Khăn rằn mang lại bình an và may mắn

Khăn… cầu an

Theo nhiều tài liệu nghiên cứu và điều tra lịch sử vẻ vang, chiếc khăn rằn vốn có nguồn gốc từ văn hóa truyền thống của người Khmer Nam bộ. Chiếc khăn rằn sơ khai chỉ đơn thuần với sọc caro đen – trắng, về sau này, khăn rằn được biến tấu thêm 2 màu cơ bản là sọc caro trắng – đỏ và sọc xanh – trắng. Lý giải về nguồn gốc của khăn rằn, người ta cho rằng, những sọc caro ô vuông đặc trưng xuất phát từ tín ngưỡng của người Khmer theo đạo Hindu thờ vị thần bảo tồn Vishnu. Thần Vishnu luôn cưỡi trên mình rắn thần Naga bảy đầu nhưng lại là vị thần hiền hòa, đôn hậu luôn che chở cho con người. Vì lòng tôn kính thần Vishnu, người Khmer đã dệt ra chiếc khăn Krama ( giống như khăn rằn – PV ) với những ô caro tựa như vô vàn chiếc vảy trên bộ da của rắn thần Naga bảy đầu. Người ta tin rằng khi có chiếc khăn Krama bên mình cũng giống như có thần Vishnu và rắn thần Naga ở bên che chở và mang lại sự như mong muốn, bình an cho bản thân .

Dệt khăn rằn thủ công rất công phu và phải trải qua nhiều công đoạn mới ra thành phẩm. 

Ở Nam bộ, sự giao thoa về văn hóa truyền thống đã dần đưa chiếc khăn rằn trở thành đồ vật mà cả dân tộc bản địa Khmer, Kinh, Hoa và Chăm đều sử dụng. Với người Kinh, khăn rằn cùng với áo bà ba, nón lá trở thành bộ ba gần như luôn đi cùng. Cách sử dụng khăn rằn cũng rất là phong phú. Không chỉ để phụ nữ che nắng, che mưa, lau những giọt mồ hôi cơ cực, khăn rằn còn để những cô gái trẻ làm duyên, làm dáng. Những phụ nữ đứng tuổi như cô Ba, cô Sáu, dì Bảy thì thường quấn khăn rằn sọc đỏ – trắng trên đầu. Những thiếu nữ chưa chồng thì thường chọn khăn rằn sọc xanh – trắng tươi tắn hơn để choàng cổ, vắt hờ qua vai .

Khăn rằn đi cùng với áo bà ba tôn lên vẻ đẹp duyên dáng, mộc mạc của người con gái miền Tây. 

Cánh đàn ông mỗi khi đi ruộng thì dùng khăn rằn đen – trắng cột ngang trán vừa ngăn mồ hôi làm cay mắt vừa giữ cho búi tóc không rơi xuống mặt lúc lao động. Khăn còn được đàn ông cột ngang hông để gọn gàng tà áo, thắt chặt lưng quần; chiếc khăn rằn cột ngang người còn để giắt nông cụ như búa, liềm, lưỡi hái… Ở nhà, chiếc khăn rằn còn làm khăn tắm; các bà mẹ trẻ dùng làm võng, địu con, quấn đắp giữ ấm cho trẻ… Có lẽ cũng vì mang ý nghĩa cầu an lành, may mắn nên khăn rằn được mọi tầng lớp sử dụng; không chỉ gắn bó với người dân lao động lam lũ mà cũng là vật dụng gần gũi của giới nhà giàu có, những địa chủ, trung lưu…

Quà tặng và phong cách thời trang

Theo ông Phạm Thanh An, Chủ nhiệm Hợp tác xã dệt choàng Long Khánh, xã Long Khánh A, Hồng Ngự, Đồng Tháp, một trong những địa chỉ dệt khăn rằn lớn nhất ĐBSCL lúc bấy giờ, chính những sọc caro đặc trưng của khăn rằn đã tạo nên vẻ đẹp đơn giản và giản dị và không lỗi thời cho khăn rằn. Đặc biệt, với ý nghĩa biểu trưng Nam bộ, hiện khăn rằn còn là quà lưu niệm rất được thương mến. Còn nhớ, trong cuộc thi Miss Grand International 2018, á hậu Bùi Phương Nga đã dành khuyến mãi khăn rằn cho toàn bộ thí sinh khác như một món quà truyền thống cuội nguồn gửi tới bè bạn quốc tế. Ngày nay, trong những sự kiện giao lưu quốc tế, khăn rằn cùng với áo dài, nón lá cũng liên tục Open như một hình ảnh của truyền thống cuội nguồn, văn hóa truyền thống. Trong những hoạt động giải trí văn hóa truyền thống, du lịch, thẩm mỹ và nghệ thuật màn biểu diễn, những cuộc thi ở khắp những tỉnh, thành ĐBSCL, khăn rằn cũng có vẻ như không hề thiếu .

