Vai trò của văn học dân gian đối với đời sống con người

Tìm hiểu về văn học dân gian

• 1. Thế nào là văn học dân gian
• 2. Đặc trưng của văn học dân gian
• 3. Chức năng của văn học dân gian
• 4. Các thể loại văn học dân gian

Văn học dân gian là một phần quan trọng không thể tách rời của bộ môn văn học nghệ thuật. Tuy nhiên để hiểu rõ văn học dân gian là gì hay văn học dân gian gồm những thể loại nào thì không phải ai cũng biết. Trong bài viết này Hoatieu xin chia sẻ các thông tin hữ ích để các bạn tìm hiểu rõ hơn về mảng văn học dân gian trong văn học Việt Nam nhé.

Nội dung chính

• Tìm hiểu về văn học dân gian
• 1. Thế nào là văn học dân gian
• 2. Đặc trưng của văn học dân gian
• 3. Chức năng của văn học dân gian
• 4. Các thể loại văn học dân gian
• Video liên quan

• Bình luận về câu ca dao Chẳng thơm cũng thể hoa nhài, dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An
• Kỹ năng viết đoạn văn nghị luận xã hội

Văn học dân gian là phần nội dung không hề thiếu trong chương trình Ngữ văn đại trà phổ thông. Văn học dân gian là một di sản nghệ thuật và thẩm mỹ được truyền qua nhiều thế hệ của dân tộc bản địa. Dưới đây là một số ít thông tin có ích khám phá về văn học dân gian, mời những bạn cùng tìm hiểu thêm .

1. Thế nào là văn học dân gian

Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ ngôn từ truyền miệng được tập thể phát minh sáng tạo, nhằm mục đích mục tiêu Giao hàng trực tiếp cho những hoạt động và sinh hoạt khác nhau trong đời sống hội đồng. Với người Nước Ta, văn học dân gian là nguồn sữa trong lành nuôi dưỡng bao thế hệ trẻ lớn lên trong chiếc nôi tre Nước Ta, trong tiếng ru ầu ơ dân tộc bản địa. Văn học dân gian không chỉ góp thêm phần biểu lộ đời sống lao động và tâm hồn người tầm trung mà còn là mảnh đất phì nhiêu chắp cánh cho vườn hoa tình yêu tỏa hương khoe sắc. Qua văn học dân gian, ta cảm nhận rõ hơn sự kỳ diệu của ngôn từ tình yêu, thấy thương hơn gốc lúa, vườn rau, thương hơn đời sống quanh ta .

2. Đặc trưng của văn học dân gian

Bên cạnh khái niệm văn học dân gian là gì thì đặc trưng của mô hình này cũng là yếu tố rất được chăm sóc. Vậy văn học dân gian có những đặc trưng cơ bản nào ?

Tính nguyên hợp

Tính nguyên hợp của văn học dân gian bộc lộ ở sự hòa lẫn những hình thức khác nhau của ý thức xã hội trong những thể loại của nó. Văn học dân gian được xem là bộ bách khoa toàn thư của nhân dân .Tính nguyên hợp về nôi dung của văn học dân gian phản ánh tình trạng nguyên hợp về ý thức xã hôi thời nguyên thuỷ, khi những nghành sản xuất ý thức chưa được chuyên môn hoá. Nguyên nhân là do đại bộ phận nhân dân, tác giả văn học dân gian, không có điều kiện kèm theo tham gia vào những lãnh vực sản xuất ý thức khác nên họ bộc lộ những kinh nghiệm tay nghề, tri thức, tư tưởng tình cảm của mình trong văn học dân gian, một loại thẩm mỹ và nghệ thuật không chuyên .

Văn học dân gian có tính nguyên hợp, được xem như bách khoa toàn thư của nhân dân
Tính nguyên hợp của văn học dân gian còn được thể hiện ở mặt nghệ thuật. Đây không chỉ là nghệ thuật ngôn từ thuần túy mà là sự kết hợp của nhiều phương tiện nghệ thuật khác nhau.

Theo những chuyên viên nghiên cứu và phân tích, biểu lộ đơn cử của tính nguyên hợp là tính trình diễn. Văn học dân gian có ba dạng sống sót : sống sót ẩn, sống sót cố định và thắt chặt, sống sót hiện ( sống sót trải qua diễn xướng ). Trong đó, sống sót bằng diễn xướng là dạng sống sót đích thực của văn học dân gian .

Văn học dân gian mang tính tập thể

Những tác phẩm văn học dân gian là sáng tác của nhân dân, nhưng không phải tổng thể nhân dân đều là tác giả của văn học dân gian. Tính tập thể biểu lộ hầu hết trong quy trình sử dụng tác phẩm. Quan trọng là nó được mọi người màn biểu diễn, chiêm ngưỡng và thưởng thức hay không, nó đã đạt mức thành tựu hay không. Trong quy trình đó, tập thể nhân dân tham gia vào việc làm đồng sáng tạo tác phẩm .Hai đặc trưng cơ bản nêu trên có tương quan ngặt nghèo với những đặc trưng khác của văn học dân gian như : tính khả biến tính truyền miệng, tính vô danh .

Văn học dân gian một loại nghệ thuật gắn liền với sinh hoạt của nhân dân

Loại hình văn học này phát sinh và sống sót như một bộ phận hợp thành của hoạt động và sinh hoạt nhân dân. Có thể nói, hoạt động và sinh hoạt nhân dân là thiên nhiên và môi trường sống của tác phẩm văn học dân gian. Những tác phẩm văn học dân gian có tính ích dụng. Bài hát ru gắn với việc ru con ngủ – một hình thức hoạt động và sinh hoạt mái ấm gia đình, những bài dân ca nghi lễ, những truyền thuyết thần thoại gắn với tín ngưỡng, lễ hộiTừ đặc trưng này mà văn học dân gian có tính đa công dụng, trong đó, đặc biệt quan trọng là công dụng thực hành thực tế hoạt động và sinh hoạt .

3. Chức năng của văn học dân gian

Về tính năng nhận thức : Văn học dân gian được xem như ” bộ bách khoa toàn thư về kỹ năng và kiến thức, tôn giáo, triết học ” của nhân dân. Văn học dân gian gìn giữ và lưu truyền mạng lưới hệ thống tri thức về tự nhiên, xã hội, tâm linh, kinh nghiệm tay nghề sống, ứng xử Văn học dân gian là người thầy lớn đem lại cho quả đât những bài học sinh động, thân mật và thâm thúy về mọi phương diện của đời sống .Về tính năng giáo dục : Văn học dân gian có năng lực xu thế đạo đức, luân lí cho con người trong đời sống xã hội. Chức năng này thân mật và có sự giao thoa với phương diện xã hội của tính năng nhận thức. Tuy nhiên, nếu tính năng nhận thức là sự phản ánh những hiện tượng kỳ lạ xã hội một cách khách quan thì công dụng giáo dục lại là sự ảnh hưởng tác động, tác động ảnh hưởng, chi phối cả trực tiếp lẫn gián tiếp đến hội đồng. Có những tác phẩm, nhiều nhất thuộc thể loại hát nói, mang ý nghĩa giáo dục trực tiếp, tức ý nghĩa giáo dục được bộc lộ một cách tường minh. Song, hầu hết những sáng tác dân gian tiềm ẩn ý nghĩa giáo dục hàm ẩn, tức ý nghĩa giáo dục gián tiếp .Về công dụng thẩm mĩ : Văn học dân gian là nghệ thuật và thẩm mỹ, là ý niệm thẩm mĩ của hội đồng, nó mang vẻ đẹp hồn hậu, giản mộc của nhân dân. Mang thực chất nguyên hợp, văn học dân gian chỉ thực sự phô diễn vẻ đẹp của mình khi sống trong thiên nhiên và môi trường phát sinh và sống sót, tức thành phần thẩm mỹ và nghệ thuật ngôn từ phải được liên kết với thành phần thẩm mỹ và nghệ thuật âm nhạc, vũ đạo trong thiên nhiên và môi trường diễn xướng .Về tính năng hoạt động và sinh hoạt : Khác với văn học viết, văn học dân gian sinh ra và trở thành một bộ phận hữu cơ trong môi trường tự nhiên hoạt động và sinh hoạt và lao động của nhân dân. Văn học dân gian gắn bó mật thiết với cuộc sống mỗi người xuyên suốt ” từ chiếc nôi ra tới nấm mồ “. Môi trường và thói quen hoạt động và sinh hoạt của nhân dân là điều kiện kèm theo quan trọng cho văn học dân gian hình thành và tăng trưởng .

4. Các thể loại văn học dân gian

Các thể loại và đặc trưng từng thể loại của văn học dân gian :

Thần thoại: Nhằm kể lại sự tích các vị thần sáng tạo thế giới tự nhiên và văn hóa, phản ánh nhận thức của con người thời cổ đại về nguồn gốc của thế giới và đời sống con người

Ví dụ : Trần Trụ trời, Lạc Long Quân Âu Cơ

Truyền thuyết: là những truyện kể truyền miệng kể lại truyện tích các nhân vật lịch sử hoặc giải thích nguồn gốc các phong vật địa phương theo quan điểm của nhân dân, biện pháp nghệ thuật phổ biến của nó là khoa trương, phóng đại, đồng thời nó cũng sử dụng yếu tố hư ảo, thần kỳ như cổ tích và thần thoại.

