải mái và dễ chịu hơn. Thí dụ, ta hoàn toàn có thể nghĩ, “ Giá mà tôi hoàn toàn có thể ngồi một cách yên tĩnh, không bị đau đớn ! ” Thấy được sự liên hệ giữa lòng ham muốn và sự khổ đau sẽ đưa tất cả chúng ta thẳng đến trí tuệ trong diệu đế thứ hai, thực sự rằng chính lòng tham ái đem lại khổ. Giờ thì chánh kiến của ta đã được tăng trưởng sâu xa hơn. Khi ngồi với ý thức về diệu đế thứ hai, ta trở nên rất rõ ràng về sự liên hệ giữa lòng tham ái và khổ, do đó chánh niệm cũng được tăng trưởng sâu hơn. Vì thấy quá rõ lòng tham ái đưa đến khổ đau như thế nào, nên ta phát khởi quyết tâm phải làm điều gì đó so với lòng tham ái. Phát khởi quyết tâm, là ta đã lại thực hành thực tế chánh tinh tấn, nhưng lần này, là để buông bỏ tâm tham ái, bám víu vào những cảm xúc dễ chịu và thoải mái. Tư tưởng buông xả, còn được biết đến như là xả ly, là một góc nhìn khác của chánh tư duy. Có thể lúc đầu tất cả chúng ta đã phản ứng lại cái đau với cảm xúc tuyệt vọng, bực tức. Nếu sự tự trách hay những ác ý khác nhắm đến bản thân đã phát sinh, thì giờ ta phải thực hành thực tế chánh tinh tấn để buông bỏ chúng. Làm được thế, là ta một lần nữa thực hành thực tế chánh tư duy. Hãy nhớ rằng nếu ta nỗ lực quá sức, thì ta tạo ra nhiều đau đớn và căng thẳng mệt mỏi hơn. Tuy nhiên, với chánh niệm, ta sẽ nhìn thấy được yếu tố đó. Rồi chánh tư duy một lần nữa lại trở nên hữu dụng, lần này là để giải nhiệt cho tâm với tư duy về tình thương yêu dành cho bản thân. Những sự thành công xuất sắc như vậy trong việc vun trồng chánh kiến, chánh tư duy, chánh tinh tấn, và chánh niệm sẽ giúp tâm và lắng đọng. Tâm trở nên định tĩnh hơn ; đây là một bộc lộ của bước thứ tám trên con đường đạo : Chánh Định. Khi đạt được định sâu lắng, thì sự đau đớn ý thức cũng như thể xác sẽ qua đi. Khi sự đau đớn đã tan biến ta sẽ cảm thấy đầy an bình, yên bình và niềm hạnh phúc. Các trạng thái này, ngược lại, sẽ đưa ta vào tầng định cao sâu hơn. Định sâu lắng hơn sẽ giúp tâm chánh niệm được củng cố và ta liên tục quán sát những chứng nghiệm của mình. Ta thấy rằng cái đau biến mất vì ta buông xả lòng tham muốn so với dục lạc. Sau đó chánh kiến sẽ tăng trưởng khi ý nghĩa và hiệu lực hiện hành của diệu đế thứ ba trở nên tách bạch : khi chấm hết tham ái thì khổ được đoạn diệt. Có thể nhận thấy rằng trong thí dụ vừa qua tất cả chúng ta đã không nói đến góc nhìn “ đạo đức ” của Bát Chánh Đạo : đó là Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, và Chánh Mạng ( bước thứ ba, tư, và năm ). Nhưng chúng cũng xuất hiện, vì chúng đóng vai trò quan trọng trong một đời sống tốt đẹp. Sống thiếu đạo đức sẽ khiến tâm không an, khiến cho việc hành thiền trở nên khó khăn vất vả ngay cả trong những thực trạng thuận tiện. Ta cần có một nền tảng đạo đức vững chãi trước khi hoàn toàn có thể duy trì được định và giữ được quyết tâm can đảm và mạnh mẽ khi đối lập với những đau đớn của thân tâm. Do đó khi đã thực hành thực tế không xô lệch những bước trên con đường đạo ( Bát Chánh Đạo ) của Đức Phật, ta sẽ tìm thấy trong đó phương cách để buông xả khổ đau. Khi làm được thế, ta sẽ chánh kiến được diệu đế sau cuối trong Tứ Diệu Đế, thực sự rằng phương cách để chấm hết khổ là đi theo con đường Bát Chánh Đạo. Đến đây tất cả chúng ta đã điểm qua tổng thể bốn góc nhìn cơ bản của Chánh Kiến. Khi đã tự mình thấy được Tứ Diệu Đế diễn biến như thế nào trong trường hợp này, tất cả chúng ta cũng đoán được chúng sẽ quản lý và vận hành ra làm sao trong cuộc sống nói chung. Do đó bánh xe trí tuệ sẽ được liên tục quay vòng. TÓM LƯỢC VỀ CHÁNH KIẾN Những điều sau đây nhằm mục đích giúp ta đạt được niềm hạnh phúc trải qua Chánh Kiến : • Chánh Kiến giúp ta hành vi trong sự hiểu biết về nhân quả và Tứ Diệu Đế. • Tuân theo luật nhân quả, hành vi một cách khôn khéo sẽ đem đến những tác dụng tốt đẹp và hành vi bất thiện sẽ đưa đến những hiệu quả xấu. • Bất cứ hành vi nào phát xuất từ tâm tham, sân, hay si đều đưa đến đau khổ, do đó là những hành vi bất thiện hay sai lầm. • Bất cứ hành vi nào không bị tác động ảnh hưởng của tâm tham, sân, hay si, sẽ đem đến niềm hạnh phúc, do đó là hành vi thiện hay đạo đức. • Tứ Diệu Đế lý giải về khổ, nguồn gốc của khổ, sự chấm hết của khổ và Bát Chánh Đạo, con đường đưa đến sự chấm hết của khổ. • Chấp nhận thực sự về khổ giúp ta nhận ra được chân niềm hạnh phúc. • Sinh, già, bệnh, chết ; phải rời xa những gì ta yêu và phải ở cạnh điều ta ghét ; muốn cái ta không được và được cái ta không muốn – tổng thể đều là khổ. • Khổ phát sinh khi ta không đồng ý vô thường, thực chất khổ, và đặc thù vô ngã của vạn pháp. • Ái dục là nguồn gốc sâu xa của khổ. Ta càng tham ái bao nhiêu, thì càng khổ bấy nhiêu. • Ta phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm cho lòng tham ái và những hành vi có chủ đích của mình. • Khi biết đồng ý nghĩa vụ và trách nhiệm so với hậu quả của những hành vi có chủ tâm, thì ta sẽ hoàn toàn có thể quy đổi hành vi của mình. • Khổ hoàn toàn có thể được đoạn trừ. • Tám bước trên con đường đưa đến niềm hạnh phúc của Đức Phật ( Bát Chánh Đạo ) chỉ bày cho ta những phương cách để đoạn diệt khổ và đạt được niềm hạnh phúc toàn vẹn.

Chánh Niệm có thể giúp chúng ta liễu tri Tứ Diệu Đế và Bát Chánh Đạo, con đường đưa đến hạnh phúc.

____________________

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Đời Sống