Somalia – Wikipedia tiếng Việt

Somalia (phiên âm tiếng Việt: Xô-ma-li-a, tiếng Somali: Soomaaliya; tiếng Ả Rập: الصومال‎ aṣ-Ṣūmāl), tên chính thức Cộng hoà Liên bang Somalia (tiếng Somali: Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, tiếng Ả Rập: جمهورية الصومال‎ Jumhūriyyat aṣ-Ṣūmāl) là một quốc gia nằm ở Vùng sừng châu Phi. Nước này giáp với Djibouti ở phía tây bắc, Kenya ở phía tây nam, Vịnh Aden và Yemen ở phía bắc, Ấn Độ Dương ở phía đông, và Ethiopia ở phía tây.

Thời cổ đại, Somalia từng là một TT thương mại quan trọng với phần còn lại của quốc tế cổ đại. Các thuỷ thủ và thương gia của họ là những nhà sản xuất hương trầm, nhựa thơm và gia vị lớn, những mẫu sản phẩm có giá trị và được coi là đồ xa xỉ tại Ai Cập cổ đại, Phoenicia, Mycenaean và Babylon, những nơi người Somalia có quan hệ kinh doanh. [ 5 ] [ 6 ] Theo hầu hết những học giả, Somalia cũng là nơi Vương quốc Punt sống sót. [ 7 ] [ 8 ] [ 9 ] [ 10 ] Người Puntite cổ đại là một nhà nước của những người dân có những quan hệ thân thiện với Ai Cập Pharaon trong thời Pharaoh Sahure và Nữ hoàng Hatshepsut. những cấu trúc kim tự tháp, đền đài và những ngôi nhà cổ được phủ đá nằm rải rác xung quanh Somalia được cho là có niên đại từ quy trình tiến độ này. [ 11 ] Trong thời cổ đại, nhiều thành bang cổ như Opone, Mosyllon và Malao cạnh tranh đối đầu về sự giàu mạnh với Sabaean, Parthia và Axumite. Thương mại Ấn Độ – Hy Lạp – La Mã cũng tăng trưởng ở Somalia. [ 12 ]

Sự ra đời của Đạo Hồi ở bờ đối diện Somalia trên Biển Đỏ đồng nghĩa với việc các nhà buôn, thuỷ thủ Somalia và những người di cư sống tại bán đảo Ả Rập dần rơi vào ảnh hưởng của tôn giáo mới thông qua các đối tác thương mại người Ả Rập đã cải theo Hồi giáo của họ. Với cuộc di cư của những gia đình Hồi giáo từ thế giới Hồi giáo tới Somalia ở những thế kỷ đầu tiên của Đạo Hồi và sự cải đạo hoà bình của dân cư Somali bởi các học giả Hồi giáo Somalia trong các thế kỷ sau đó, các thành bang cổ dần chuyển theo Hồi giáo Mogadishu, Berbera, Zeila, Barawa và Merka, chúng đều là một phần của nền văn minh Berberi. Thành phố Mogadishu được gọi là Thành phố của Đạo Hồi,[13] và kiểm soát việc buôn bán vàng của Đông Phi trong nhiều thế kỷ.[14] Trong thời Trung Cổ, nhiều đế chế Somalia mạnh đã thống trị thương mại trong vùng gồm cả Nhà nước Ajuuraan, có biệt tài trong cơ khí thuỷ lợi và xây dựng pháo đài,[15] Vương quốc Hồi giáo Adal, mà vị tướng Ahmed Gurey là vị chỉ huy châu Phi đầu tiên trong lịch sử sử dụng chiến tranh pháo binh trên lục địa trong cuộc chinh phục Đế chế Ethiopia,[16] và Triều đại Gobroon của Adal, sự thống trị quân sự của họ đã buộc các thống đốc của Đế chế Oman ở phía bắc thành phố Lamu phải nộp cống vật cho Quốc vương Hồi giáo Somalia Ahmed Yusuf.[17] Ở cuối thế kỷ XIX sau hội nghị Berlin, các đế chế châu Âu đã gửi quân đội của mình tới Vùng sừng châu Phi. Mối đe doạ đế quốc với Somalia buộc lãnh đạo Dervish Muhammad Abdullah Hassan, phải đứng lên hô hào các binh sĩ Somalia từ khắp Vùng sừng châu Phi và lãnh đạo một trong những cuộc kháng chiến chống thực dân lâu dài nhất.

Somalia không bao giờ chính thức bị thực dân hoá.[18][19][20] Nhà nước Dervish đã thành công trong việc bốn lần đẩy lùi các cuộc tấn công của Đế chế Anh và buộc họ phải rút về vùng ven biển.[21] Nhờ danh tiếng có được ở Trung Đông và châu Âu, nhà nước Dervish được công nhận như một đồng minh của Đế chế Ottoman và Đế chế Đức,[22][23] và vẫn tiếp tục giữ quan hệ này trong suốt Thế Chiến I quốc gia Hồi giáo độc lập duy nhất trên lục địa. Sau một phần tư thế kỷ kìm hãm người Anh ở một khu vịnh, cuối cùng người Dervish đã bị đánh bại năm 1920 khi Anh lần đầu tiên sử dụng máy bay ở châu Phi ném bom vào thủ đô của Dervish là Taleex. Sau thất bại này, các lãnh thổ cũ của Dervish được chuyển thành vùng bảo hộ của Anh. Italia tương tự cũng phải đối đầu với sự phản đối từ các quốc vương Hồi giáo và các đội quân Somalia và không thể kiểm soát hoàn toàn các vùng Somalia hiện đại cho tới tận thời kỳ Phát xít cuối năm 1927. Sự chiếm đóng này kéo dài tới năm 1941 và bị thay thế bởi một cơ quan hành chính quân sự Anh Quốc. Bắc Somalia tiếp tục là một vùng bảo hộ trong khi Nam Somalia trở thành một lãnh thổ uỷ trị. Liên minh của hai vùng năm 1960 đã thành lập nên Cộng hoà Dân chủ Somali.

Vì những quan hệ vĩnh viễn của họ với quốc tế Ả Rập, năm 1974 Somalia được đồng ý như một thành viên của Liên đoàn Ả Rập. Để tăng cường mối quan hệ với phần còn lại của lục địa châu Phi, Somalia đã cùng những vương quốc châu Phi khác tham gia xây dựng Liên minh châu Phi, và mở màn tương hỗ Lãnh thổ uỷ trị ANC ở Nam Phi chống chính sách apartheid [ 24 ] và những lực lượng ly khai Eritrea ở Ethiopia trong Chiến tranh Độc lập Eritrea. [ 25 ] Là một nhà nước Hồi giáo, Somalia là một trong những thành viên sáng lập Tổ chức Hội nghị Hồi giáo và cũng là một thành viên của Liên hiệp quốc và NAM. Dù gặp khó khăn vất vả từ cuộc nội chiến và thực trạng không ổn định, Somalia vẫn tìm cách duy trì một nền kinh tế tài chính thị trường tự do mà, theo Liên hiệp quốc, có hiệu suất cao hơn hẳn nền kinh tế tài chính của những vương quốc châu Phi khác. [ 26 ]
Somalia từng là nơi có người sinh sống từ thời kỳ đồ đá cũ. Những bức tranh hang động có niên đại từ năm 9000 trước Công Nguyên đã được tìm thấy ở miền bắc Somalia. Nổi tiếng nhất trong số đó là phức tạp Laas Geel, có chứa một trong số những tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ tranh đá sớm nhất trên lục địa châu Phi. Những dòng chữ đã được tìm thấy bên dưới mỗi bức tranh đá, nhưng những nhà khảo cổ học vẫn chưa thể giải thuật được hình thức chữ viết cổ này. [ 27 ] Trong thời kỳ đồ đá, văn hoá Doian và văn hoá Hargeisan đã tăng trưởng mạnh ở đây với những ngành công nghiệp và nhà máy sản xuất của họ .

Bằng chứng cổ nhất về các phong tục chôn cất ở Vùng sừng châu Phi có từ các nghĩa địa ở Somalia có niên đại từ thiên niên kỷ thứ 4 trước Công Nguyên. Các đồ dùng đá từ địa điểm Jalelo ở phía bắc Somalia được cho là bằng chứng liên kết quan trọng nhất về tính phổ quát ở những thời đồ đá cũ giữa phương đông và phương tây.[28]

Thời kỳ cổ xưa và cổ đại[sửa|sửa mã nguồn]

những cấu trúc kim tự tháp, lăng mộ, tàn tích những thành phố và những bức tường đá cổ như Tường Wargaade còn rải rác ở Somalia là vật chứng về một nền văn minh cổ tăng trưởng từng thịnh vượng ở bán đảo Somali. [ 29 ] Những mày mò từ những cuộc khai thác và nghiên cứu và điều tra khảo cổ ở Somalia cho thấy nền văn minh đó từng có một mạng lưới hệ thống chữ viết cổ và tới nay vẫn chưa được giải thuật, [ 30 ] và nơi này đã có một mối quan hệ thương mại tăng trưởng với Ai Cập cổ đại và Hy Lạp Mycenaean tối thiểu từ thiên niên kỷ thứ hai trước Công Nguyên, tương hỗ cho quan điểm rằng Somalia là Vương quốc Punt ( Punt : thuyền đáy bằng ) cổ đại. [ 31 ]Người Puntite ” mua và bán không chỉ trầm hương, gỗ mun và thú nuôi có sừng do họ tự sản xuất, mà cả những loại hàng hoá từ những vùng xung quanh, gồm cả vàng, ngà voi quý hiếm và da thú. ” [ 32 ] Theo những bức tranh khắc tại đền Deir el-Bahri, Xứ Punt thời ấy nằm dưới sự quản lý của Vua Parahu và Nữ hoàng Ati. [ 33 ]Người Somalia cổ đại đã thuần hoá lạc đà ở một thời gian nào đó giữa thiên niên kỷ thứ ba và thiên niên kỷ thứ hai trước Công Nguyên và từ đó nó đã lan rộng ra sang Ai Cập Cổ đại và Bắc Phi. [ 34 ] Trong thời kỷ cổ đại, những thành bang Mossylon, Opone, Malao, Mundus và Tabae ở Somalia đã tăng trưởng một mạng lưới thương mại lớn liên kết với những thương gia từ Phoenicia, Ai Cập Ptolemaic, Hy Lạp, Parthian Ba Tư, Saba, Nabataea và Đế chế La Mã. Họ đã sử dụng những con tàu hàng hải cổ của Somalia được gọi là beden để chuyên chở hàng hoá .
Sau khi La Mã chinh phục Đế chế Nabataean và sự hiện hữu của thủy quân La Mã tại Aden để chống cướp biển, một thoả thuận song phương giữa những thương gia Ả Rập và Somalia đã ngăn cản những con tàu của Ấn Độ giao thương mua bán tại những thành phố cảng tự do của bán đảo Ả Rập bởi những người La Mã ở gần đó. [ 35 ] Tuy nhiên, họ liên tục giao thương mua bán với những thành phố cảng ở bán đảo Somalia, nơi không bị bất kể một đe doạ nào từ La Mã hay từ những gián điệp. [ 36 ] Lý do ngăn cản những con tàu Ấn Độ vào những thành phố cảng giàu sang của Ả Rập là để bảo vệ và che giấu những hoạt động giải trí thương mại mang tính khai thác của những lái buôn Somalia và Ả Rập vốn mang lại rất nhiều lợi lộc thuộc mạng lưới hệ thống thương mại Biển Đỏ – Biển Địa Trung Hải cổ đại. [ 37 ]Trong nhiều thế kỷ những lái buôn Ấn Độ đã mua với số lượng lớn quế từ Ceylon và Viễn Đông tới Somalia và Ả Rập. Đây được cho là bí hiểm được giấu kỹ nhất của những lái buôn Ả Rập và Somalia trong việc giao thương mua bán với người La Mã và Hy Lạp. Người La Mã và Hy Lạp tin rằng nguồn quế có từ bán đảo Somalia nhưng trên trong thực tiễn, loại hàng có giá trị rất cao này lại được đưa tới Somalia trên những con tàu Ấn Độ. [ 38 ] Thông qua những thương nhân Somalia và Ả Rập, quế từ Ấn Độ / Trung Quốc cũng được xuất khẩu với giá cao hơn nữa tới tận Bắc Phi, Cận Đông và châu Âu, khiến quế trở thành mẫu sản phẩm mang lại rất nhiều lời lãi, đặc biệt quan trọng cho những thương nhân Somalia, và qua tay họ những lượng lớn quế đã được chở qua những con đường thương mại trên biển và trên bộ .

