Văn hóa dùng đũa của người Việt Nam và những điều bạn chưa biết
Nội Dung Chính
Đi tìm nguồn gốc thời xưa của đôi đũa
Đũa là một cặp thanh bằng nhau, có chiều dài khoảng 20-25cm, được các nước Đông Á sử dụng làm dụng cụ ăn uống.
Các nhà sử học Tây phương nói rằng đũa thuộc văn minh Trung Hoa, văn minh đũa hay còn gọi là civilisation des baguettes. Có giả thuyết cho rằng đũa được cho rằng ra đời cách đây 4.000 – 5.000 năm trước, trong triều đại nhà Thương (năm 1.600 – 1.046 TCN), đôi đũa đầu tiên bằng kim loại được tìm thấy tại điểm khảo cổ Ân Khư. Vị vua cuối cùng của triều đại nhà Thương là Trụ Vương đã sử dụng đũa ngà.
Đôi đũa đã Open từ hàng nghìn năm trước. Ảnh : Guide Francophone Au VietNam
Một số nhà điều tra và nghiên cứu khác lại cho rằng đũa được sinh ra dưới nền văn minh lúa nước ( cách đây khoảng chừng 10.000 năm ). Khi xưa, tổ tiên người Nước Trung Hoa đến từ phía Tây lưu vực sông Hoàng Hà và sống đa phần với nền văn minh nông nghiệp khô, tức là ăn bốc bằng tay mà không dùng đũa. Khi khởi đầu kéo quân về thôn tính vùng đất phương Nam – vùng Khu vực Đông Nam Á – họ mới mở màn có nền văn minh lúa nước. Nền văn minh này sử dụng thức ăn chính là hạt gạo nhỏ, ngắn và thường dính với nhau, lúc này việc dùng đũa trở nên hiệu suất cao khi ăn .
Một giải thuyết khác cho rằng đũa được sinh ra dưới nền văn minh lúa nước. Ảnh : Lược sử tộc Việt
Trong văn hóa Việt có một câu chuyện dân gian chứng minh cho sự ra đời rất sớm của đôi đũa, đó là sự tích Trầu Cau. Câu chuyện ra đời trước cả thời nhà Tần và trước thời 1.000 năm Bắc thuộc. Tương truyền, thời vua Hùng Vương, có 2 anh em tên là Tân và Lang rất yêu thương, đùm bọc nhau. Họ theo học một đạo sĩ họ Lưu và người này có cô con gái cùng tuổi với 2 anh em. Trong một lần dọn cơm, cô chỉ dọn một đôi đũa để thử lòng hai anh em xem ai sẽ nhường trước. Người anh là Tân nhất mực nhường em nên cô gái đã đem lòng quý mến và sau đó 2 người yêu nhau, kết duyên vợ chồng. Từ ngày có vợ, người em cảm thấy anh không quan tâm mình như trước, buồn bã và bỏ đi đến một con suối gục khóc và hóa đá. Người anh đi tìm em cũng chết bên bờ suối đó và hóa thành câu cau bên cạnh tảng đá. Người vợ đi tìm chồng rồi cũng buồn và hóa câu trầu leo vấn vít lên cây cau. Từ câu chuyện này có thể thấy đôi đũa đã xuất hiện lâu đời ở Việt Nam.
Có người cho rằng động tác dùng đũa gắp thức ăn ở Việt Nam phỏng theo con chim dùng mỏ để nhặt hạt. Những hình tượng như chim hồng, chim hạc ở Việt Nam đều là loài có mỏ dài, sử dụng mỏ để mổ thức ăn .
Xuất hiện trong sự tích Trầu Cau của Việt Nam đôi đũa được cho là đã Open từ rất lâu trên dải đất hình chữ S. Ảnh : justkids.com.vn
Có nhiều câu chuyện khác sinh ra lý giải về nguồn gốc của đôi đũa. Trong đó, có giả thuyết cho rằng ở thời đại trước, khi dân số ngày càng gia tăng, lương thực trở nên khan hiếm, con người dùng cách chia thức ăn ra thành từng miếng nhỏ để nấu được nhiều bữa, tiết kiệm hơn. Và đôi đũa ra đời để có thể chia, gắp thức ăn thành nhiều mẩu bé.