\n

Mang ý nghĩa biểu trưng Nam bộ nên hiện nay khăn rằn là một trong những món quà lưu niệm miền Nam được yêu thích. 

Ông An cũng san sẻ, quy trình tiến độ để làm ra chiếc khăn rằn truyền thống lịch sử cũng rất công phu, qua nhiều quy trình. Đầu tiên là xả những cuộn chỉ lớn thành những búi nhỏ, sau đó cho chỉ vào nồi nhuộm màu rồi phơi trên giàn. Tiếp đến là quy trình lên bột hồ cho chỉ, quấn chỉ vào những con thoi đưa lên khung dệt rồi mới dệt thành những tấm vải khăn rằn. Công đoạn ở đầu cuối mới là cắt khăn rằn thành từng chiếc lẻ. “ Nhờ chất hồ quện vào sợi chỉ mà việc dệt khăn trở nên thuận tiện hơn. Khi sử dụng, bột hồ khiến khăn hơi cứng nhưng càng sử dụng, qua vài lần giặt, khăn sẽ trở nên mềm mại và mượt mà hơn ”, ông An nói .

Bà Huỳnh Thị Hồng Sen, chủ cửa hàng quà tặng miền Tây chuyên bán các sản phẩm khăn rằn (Khu du lịch Căn nhà Màu tím, Q.Cái Răng, TP.Cần Thơ), cho biết gần đây, khăn rằn đã có sự cách tân mạnh mẽ, không chỉ về hình thức, màu sắc mà chất liệu sợi chỉ để dệt khăn cũng đa dạng hơn.

Ở miền Tây, khăn rằn bán ra thị trường hiện hoàn toàn có thể chia làm 3 loại là khăn truyền thống cuội nguồn, khăn Nam bộ và khăn Campuchia ( giống như khăn Nam bộ thường dệt bằng chỉ nhập khẩu từ Campuchia – PV ). “ Khăn truyền thống lịch sử thì dệt mỏng mảnh, sợi thường chỉ 35 % cotton nên khăn sẽ hơi cứng, chiều dài khăn thường từ 1,3 – 1,7 m, ngang 40 – 60 cm, giá cả trên thị trường 15.000 – 30.000 đồng / cái. Đây chính là loại khăn xưa kia thường được người dân sử dụng khi đi ruộng, làm đồng, thời nay thì được dùng nhiều làm đạo cụ trình diễn. Còn khăn rằn Nam bộ và khăn rằn Campuchia là 2 loại hạng sang hơn thường dệt bằng chỉ 100 % cotton, chiều dài khăn thường là 1,6 m, ngang 40 – 60 cm, giá cả từ 40.000 – 60.000 đồng / cái. Điểm nổi trội của hai loại khăn này là vải mềm, mát, dệt dầy hơn nên thường được dùng để làm quà tặng cũng như để sử dụng hằng ngày ”, bà Sen cho biết. Bên cạnh sự cải cách về vật liệu và sắc tố lúc bấy giờ, vải khăn rằn còn được biến tấu để may áo dài cải cách cho cả nam và nữ, may cà vạt, băng đô cài tóc, may nón vành rộng, đầm, giỏ xách, giỏ quải, túi xách tay …
Có lẽ, hiếm có phụ kiện mang giá trị truyền thống lịch sử nào có sự cải cách phong phú vừa giữ được nét đẹp xưa vừa thích nghi tốt với nhu yếu sử dụng như khăn rằn. Vậy nên cũng thật dễ hiểu khi khăn rằn ngày này đã vượt qua giá trị sử dụng thường thì để trở thành quà lưu niệm ý nghĩa, là phụ kiện thời trang đầy phong thái được yêu dấu .

Ảnh: Đình Tuyển

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Tin Tức