Sự sinh ra của Hồi giáo và Thời kỳ Trung Cổ[sửa|sửa mã nguồn]

Lịch sử Đạo Hồi tại Vùng sừng châu Phi cũng cổ như chính tôn giáo đó. Những Fan Hâm mộ Hồi giáo tiên phong bị xua đuổi đã bỏ chạy tới thành phố cảng Axumite của Zeila ở Somalia lúc bấy giờ để tìm kiếm sự bảo lãnh từ Quraysh ở triều đình Hoàng đế Axumite tại Ethiopia lúc bấy giờ. Một số Fan Hâm mộ Hồi giáo đã được trao sự bảo lãnh và được cho là đã định cư ở nhiều vùng của Vùng sừng châu Phi để truyền bá tôn giáo .Thắng lợi của những Fan Hâm mộ Hồi giáo trước Quraysh ở thế kỷ thứ VII đã có một tác động ảnh hưởng quan trọng với những thương gia và thuỷ thủ Somalia, bởi những đối tác chiến lược thương mại Ả Rập khi ấy của họ đều đã theo Đạo Hồi, và những con đường thương mại chính ở Địa Trung Hải và Biển Đỏ đã nằm dưới sự thống trị của những Vua Hồi giáo. Thông qua thương mại, Hồi giáo lan rộng trong dân cư Somalia tại những thành phố ven biển của Somalia. Sự không ổn định tại bán đảo Ả Rập đã khiến nhiều mái ấm gia đình Ả Rập phải di cư tới những thành phố ven biển của Somalia, những người này sau đó lại góp thêm phần vào sự ngày càng tăng ảnh hưởng tác động của Hồi giáo tại bán đảo Somalia. [ [ Tập tin : Fakr Ud Din Mosque. jpg | nhỏ | 225 px | trái | Đền thờ Hồi giáo Fakr ad-Din thế kỷ XIII Mogadishu trở thành TT của Đạo Hồi tại bờ biển Đông Phi và những lái buôn Somalia đã xây dựng một thuộc địa ở Mozambique để khai thác vàng từ những mỏ Monomopatan ở Sofala. Ở phía bắc Somalia, Adal đang ở trong những quy trình tiến độ tiên phong của một hội đồng thương mại nhỏ được xây dựng bởi những lái buôn Vùng sừng châu Phi mới cải theo Đạo Hồi, theo những biên niên sử Somalia và Ả Rập, họ có đa phần là người Somalia .Thế kỷ từ năm 1150 tới năm 1250 ghi dấu bởi một sự quy đổi mang tính quyết định hành động của vai trò Đạo Hồi trong lịch sử vẻ vang Somalia. Yaqut Al-Hamawi và sau này là ibn Said đã quan tâm rằng người Berber ( người Somalia ) là một vương quốc Hồi giáo thịnh vượng trong quá trình này. Vương quốc Hồi giáo Adal khi ấy đã là TT của một đế chế thương mại trải dài từ Mũi Guardafui tới Hadiya. Người Adalite sau đó rơi vào ảnh hưởng tác động của Vương quốc Ifat, và trở nên thịnh vượng dưới sự bảo lãnh này .Thủ đô của Ifat là Zeila, nằm ở phía bắc Somalia lúc bấy giờ, từ đây quân đội Ifat ra đi chinh phục Vương quốc Shoa năm 1270. Cuộc chinh phục này đã gây ra thực trạng cạnh tranh đối đầu giành thế bá chủ giữa người Solomonid Công giáo và những người Hồi giáo Ifatite dẫn tới nhiều cuộc cuộc chiến tranh tàn phá, và sau cuối chấm hết với một thắng lợi của người Solomonic trước Vương quốc Ifat sau cái chết của vị vua Hồi giáo nổi tiếng Sa’ad ad-Din II tại Zeila bởi Dawit II. Gia đình Sa’ad ad-Din II sau đó được cho trú ngụ tại triều đình của Vua Yemen, nơi những con trai ông tái lập và dự tính cuộc trả thù những người Solomonid. [ [ Tập tin : Mogadishan ship. JPG | 200 px | nhỏ | phải | Mô hình của một con tàu Mogadishan. ] ] Trong thời kỳ Ajuuraan, những vương quốc hồi giáo và những nhà nước cộng hoà Merca, Mogadishu, Barawa, Hobyo và những cảng biển của họ tăng trưởng mạnh và có mối quan hệ thương mại phát đạt với những con tàu đi và đến từ Ả Rập, Ấn Độ, Venetia, [ 39 ] Ba Tư, Ai Cập, Bồ Đào Nha và xa tới tận Trung Quốc. Vasco da Gama, người đã đi qua Mogadishu vào thế kỷ XV, ghi chú rằng đây là một thành phố lớn với những ngôi nhà cao bốn hay năm tầng và những hoàng cung lớn ở TT cùng rất nhiều thánh đường Hồi giáo với những tháp hình tròn trụ. [ 40 ]

Trong những năm 1500, Duarte Barbosa ghi chú rằng nhiều tàu từ Vương quốc Cambaya ở Ấn Độ hiện nay đã đi tới Mogadishu với các loại vải vóc và hương vị, để trao đổi lấy vàng, sáp ong và ngà voi. Barbosa cũng nhấn mạnh tới sự thừa mứa của thịt, lúa mì, lúa mạch, ngựa, và hoa quả tại các khu chợ ven biển, mang lại sự giàu có lớn cho các thương gia.[41] Mogadishu, trung tâm của một ngành công nghiệp dệt đang thịnh vượng được gọi là toob benadir (chuyên phục vụ cho các chợ tại Ai Cập và Syria[42]), cùng với Merca và Barawa cũng là một điểm trung chuyển cho những lái buôn Swahili từ Mombasa và Malindi và cho việc buôn bán vàng từ Kilwa.[43] Các lái buôn Do Thái từ Hormuz mang các loại vải Ấn Độ và hoa quả của họ tới bờ biển Somalia để đổi lấy ngũ cốc và gỗ.[44]

Quan hệ thương mại được thiết lập với Malacca ở thế kỷ XV [ 45 ] với những loại sản phẩm trao đổi chính là vải, long diên hương và đồ sứ. [ 46 ] Hươu cao cổ, ngựa vằn và trầm hương đã được xuất khẩu tới triều đình Nhà Minh ở Trung Quốc, khiến những thương nhân Somalia có vai trò số 1 trong mối quan hệ thương mại giữa châu Á và châu Phi [ 47 ] và khiến ngôn từ Somalia có ảnh hưởng tác động tới ngôn từ Trung Quốc trong quy trình đó. Các thương nhân Hindu từ Surat và những lái buôn Đông Nam châu Phi từ Pate, tìm kiếm con đường vượt qua cả sự phong toả của người Bồ Đào Nha và sự can thiệp của người Oman, sử dụng những cảng Merca và Barawa của Somalia ( không thuộc quyền trấn áp của hai cường quốc đó ) để thực thi kinh doanh một cách bảo đảm an toàn mà không bị can thiệp. [ 48 ]

Thời kỳ văn minh và Cuộc tranh giành châu Phi[sửa|sửa mã nguồn]

Ở quá trình tiền tân tiến, những nhà nước kế tục của Adal và những Đế chế Ajuuraan mở màn tăng trưởng ở Somalia. Chúng là Triều đại Gerad, Các triều đại Bari và Triều đại Gobroon. Họ liên tục truyền thống lịch sử chăn nuôi gia súc và thương mại trên biển đã được xây dựng từ những đế chế Somalia trước đó .Quốc vương Hồi giáo Yusuf Mahamud Ibrahim, quốc vương thứ ba của Gia đình Gobroon, đã khởi đầu thời kỳ vàng son của Triều đại Gobroon. Quân đội của ông giành nhiều thắng lợi trong cuộc Thánh chiến Bardheere, tái lập sự không thay đổi trong vùng và Phục hồi lại ngành thương mại ngà voi quý hiếm của Đông Phi. Ông cũng nhận được những quà Tặng Kèm và có mối quan hệ thân tình với những vị vua quản lý của những vương quốc gần và xa ở xung quanh như Omani, Witu và Yemeni .Con trai của quốc vương Ibrahim Ahmed Yusuf kế vị ông và là một trong những nhân vật quan trọng nhất ở thế kỷ XIX tại Đông Phi, nhận được đồ triều cống từ những vị thống đốc Oman và tạo lập những liên minh với những dòng họ Hồi giáo quan trọng trên bờ biển Đông Phi. Ở phía bắc Somalia, Triều đại Gerad triển khai thương mại với Yemen và Ba Tư và cạnh tranh đối đầu với những lái buôn từ Triều đại Bari. Người Gerad và những quốc vương Bari đã thiết kế xây dựng những hoàng cung, lâu đài và pháo đài rất ấn tượng và có quan hệ thân cận với nhiều đế chế khác nhau ở Cận Đông .
Binh sĩ Somalia trèo lên một tàu chiến Anh .Hồi cuối thế kỷ XIX, sau hội nghị Berlin, những cường quốc phương Tây mở màn Cuộc tranh giành châu Phi, khiến chỉ huy Dervish Muhammad Abdullah Hassan hoạt động sự ủng hộ từ khắp Vùng sừng châu Phi và khởi đầu một trong những cuộc kháng chiến chống thực dân lâu dài hơn nhất từng có. Trong nhiều bài thơ và bài diễn thuyết của ông, Hassan đã nhấn mạnh vấn đề rằng những người Anh vô đạo ” đã phá huỷ tôn giáo của tất cả chúng ta và biến con cháu của tất cả chúng ta thành con cháu của chúng ” và rằng những người Ethiopia theo Công giáo liên minh với người Anh đã khuất phục trước sự cướp bóc tự do chính trị và tôn giáo của vương quốc Somalia. Ông nhanh gọn nổi lên như ” một nhà vô địch của tự do chính trị và tôn giáo của Somalia, bảo vệ nó chống lại mọi kẻ xâm lược Thiên chúa. “