Đôi đũa sinh ra là để hoàn toàn có thể chia, gắp thức ăn thành nhiều mẩu bé. Ảnh : Báo người lao động
Một số loại đũa thông dụng ở Việt Nam
Mỗi vùng miền ở Việt Nam đều có nét văn hóa truyền thống khác nhau nhưng điểm chung là đều sử dụng đũa. Ở miền Bắc có những lũy tre làng bao trùm nên người dân dùng thanh tre già để gọt đũa, miền Nam lại hầu hết là những tán dừa nên sử dụng đũa dừa. Tuy nhiên, thông dụng nhất vẫn là đũa tre, đũa gỗ. Xưa người nông dân tự vót đũa thành thanh vuông, một đầu được vót tròn để dễ gắp thức ăn. Chính cho nên vì thế có câu ca dao về việc vót đũa trong dân gian :
“ Đời cha cho chí đời con ,
Muốn vót cho tròn thì hãy đẽo vuông ”
Ở Việt Nam, thông dụng nhất vẫn là đũa tre, đũa gỗ. Ảnh : Đũa Tre
Hiện nay để cung ứng nhu yếu cho người dùng, ở Việt Nam có phong phú những loại đũa hơn như đũa nhựa, đũa inox, đũa nhôm ..
Đũa nhựa cũng là dạng đũa phổ cập trong đời sống. Ảnh : Tin mới 247
Cũng chỉ có ở Việt Nam mới có đũa để xới cơm từ nồi ra bát, đó là dạng đũa cả lớn, dẹt và làm từ tre hoặc gỗ. Trước khi xới cơm, muốn cơm không dính cần nhúng đũa cả vào nước; sau khi xới cơm dùng chiếc đũa nọ gạt cơm ra khỏi chiếc kia để đũa sạch cơm. Đây là cách sinh hoạt xưa kia ở các vùng nông thôn Việt Nam và hiện nay gần như không còn.
Thời xưa, đũa cả ở Việt Nam dùng để xới cơm từ nồi. Ảnh : Nhà hàng 1946
Quy tắc dùng đũa của người Việt
Trong mái ấm gia đình Việt, việc dạy những thành viên sử dụng đũa là việc quan trọng, biểu lộ một phần về trình độ giáo dục. Khi cầm đũa, chỉ sử dụng 3 đầu ngón tay : ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa. Ngón áp út đặt dưới mặt đũa, ngón cái và ngón trỏ cố định và thắt chặt đũa, để lại phần cuối đũa thừa khoảng chừng 1 phân .
Cách dùng đũa chuẩn. Ảnh : Facebook
Trước khi cầm đũa phải so đũa, tức là xếp cho hai đầu đũa đều nhau. Người Việt cho rằng đôi đũa cũng như tình cảm lứa đôi, chỉ toàn vẹn khi có cặp có đôi ; trong mái ấm gia đình muốn ấm cúng hòa thuận phải so đũa sao cho bằng .
Trong mâm cơm, người nhỏ tuổi nhất so đũa và đưa cho các thành viên bắt đầu từ người lớn nhất hoặc khách quý đến chơi. Người có vai vế lớn nhất sẽ cầm đũa trước và gắp thức ăn đầu tiên, sau đó con cháu bắt đầu dùng bữa. Nên dùng đũa mới để gắp đồ ăn mời người khác trước khi gắp cho mình; còn nếu dùng đũa của mình gắp cần đảo đầu đũa. Điều này không chỉ đảm bảo vệ sinh mà còn thể hiện tính lịch sự.
Người nhỏ tuổi nhất thường là người so đũa đưa cho những thành viên, khởi đầu từ người lớn nhất. Ảnh : Đại Kỷ Nguyên
Bạn cần dùng đũa gắp thức ăn vào bát rồi mới đưa vào miệng, nếu trong bát còn thức ăn không nên gắp thêm vào. Khi gắp thức ăn, không nên dùng đũa để đảo đồ ăn tìm món mình thích; không khuấy vào bát nước chấm hay bát canh chung. Với người Việt, đũa không còn chỉ đơn giản là dụng cụ phục vụ ăn uống mà còn thể hiện văn hóa, sự khéo léo, tinh tế.
Đũa không còn chỉ đơn thuần là dụng cụ Giao hàng ẩm thực ăn uống mà còn biểu lộ nhiều về văn hóa truyền thống và cách ứng xử. Ảnh : aFamily
Ý nghĩa của văn hóa dùng đũa ở Việt Nam
Dù những yếu tố về mặt tiêu chuẩn, nguyên vật liệu sản xuất hay quy tắc cầm đũa có khác nhau nhưng đũa vẫn là linh hồn trong bữa ăn của nhiều vương quốc, trong đó có Việt Nam .
Dù những yếu tố về mặt tiêu chuẩn, nguyên vật liệu sản xuất hay quy tắc cầm đũa có khác nhau nhưng đũa vẫn là linh hồn trong bữa ăn của nhiều vương quốc, trong đó có Việt Nam. Ảnh : Bách Hóa Xanh
Xét về góc nhìn tự nhiên, đũa được sử dụng như một cặp : một cái sẽ đứng vững trong khi một cái chuyển dời. Điều này chứng tỏ sự hòa hợp về âm khí và dương khí giữa những yếu tố thụ động và hoạt động giải trí, tạo nên một tổng thể và toàn diện nguồn năng lượng .