Ví dụ : An Dương Vương và Mị Châu Trọng Thủy ; Thánh Gióng .

Sử thi: chỉ những tác phẩm theo thể tự sự, có nội dung hàm chứa những bức tranh rộng và hoàn chỉnh về đời sống nhân dân với nhân vật trung tâm là những anh hùng, dũng sĩ đại diện cho một thế giới nào đó.

Ví dụ : Sử thi Đăm Săn ( dân tộc bản địa Êđê ), Đẻ đất đẻ nước ( dân tộc bản địa Mường )

Truyện cổ tích: là một thể loại văn học được tự sự dân gian sáng tác có xu thế hư cấu, bao gồm cổ tích thần kỳ, cổ tích thế sự, cổ tích phiêu lưu và cổ tích loài vật. Đây là loại truyện ngắn, chủ yếu kể về các nhân vật dân gian hư cấu, như tiên, yêu tinh, thần tiên và thường là có phép thuật, hay bùa mê.

Ví dụ : Tấm Cám, Sọ Dừa, Sự tích trầu cau

Truyện ngụ ngôn: là truyện kể dân gian bằng văn xuôi hay bằng thơ, mượn chuyện về loài vật, đồ vật, cây cỏ… làm ẩn dụ, hoặc chính chuyện con người để nói bóng gió, kín đáo chuyện đời, chuyện người, nhằm nêu lên bài học luân lí.

Ví dụ : Con hổ, con trâu và người đi cày, Cáo mượn oai hùm, Rùa và thỏ

Truyện cười: là một lĩnh vực truyện kể dân gian rộng lớn, đa dạng, phức tạp bao gồm những hình thức được gọi bằng những danh từ khác nhau có tác dụng gây cười, lấy tiếng cười để khen chê và mua vui,giải trí

Ví dụ : Đẽo cày giữa đường, Làm theo vợ dặn, Sang cả mình con

Tục ngữ: là thể loại văn học dân gian nhằm đúc kết kinh nghiệm, tri thức của nhân dân dưới hình thức những câu nói ngắn gọn, súc tích, có nhịp điệu, dễ nhớ, dễ truyền. …

Ví dụ : Kiến tha lâu đầy tổKhoai ruộng lạ, mạ ruộng quen .

Câu đố: là thể loại văn học dân gian phản ánh sự vật hiện tượng theo lối nói chệch. Khi sáng tạo câu đố, người ta tìm đặc trưng và chức năng của từng vật cá biệt và sau đó phản ánh thông qua sự so sánh, hình tượng hóa.

Ví dụ : Mình bằng hạt đỗ ăn giỗ cả làng ( câu đố về con ruồi )Nhà xanh mà đóng khố xanh / Tra đỗ, trồng hành, thả lợn vào trong ( chiếc bánh chưng ) .

Ca dao: là thơ ca dân gian Việt Nam được truyền miệng dưới dạng những câu hát không theo một điệu nhất định, thường phổ biến theo thể thơ lục bát cho dễ nhớ, dễ thuộc.

Ví dụ :Trên trời có đám mây xanhỞ giữa mây trắng xung quanh mây vàngƯớc gì anh lấy được nàngĐể anh mua gạch Bát Tràng về xâyXây dọc, rồi lại xây ngangXây hồ bán nguyệt cho nàng rửa chân .

Vè: Vè là thể loại tự sự dân gian, có hình thức văn vần, giàu tính thời sự, phản ánh kịp thời các sự kiện xảy ra trong làng, trong nước, qua đó thể hiện thái độ khen chê của dân gian đối với các sự kiện đó.

• • Ví dụ:

Vè đánh bạc : Nghe vẻ nghe ve / nghe vè đánh bạc / đầu hôm xao xác / bạc tốt như tiên / đến khuya không tiền / bạc như chím cú / cái đầu sù sụ / con mắt trỏm lơ / hình đi phất phơ / như con chó đói / chân đi cà khói / dạo xóm dạo làng / quần rách nát long dong / lồng tay mà túm .Vè chửa hoang : Xem thử nó giống ai / cái đầu nó giống ông cai / cái sống lưng ông xã, cái vai ông trùm .

Truyện thơ: được sáng tác bằng chữ Nôm và phần lớn được viết theo thể lục bát- thể thơ quen thuộc nhất với quần chúng.

Ví dụ : Phạm Công Cúc Hoa ; Tống Trân Cúc Hoa ; Tiễn dặn tình nhân .

Chèo: là một loại hình nghệ thuật sân khấu cổ truyền Việt Nam. Chèo phát triển mạnh ở phía bắc Việt Nam.

Ví dụ: Thị Mầu lên chùa

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trên chuyên mục Văn học – Tài liệu của HoaTieu.vn.

Video liên quan