Hassan đã ra một sắc lệnh tôn giáo quy định rằng bất kỳ một người quốc gia Somalia nào không chấp nhận mục tiêu thống nhất Somalia và không chiến đấu dưới sự lãnh đạo của ông sẽ bị coi là kafir hay gaal. Ông nhanh chóng có được vũ khí từ Thổ Nhĩ Kỳ, Sudan, và các quốc gia Hồi giáo và/hay Ả Rập khác, và chỉ định các bộ trưởng và các cố vấn để điều hành các lĩnh vực khác nhau của Somalia. Ngoài ra, ông còn đưa ra lời kêu gọi thống nhất và độc lập cho Somalia, trong quá trình tổ chức các lực lượng của mình.

Phong trào Devish của Hassan có đặc thù nhấn mạnh vấn đề vào quân sự chiến lược, và nhà nước Dervish được lấy theo quy mô của một tình bạn bè Salihiya. Nó có đặc trưng ở mạng lưới hệ thống cấp bậc cứng ngắc và tập trung hoá. Dù Hassan đe doạ nhấn chìm những Fan Hâm mộ Công giáo xuống biển, ông đã triển khai cuộc tiến công tiên phong bằng cách tung ra một lực lượng quân sự chiến lược với 1500 người Dervish được trang bị 20 súng văn minh vào binh sĩ Anh đang đồn trú trong vùng .Ông đẩy lui bốn cuộc tiến công của người Anh và có những quan hệ với những cường quốc phe trục như Ottoman và Đức. Năm 1920, nhà nước Dervish sụp đổ sau những vụ tiến công ném bom của người Anh, và những chủ quyền lãnh thổ Dervish sau đó được chuyển thành một vùng bảo lãnh .

Sự xuất hiện của chủ nghĩa Phát xít đầu thập niên 1920 đã báo hiệu một sự thay đổi trong chiến lược của Italia, khi các vương quốc hồi giáo phía đông bắc nhanh chóng bị buộc vào trong các biên giới của La Grande Somalia theo kế hoạch của nhà nước Phát xít Italia. Với sự xuất hiện của Thống đốc Cesare Maria De Vecchi ngày 15 tháng 12 năm 1923, mọi sự bắt đầu thay đổi ở phần Somaliland được gọi là Somaliland Italia. Italia có quyền tiếp cận những khu vực đó theo các hiệp ước bảo hộ tiếp nối nhau, nhưng không cai trị trực tiếp.

nhà nước Phát xít trực tiếp quản lý chủ quyền lãnh thổ Benadir. Italia Phát xít, dưới sự chỉ huy của Benito Mussolini, đã tiến công Abyssinia ( Ethiopia ) năm 1935, với tiềm năng thuộc địa hoá nó. Cuộc xâm lược bị Hội quốc liên lên án, nhưng ít có hành vi được thực thi để ngăn ngừa nó hay để giải phóng Ethiopia bị chiếm đóng. Ngày 3 tháng 8 năm 1940, quân đội Italia, gồm cả những đơn vị chức năng thuộc địa Somalia, vượt từ Ethiopia tới xâm lược Somaliland Anh, và tới ngày 14 tháng 8, giành thắng lợi khi chiếm được Berbera từ tay người Anh .Một lực lượng Anh, gồm cả những binh sĩ từ nhiều vương quốc châu Phi, đã tung ra một chiến dịch vào tháng 1 năm 1941 từ Kenya để giải phóng Somaliland của Anh và Ethiopia đang bị chiếm đóng cũng như chinh phục Somaliland của Italia. Tới tháng 2, hầu hết Somaliland Italia bị chiếm và vào tháng 3, Somaliland Anh được tái chiếm từ ngoài biển. Các lực lượng của Đế chế Anh hoạt động giải trí ở Somaliland gồm ba sư đoàn những binh sĩ Nam, Tây và Đông Phi. Họ được những lực lượng Somalia dưới sự chỉ huy của Abdulahi Hassan với những người Somalia thuộc những bộ tộc Isaaq, Dhulbahante, và Warsangali trợ giúp. Sau Thế Chiến II, số lượng người định cư Italia mở màn giảm ; số lượng này còn chưa tới 10,000 năm 1960. [ 49 ]

Nhà nước Somalia[sửa|sửa mã nguồn]

Sau Thế Chiến II, dù người Somalia giúp sức những cường quốc Đồng Minh trong đại chiến của họ chống lại những cường quốc phe Trục, Anh vẫn duy trì quyền trấn áp với cả Somaliland Anh và Somaliland Italia như những khu vực bảo lãnh. Tháng 11 năm 1949, Liên hiệp quốc trao cho Italia quyền uỷ trị với Somaliland Italia, nhưng dưới sự trấn áp ngặt nghèo và theo điều kiện kèm theo tiên phong do Liên đoàn Thanh niên Somalia ( SYL ) và những tổ chức triển khai chính trị mới Open của Somalia, như Hizbia Digil Mirifle Somali ( HDMS ) ( sau này trở thành Hizbia Dastur Mustaqbal Somali ) và Liên đoàn vương quốc Somalia ( SNL ) khi ấy đang đấu tranh cho nền độc lập của Somalia, yêu cầu, rằng Somalia sẽ có được độc lập trong vòng mười năm. [ 50 ] [ 51 ] Somaliland Anh liên tục là một khu vực bảo lãnh của Anh cho tới năm 1960. [ 52 ]Để Italia giữ được vùng chủ quyền lãnh thổ theo uỷ trị của Liên hiệp quốc, theo những pháp luật của việc uỷ trị người Somalia có thời cơ được giáo dục chính trị và tự quản. Đây là những điều văn minh mà vùng Somaliland của Anh, bị sáp nhập vào nhà nước Somalia mới, không có. Dù trong thập niên 1950 những quan chức thuộc địa Anh đã có những nỗ lực, trải qua nhiều nỗ lực tăng trưởng, để bù đắp cho sự thiếu chăm sóc trước đó, vùng bảo lãnh vẫn ở trong thực trạng ngưng trệ. Sự chênh lệch giữa hai vùng chủ quyền lãnh thổ về tăng trưởng kinh tế tài chính và chính trị đã gây ra những khó khăn vất vả nghiêm trọng khi hai vùng được sáp nhập. [ 53 ]Trong lúc ấy, năm 1948, dưới áp lực đè nén từ những liên minh trong Thế Chiến II và trước những người dân Somalia đang bất mãn, [ 54 ] người Anh ” trao trả ” Haud ( một vùng chăn thả quan trọng của Somalia trước kia bị cho là ‘ thuộc sự bảo lãnh ‘ theo những hiệp ước của Anh với Somalia năm 1884 và 1886 ) và Ogaden cho Ethiopia, dựa trên một hiệp ước họ đã ký năm 1897 theo đó người Anh nhượng lại chủ quyền lãnh thổ Somalia cho Hoàng đế Ethiopia Menelik để đổi lấy sự trợ giúp của ông chống lại hành vi cướp bóc của những bộ tộc Somalia. [ 55 ] Người Anh thêm vào pháp luật rằng những người du mục Somalia sẽ giữ lại quyền tự trị của họ, nhưng Ethiopia ngay lập tức công bố chủ quyền lãnh thổ với họ. [ 50 ] Điều này đã khiến một kế hoạch mua lại những vùng đất Somalia mà họ đã nhượng trước đó của người Anh năm 1956 không hề thành công xuất sắc. Anh cũng trao quyền hành chính của Quận Biên giới phía Bắc ( NFD ) nơi hầu hết toàn người Somalia sinh sống [ 56 ] cho những người Kenyan theo chủ nghĩa vương quốc dù có một cuộc trưng cầu dân ý không chính thức với đại đa số người dân mong ước vùng này gia nhập vào nhà nước Cộng hoà Somalia mới được xây dựng. [ 57 ]
Pathway in old Erigavo . Somaliland oil blocks .Một cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức triển khai ở nước Djibouti láng giềng ( khi ấy được gọi là Somaliland Pháp ) năm 1958, ngay trước khi Somalia trở thành độc lập năm 1960, để quyết định hành động việc họ có tham gia vào Cộng hoà Somalia hay ở lại với Pháp. Kết quả cho thấy người dân ủng hộ liên tục liên minh với Pháp, đa phần bởi số phiếu đồng ý chấp thuận của nhóm sắc tộc Afar khá phần đông và những người châu Âu định cư. Tuy nhiên, đa phần những người bỏ phiếu phản đối là người Somalia những người can đảm và mạnh mẽ ủng hộ việc gia nhập liên minh thống nhất với Somalia như đã từng được Mahmoud Harbi, Phó tổng thống Hội đồng nhà nước đề xuất kiến nghị. Harbi thiệt mạng trong một vụ rơi máy bay hai năm sau đó. Cuối cùng Djibouti giành lại độc lập từ Pháp năm 1977 và Hassan Gouled Aptidon, một người Somalia lấy vợ Pháp từng lôi kéo người dân bỏ phiếu thuận trong cuộc trưng cầu dân ý năm 1958, trở thành tổng thống tiên phong của Djibouti ( 1977 – 1991 ). [ 58 ]Somaliland Anh độc lập ngày 26 tháng 6 năm 1960, và Somaliland Italia trước kia cũng theo bước năm ngày sau đó. [ 59 ] Ngày 1 tháng 7 năm 1960, hai vùng chủ quyền lãnh thổ thống nhất để lập ra Cộng hoà Somali, bên trong những lãh thổ đã được Italia và Anh Quốc lập ra. [ 60 ] [ 61 ] [ 62 ] Một chính phủ nước nhà được Abdullahi Issa xây dựng và Aden Abdullah Osman Daar trở thành Tổng thống, [ 63 ] [ 64 ] [ 65 ] và Abdirashid Ali Shermarke là Thủ tướng, sau này ông trở thành Tổng thống ( từ 1967 – 1969 ). Ngày 20 tháng 7 năm 1961 và sau một cuộc trưng cầu dân ý, người dân Somalia phê chuẩn một hiến pháp mới, bản hiến pháp này được soạn thảo lần đầu năm 1960. [ 66 ]Tuy nhiên, sự cạnh tranh đối đầu giữa những bộ tộc vẫn sống sót dai dẳng. [ 61 ] [ 67 ] [ 68 ] [ 69 ] Năm 1967, Muhammad Haji Ibrahim Egal trở thành Thủ tướng, một chức vụ do Shermarke chỉ định. Egal sau này sẽ trở thành Tổng thống vùng Somaliland tự trị ở phía tây-bắc Somalia .Cuối năm 1969, sau vụ ám sát Tổng thống Shermarke, một cơ quan chính phủ quân sự chiến lược lên nắm quyền lực tối cao trong một vụ hòn đảo chính dưới sự chỉ huy của Thiếu tướng Salaad Gabeyre Kediye, Tướng Siad Barre và Giám đốc công an Jama Korshel. Barre trở thành Tổng thống và Korshel làm phó tổng thống. Quân đội cách mạng đưa ra những chương trình công cộng trên diện rộng và đã thành công xuất sắc trong việc triển khai những chương trình xoá mù chữ ở thành thị và nông thôn, giúp tăng đáng kể tỷ suất biết chữ từ 5 % lên 55 % vào giữa thập niên 1980. Tuy nhiên, những cuộc tranh giành vẫn liên tục dưới thời cầm quyền của Barre. Ở một thời gian ông đã ám sát một nhân vật quan trọng trong nội các của mình, Thiếu tướng Gabeyre, và hai quan chức khác .
Vào tháng 7 năm 1976 chính quyền sở tại độc tài quân sự thật sự ở Somalia khởi đầu với việc xây dựng Đảng Xã hội Cách mạng Somali ( Xisbiga Hantiwadaagga Kacaanka Soomaaliyeed, XHKS ). Đảng này nắm quyền ở Somalia cho tới khi chính phủ nước nhà quân sự chiến lược sụp đổ trong thời hạn tháng 12 năm 1990 – tháng 1 năm 1991. nhà nước này bị lật đổ sau một cuộc nổi dậy vũ trang của Mặt trận Cứu tế Dân chủ Somali ( Jabhadda Diimuqraadiga Badbaadinta Soomaaliyeed, SSDF ), Quốc hội Thống nhất Somali ( USC ), Phong trào Quốc gia Somali ( SNM ), và Phong trào Yêu nước Somali ( SPM ) cùng với những cuộc phản đối chính trị phi đấm đá bạo lực của Mặt trận Dân chủ Somali ( SDM ), Liên minh Dân chủ Somali ( SDA ) và Nhóm Tuyên ngôn Somali ( SMG ) .
Pathway in old Erigavo . Somaliland oil blocks .Năm 1977 và 1978, Somalia xâm lược nước Ethiopia láng giềng trong cuộc Chiến tranh Ogaden, trong đó Somalia có tiềm năng thống nhất những vùng đất Somali từng bị phân loại bởi những cường quốc thuộc địa trước kia, và giành quyền tự quyết cho sắc tộc Somali tại những chủ quyền lãnh thổ đó. Somalia tiên phong đấu tranh với Kenya và Ethiopia bằng ngoại giao, nhưng đã không thành công xuất sắc. Somalia, vốn đã sẵn sàng chuẩn bị cho đại chiến, lập ra Mặt trận Giải phóng Quốc gia Ogaden ( ONLF ), sau đó gọi là Mặt trận Giải phóng miền Tây Somali, WSLF ) và ở đầu cuối tìm cách chiếm đóng Ogaden. Somalia hành vi đơn phương mà không tìm hiểu thêm hội đồng quốc tế, và nói chung hội đồng quốc tế phản đối việc vẽ lại những biên giới thời thuộc địa, trong khi Liên bang Xô viết và những vương quốc thuộc Khối hiệp ước Warszawa phủ nhận trợ giúp Somalia, và thay vào đó, tương hỗ cho nước Ethiopia cộng sản. Tuy vậy, Liên Xô, thấy rằng mình đang tương hỗ cho cả hai phía trong đại chiến, đã nỗ lực tìm kiếm một thoả thuận ngừng bắn .Trong tuần tiên phong của cuộc xung đột những lực lượng vũ trang Somalia đã chiếm miền nam và miền trung Ogaden và trong hầu hết đại chiến, quân đội Somalia giành nhiều thắng lợi trước quân đội Ethiopia và đuổi họ xa tới tận Sidamo. Tới tháng 9 năm 1977, Somalia đã trấn áp 90 % Ogaden và chiếm những thành phố kế hoạch như Jijiga và tạo áp lực đè nén can đảm và mạnh mẽ với Dire Dawa, đe doạ tuyến đường sắt từ thành phố này tới Djibouti. Sau khi vây hãm Harar, một cuộc can thiệp quân sự chiến lược lớn không lường trước của Liên Xô gồm 20,000 quân Cuba và nhiều nghìn chuyên viên Liên Xô giúp sức cho Ethiopia. Quân đội Somalia buộc phải rút lui và sau đó Somalia phải quay sang tìm kiếm sự trợ giúp từ phía Hoa Kỳ. Dù chính quyền sở tại Carter đã bộc lộ sự chăm sóc tới việc giúp sức Somalia, sau này nó đã giảm bớt, như so với những liên minh của Hoa Kỳ tại Trung Đông và châu Á .Tới năm 1978, niềm tin của chính phủ nước nhà Somalia không còn nữa. Nhiều người Somalia đã tan vỡ ảo tưởng với đời sống dưới chế độ độc tài quân sự chiến lược và chính sách này càng suy yếu hơn nữa trong thập niên 1980 khi cuộc Chiến tranh Lạnh dần kết thúc và tầm quan trọng kế hoạch của Somalia không còn nữa. nhà nước ngày càng độc tài, và những trào lưu phản kháng, được sự khuyến khích của Ethiopia, lan ra khắp nước, ở đầu cuối dẫn tới cuộc Nội chiến Somalia .Trong năm 1990, tại thành phố Thành Phố Hà Nội Mogadishu, người dân bị cấp tụ tập ở nơi công cộng với những nhóm lớn hơn ba hay bốn người. Tình trạng thiếu vắng nguyên vật liệu khiến những hàng dài xe hơi phải xếp hàng tại những trạm xăng. Lạm phát khiến giá của pasta, ( loại mì khô Italia thường thì, món ăn chính ở thời gian đó ), lên tới 5 dollar Mỹ mỗi kilôgam. Giá của khat, được nhập khẩu hàng ngày từ Kenya, cũng là 5 dollar Mỹ trên mỗi bó tiêu chuẩn. Đồng tiền giấy có giá trị thấp tới nỗi cần nhiều bó tiền để trả cho một bữa ăn thường thì trong nhà hàng quán ăn. Tiền xu bị rắc ra khắp phố bởi chúng có giá trị quá thấp để sử dụng. Một thị trường chợ đen sống sót ở TT thành phố khi những ngân hàng nhà nước thiếu tiền để trao đổi. Vào buổi đêm, thành phố Mogadishu trọn vẹn tối đen. Các máy phát điện cho thành phố đã bị chính phủ nước nhà bán đi. Việc giám sát ngặt nghèo mọi hành khách quốc tế được triển khai. Các lao lý trấn áp đổi tiền ngặt nghèo được đưa ra để ngăn việc rò rỉ ngoại tệ ra bên ngoài và chỉ những quan chức ngân hàng nhà nước được tiếp cận chúng, việc chụp ảnh nhiều khu vực bị ngăn cấm. Vào ban ngày ở Mogadishu, sự Open của bất kể lực lượng quân sự chiến lược cơ quan chính phủ nào rất ít thấy. Tuy nhiên, những chiến dịch vào đêm hôm được cho là của những cơ quan cơ quan chính phủ đã dẫn tới thực trạng ‘ mất tích ‘ của một số ít cá thể khỏi nhà họ .

Nội chiến Somalia[sửa|sửa mã nguồn]

The Mogadishu municipality headquarters . Đại sứ quán Thổ Nhĩ Kỳ ở Mogadishu Sân hoạt động Banadir đang được tu sửa Entrance of a coral stone house in Mogadishu . Almnara Tower, Mogadishu., Mogadishu .Năm 1991 tận mắt chứng kiến những biến hóa lớn ở Somalia. Tổng thống Barre bị lật đổ bởi những lực lượng dòng họ ở miền nam và miền bắc được Ethiopia trang bị. Và sau một cuộc họp của Phong trào Quốc gia Somali cùng những người già cả của những bộ tộc, vùng thuộc địa cũ của Anh ở phía bắc quốc gia công bố độc lập với tên gọi Somaliland tháng 5 năm 1991 ; dù trên thực tiễn có độc lập và tương đối không thay đổi so với miền nam đang hỗn loạn, chưa có bất kể một chính phủ nước nhà quốc tế nào công nhận nhà nước này. [ 70 ] [ 71 ]Tháng 1 năm 1991, Tổng thống Ali Mahdi Muhammad được nhóm tuyên ngôn lựa chọn làm tổng thống lâm thời cho tới một cuộc hội nghị giữa toàn bộ những bên được sẽ tổ chức triển khai tại Djibouti vào tháng sau đó để lựa chọn ra một chỉ huy vương quốc. Tuy nhiên, chỉ huy quân sự chiến lược của Quốc hội Thống nhất Somali Tướng Mohamed Farrah Aidid, chỉ huy Mặt trận Quốc gia Somali Abdirahman Toor và chỉ huy Phong trào Yêu nước Somali Col Jess khước từ công nhận Mahdi là tổng thống .Điều này đã gây ra chia rẽ giữa SNM, USC và SPM và những nhóm vũ trang của Tuyên ngôn, Phong trào Dân chủ Somali ( SDM ) và Liên minh Quốc gia Somali ( SNA ) ở mặt khác và bên trong những lực lượng USC. Điều này dẫn tới những nỗ lực lật đổ Barre người vẫn công bố là tổng thống hợp pháp của Somalia. Ông và những lực lượng vũ trang ủng hộ mình vẫn ở lại miền nam quốc gia cho tới giữa năm 1992, càng khiến đấm đá bạo lực leo thang, đặc biệt quan trọng tại những vùng Gedo, Bay, Bakool, Lower Shabelle, Hạ Juba, và Trung Juba. Cuộc xung đột vũ trang bên trong USC đã tàn phá vùng Mogadishu .Cuộc nội chiến đã tàn phá nền nông nghiệp và làm gián đoạn việc phân phối lương thực ở miền nam Somalia. Căn nguyên của hầu hết những cuộc xung đột là những sự không tương đồng và sự cạnh tranh đối đầu những nguồn tài nguyên giữa những dòng họ. James Bishop, đại sứ sau cuối của Hoa Kỳ tại Somalia, đã lý giải rằng có sự ” cạnh tranh đối đầu về nguồn nước, đồng cỏ chăn thả, và … gia súc. Đó là một cuộc cạnh tranh đối đầu trước kia thường được xử lý bằng những mũi tên và kiếm … Bây giờ nó được thực thi bằng những khẩu AK-47. ” [ 72 ] Kết quả là nạn đói ( khoảng chừng 300,000 người chết ) sau đó đã khiến Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc phải được cho phép thực thi chiến dịch giữ gìn hoà bình hạn chế năm Chiến dịch Liên hiệp quốc tại Somalia I ( UNOSOM I ). [ 73 ] Việc sử dụng vũ lực của UNOSOM bị hạn chế ở mức phòng vệ và nhanh gọn bị những lực lượng tham chiến bỏ lỡ .Phản ứng trước sự liên tục đấm đá bạo lực và thảm hoạ nhân đạo, Hoa Kỳ đã tổ chức triển khai một liên minh quân sự với tiềm năng tạo lập một thiên nhiên và môi trường bảo đảm an toàn ở miền nam Somalia cho việc thực thi những chiến dịch nhân đạo. Liên minh này, ( Lực lượng Nhiệm vụ Thống nhất hay UNITAF ) đã tiến vào Somalia tháng 12 năm 1992 trong Chiến dịch Vãn hồi Hy vọng và đã thành công xuất sắc trong việc tái lập trật tự và làm giảm bớt nạn đói. Tháng 5 năm 1993, hầu hết quân dội Hoa Kỳ đã rút đi và UNITAF được thay thế sửa chữa bởi Chiến dịch Liên hiệp quốc ở Somalia II ( UNOSOM II ) .Tuy nhiên, Mohamed Farrah Aidid coi UNOSOM II là một mối đe doạ với quyền lực tối cao của mình và vào tháng 6 năm 1993 đội quân du kích của ông đã tiến công binh sĩ Quân đội Pakistan, thuộc UNOSOM II, ( xem Somalia ( tháng 3 năm 1992 tới tháng 2 năm 1996 ) ) ở Mogadishu gây ra 80 thương vong. Giao tranh leo thang cho tới khi 19 binh sĩ Mỹ và hơn 1,000 người Somalia thiệt mạng trong cuộc bố ráp ở Mogadishu tháng 10 năm 1993. Liên hiệp quốc ngừng Chiến dịch Lá chắn Thống nhất ngày 3 tháng 3 năm 1995, sau khi đã chịu khá nhiều tổn thất nhân mạng, và quyền lực tối cao của cơ quan chính phủ vẫn chưa được tái lập. Tháng 8 năm 1996, Aidid bị giết ở Mogadishu .
Tình hình hiện tại ở SomaliaSau cuộc nội chiến những dòng họ Harti và Tanade công bố một nhà nước tự quản ở phía đông bắc, lấy tên là Puntland, nhưng vẫn đồng ý rằng họ sẽ tham gia vào bất kể một cuộc hoà giải nào ở Somalia để hình thành một chính phủ nước nhà TW mới. Sau đó vào năm 2002, Tây Nam Somalia, gồm Bay, Bakool, Jubbada Dhexe ( Middle Juba ), Gedo, Shabeellaha Hoose ( Hạ Shabele ) và Jubbada Hoose ( Hạ Juba ) những vùng của Somalia công bố tự trị. Dù bắt đầu là kẻ xúi giục việc này, Quân đội Kháng chiến Rahanweyn, được xây dựng năm 1995, chỉ trấn áp trọn vẹn được Bay, Bakool và những phần của Gedo và Jubbada Dhexe, nhanh gọn xây dựng trên trong thực tiễn một khu vực tự trị ở Tây nam Somalia .Dù cuộc xung đột giữa Hasan Muhammad Nur Shatigadud và hai vị phó của ông đã làm suy yếu quân đội Rahanweyn từ tháng 2 năm 2006, vùng Tây nam trở thành TT của TFG dựa trên thành phố Baidoa. Shatigadud trở thành Bộ trưởng Tài chính, người phó của ông Adan Mohamed Nuur Madobe trở thành Người phát ngôn Nghị viện và người phó thứ hai Mohamed Ibrahim Habsade trở thành Bộ trưởng Vận tải. Shatigadud cũng giữ chức quản trị Toà án Truyền thống của Những người già .Năm 2004, TFG họp tại Nairobi, Kenya và đưa ra một công bố về chính phủ nước nhà của vương quốc. [ 74 ] [ 75 ] Thủ đô TFG hiện ở Baidoa. Trong lúc đó Somalia là một trong những nước bị tác động ảnh hưởng bởi trận sóng thần tiến công những bờ biển Ấn Độ Dương sau trận động đất Ấn Độ Dương năm 2004, phá huỷ hàng loạt những làng mạc và làm thiệt mạng khoảng chừng 300. Năm 2006, Somalia bị lụt sau những trận mưa lớn và đợt lụt này ảnh hưởng tác động tới hàng loạt Vùng sừng châu Phi ảnh hưởng tác động tới 350,000 người. [ 76 ] Sự cạnh tranh đối đầu giữa những bộ tộc lê dài tới năm 2006 với công bố vùng tự trị của nhà nước Jubaland, gồm những phần của Gedo, Jubbada Dhexe, và hàng loạt Jubbada Hoose. Barre Adan Shire Hiiraale, quản trị của Liên minh Thung lũng Juba, người tới từ Galguduud ở trung Somalia là chỉ huy có quyền hành nhất ở đó. Giống như Puntland cơ quan chính phủ vùng này không muốn có quy định nhà nước không thiếu, mà là một số ít hình thức liên bang tự trị .Xung đột lại bùng phát đầu năm 2006 giữa một liên minh những lãnh chúa của Mogadishu được gọi là Liên minh vì sự Vãn hồi Hoà bình và Chống Khủng bố ( hay ” ARPCT ” ) và một lực lượng du kích trung thành với chủ với Liên minh những Toà án Hồi giáo ( hay ” I.C.U. ” ), tìm kiếm việc áp đặt luật Hồi giáo Sharia tại Somalia. Những đổi khác luật xã hội, như cấm nhai khat, [ 77 ] là một phần những hành vi của ICU nhằm mục đích biến hóa cách hành xử và áp đặt những pháp luật đạo đức ngặt nghèo. Rất nhiều tin tức nói rằng việc chơi bóng đá đang bị cấm, cũng như việc theo dõi những trận bóng đá, [ 78 ] nhưng cũng có những những thông tin của chính ICU bác bỏ những lệnh cấm này. Liên đoàn những Toà án Hồi giáo nằm dưới sự chỉ huy của Sheikh Sharif Ahmed. Khi được hỏi liệu ICU có những kế hoạch lan rộng ra quyền trấn áp ra hàng loạt Somalia, Sheikh Ahmed đã vấn đáp trong một cuộc phỏng vấn : ” Đất đai không phải là ưu tiên của chúng tôi. Ưu tiên của chúng tôi là hoà bình, phẩm cách cho mọi người, và họ hoàn toàn có thể sống trong tự do, rằng họ hoàn toàn có thể quyết định hành động số phận của riêng mình. Đó là ưu tiên của chúng tôi. Ưu tiên của chúng tôi không phải là đất đai ; con người là quan trọng với chúng tôi. ” [ 80 ]
Somalia ở thời đỉnh điểm quyền lực tối cao của I.C.U., tháng 12 năm 2006

Nhiều trăm người, chủ yếu là những thường dân bị kẹt trong những cuộc giao tranh, đã chết trong cuộc xung đột này. Những người dân Mogadishu miêu tả nó như là sự giao tranh tồi tệ nhất trong hơn một thập kỷ. Liên minh các Toà án Hồi giáo đã buộc tội Hoa Kỳ tài trợ cho các lãnh chúa thông qua Cục Tình báo Trung ương và cung cấp vũ khí cho họ trong nỗ lực nhằm ngăn chặn Liên minh các Toà án Hồi giáo lên nắm quyền lực. Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, tuy không thừa nhận cũng không phủ nhận điều này, nói Hoa Kỳ không có hành động nào xâm phạm vào lệnh cấm vận vũ khí quốc tế với Somalia. Vài email miêu tả những chiến dịch bí mật bất hợp pháp của các công ty quân sự tư nhân vi phạm vào các quy định của Liên hiệp quốc đã được thông báo[81] by the UK Sunday newspaper The Observer.

Tới đầu tháng 6 năm 2006 Du kích Hồi giáo đã trấn áp Mogadishu, sau Trận Mogadishu thứ hai, và cứ điểm sau cuối của A.R.P.C.T. ở miền nam Somalia, thị xã Jowhar, sau đó đầu hàng với ít sự kháng cự. Các lực lượng còn lại của A.R.P.C.T. bỏ chạy về phía đông hay qua biên giới vào Ethiopia và liên minh đã trọn vẹn sụp đổ .nhà nước Chuyển tiếp được Ethiopia hậu thuẫn sau đó đã lôi kéo sự can thiệp của một lực lượng gìn giữ hoà bình của vùng Đông Phi. Tuy nhiên I.C.U. phản đối can đảm và mạnh mẽ quân đội quốc tế – đặc biệt quan trọng là quân đội Ethiopia — hiện hữu ở Somalia. [ 82 ] công bố rằng Ethiopia, với lịch sử vẻ vang vĩnh viễn như một cường quốc đế quốc gồm cả việc chiếm đóng Ogaden, đang tìm cách chiếm Somalia, hay quản lý Somalia như một nhà nước chư hầu. Trong lúc đó I.C.U. và lực lượng du kích của họ trấn áp hầu hết nửa phía nam của Somalia, thường thì qua việc đàm phán với những chỉ huy bộ tộc địa phương chứ không phải bằng vũ lực .

Tuy nhiên, du kích Hồi giáo vẫn ở lại các khu vực gần biên giới Ethiopia, nơi đã trở thành một địa điểm trú ngụ cho nhiều người tị nạn Somalia gồm cả Chính phủ Chuyển tiếp, đóng trụ sở tại thị trấn Baidoa. Ethiopia nói họ sẽ bảo vệ Baidoa nếu nó bị đe doạ. Ngày 25 tháng 12 năm 2006, I.C.U. đã tiến vào cảng phía nam Kismayo, cảng duy nhất còn dưới sự kiểm soát của chính phủ chuyển tiếp.[83] Quân đội Ethiopia đã tiến vào Somalia và chiếm thị trấn Buur Hakaba ngày 9 tháng 10 và cuối ngày hôm đó I.C.U. đưa ra lời tuyên chiến với Ethiopia.[84]

Kismayo, một trong những cảng chính của Somalia.Ngày 1 tháng 11 năm 2006, những cuộc đàm phán hoà bình giữa nhà nước Chuyển tiếp và ICU thất bại. Cộng đồng quốc tế lo lắng một cuộc nội chiến trên diễn rộng sẽ diễn ra, với những lực lượng được Ethiopia và Eritrea hậu thuẫn đánh lẫn nhau. [ 85 ] Giao tranh một lần nữa bùng phát ngày 21 tháng 12 năm 2006 khi chỉ huy ICU, Sheikh Hassan Dahir Aweys nói : ” Somalia đang trong thực trạng cuộc chiến tranh, và mọi người dân Somalia phải tham gia vào đại chiến chống lại Ethiopia này “, và những cuộc giao tranh ác liệt đã nổ ra giữa du kích Hồi giáo và phía bên kia là nhà nước Chuyển tiếp Somalia cùng những lực lượng của Ethiopia. [ 86 ]Cuối tháng 12 năm 2006, Ethiopia tung ra những cuộc không kích vào quân đội Hồi giáo và những cứ điểm mạnh trên khắp Somalia. Bộ trưởng tin tức Ethiopia Berhan Hailu nói rằng những tiềm năng gồm có cả thị xã Buurhakaba, gần địa thế căn cứ của nhà nước Chuyển tiếp tại Baidoa. Một máy bay chiến đấu của Ethiopia đã tiến công Sân bay Quốc tế Mogadishu ( hiện là Sân bay Quốc tế Aden Adde ), không gây nhiều thiệt hại nghiêm trọng nhưng đã khiến trường bay phải đóng cửa. Những máy bay chiến đấu khác của Ethiopia tiến công một trường bay quân sự chiến lược ở phía tây Mogadishu. [ 87 ] [ 88 ] Thủ tướng Ethiopia Meles Zenawi sau đó thông tin rằng nước ông đang phát động một cuộc cuộc chiến tranh chống lại ICU để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của mình. ” Các lực lượng quốc phòng Ethiopia đã buộc phải tham chiến để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ vương quốc và đẩy lùi những cuộc tiến công liên tục của những kẻ khủng bố toà án Hồi giáo và những thành phần chống Ethiopia mà chúng đang ủng hộ, ” ông nói. [ 89 ] [ 90 ]Những ngày giao tranh ác liệt liên tục diễn ra khi quân đội Ethiopia và chính phủ nước nhà được xe tăng và máy bay tương hỗ tiến công những lực lượng Hồi giáo giữa Baidoa và Mogadishu. Cả hai bên đều công bố đã gây hàng trăm thiệt hại nhân mạng cho bên kia, nhưng bộ binh và xe thiết giáp của quân Hồi giáo đã bị thiệt hại nặng nề và buộc phải rút lui về Mogadishu. Ngày 28 tháng 12 năm 2006, liên minh tiến vào Mogadishu sau khi những chiến binh Hồi giáo đã bỏ chạy khỏi thành phố. Thủ tướng Ali Mohammed Ghedi công bố rằng Mogadishu đã được giải phóng, sau cuộc gặp với những chỉ huy dòng họ địa phương để đàm phán về việc chuyển giao thành phố một cách hoà bình. [ 91 ] Tuy vậy vào thời gian tháng 4 năm 2008, nhà nước Chuyển tiếp Liên bang và liên minh Ethiopia của họ vẫn phải đương đầu với những cuộc tiến công tiếp tục của quân nổi dậy Hồi giáo .Quân Hồi giáo rút về phía nam, về cứ điểm của họ tại Kismayo, lực lượng tập hậu của họ giao tranh với quân chính phủ ở nhiều thị xã. Họ cũng đã bỏ Kismayo, mà không chiến đấu, công bố rằng hành vi của họ là một cuộc rút lui kế hoạch để tránh thương vong cho dân thường, và củng cố quân đội quanh thị xã nhỏ Ras Kamboni, ở mũi cực nam của Somalia và trên biên giới với Kenya. Đầu tháng 1, quân đội Ethiopia và quân chính phủ tiến công, dẫn tới Trận Ras Kamboni, và chiếm những khu vực của quân Hồi giáo và buộc những chiến binh còn sống sót phải bỏ chạy vào những vùng đồi núi và rừng rậm sau nhiều ngày giao trah. Ngày 9 tháng 1 năm 2007, Hoa Kỳ đã công khai minh bạch can thiệp vào Somalia khi gửi những máy bay Lockheed AC-130 tiến công những vị trí của ICU tại Ras Kamboni. Hàng chục người đã bị chết và tới thời gian ấy ICU hầu hết đã bị vượt mặt. Trong năm 2007 và 2008, những nhóm du kích Hồi giáo mới được tổ chức triển khai, và liên tục chiến đấu chống chính phủ nước nhà chuyển tiếp Somalia và quân đội chính quy của Ethiopia. Họ đã Phục hồi được quyền trấn áp những vùng lớn của quốc gia. Các lực lượng Ethiopia đã rút đi năm 2009. ICU không còn sống sót như một nhóm chính trị có tổ chức triển khai nữa, và hiện nó là một phần của nhà nước Chuyển tiếp Liên bang .
Ngày 29 tháng 12 năm 2008, Abdullahi Yusuf Ahmed thông tin trước một nghị viện thống nhất ở Baidoa việc từ chức Tổng thống Somalia của ông. Trong bài diễn văn, được phát đi trên đài phát thanh vương quốc, Yusuf biểu lộ sự hụt hẫng khi không hề chấm hết được mười bảy năm xung đột vốn là nghĩa vụ và trách nhiệm của chính phủ nước nhà của ông. [ 92 ] Ông cũng lên án hội đồng quốc tế vì đã không hề tương hỗ cơ quan chính phủ, và nói rằng người phát ngôn nghị viện, Aden ” Madobe ” Mohamed, sẽ kế vị ông theo hiến chương của nhà nước Chuyển tiếp Liên bang. [ 93 ] Ngày 31 tháng 1 năm 2009, Sheikh Sharif Sheikh Ahmed được bầu làm tổng thống tại khách sạn Kempinski ở Djibouti. [ 94 ]Năm 2009, Liên minh những Toà án Hồi giáo bị sáp nhập vào trong nhà nước Chuyển tiếp Liên bang, cùng với Liên minh vì sự Tái Giải phóng Somalia, một tập hợp những nhóm Hồi giáo ôn hoà. Những người Hồi giáo được trao 200 ghế trong nghị viện. Cựu Thủ tướng Nur Hassan Hussein của nhà nước Chuyển tiếp Liên bang và Sharif Sheikh Ahmed cũng ký một thoả thuận san sẻ quyền lực tối cao tại Djibouti được Liên hiệp quốc trung gian. Theo thoả thuận, quân đội Ethiopia sẽ rút khỏi Somalia, trao lại những địa thế căn cứ của họ cho chính phủ nước nhà chuyển tiếp, lực lượng gìn giữ hoà bình Liên minh châu Phi và những nhóm Hồi giáo ôn hoà dưới sự chỉ huy của ARS. Sau khi quân đội Ethiopia rút đi, cơ quan chính phủ chuyển tiếp đã lan rộng ra nghị viện để gồm có cả phe trái chiều và bầu Sheikh Ahmed làm tổng thống mới ngày 31 tháng 1 năm 2009. Sheikh Ahmed sau đó chỉ định Omar Abdirashid Ali Sharmarke, con trai của cựu Tổng thống Abdirashid Ali Sharmarke, làm thủ tướng mới của quốc gia .
Cơ cấp pháp lý tại Somalia được chia theo ba dòng : Luật dân sự, luật tôn giáo, và luật truyền thống cuội nguồn dòng họ .

Luật dân sự[sửa|sửa mã nguồn]

Tuy mạng lưới hệ thống tư pháp chính thức của Somalia đã bị tàn phá hầu hết sau sự sụp đổ của chính sách Siad Barre, nó đã được kiến thiết xây dựng lại và hiện nằm dưới sự quản trị của những cơ quan chính phủ cấp vùng khác nhau như vùng tự trị Puntland và những tiểu vùng Somaliland. Trong trường hợp nhà nước Chuyển tiếp Liên bang, một cơ cấu tổ chức pháp lý mới đã được xây dựng trải qua nhiều hội nghị quốc tế khác nhau .Dù có một số ít độc lạ chính trị lớn giữa họ, tổng thể những cơ quan đó đều có những cơ cấu tổ chức pháp lý tương tự như nhau, phần lớn trong số đó đã được chứng minh và khẳng định trong những mạng lưới hệ thống pháp lý của những cấu trúc hành chính trước kia của Somalia. Những điểu tương đương đó trong luật dân sự gồm : [ 95 ]

• Một điều khoản xác định sự vượt trội của luật Hồi giáo shari’a hay luật tôn giáo, dù trong thực tế shari’a chủ yếu được áp dụng cho các trường hợp như hôn nhân, ly dị, thừa kế và các vấn đề dân sự.
• Điều khoản đảm bảo tôn trọng các tiêu chuẩn toàn cầu về nhân quyền với mọi thực thể pháp luật. Nó cũng đảm bảo tính độc lập của tư pháp, và tư pháp lại được bảo vệ bởi một hội đồng pháp lý.
• Một hệ thống tư pháp ba cấp gồm một toà án tối cao, các toà phúc thẩm, và các toà án sơ thẩm (hoặc được phân chia giữa các toà án quận và các toà án địa phương, hay một toà án duy nhất ở mỗi vùng).
• Luật pháp của chính phủ dân sự có hiệu lực trước cuộc đảo chính quân sự lật đổ chế độ Barre vẫn có hiệu lực cho tới khi những điều luật đó bị sửa đổi.