Bên cạnh đó, đôi đũa đa số có đầu tròn và vuông. Người ta cho rằng, hình tròn tượng trưng cho trời còn đất đại diện bởi hình vuông. Khi cầm đũa, các ngón tay sẽ nằm ở giữa tượng trưng cho nhân loại, được trời đất nuôi dưỡng. Vì thế đũa là điều tốt lành, may mắn.
Đôi đũa đa phần có đầu tròn và vuông. Ảnh : Điện máy xanh
Đũa cũng đại diện cho một số điều được mô tả trong Phật giáo như thất tình (7 cảm xúc của con người như vui, buồn…) và lục dục (sáu nguyên nhân khiến con người đem lòng yêu thương và nổi lên ham muốn).
Từ khi còn nhỏ, người Việt đã được dạy so những đôi đũa sao cho ngay thẳng, bằng đẹp. Điều nhỏ nhặt ấy như một nét văn hóa thể hiện sự tôn trọng và lịch sự với những người lớn.
Đôi đũa Việt thể hiện tình mái ấm gia đình bởi không chỉ gắp thức ăn cho mình mà còn dùng để mời những thành viên khác, san sẻ miếng ăn. Việc gắp thức ăn trong bữa cơm còn biểu lộ được chăm sóc, chăm nom so với những thành viên khác trong mái ấm gia đình. Từ đó tạo không khí ấm cúng hơn .
Việc gắp thức ăn trong bữa cơm còn biểu lộ được chăm sóc, chăm nom so với những thành viên khác trong mái ấm gia đình. Ảnh : Quinhon11
Một số kiêng kỵ khi dùng đũa ở Việt Nam
Khi so đũa không nên sắp xếp lệch vì trong dân gian ý niệm rằng đũa lệch dùng để chỉ mái ấm gia đình không phù hợp, vợ chồng không hòa thuận. Cũng không nên đặt đũa chéo, ngậm đũa hay làm rơi đũa khi ăn .
Không dùng đũa chỉ vào mặt người khác, khua tay múa mép khi đang ăn. Người Việt Nam thường dạy con, cháu khi cầm đũa không gây ra tiếng động như gõ đũa lên bát vì âm thanh này trong dân gian ví như gọi ma đói đến nhà .
Không nên cắm đũa thẳng đứng vào bát cơm vì điều này gần giống như việc cắm nhang vào bát hương để cúng cho người đã mất .
Không nên đũa thẳng đứng vào bát cơm. Ảnh : 2 sao
Sự độc lạ của cách dùng đũa ở Việt Nam so với những nước
Nếu người phương Tây thường sử dụng bộ dao dĩa khi ăn thì người Á Đông lại dùng đũa như một cánh tay vươn dài dùng để gắp thức ăn xa. Tuy nhiên, ở mỗi quốc gia lại có các quy tắc dùng đũa khác nhau.
Đôi đũa như một cánh tay vươn dài dùng để gắp thức ăn xa. Ảnh : Du lịch Việt Nam
Nhật Bản là một vương quốc tiếp tục ăn những món từ cá nên họ dùng đũa để thuận tiện trong việc vô hiệu xương cá thuận tiện. Người Nhật thường dùng đũa gỗ sơn mài hoặc đũa khảm trai. Trong bữa ăn, khi cảm thấy no và để cảm ơn bữa ăn được Giao hàng, họ sẽ giữ nguyên đôi đũa giữa ngón cái và ngón trỏ rồi nói “ gochisosama ” ( bữa ăn rất ngon, xin cảm ơn ) .
Dùng đũa trong văn hóa truyền thống Nhật. Ảnh : title
Ở Hàn Quốc, đũa thường được làm từ kim loại. Từ thời xa xưa, người Hàn đã thích sử dụng kim loại: người giàu dùng đũa vàng, người nghèo dùng đũa nhôm. Sở dĩ như vậy bởi các món ăn của người Hàn thường nóng và nhiều dầu mỡ nên họ cho rằng dùng kim loại sẽ ít bị chảy chất sơn như nhựa hay bong tróc như gỗ. Trong bữa ăn, người Hàn không cầm bát đĩa lên. Khi muốn gắp thức ăn, họ dùng đũa và phải đảm bảo rằng đôi đũa của mình không dính cơm hay các thức ăn khác.
Người Hàn dùng đũa sắt kẽm kim loại trong bữa ăn. Ảnh : nhacohainguoi
Dù chỉ là một đồ vật nhỏ bé thế nhưng đôi đũa lại tiềm ẩn lịch sử vẻ vang truyền kiếp cùng nét văn hóa truyền thống đặc trưng của người Việt. Những đôi đũa cũng phần nào trở thành một đồ vật để cha mẹ dạy con cháu những bài học kinh nghiệm đầu về nề nếp, lễ nghĩa.
Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn
