Từ Hán-Việt – Wikipedia tiếng Việt

Từ Hán Việt (詞漢越) là những từ và ngữ tố tiếng Việt bắt nguồn từ tiếng Hán và những từ tiếng Việt được người nói tiếng Việt tạo ra bằng cách ghép các từ và/hoặc ngữ tố tiếng Việt gốc Hán lại với nhau. Từ Hán Việt là một bộ phận không nhỏ của tiếng Việt, có vai trò quan trọng và không thể tách rời hay xóa bỏ khỏi tiếng Việt.

Với sự giao lưu trên nhiều bình diện văn hóa truyền thống, kinh tế tài chính và cuộc chiến tranh giữa những dân tộc bản địa ở Trung Quốc, Đông Á và Khu vực Đông Nam Á, chữ Hán được gia nhập và phổ cập thoáng rộng, không những trong khoanh vùng phạm vi người Hán mà được một số ít dân tộc bản địa lân bang đã đồng ý chữ Hán làm văn tự của chính họ, trong số đó có người Việt, người Triều Tiên, và người Nhật. Ba dân tộc bản địa trên nói ba thứ tiếng khác nhau mà cũng không thuộc họ ngôn từ với tiếng Hán nhưng đã mượn chữ Hán một cách quy mô .Đối với người Việt sau 1000 năm Bắc thuộc, văn hóa truyền thống Hán xâm nhập và chi phối hoạt động và sinh hoạt xã hội người Việt khá sâu đậm. Về mặt ngôn từ, tuy người Việt vẫn nói tiếng Việt nhưng tiếng Hán, nhất là trong những khoanh vùng phạm vi triết học, chính trị và kỹ thuật được người Việt vay mượn rất nhiều .

Trước thời Bắc thuộc[sửa|sửa mã nguồn]

Lúc này tạm thời chưa có chữ viết. Hoặc có thể đã có chữ viết nhưng bị người Hoa xóa sổ.

Thời Bắc thuộc[sửa|sửa mã nguồn]

Khi Giao Chỉ bị nhà Hán chinh phục thì tiếng Hán cũng theo chân quan lại nhà Hán sang Giao Chỉ. Từ đó, người Việt được tiếp xúc trực tiếp với tiếng Hán, trực tiếp vay mượn từ ngữ của tiếng Hán .

Sau thời Bắc thuộc[sửa|sửa mã nguồn]

Đầu thế kỷ X, Nước Ta trở thành một vương quốc độc lập. Mất đi sự hiện hữu trực tiếp của lớp người Hán thống trị, từ và âm Hán Việt từ đó bị cách ly khỏi dòng chính của tiếng Hán và đi theo một hướng riêng của tiếng Việt. Phần lớn kho từ vựng Hán Việt thời nay được định hóa thuộc quy trình tiến độ thứ hai này .Từ Hán Việt đã góp thêm phần làm đa dạng và phong phú vốn từ của tiếng Việt, phần thì bổ túc cho những từ ngữ không có trong tiếng Việt, ngoài những ngày càng tăng ngữ nghĩa thêm tinh xảo mặc dầu có sẵn những chữ thuần Việt song hành. Nhu cầu dùng từ Hán Việt càng tăng cao trong thế kỷ XX, khi người Việt dùng chữ Quốc ngữ ( chữ Latin ) mà không muốn mất đi vốn từ vựng chữ Hán đã dùng quen trước đó, mà cách dễ nhất là dùng chữ Quốc ngữ để phiên âm những từ được viết bằng chữ Hán. Ngày nay, khi muốn sử dụng một thuật ngữ mới, người ta đều có khuynh hướng dùng từ Hán Việt như : ” lập trình “, ” vi mạch “, ” cộng hòa “, ” Wiki hóa ” …Ngoài ra, còn có những từ gốc Hán được đảm nhiệm bằng con đường khẩu ngữ với phát âm của một phương ngữ nào đó của tiếng Hán tân tiến : ca la thầu, mì chính, quẩy, hủ tiếu, … Những từ này là từ mượn và thường không được xem là từ Hán Việt .

Phân loại từ và âm Hán Việt[sửa|sửa mã nguồn]

Ví dụ về các từ tiếng Hán vay mượn
Tiếng Hán
(thượng cổ > trung cổ)
Từ Hán Việt cổ Từ Hán Việt
mjɨjH mùi vị
pwonX vốn bản
ywek việc dịch
mawH mão
giày hài
kæH gả giá
bjuwX vợ phụ
gjweX cúi quỳ
lejX lạy lễ
pjop phép pháp
Từ được mượn bằng việc dịch trung gian từ tiếng gốc qua tiếng Trung
Từ gốc Pinyin Chữ Hán chính thể Hán Việt Đang dùng trong tiếng Việt hiện tại
Australia Ào dà lì yǎ

大利亞

Úc Đại Lợi Á Úc ( 澳 )
Austria Ào dì lì

地利

Áo Địa Lợi Áo ( 奧 )
Czechslovakia Jié kè sī luò fá kè

捷克斯洛伐克

Tiệp Khắc Tư Lạc Phạt Khắc Tiệp Khắc ( 捷克 )
France Fǎ lán xī

蘭西

Pháp Lan Tây Pháp ( 法 )
Italy Yì dà lì

大利

Ý Đại Lợi Ý ( 意 )
England Yīng gé lán

格蘭

Anh Cách Lan Anh ( 英 )
America Yà měi lì jiā

利加

Á Mỹ Lợi Gia Mỹ ( 美 )
(E)spaña Xī bān yá

西班牙

Tây Ban Nha Tây Ban Nha ( 西班牙 )
Club Jù lè bù

俱樂部

Câu lạc bộ Câu lạc bộ ( 俱樂部 )

Các nhà ngôn ngữ học Việt Nam thường chia từ và âm Hán Việt thành ba loại dựa theo thời điểm hình thành trong tiếng Việt là từ/âm Hán Việt cổ, từ/âm Hán Việttừ/âm Hán Việt Việt hoá. Cách phân loại này bắt nguồn từ cách phân loại từ Hán Việt của nhà ngôn ngữ học người Trung Quốc Vương Lực (王力).[1][2] Cách phân loại từ Hán Việt của Vương Lực được giới nghiên cứu ngôn ngữ biết đến lần đầu vào năm 1948 qua một bài viết dài 128 trang của Vương Lực có tiêu đề là “Hán Việt ngữ nghiên cứu” 漢越語研究 đăng trên “Lĩnh Nam học báo” (嶺南學報, tập san học thuật của Khoa Trung văn Đại học Lĩnh Nam, Hương Cảng) tập 9, kỳ 1. Trong bài viết này Vương Lực chia từ ngữ tiếng Việt thành hai loại dựa theo nguồn gốc của chúng là tiếng Việt (nguyên văn: 越語 Việt ngữ) và tiếng Hán Việt (漢越語 Hán Việt ngữ). Dựa theo thời điểm hình thành trong tiếng Việt Vương Lực chia tiếng Hán Việt thành ba loại là tiếng Hán Việt cổ (古漢越語 cổ Hán Việt ngữ), tiếng Hán Việt (漢越語 Hán Việt ngữ) và Hán ngữ Việt hoá (漢語越化). Cách phân loại của Vương Lực được hầu hết các nhà ngôn ngữ học Việt Nam tán thành và tiếp nhận, chỉ điều chỉnh lại tên gọi các loại. Tiếng Việt, một trong ba loại tiếng Việt, được đổi thành từ thuần Việt, tiếng Hán Việt cổ, tiếng Hán Việt (một trong ba loại tiếng Hán Việt) và Hán ngữ Việt hoá được đổi thành từ Hán Việt cổ, từ Hán Việt, từ Hán Việt Việt hoá.[1][2][3][4]

Cách đặt tên loại của Vương Lực có phần bất hài hòa và hợp lý khi trong tiếng Việt lại có một loại gọi là tiếng Việt, trong tiếng Hán Việt lại có một loại gọi là tiếng Hán Việt. Việc đổi tên tiếng Việt và tiếng Hán Việt thành từ thuần Việt và từ Hán Việt của những nhà ngôn ngữ học Nước Ta giữ nguyên sự bất hợp lý này. [ 1 ] [ 2 ] [ 5 ] [ 6 ]Vương Lực gọi những từ tiếng Việt có chung nguồn gốc với những ngôn từ thuộc ngữ chi Thái và ngữ tộc Môn – Khơ – me và những từ chưa rõ nguồn gốc là ” tiếng Việt ” ( tương ứng với khái niêm từ thuần Việt được giới ngôn ngữ học Nước Ta sử dụng ). Từ nào tiếng Việt vay mươn từ tiếng Thái nguyên thủy mà tiếng Thái nguyên thủy mượn từ tiếng Hán thì được tính là tiếng Hán Việt, không tính là tiếng Việt ( từ thuần Việt ). [ 7 ] [ 8 ] Cũng giống như ” tiếng Việt ” của Vương Lực ” từ thuần Việt ” dù được định nghĩa như thế nào cũng vẫn luôn được dùng để chỉ cả những từ tiếng Việt chưa rõ nguồn gốc. Tại Nước Ta tên gọi ” từ thuần Việt ” thường bị sử dụng tuỳ tiện, người ta hoàn toàn có thể gán cho bất kỳ từ tiếng Việt nào họ nghĩ rằng đó là từ đó là từ do người Việt tự nghĩ ra, không vay mượn từ bất kỳ ngôn từ nào là ” từ thuần Việt ” mà không hề dựa trên bất kể nghiên cứu và điều tra nào về từ nguyên của những từ được cho là ” thuần Việt ” ấy. Hầu hết những từ được người Việt gọi là từ thuần Việt là những từ chưa rõ nguồn gốc, trong những từ được gọi là ” từ thuần Việt ” luôn có cả những từ Hán Việt mà người ta không biết nó là từ Hán Việt. [ 5 ] [ 6 ] [ 9 ]Từ / âm Hán Việt cổ là những từ tiếng Hán được tiếng Việt thu nhận trước thời Đường trải qua tiếp xúc bằng lời nói. Hầu hết từ / âm Hán Việt cổ bắt nguồn từ tiếng Hán thời nhờ Hán. Phần lới quãng thời hạn từ cuối thời nhà Hán đến trước thời Đường Giao Chỉ trong thực trạng độc lập hoặc quan lại địa phương cát cứ, việc tiếp xúc với tiếng Hán bị giảm thiểu so với trước. Cho đến trước thời Đường, ngay cả khi nhà Hán sụp đổ đã lâu người Việt ở Giao Chỉ vẫn đọc chữ Hán bằng âm Hán Việt cổ bắt nguồn từ tiếng Hán thời nhà Hán. [ 10 ] [ 11 ] Một số ví dụ về từ Hán Việt cổ :

  • Tươi: âm Hán Việt cổ của chữ “鮮”, âm Hán Việt là “tiên”.[12].
  • Kim, ghim: âm Hán Việt cổ của chữ “針”, âm Hán Việt là “châm”.[13].
  • “Bố” trong “bố mẹ”: âm Hán Việt cổ của chữ “父”, âm Hán Việt là “phụ”.[14]
  • Xưa: âm Hán Việt cổ của chữ “初”, âm Hán Việt là “sơ”.[15]
  • “Cải” trong “dưa cải”: âm Hán Việt cổ của chữ “芥”, âm Hán Việt là “giới”.[16]
  • Búa: âm Hán Việt cổ của chữ “斧”, âm Hán Việt là “phủ”.[13]
  • Khéo: âm Hán Việt cổ của chữ “巧”, âm Hán Việt là “xảo”.[17]
  • Buồn: âm Hán Việt cổ của chữ “煩”, âm Hán Việt là “phiền”.[14]
  • “Cả” trong “giá cả”: âm Hán Việt cổ của chữ “價”, âm Hán Việt là “giá”.[17]
  • “Kén” trong “kén chọn”: âm Hán Việt cổ chữ “揀”, âm Hán Việt là “giản”.[18]
  • “Dua” trong “a dua”: âm Hán Việt cổ của chữ “諛”, âm Hán Việt là “du”.[13]
  • Chè: âm Hán Việt cổ của chữ “茶”, âm Hán Việt là “trà”.[19]
  • Mùi: âm Hán Việt cổ của chữ “味”, âm Hán Việt là “vị”.[19]
  • Thước: âm Hán Việt cổ của chữ “尺”, âm Hán Việt là “xích”.[20]
  • Keo: âm Hán Việt cổ của chữ “膠”, âm Hán Việt là “giao”.[21]
  • Đũa: âm Hán Việt cổ của chữ “箸”, âm Hán Việt là “trợ”.[22]

Từ / âm Hán Việt, một trong ba loại từ / âm Hán Việt, là những từ / âm tiếng Hán được tiếng Việt tiếp đón trong quy trình tiến độ từ thời nhà Đường cho đến đầu thế kỷ thứ mười khi Nước Ta trở thành một vương quốc độc lập, ví dụ như ” lịch sử vẻ vang ” 歷史, ” mái ấm gia đình ” 家庭, ” tự nhiên ” 自然, ” đức cao vọng trọng ” 德高望重, ” vân vân ” 云云. Từ / âm Hán Việt ( một trong ba loại từ / âm Hán Việt ) đa phần bắt nguồn từ tiếng Hán thời nhà Đường. Nhà Đường tăng nhanh việc dạy học và sử dụng tiếng Hán ở An Nam, nhu yếu người Việt không được đọc chữ Hán bằng âm Hán Việt cổ bắt nguồn từ tiếng Hán thời nhà Hán nữa mà phải đọc bằng tiếng Hán đương thời. Điều đó làm cho tiếng Việt lúc này có hai loại từ Hán Việt là từ Hán Việt cổ bắt nguồn từ tiếng Hán trước thời Đường và từ Hán Việt bắt nguồn từ tiếng Hán đương thời. Khi người Việt trọn vẹn chuyển sang đọc chữ Hán bằng âm Hán Việt, không đọc bằng âm Hán Việt cổ nữa, âm Hán Việt trở thành cách đọc tiêu chuẩn của chữ Hán, người Việt không còn nhận ra từ Hán Việt cổ là những từ bắt nguồn từ tiếng Hán, chúng được cho là tiếng Việt, chỉ có những từ vay mượn từ tiếng Hán thời nhà Đường mới là từ tiếng Hán. Vì âm Hán Việt ( một trong ba loại âm Hán Việt ) là một mạng lưới hệ thống hoàn hảo, về mặt kim chỉ nan mọi chữ Hán đều có âm Hán Việt và âm Hán Việt là cách đọc tiêu chuẩn của chữ Hán nên trong ba loại từ Hán Việt từ Hán Việt là loại từ Hán Việt người Việt dễ nhận ra nhất. [ 11 ] [ 23 ] [ 24 ]Từ / âm Hán Việt Việt hoá là những từ Hán Việt không rõ thời gian hình thành có quy luật đổi khác ngữ âm không trọn vẹn giống với từ Hán Việt cổ và từ Hán Việt ( một trong ba loại từ Hán Việt ). Trong ba loại từ Hán Việt từ Hán Việt Việt hoá là loại khó nghiên cứu và điều tra, khó phát hiện nhất. Rất khó phân biệt từ Hán Việt cổ và từ Hán Việt Việt hoá, việc tìm từ Hán Việt trong những từ tiếng Việt không phải là từ Hán Việt ( một trong ba loại từ Hán Việt ) đã khó, việc xác lập xem chúng là từ Hán Việt cổ hay Hán Việt Việt hoá lại còn khó hơn nữa. [ 1 ] [ 25 ] [ 26 ] Nhà ngôn ngữ học người Nước Ta Nguyễn Tài Cẩn cho rằng từ Hán Việt Việt hoá cũng bắt nguồn từ tiếng Hán thời Đường giống như từ Hán Việt ( một trong ba loại từ Hán Việt ), sau này vì ngữ âm của chúng đổi khác khác nhau mà phân hoá thành hai loại từ Hán Việt. [ 27 ] Một số ví dụ về từ Hán Việt Việt hóa :

  • Gương: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “鏡”, âm Hán Việt là “kính”.[28]
  • Về: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “回”, âm Hán Việt là “hồi”.[29]
  • “Goá” trong “goá bụa”: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “寡”, âm Hán Việt là “quả”.[28]
  • “Vẹn” trong “trọn vẹn”: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “完”, âm Hán Việt là “hoàn”.[29]
  • “Cầu” trong “cầu đường”: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “橋”, âm Hán Việt là “kiều”.[30]
  • Vợ: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “婦”, âm Hán Việt là “phụ”.[31]
  • Giường: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “床”, âm Hán Việt là “sàng”.[32]
  • “Sức” trong “sức lực”: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “力”, âm Hán Việt là “lực”.[32]
  • “Đền” trong “đền thờ”: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “殿”, âm Hán Việt là “điện”.[30]
  • Cướp: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “劫”, âm Hán Việt là “kiếp”.[33]
  • “Giống” trong “hạt giống”, “giống loài”: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “種”, âm Hán Việt là “chủng” (chữ “種” có hai âm Hán Việt là “chủng” và “chúng”, khi “種” có nghĩa là “giống” thì đọc là “chủng”).[32]
  • Trồng, giồng: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “種”, âm Hán Việt là “chúng” (chữ “種” có hai âm Hán Việt là “chủng” và “chúng”, khi “種” có nghĩa là “trồng” thì đọc là “chúng”).[34]
  • Thuê: âm Hán Việt Việt hoá của chữ “稅”, âm Hán Việt là “thuế”.[34]

Mặc dù có thời gian hình thành khác nhau tuy nhiên từ Hán Việt cổ và từ Hán Việt Việt hoá đều hoà nhập rất sâu vào trong tiếng Việt, rất khó phát hiện ra chúng là từ Hán Việt, hầu hết người Việt coi từ Hán Việt cổ và từ Hán Việt Việt hóa là từ thuần Việt, không phải từ Hán Việt. Từ Hán Việt cổ và từ Hán Việt Việt hoá là những từ ngữ thường dùng hằng ngày, nằm trong lớp từ vựng cơ bản của tiếng Việt. Khi trò chuyện về những chủ đề không mang tính học thuật người Việt hoàn toàn có thể nói với nhau mà chỉ cần dùng rất ít, thậm chí còn không cần dùng bất kể từ Hán Việt ( một trong ba loại từ Hán Việt ) nào nhưng từ Hán Việt cổ và Hán Việt Việt hoá thì không hề thiếu được. Người Việt không xem từ Hán Việt cổ và Hán Việt Việt hoá là tiếng Hán mà cho chúng là tiếng Việt, vì thế sau khi chữ Nôm sinh ra nhiều từ Hán Việt cổ và Hán ngữ Việt hoá không được người Việt ghi bằng chữ Hán gốc mà ghi bằng chữ Nôm. [ 35 ]Xét về tỷ suất Open của ba loại từ Hán Việt trong những lời nói thường ngày của người Việt, từ Hán Việt, loại dễ phát hiện nhất lại chiếm tỷ suất thấp nhất, hai loại khó phát hiện nhất là từ Hán Việt cổ và Hán Việt Việt hoá lại chiếm tỷ suất cao nhất. Cũng vì chỉ có từ Hán Việt, một trong ba loại từ Hán Việt, được coi là từ Hán Việt, còn từ Hán Việt cổ và Hán Việt Việt hoá được coi là từ thuần Việt nên khi tính tỷ suất từ Hán Việt trong tiếng Việt người ta thấy trong những lời nói thường ngày từ Hán Việt chiếm tỷ suất rất thấp. [ 5 ] [ 6 ] [ 35 ]

Từ Hán Việt đồng âm[sửa|sửa mã nguồn]

Tiếng Việt có nhiều từ đồng âm khác nghĩa, bộ phận từ Hán Việt trong tiếng Việt cũng không phải là ngoại lệ. Hiện tượng đồng âm trong từ Hán Việt khá phổ cập vì ngay trong tiếng Hán đã có nhiều chữ đồng âm. Ví dụ :

  • Chữ “phi” 飛 có nghĩa là “bay” đồng âm với chữ “phi” 非 có nghĩa là “không, không phải”.
  • Chữ “lưu” 流 có nghĩa “trôi chảy” (trong từ 流程 lưu trình), chữ “lưu” 留 có nghĩa “ở lại” (trong từ 留學生 lưu học sinh).