Luật Hồi giáo shari’a đóng một vai trò quan trọng và truyền thống cuội nguồn trong xã hội Somalia. Trên kim chỉ nan, nó là cơ sở của mọi pháp luật pháp luật vương quốc trong mọi định chế của Somalia. Tuy nhiên, trên trong thực tiễn nó chỉ vận dụng cho những trường hợp dân sự như kết hôn, ly dị, thừa kế và những yếu tố mái ấm gia đình. Điều này đã biến hóa sau khi cuộc nội chiến mở màn khi một số lượng toà án shari’a mới mở màn Open ở nhiều thành phố và thị xã trên khắp nước. [ 95 ]Những toà án shari’a mới này có ba công dụng :

• Đưa ra những phán xét về cả các trường hợp dân sự và hình sự.
• Tổ chức một lực lượng dân quân có khả năng bắt giữ tội phạm.
• Đảm bảo kẻ bị kết án tù phải ở tù.

Các toà án shari’a, dù được kiến thiết xây dựng theo những cơ sở đơn thuần, mang một đặc thù thứ bậc thường thì của một quản trị, phó quản trị và bốn thẩm phán. Một lực lượng công an báo cáo giải trình với toà việc thực thi những phán quyết của những thẩm phán, nhưng cũng giúp xử lý những tranh cãi hội đồng và bắt giữ những kẻ hoài nghi phạm tội. Ngoài ra, những toà còn là những TT giam giữ nơi những kẻ tội phạm bị giam. Một uỷ ban kinh tế tài chính độc lập cũng được trao trách nhiệm tích lũy và quản trị khoản thu từ thuế từ những thương nhân địa phương cho những cơ quan địa phương. [ 95 ]Tháng 3 năm 2009, cơ quan chính phủ liên minh mới xây dựng của Somalia thông tin rằng họ sẽ vận dụng shari’a như mạng lưới hệ thống pháp lý chính thức của vương quốc. [ 96 ]

Trong nhiều thế kỷ người Somali đã thực thi một hình thức luật phong tục mà họ gọi là Xeer. Xeer là một hệ thống pháp lý đa tâm theo đó không một cá nhân riêng biệt nào quyết định luật pháp phải như thế nào hay nó phải được diễn giải như thế nào.

Hệ thống pháp luật Xeer được cho là đã tăng trưởng riêng tại Vùng sừng châu Phi từ khoảng chừng thế kỷ thứ VII. Không có vật chứng rằng nó từng tăng trưởng ở bất kể nơi nào hay bị tác động ảnh hưởng lớn bởi bất kể mạng lưới hệ thống pháp lý quốc tế nào. Thực tế rằng thuật ngữ pháp lý Somalia thực tiễn xuất phát từ những từ vay mượn từ những ngôn từ quốc tế cho thấy rằng Xeer thực sự là địa phương. [ 97 ]

Hệ thống pháp lý Xeer cũng đòi hỏi một số lượng chuyên môn hoá của nhiều chức năng riêng biệt bên trong một khung pháp lý. Vì thế, một người có thể tìm kiếm odayal (thẩm phán), xeer boggeyaal (luật gia), guurtiyaal (thám tử), garxajiyaal (người uỷ quyền), murkhaatiyal (nhân chứng) và waranle (sĩ quan cảnh sát) để thực thi luật pháp.[98]

Xeer được định nghĩa bởi một số giáo lý nền tảng không biến đổi và rất giống với nguyên tắc jus cogens trong luật pháp quốc tế:[95]

• Chi trả tiền máu (ở địa phương gọi là diya) cho sự phỉ báng, trộm cắp, làm hại tới thân thể, hãm hiếp và giết người, cũng như cung cấp hỗ trợ cho những người họ hàng.
• Đàm bảo quan hệ tốt giữa các dòng tộc bằng cách đối xử công bằng với phụ nữ, đảm phán với “các sứ giả hoà bình” với thiện ý, và cung cấp cho đời sống của những nhóm xã hội được bảo vệ (ví dụ trẻ em, phụ nữ, người sùng đạo, nhà thơ và khách).
• Những trách nhiệm gia đình như chi trả của hồi môn, và những cấm đoán với việc bỏ chạy theo tình nhân.
• Những quy định gắn liền với việc quản lý các nguồn tài nguyên như sử dụng đất chăn thả, nước và các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác.
• Cung cấp hỗ trợ tài chính cho họ hàng người phụ nữ đi lấy chồng và những cặp mới kết hôn.
• Tặng gia súc và các đồ vật khác cho người nghèo.

Các vùng và những Q.[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ hành chính Somalia .

Trước cuộc nội chiến, Somalia được chia thành 18 vùng (gobollada, số ít gobol), và các vùng lại được chia thành các quận. Các vùng gồm:

Trên cơ sở thực tế, miền bắc Somalia hiện được phân chia giữa những nhà nước kiểu chính phủ độc lập là Puntland, Somaliland, và Galguduud. Miền nam ít nhất trên danh nghĩa nằm dưới quyền kiểm soát của Chính phủ Chuyển tiếp Liên bang, dù trên thực tế nó nằm dưới quyền kiểm soát của các nhóm Hồi giáo bên ngoài Mogadishu. Dưới những thoả thuận trên thực tế hiện có 27 vùng.

Sunaari, trên những đồng cỏ khô cằn của Những chú ngựa Ả Rập thường được gọi là, trên những đồng cỏ khô cằn của Dhahar, Maakhir, SomaliaLà nước nằm ở cực đông châu Phi, Somalia có diện tích quy hoạnh đất liền 637,540 kilômét vuông. Nước này nằm ở mũi của một vùng, mà vì trên map nhìn giống với chiếc sừng con tên giác, nên nó thường được gọi là Vùng sừng châu Phi. Somalia có bờ biển dài nhất lục địa. Đất đai của họ đa phần gồm những cao nguyên, đồng bằng, và những vùng đất cao .Cal Madow là một dãy núi ở phần phía đông bắc quốc gia, trải dài nhiều kilômét phía tây thành phố Bosaso tới tây-bắc Erigavo. Các dãy núi đông tây nhấp nhô của dãy núi Karkaar nằm ở những độ cao khác nhau so với bờ biển Vịnh Aden .Các yếu tố khí hậu chính là thời tiết nóng quanh năm, gió mùa theo mùa, và lượng mưa không đều. Nhiệt độ tối đa trung bình hàng ngày trong khoảng chừng từ 30 °C ( 86 °F ) đến 40 °C ( 104 °F ), ngoại trừ ở những khu vực cao dọc theo bờ biển phía đông. Nhiệt độ tối thiểu trung bình hàng ngày trong khoảng chừng từ 15 °C ( 59 °F ) đến 30 °C ( 86 °F ) .

Gió mùa tây nam, một làn gió nhẹ từ biển, khiến giai đoạn từ khoảng tháng 5 đến tháng 10 là giai đoạn êm dịu nhất ở Mogadishu. Giai đoạn tháng 12 tới tháng 2 của gió mùa đông bắc cũng khá dịu, dù các điều kiện thời tiết chủ yếu ở Mogadishu hiếm khi dễ chịu. Các giai đoạn tangambili xen kẽ giữa hai mùa gió mùa (tháng 10–tháng 11 và tháng 3–tháng 5) nóng và ẩm.

Somalia có một trong những tỷ suất nhiễm HIV thấp nhất trên toàn châu Phi. Điều này được cho là bởi bản tính Hồi giáo của xã hội Somalia và việc người dân Somalia tuân theo những lao lý đạo đức của Hồi giáo. [ 108 ] Tuy ước tính tỷ suất nhiễm HIV thường được dùng nhất cho Somalia năm 1987 ( năm thông tin trường hợp tiên phong ) là 1 % người trưởng thành, [ 108 ] một ước tính gần đây hơn năm 2007 cho rằng chỉ 0.5 % người trưởng thành ở vương quốc này nhiễm HIV dù cuộc nội chiến vẫn đang diễn ra .
Bộ giáo dục chịu nghĩa vụ và trách nhiệm chính thức về giáo dục tại Somalia, với khoảng chừng 15 % ngân sách chính phủ nước nhà được tiêu tốn cho những định chế giáo dục. Năm 2006, vùng tự trị Puntland ở phía hướng đông bắc là vùng chủ quyền lãnh thổ thứ hai ở Somalia sau Somaliland đưa vào triển khai phổ cập giáo dục tiểu học, với những giáo viên hiện nhận lương từ cơ quan hành chính Puntland. [ 109 ] Từ 2005 / 2006 đến 2006 / 2007, đã có sự ngày càng tăng đáng kể số lượng trường học ở Puntland, tăng thêm 137 cơ sở so với chỉ một năm trước đó. Trong cùng thời hạn này, số lượng lớp học trong vùng tăng thêm 504, với 762 giáo viên nữa. Tổng số học viên ĐK tăng 27 % so với năm trước đó, và số lượng học viên nữ chỉ hơi thấp hơn số học viên nam ở hầu hết những vùng. Nơi có tỷ suất ĐK theo học lớn nhất là vùng Bari phía cực bắc, và nơi có tỷ suất thấp nhất là vùng Ayn ít người ở. Sự phân bổ những lớp học hầu hết đồng đều giữa những vùng đô thị và nông thôn, với số lượng học viên và giáo viên tại những lớp học vùng đô thị cao hơn tại vùng nông thôn. [ 110 ]Giáo dục đào tạo cao học tại Somalia hiện đa phần là tư nhân. Nhiều trường ĐH trong nước gồm cả Đại học Mogadishu, đã được xếp vào list 100 trường ĐH tốt nhất ở châu Phi. [ 111 ] Các trường ĐH khác phân phối giáo dục cao học ở miền nam gồm Đại học Benadir, Đại học Quốc gia Somalia, Đại học Kismayo và Đại học Gedo. Tại Puntland, giáo dục cao học được phân phối bởi Đại học Nhà nước Puntland và Đại học Đông Phi. Tại Somaliland, giáo dục cao học được thực thi bởi Đại học Amoud, Đại học Hargeisa, Đại học Kỹ thuật Somaliland và Đại học Burao .

