Chứng khoán phái sinh: Cần hiểu kỹ 5 điều này trước khi chơi

Chính thức đi vào hoạt động từ tháng 8/2017, đến nay thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam đã có sự phát triển nhanh chóng. Sau đây là tổng hợp các thông tin cơ bản về chứng khoán phái sinh mà nhà đầu tư cần nắm rõ trước khi tham gia đầu tư.

3. Ngày đáo hạn sàn chứng khoán phái sinh là ngày nào ?

1. Chứng khoán phái sinh là gì?

Tại khoản 9 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 định nghĩa :

Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.

Trong đó, gia tài cơ sở của sàn chứng khoán phái sinh là sàn chứng khoán, chỉ số sàn chứng khoán hoặc gia tài khác theo pháp luật của nhà nước được sử dụng làm cơ sở để xác lập giá trị sàn chứng khoán phái sinh ( theo khoản 10 Điều 4 Luật Chứng khoán ) .Hiểu một cách đơn thuần, sàn chứng khoán phái sinh là một hợp đồng kinh tế tài chính pháp luật quyền hạn, nghĩa vụ và trách nhiệm của những bên tham gia hợp đồng. Trong đó, giá thanh toán giao dịch sẽ được xác lập ở thời gian hiện tại, tuy nhiên thời gian thực thi sẽ ở một ngày đơn cử trong tương lai .Chứng khoán phái sinh có 1 số ít đặc thù điển hình nổi bật như :- Mỗi sàn chứng khoán phái sinh được xây dựng trên tối thiểu một gia tài cơ sở và có giá trị gắn liền với giá trị của phần gia tài đó .- Chứng khoán phái sinh không xác nhận quyền sở hữu với gia tài cơ sở mà chỉ là sự cam kết về quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm phát sinh trong tương lai giữa hai bên tham gia vào hợp đồng .- Chứng khoán phái sinh là công cụ gắn liền cùng đòn kích bẩy kinh tế tài chính. Do đó, sàn chứng khoán phái sinh mang đặc thù đa phần là góp vốn đầu tư vào sự dịch chuyển giá trị của gia tài chứ không phải là sự góp vốn đầu tư vào một loại gia tài thực tiễn .chung khoan phai sinhChứng khoán phái sinh là gì? (Ảnh minh họa)
 Chứng khoán phái sinh là gì ? ( Ảnh minh họa )

2. Có mấy loại sàn chứng khoán phái sinh ?

Căn cứ Điều 4 Luật Chứng khoán, sàn chứng khoán phái sinh gồm có những loại sau :

Hợp đồng quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn là loại sàn chứng khoán phái sinh xác nhận quyền của người mua và nghĩa vụ và trách nhiệm của người bán để triển khai một trong những thanh toán giao dịch :- Mua hoặc bán số lượng gia tài cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác lập tại thời gian trước hoặc vào ngày đã xác lập trong tương lai ;- Thanh toán chênh lệch giữa giá trị gia tài cơ sở đã được xác lập tại thời gian giao kết hợp đồng và giá trị gia tài cơ sở tại thời gian trước hoặc vào ngày đã xác lập trong tương lai .

Hợp đồng tương lai

Hợp đồng tương lai là loại sàn chứng khoán phái sinh niêm yết, xác nhận cam kết giữa những bên để thực thi một trong những thanh toán giao dịch dưới đây :- Mua hoặc bán số lượng gia tài cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác lập vào ngày đơn cử trong tương lai ;- Thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị gia tài cơ sở đã xác lập tại thời gian giao kết hợp đồng và giá trị gia tài cơ sở vào ngày đã xác lập trong tương lai .

Hợp đồng kỳ hạn

Hợp đồng kỳ hạn là loại sàn chứng khoán phái sinh thanh toán giao dịch theo thỏa thuận hợp tác, xác nhận cam kết giữa những bên về việc mua hoặc bán số lượng gia tài cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác lập vào ngày đã xác lập trong tương lai .Tại Nước Ta, từ tháng 8/2017 sàn chứng khoán phái sinh chính thức được được cho phép hoạt động giải trí và đưa vào thanh toán giao dịch với hình thức hợp đồng tương lai. 2 mẫu sản phẩm hợp đồng tương lai thông dụng nhất lúc bấy giờ là hợp đồng tương lai chỉ số VN30 và hợp đồng tương lai Trái phiếu nhà nước .

3. Ngày đáo hạn sàn chứng khoán phái sinh là ngày nào ?

Ngày đáo hạn sàn chứng khoán phái sinh ( tiếng Anh là Expiration date ) là ngày hiệu lực thực thi hiện hành sau cuối của những hợp đồng phái sinh ( Hợp đồng Tương lai hoặc Hợp đồng Quyền chọn ). Trước hoặc trong ngày này, nhà đầu tư phải quyết định hành động sẽ làm gì với vị thế của mình .Trước khi đáo hạn quyền chọn, người nắm giữ hợp đồng hoàn toàn có thể chọn thực thi quyền chọn, đóng vị thể ghi nhận lãi lỗ, hoặc để nguyên hợp đồng vô giá trị đáo hạn .Khác với kinh doanh thị trường chứng khoán cơ sở, mỗi hợp đồng tương lai trong sàn chứng khoán phái sinh đều có ngày đáo hạn đơn cử. Vào ngày đó, hợp đồng sẽ ngừng thanh toán giao dịch và quy đổi thành thanh toán giao dịch bằng tiền mặt .Lúc này, người mua hoàn toàn có thể mua thêm hoặc bán đi những hợp đồng này cho đến ngày thanh toán giao dịch sau cuối ( tương tự với ngày đáo hạn hợp đồng ). Đến ngày đáo hạn, hàng loạt những vị thế đang Open hợp đồng đáo hạn sẽ được xem là đóng vào cuối ngày. Toàn bộ lãi / lỗ sẽ được thanh toán giao dịch vào thông tin tài khoản nhà đầu tư vào hôm sau .Ngày đáo hạn hợp đồng tương lai được pháp luật là thứ Năm lần thứ 3 của tháng đáo hạn hợp đồng. Trong đó, những tháng đáo hạn lần lượt là tháng hiện tại, tháng tiếp nối và tháng sau cuối của hai quý gần nhất .chung khoan phai sinh la giChứng khoán phái sinh (Ảnh minh họa)
 

4. Phân biệt sàn chứng khoán phái sinh và sàn chứng khoán cơ sở

Chứng khoán cơ sở là sàn chứng khoán được sử dụng làm gia tài cơ sở của chứng quyền. Trong đó, khoản 6 Điều 4 Luật Chứng khoán pháp luật :

Chứng quyền có bảo vệ là loại sàn chứng khoán có gia tài bảo vệ do công ty sàn chứng khoán phát hành, được cho phép người chiếm hữu được quyền mua ( chứng quyền mua ) hoặc được quyền bán ( chứng quyền bán ) sàn chứng khoán cơ sở với tổ chức triển khai phát hành chứng quyền có bảo vệ đó theo mức giá đã được xác lập trước, tại một thời gian hoặc trước một thời gian đã được ấn định hoặc nhận khoản tiền chênh lệch giữa giá triển khai và giá sàn chứng khoán cơ sở tại thời gian thực thi .

Có thể phân biệt sàn chứng khoán phái sinh và sàn chứng khoán cơ sở qua những đặc thù sau :

Đặc điểm

Chứng khoán cơ sở

Chứng khoán phái sinh

Thị trường thanh toán giao dịch Thị trường giao ngay Thị trường Phái sinh, giao tương lai
Khối lượng phát hành / niêm yết Có số lượng giới hạn ( phụ thuộc vào vào tổ chức triển khai phát hành ) Không số lượng giới hạn
Bán khống sàn chứng khoán Bị cấm hoặc bị hạn chế tại 1 số ít thị trường Tham gia vị thế bán mà không cần có gia tài cơ sở

Số tiền cần để giao dịch

Bằng tổng giá trị sàn chứng khoán muốn mua. Đảm bảo có đủ tiền để mua tổng số sàn chứng khoán cần mua Một phần giá trị sàn chứng khoán phái sinh. Người mua / bán sử dụng ký quỹ, đặt cọc một phần giá trị gia tài nhằm mục đích bảo vệ nghĩa vụ và trách nhiệm giao dịch thanh toán trong tương lai
Thời điểm giao dịch thanh toán / chuyển giao sàn chứng khoán Ngay sau khi thanh toán giao dịch Một thời gian nhất định trong tương lai
Ngày thanh toán giao dịch tiên phong Ngày tiên phong sàn chứng khoán cơ sở được niêm yết trên sàn thanh toán giao dịch sàn chứng khoán. – Ngày tiên phong mã hợp đồng tương lai được niêm yết ; – Mã hợp đồng tương lai được tự động hóa niêm yết sau khi một mã cũ đáo hạn
Số mã thanh toán giao dịch Mỗi mã thanh toán giao dịch tương ứng với một loại CP / trái phiếu / chứng từ quỹ niêm yết Mỗi hợp đồng có nhiều mã thanh toán giao dịch, mỗi mã thanh toán giao dịch tương ứng với một tháng đáo hạn
Ngày thanh toán giao dịch ở đầu cuối Ngày trước khi sàn chứng khoán cơ sở hủy niêm yết ( tự nguyện hoặc bắt buộc ) – Ngày sau cuối mã hợp đồng tương lai có giá trị và được niêm yết – Sau ngày thanh toán giao dịch sau cuối của mã hợp đồng tương lai cũ, mã hợp đồng tương lai cũ được tự động hóa hủy niêm yết và thay thế sửa chữa bằng mã hợp đồng tương lai có thời gian đáo hạn mới.
Chu kỳ giao dịch thanh toán T + n : sau khi mua sàn chứng khoán, nhà đầu tư chỉ hoàn toàn có thể bán sàn chứng khoán đó sau n ngày thanh toán giao dịch Lãi / lỗ được xác lập hằng ngày. Để liên tục nắm giữ vị thế, bắt buộc phải đạt mức ký quỹ duy trì.
Hình thức giao dịch thanh toán Chuyển giao vật chất : bên bán có nghĩa vụ và trách nhiệm giao sàn chứng khoán để chuyển cho bên mua – Ít chuyển giao vật chất, nếu có thì chỉ diễn ra vào thời gian giao dịch thanh toán sau cuối. – Đa phần giao dịch thanh toán bằng tiền : chuyển giao giá trị chênh lệch.

 

5. Danh sách các công ty chứng khoán phái sinh

Hiện nay, những công ty sàn chứng khoán sau đủ điều kiện kèm theo kinh doanh thương mại sàn chứng khoán phái sinh trên đầu tư và chứng khoán, gồm có :- Công ty CP ( CTCP ) Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh ( HSC )- CTCP Chứng khoán TP HCM SSI ( SSI )- CTCP Chứng khoán VPS ( VPS )- CTCP Chứng khoán Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Nước Ta ( BSC )- CTCP Chứng khoán VNDIRECT ( VNDIRECT )- CTCP Chứng khoán Bản Việt ( VCSC )- CTCP Chứng khoán KIS Nước Ta ( KIS )- Công ty nghĩa vụ và trách nhiệm hữu hạn ( Trách Nhiệm Hữu Hạn ) Chứng khoán Yuanta Nước Ta ( YSVN )- CTCP Chứng khoán MB ( MBS )- Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Chứng khoán Ngân Hàng Á Châu ( ACBS )- CTCP Chứng khoán Ngân hàng Công thương Nước Ta ( Vietinbank Securities )- Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Chứng khoán Ngân hàng TMCP Ngoại thương Nước Ta ( VCBS )- CTCP Chứng khoán Rồng Việt ( VDSC )- CTCP Chứng khoán Tân Việt ( TVSI )- CTCP Chứng khoán FPT ( FPTS )

– CTCP Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV)

– Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Chứng khoán Mirae Asset Việt Nam ( MAS )Muốn tham gia vào đầu tư và chứng khoán phái sinh, những nhà đầu tư phải đến những công ty sàn chứng khoán trong list trên để thực thi mở thông tin tài khoản sàn chứng khoán phái sinh mới hoàn toàn có thể tham gia thanh toán giao dịch .Trên đây là những thông tin cơ bản về sàn chứng khoán phái sinh. Nếu có vướng mắc về nghành nghề dịch vụ kinh tế tài chính – ngân hàng nhà nước, bạn đọc vui mắt liên hệ 1900.6192 để được tương hỗ .