Tuy nhiên, có 1 số ít chữ trong tiếng Hán là đồng âm nhưng lại có âm Hán Việt khác nhau. ” Đồng âm ” ở đây hoàn toàn có thể là đồng âm từ thời gian chúng được tiếng Việt vay mượn cho đến hiện tại hoặc hiện tại thì đồng âm nhưng ở thời gian được tiếng Việt vay mượn thì chúng lại khác âm hoặc ở thời gian được tiếng Việt vay mượn thì đồng âm nhưng nay lại khác âm, đồng âm trong toàn bộ những phương ngữ của tiếng Hán hoặc chỉ đồng âm trong 1 số ít phương ngữ của tiếng Hán, còn những phương ngữ khác thì không. Ví dụ như chữ ” ngư ” 魚 có nghĩa ” con cá ” và chữ ” dư ” 餘 có nghĩa là ” thừa ” trong tiếng phổ thông Trung Quốc là hai chữ đồng âm, chúng cùng được đọc là ” yú ” ( âm đọc được ghi bằng bính âm ) .

Từ Hán Việt có ý nghĩa khác so với trong tiếng Hán[sửa|sửa mã nguồn]

Có 1 số ít từ Hán Việt mang ý nghĩa so với người Việt khác với tiếng Hán chính thống. Ví dụ như ngày này trong tiếng Trung Quốc từ ” bác sĩ ” ( chữ Hán : 博士 ) thường dùng để chỉ học vị ” tiến sỹ “, còn bác sĩ được gọi là ” y sinh ” ( Hán văn phồn thể : 醫生, Hán văn giản thể : 医生 ) hoặc ” đại phu ” ( Hán văn : 大夫, thường dùng trong khẩu ngữ ) .Bên cạnh đó. còn sống sót vài trường hợp thiếu đồng điệu trong phiên âm Hán Việt, như những trường hợp một chữ Hán có 1 âm Quan thoại nhưng hoàn toàn có thể có 2 âm Hán Việt khác nhau được ghi chú trong cùng một từ / tự điển, ví dụ từ 使, bính âm quan thoại đọc là shǐ, phiên âm Hán Việt có lúc đọc là ” sứ ” ( 大使館 – đại sứ quán ), có lúc đọc ” sử ” ( 使用 – sử dụng ), còn có nhiều trường hợp mỗi sách ghi một âm Hán Việt khác nhau ( xem bài phiên âm Hán Việt ) .

Từ Hán Việt trong mối đối sánh tương quan của tiếng Việt, tiếng Hán, và những ngôn từ có vay mượn tiếng Hán khác[sửa|sửa mã nguồn]

