Thành phố Hồ Chí Minh đô thị hiện đại giàu bản sắc – Tạp chí Kiến Trúc

Hiện nay, TP Hồ Chí Minh và Thủ đô TP. Hà Nội là hai đô thị loại đặc biệt quan trọng của Nước Ta. TP TP HCM là đô thị lớn và đông dân nhất ( khoảng chừng 10 triệu người, trong đó nội thị khoảng chừng 7,0 – 7,5 triệu người ), đồng thời cũng là TT kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống, giáo dục quan trọng của Nước Ta và khu vực .

Trong gần 40 năm qua, Thành phố đã có nhiều thay đổi. Không gian đô thị được mở rộng, vươn cao hơn. Diện mạo kiến trúc cảnh quan đô thị có nhiều khởi sắc, kết cấu hạ tầng kĩ thuật đô thị đang từng bước được đầu tư, hoàn chỉnh. Đặc biệt, Thành phố đã xuất hiện nhiều công trình điểm nhấn có giá trị được đầu tư xây dựng, góp phần tạo nên hình ảnh của một thành phố hiện đại, có đặc tính riêng…

Tuy nhiên, với vai trò là một TT kinh tế tài chính lớn – Trung tâm Vùng TP Hồ Chí Minh, một đầu mối giao lưu quan trọng, trong quy trình tăng trưởng TP Hồ Chí Minh cũng giống như Thủ đô TP. Hà Nội và nhiều đô thị lớn trên quốc tế đang phải đương đầu trước sức ép về qui mô dân số, lao động, việc làm, nhà tại, dịch vụ hạ tầng đô thị, chất lượng thiên nhiên và môi trường suy giảm, di sản kiến trúc đô thị có rủi ro tiềm ẩn bị xâm hại, xuống cấp trầm trọng … Bên cạnh đó, nhiều nhà nghiên cứu cũng cho rằng thử thách đặt ra không riêng gì đơn thuần là ở đầu thế kỉ 21 này quốc tế có tới 900 triệu dân chịu ảnh hưởng tác động trực tiếp của sự sống sót tốt hay không tốt của gần 160 đô thị lớn và 24 siêu đô thị, mà còn ở chỗ đô thị ( nhất là đô thị lớn ) phải gánh thêm nhiều tính năng tổng hợp, đa ngành trong mối link mạng vương quốc, khu vực và quốc tế … Đặc biệt, TP TP HCM cũng đang phải đương đầu với những xu thế mang tính toàn thế giới như cạnh tranh đối đầu đô thị và tác động ảnh hưởng của biến hóa khí hậu ( BĐKH ), nước biển dâng ( NBD ) … Vậy, trong tương lai TP TP HCM sẽ tăng trưởng như thế nào trước những thử thách đó ?
Thiển nghĩ, liệu TP Hồ Chí Minh có tham vọng trở thành thành phố quan trọng có tính cạnh tranh đối đầu cao trong mạng lưới đô thị toàn thế giới – hay kiến thiết xây dựng lại thương hiệu Hòn ngọc Viễn Đông, nhưng ở một diện mạo mới, một tầm cao mới ? ( Đây không phải tư duy hoài cổ vì mỗi thương hiệu ở từng tiến trình có những giá trị nhất định của nó ). Trên trong thực tiễn, vai trò, vị thế, nguồn lực tiềm năng của TP Hồ Chí Minh đủ cơ sở để thành phố vươn lên xứng tầm là một đô thị Quốc tế. Để đạt được tiềm năng này, trước hết TP TP HCM cần có một tầm nhìn mang tính kế hoạch trong tái cấu trúc quy mô tăng trưởng kinh tế tài chính, cũng như cần có một sáng tạo độc đáo cải tiến vượt bậc trong qui hoạch tổ chức triển khai khoảng trống. Trên cơ sở khai thác tích cực những lợi thế về vị trí, vai trò, vị thế trong mối quan hệ vùng, những đặc thù điển hình nổi bật về điều kiện kèm theo tự nhiên, những điều kiện kèm theo về hạ tầng kinh tế tài chính, kĩ thuật, xã hội, lịch sử vẻ vang văn hóa truyền thống, lối sống, chính sách chủ trương và nguồn nhân lực của một thành phố trẻ, năng động … Đó cũng là việc khai thác có hiệu suất cao những lợi thế về đầu mối giao lưu quốc tế với những cửa ngõ đường hàng không, đường thủy, dịch vụ, công nghệ tiên tiến, thương mại, kinh tế tài chính, ngân hàng nhà nước, giáo dục, đào tạo và giảng dạy ; những lợi thế so sánh và cạnh tranh đối đầu Quốc gia, khu vực Khu vực Đông Nam Á và Quốc tế trong toàn cảnh kinh tế thị trường, hội nhập và toàn thế giới hóa … Điều này cũng tương thích với Nghị quyết số 20 – NQ / TW, ngày 18/11/2002 của Bộ Chính trị là : Xây dựng TP TP HCM từng bước trở thành một TT Công nghệ, dịch vụ, khoa học và công nghiệp của khu vực Khu vực Đông Nam Á, xứng danh với thành phố mang tên Bác Hồ. Theo đó, TP Hồ Chí Minh sẽ hướng tới một đô thị tầm cỡ Quốc tế, với thương hiệu Hòn ngọc Viễn Đông mới, là một đô thị cực lớn, đô thị đặc biệt quan trọng, có vai trò, vị thế quan trọng trong Vùng TP TP HCM và trong mạng lưới đô thị Quốc gia và Quốc tế .
Mô hình tăng trưởng TP TP HCM phải dựa trên những lợi thế, nguồn lực tự thân và sự tác động ảnh hưởng của cấu trúc khoảng trống vùng TP Hồ Chí Minh và những mối quan hệ vương quốc, quốc tế có tương quan. Theo đó, TP TP HCM được tăng trưởng theo quy mô đa TT dựa trên cơ sở tăng trưởng mạng lưới hệ thống khung giao thông vận tải vận tải đường bộ vùng và giao thông vận tải công cộng, bảo vệ việc liên kết những tỉnh, thành phố, những vùng tính năng, những TT động lực chính trong vùng và phụ cận, bảo vệ việc đi lại thuận tiện, bảo đảm an toàn, văn minh cho người dân trong thành phố và vùng phụ cận. Với tư cách là đô thị TT vùng, cấu trúc khoảng trống TP TP HCM được lấy cảm hứng từ việc khai thác tốt lợi thế điều kiện kèm theo tự nhiên với yếu tố mặt nước ( sông, kênh, rạch, biển ) làm điểm tựa, hướng tới cấu trúc Thành phố Sông – Nước. Trong đó lấy sông TP HCM, sông Nhà Bè làm trục khoảng trống mặt nước chính. Đây là Trục khoảng trống đặc trưng sông nước / kênh rạch, gắn TT thành phố cũ, TT thành phố mới ( khu vực Thủ Thiêm ) với những TT khu vực ( những Q. ) và những khu vực cảnh sắc sinh thái xanh ( Quận Thủ Đức, Thủ Thiêm, Cần Giờ … ) và Trục khoảng trống hướng biển ( trục hiên chạy Đông – Tây ) gắn những cửa ngõ giao lưu quốc tế về đường đi bộ, đường hàng không và đường thủy .