Không chỉ Nước Ta, những nước lân cận vương quốc Trung Quốc cũng chịu nhiều tác động ảnh hưởng và giao lưu với ngôn từ Trung Quốc, hoàn toàn có thể kể đến như Nước Hàn hay Nhật Bản. Hình dung sự tiến hóa của những giống linh trưởng từ một nguồn cội chung đến khi có sự độc lạ đáng kể như thời nay để thấy ngôn từ dù có xuất phát từ chung một gốc gác cũng luôn hoạt động và tăng trưởng không ngừng, đến nỗi diện mạo đã có nhiều đổi khác. Nhiều từ ngữ đích thực có nguồn gốc Hán Việt nhưng thực ra, sự phát sinh, sống sót và sử dụng đã thoát li độc lập với Hán ngữ .Trong mối quan hệ hai chiều giữa tiếng Hán và tiếng Việt, xuất phát từ cùng một gốc nhưng yếu tố ngôn từ đó, hoặc là đã biến hóa trong tiếng Việt nhưng còn được bảo lưu trong tiếng Hán ( Ví dụ số 1 ) hoặc là vẫn được bảo lưu trong tiếng Việt nhưng đã biến hóa trong tiếng Hán, hoặc là đã biến hóa trong cả hai ngôn từ khác với gốc khởi đầu ( ví dụ số 3 ) .Ví dụ số 1, từ Hán Việt mang sắc thái nghĩa mới, ví dụ 困難 phiên âm Hán Việt ” khốn nạn ” khác nghĩa trọn vẹn với nghĩa tân tiến trong tiếng Trung – khó khăn vất vả, ngoài những không còn nghĩa khác. Thực tế là từ 困難 khi mới gia nhập vào tiếng Việt vẫn mang sắc thái nghĩa ” khó khăn vất vả ” như trong tiếng Hán văn minh thời nay, ví dụ điển hình Tác phẩm Les Misérables bản dịch tiên phong tại Nước Ta, xuất bản năm 1926 vẫn còn được dịch là ” Những kẻ khốn nạn ” ,

Ví dụ số 2, tiếng Việt dùng từ gốc Hán cũ tạo từ mới mà bản thân tiếng Hán không có, ví dụ từ “Dân số” Hán tự là 民數 dùng chỉ số lượng người dân, nhưng tiếng Hán không có từ này, để chỉ khái niệm tương đương, dùng 人數 (phiên âm Hán Việt “nhân số” – tiếng Việt không dùng hoặc 人口 (phiên âm Hán Việt “nhân khẩu” – tiếng Việt cũng có dùng).

Ví dụ số 3, tiếng Việt và tiếng Hán dùng những từ vốn có khác nhau để chỉ cùng khái niệm mới Open. Ví dụ để biểu khái niệm ” một tổng hợp những yếu tố tự nhiên và xã hội bao quanh bên ngoài của một mạng lưới hệ thống hoặc một thành viên, sự vật nào đó “, tiếng việt dùng từ ” môi trường tự nhiên ” ( 媒場 – tiếng Hán không dùng từ này ) tiếng Hán dùng từ 環境 ( phiên âm Hán Việt là thực trạng ) .Trong mỗi quan hệ đa chiều giữa những ngôn từ cùng vay mượn tiếng Hán bộc lộ sự giao thoa, vay mượn của những yếu tố có nguồn gốc Hán ngữ, qua lại ở những ngôn từ khác trải qua tiếng Hán, hoặc trực tiếp với nhau không trải qua tiếng Hán. Chẳng hạn, tiếng Nhật, tiếng Hàn cũng có sự phát minh sáng tạo trên nền Hán ngữ ở những góc nhìn như tiếng Việt nêu trên, rồi nhập ngược lại tiếng Hán, hoặc nhập sang ngôn từ khác. Ví dụ, người Nhật dùng từ 茶 và từ 道 phát minh sáng tạo ra khái niệm 茶道 ( 茶の湯 trà đạo ) để biểu lộ lề lối, văn hóa truyền thống chiêm ngưỡng và thưởng thức trà, sau đó gia nhập ngược trở lại tiếng Hán, tiếng Việt lại liên tục vay mượn. Như vậy, từ này hình thức là một từ Hán Việt, nhưng thực ra lại có nguồn gốc Nhật Bản. Từ Thiếu tá – 少佐 có ý nghĩa tương tự trong tiếng Nhật, nhưng bản thân tiếng Hán không có, mà dùng từ 少校 ( phiên âm Hán Việt ” Thiếu hiệu “, cả tiếng Việt và tiếng Nhật không dùng từ này để chỉ ý nghĩa tương tự như ). Tiếng Hàn dùng chữ 기사 ( Hán tự 技師 – phiên âm Hán Việt là kỹ sư ) cùng chỉ khái niệm tương tự ” kỹ sư ” trong tiếng Việt, trong khi tiếng Hán không dùng từ này mà dùng từ 工程師. [ 36 ]

Thành ngữ Hán Việt[sửa|sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]