Không gian TP HCM được phân thành các vùng kiểm soát phát triển chính, đảm bảo đủ quĩ đất để phát triển các chức năng của đô thị và chức năng trung tâm vùng, bao gồm:
1. Vùng phát triển đô thị (trong đó gồm khu nội thành cũ, khu nội thành phát triển, các khu đô thị mới…);
2. Vùng phát triển công nghiệp -TTCN;
3. Vùng sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng, vùng nông nghiệp, vùng bảo tồn thiên nhiên, vùng hạn chế hoặc cấm phát triển do ảnh hưởng của BĐKH, NBD…

Các vùng tăng trưởng này được liên kết với nhau trải qua hệ khung giao thông vận tải chính, những trục khoảng trống đặc trưng sông nước ( kênh rạch ) và trục khoảng trống hướng biển … Với TT tổng hợp tại khu vực nội thành của thành phố cũ và những TT cấp vùng, cấp thành phố tại bốn hướng tăng trưởng, trong đó hai hướng chính là : Hướng Đông và hướng Nam ra biển và hai hướng phụ là : Hướng Tây – Bắc và hướng Tây – Tây Nam ; không tăng trưởng đô thị vùng bảo tồn khắt khe và vùng phục hồi sinh thái thuộc khu bảo tồn vạn vật thiên nhiên rừng ngập mặn Cần Giờ ( trong Khu dự trữ sinh quyển Cần Giờ ), những khu rừng đặc dụng, phòng hộ trên địa phận những huyện Bình Chánh và Củ Chi và Phát triển đô thị gắn với tiềm năng bảo vệ quốc phòng, bảo mật an ninh .
Với vai trò là đầu mối giao thông vận tải quan trọng của vùng đô thị lớn, mạng lưới giao thông vận tải TP TP HCM được quy hoạch theo hướng link mạng trải qua những khu công trình đầu mối giao thông vận tải liên vùng, bảo vệ liên kết những khu vực tăng trưởng đô thị mới, những đô thị vệ tinh, những khu công nghiệp, du lịch, những vùng cảnh sắc sinh thái xanh … Như vậy, những tỉnh trong vùng TP Hồ Chí Minh sẽ được kết nối để tương hỗ tăng trưởng đồng điệu, khai thác tốt nhất thế mạnh kinh tế tài chính – xã hội tổng hợp của toàn vùng. Hệ thống mạng lưới đường hướng tâm ( quốc lộ, tỉnh lộ và đường cao tốc ) ; đường vành đai ( vành đai 3, vành đai 4 ) ; mạng lưới hệ thống đường tàu vương quốc, đường tàu đô thị ; mạng lưới giao thông vận tải đường thủy, mạng lưới hệ thống cảng ( đường sông, đường thủy ) ; mạng lưới hệ thống cảng hàng không quốc tế ( trường bay sân bay Tân Sơn Nhất, Long Thành ) sẽ được góp vốn đầu tư tăng cấp, tăng trưởng mới .

Trong quá trình phát triển, TP HCMcũng như nhiều đô thị khác của Việt Nam đang đứng trước những thách thức rất lớn giữa bảo tồn và phát triển, giữa kiến trúc di sản với kiến trúc đương đại. Mặc dù kiến trúc đương đại đang là xu hướng tất yếu của các đô thị lớn, nhưng tại Việt Nam trường phái, ngôn ngữ kiến trúc của xu hướng này vẫn chưa thật định hình, vẫn chứa đựng nhiều yếu tố sao chép, nhập khẩu. Nền kiến trúc đương đại nếu không có chiến lược phát triển đúng thì nhiều đô thị khác của Việt Nam không chỉ đứng trước nguy cơ bị “quốc tế hóa” mà còn đứng trước những thách thức giữa bảo tồn và phát triển, giữa dân tộc và hiện đại, giữa truyền thống và sự mai một, giữa sáng tạo và cóp nhặt… Bởi thế, trong định hướng qui hoạch kiến trúc cảnh quan TP HCM cần xác định, đề cao các yếu tố đặc thù thể hiện tính hiện đại, dân tộc, tạo sự khác biệt với các đô thị khác của Việt Nam trên cơ sở khai thác hiệu quả các đặc điểm tự nhiên, yếu tố lịch sử văn hóa, tinh hoa kiến trúc truyền thống có giá trị của thành phố, kết hợp hài hòa có chọn lọc với tinh hoa kiến trúc đương đại… Theo đó, cần làm rõ định hướng phát triển kiến trúc, cảnh quan các khu đô thị mới, các khu vực chỉnh trang trong khu đô thị cũ, các khu chức năng quan trọng, nhất là khu trung tâm hiện hữu gắn với việc bảo tồn quĩ di sản đô thị có giá trị… Trong các khu vực đô thị mới, kiến trúc công trình được định hướng phát triển theo xu hướng kiến trúc hiện đại phù hợp với khí hậu nhiệt đới, kiến trúc xanh, tiết kiệm năng lượng, hài hòa với thiên nhiên nhằm bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng không gian sống của người dân đô thị. Trong tổng thể chung, nhất là khu vực trung tâm TP HCM cần có qui hoạch các công trình điểm nhấn. Các công trình này phải vừa có vị trí đắc địa lại vừa phải có kiến trúc độc đáo, ấn tượng.

Ngày nay, xu thế cạnh tranh đối đầu toàn thế giới đã và đang chuyển từ cạnh tranh đối đầu giữa những nước sang cạnh tranh đối đầu giữa những khu vực hoặc giữa những thành phố trong quy trình hội nhập kinh tế tài chính quốc tế, một vùng sẽ tạo thành một đơn vị chức năng kinh tế tài chính link trực tiếp với những đơn vị chức năng khác trong nước và những nước khác để tạo thành mạng lưới mang tính toàn thế giới. TP Hồ Chí Minh là đô thị cực lớn đóng vai trò là động lực chủ yếu có tính cạnh tranh đối đầu cao nằm trong vùng đô thị lớn năng động phía Nam Nước Ta, có vị thế, vai trò quan trọng, có nhiều thời cơ phát triển-xứng đáng là một trong những đô thị quan trọng trong mạng lưới đô thị vương quốc và quốc tế, tân tiến, giàu truyền thống .

Tài liệu tham khảo:
– Qui hoạch xây dựng VùngTP HCM (VIUP);
– Điều chỉnh Quy hoạch chung TP HCM (UPI/HIDS);
– Những chiến lược của các vùng đô thị lớn – Thách thức quyền lực và qui hoạch (Gilles ANTIER);
– WebSite TP HCM.

TS.KTS Trương Văn Quảng

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Tin Tức