Các trường Qu’ranic (cũng được gọi là duqsi) vẫn là hệ thống căn bản của việc giảng dạy tôn giáo truyền thống ở Somalia. Chúng cung cấp giáo dục Hồi giáo cho trẻ em, vì thế thực hiện một vai trò tôn giáo và xã hội trong nước. Được biết tới như hệ thống địa phương không chính thức ổn định nhất của giáo dục tôn giáo căn bản và giáo dục đạo đức, sức mạnh của chúng chủ yếu dựa trên sự hỗ trợ của cộng đồng và việc sử dụng những công cụ giảng dạy làm tại địa phương và có sẵn. Hệ thống Qu’ranic, vốn có số lượng học sinh lớn nhất so với các hệ thống giáo dục khác, thường là hệ thống có thể tiếp cận duy nhất của những người Somalia du mục so với các vùng đô thị. Một cuộc nghiên cứu năm 1993 phát hiện, trong số các điều khác, khoảng 40% học sinh tại các trường Qur’anic là trẻ em nữ. Để giải quyết những thiếu sót trong giảng dạy tôn giáo, chính phủ Somalia về phần mình cũng đã thành lập Bộ Hiến tặng và các Công việc Hồi giáo, theo đó giáo dục Qur’anic hiện đang được quản lý.[112]

Dù có thực trạng không ổn định dân sự, Somalia vẫn duy trì được một nền kinh tế tài chính phi chính thức khá mạnh, dựa hầu hết trên gia súc, những công ty gửi tiền / chuyển tiền, và viễn thông. Theo một cuộc điều tra và nghiên cứu năm 2003 của Ngân hàng Thế giới, nghành nghề dịch vụ tư nhân tăng trưởng khá ấn tượng, đặc biệt quan trọng trong thương mại, kinh doanh, vận tải đường bộ, chuyển tiền và dịch vụ hạ tầng, ngoài những nghành nghề dịch vụ chủ chốt, như gia súc nông nghiệp và thuỷ sản. [ 113 ] Năm 2007, Liên hiệp quốc thông tin rằng công nghiệp dịch vụ của nước này cũng đang tăng trưởng. [ 114 ] Nhà trái đất học Spencer Heath MacCallum quy sự tăng trưởng hoạt động giải trí kinh tế tài chính này cho luật phong tục Somalia, luật tạo ra một môi trường tự nhiên không thay đổi cho việc tiến hành kinh doanh. [ 115 ]Nông nghiệp là nghành quan trọng nhất, với gia súc chiếm khoảng chừng 40 % GDP và khoảng chừng 65 % lệch giá xuất khẩu. [ 116 ] Các mẫu sản phẩm xuất khẩu chính gồm cá, than, và chuối ; đường, lúa miến, và ngô là những loại sản phẩm cho thị trường trong nước. Với gần 3 triệu con dê và cừu năm 1999, những cảng phía bắc Bosaso và Berbera chiếm 95 % xuất khẩu dê và 52 % xuất khẩu cừu của Đông Phi. Riêng vùng Somaliland xuất khẩu hơn 180 triệu mét tấn gia súc và hơn 480 triệu mét tấn loại sản phẩm nông nghiệp. [ 117 ] Somalia cũng là một nhà sản xuất hương trầm và nhựa thơm lớn của quốc tế .
Lĩnh vực công nghiệp nhỏ, dựa trên chế biến những loại sản phẩm nông nghiệp, chiếm 10 % GDP. Theo một báo cáo giải trình năm 2005 của Ngân hàng Thế giới ” việc kinh doanh thương mại hàng không tư nhân ở Somalia hiện đang tăng trưởng với hơn năm hãng và có đại chiến giá giữa những công ty. ” [ 118 ]Với sự trợ giúp của hội đồng người Do Thái Somalia, những công ty điện thoại di động, những quán cafe internet và những trạm radio đã được thiết lập. Năm 2004, một nhà máy sản xuất đóng chai Coca-Cola mới cũng được Open ở Mogadishu, như một tín hiệu ngày càng tăng an toàn và đáng tin cậy trong kinh doanh thương mại. [ 119 ]

Ngoài ra, các dịch vụ chuyển tiền đã trở thành một ngành công nghiệp lớn của đất nước, với ước tính số tiền gửi trị giá 2 tỷ USD được gửi tại Somalia bởi những người Do Thái Somalia thông qua các công ty chuyển tiền. Hệ thống chuyển đổi giá trị không chính thức hay hawala lớn nhất trong số đó là Dahabshiil, một công ty của Somalia với hơn 1000 nhân viên tại 40 quốc gia với các chi nhánh ở Luân Đôn và Dubai.[120]

Các công ty dầu mỏ của Hoa Kỳ và Trung Quốc cũng chăm sóc tới triển vọng khai thác dầu và những tài nguyên vạn vật thiên nhiên khác ở Somalia. Một tập đoàn lớn dầu mỏ ĐK ở Sydney, Range Resources, đã Dự kiến rằng tỉnh Puntland ở phía bắc có tiềm năng sản xuất 5 tỷ tới 10 tỷ barrel dầu. [ 121 ]

Truyền thông và Viễn thông[sửa|sửa mã nguồn]

Tại Somalia, hàng chục tờ báo, đài phát thanh và đài truyền hình tư nhân đã được xây dựng trong thập kỷ qua, ( Mogadishu có hai đài truyền hình cạnh tranh đối đầu kinh khủng với nhau ), với những đài phát thanh hay những tờ báo tư nhân ở hầu hết những thị xã lớn. Các công ty truyền thông online lớn gồm Shabelle Media Network, Radio Gaalkacyo và Radio Garowe .Sử dụng internet tại Somalia đã tăng 44,900 % từ năm 2000 tới năm 2007, là tỷ suất tăng trưởng cao nhất ở châu Phi. [ 122 ] Các công ty công nghệ thông tin Somali hiện đang cạnh tranh đối đầu cho một thị trường với hơn 500,000 người sử dụng internet. Nước này có 22 ISP đã được xây dựng và 234 cyber cafes với vận tốc tăng trưởng 15.6 % hàng năm. Internet qua những dịch vụ vệ tinh cũng đã được cung ứng, đặc biệt quan trọng tại những thành phố và khu vực xa xôi không có dịch vụ Internet hữu tuyến hay không dây. Các người mua chính gồm Liên hiệp quốc, những Tổ chức phi chính phủ, những định chế kinh tế tài chính ( đặc biệt quan trọng là những công ty gửi tiền ), và những quán cafe internet. Hiện tại hơn 300 cổng internet liên kết với nhiều cổng viễn thông ở châu Âu và châu Á Giao hàng trên khắp quốc gia. Kiểu dịch vụ này đã có sự tăng trưởng bền vững và kiên cố 10 – 15 % hàng năm .Somalia có một trong những mạng lưới hệ thống viễn thông tốt nhất lục địa : nhiều công ty như Golis Telecom Group, Hormuud Telecom, Somafone, Nationlink, Netco, Telecom và Somali Telecom Group cung ứng dịch vụ viễn thông, gồm cả gọi đường dài quốc tế, với ngân sách khoảng chừng USD 10 USD mỗi tháng. Các dịch vụ internet quay số tại Somalia có tỷ suất tăng trưởng cao nhất ở châu Phi, nước này có vận tốc tăng trưởng đường dây trên mặt đất cao hơn 12.5 % mỗi năm so với những vương quốc khác ở Vùng sừng châu Phi và ở Đông Phi, nơi những đường dây viễn thông bị sụt giảm bởi thực trạng phá hoại và sự gia tăng giá cáp đồng trên thị trường quốc tế. Thời gian lắp ráp một tuyến đường dây trên mặt đất ở Somalia chỉ mất ba ngày, trong khi tại nước Kenya làng giềng việc này mất hàng năm trời .
Trước khi cuộc nội chiến bùng phát năm 1991 và sự tan ra sau đó của những lực lượng vũ trang, tình hữu nghị của Somalia với Liên bang Xô viết và sau này là quan hệ đối tác chiến lược với Hoa Kỳ đã được cho phép họ kiến thiết xây dựng một đội quân lớn nhất châu Phi. [ 123 ] Việc xây dựng nhà nước Chuyển tiếp Liên bang năm 2004 đã tạo điều kiện kèm theo cho việc tái lập Quân đội Somalia, với lực lượng hiện tại gồm 10,000 quân. Bộ Quốc phòng chịu nghĩa vụ và trách nhiệm về những lực lượng vũ trang. Hải quân Somalia cũng đang được tái lập, với 500 lính thuỷ hiện đang được giảng dạy ở Mogadishu sẵn sàng chuẩn bị cho một lực lượng dự trù khoảng chừng 5,000 người. [ 124 ] Ngoài ra, có những kế hoạch tái lập Không quân Somalia, với hai máy bay chiến đấu đã được đặt mua. Một lực lượng công an mới cũng đã được xây dựng để duy trì pháp luật và trật tự, với học viện chuyên nghành công an tiên phong được thiết kế xây dựng ở Somalia trong nhiều năm và Open ngày 20 tháng 12 năm 2005 tại Armo, 100 kilômét phía nam Bosaso. [ 125 ]
Tổng quan một khu vực sinh sống ở vùng bán sa mạc Hadaaftimo, một thị xã cổ ở vùng đông bắc Sanaag của Somalia .Somalia là một vương quốc bán khô cằn với khoảng chừng 2 % đất hoàn toàn có thể canh tác. Cuộc nội chiến đã có tác động ảnh hưởng to lớn tới những khu rừng nhiệt đới gió mùa của nước này khi nó khuyến khích việc sản xuất than củi với những trận hạn hán gây thiệt hại ở mức chưa từng thấy. Từ năm 1971 trở về sau, một chương trình trồng rừng to lớn trên khắp quốc gia được chính phủ nước nhà Siad Barre đưa ra để ngăn cản sự tăng trưởng và tiến công của những núi cát. Các tổ chức triển khai môi trường tự nhiên tiên phong là ECOTERRA Somalia và sau đó là Somali Ecological Society, tạo ra sự nhận thức về những yếu tố thiên nhiên và môi trường và kêu gọi những chương trình môi trường tự nhiên trong mọi ngành của chính phủ nước nhà cũng như trong xã hội dân sự. Năm 1986, Trung tâm Cứu hộ Hoang dã, Nghiên cứu và Giám sát được ECOTERRA Intl xây dựng. Năm 1989 đã có cái gọi là ” Đề xuất Somalia ” và một quyết định hành động của những đảng phái trong nước với CITES, lần tiên phong có một lệnh cấm kinh doanh ngà voi quý hiếm trên khắp quốc tế. Sau này, những nhà hoạt động giải trí và người từng giành Giải Môi trường Goldman Fatima Jibrell đã xây dựng những sáng tạo độc đáo ở khu vực quê nhà Buran của bả tổ chức triển khai những hội đồng địa phương bảo vệ những khu vực sinh sống nông thôn và ven biển. Jibrell đã huấn luyện và đào tạo một đội người trẻ tuổi để tổ chức triển khai những chiến dịch tăng cường nhận thức về những hậu quả không hề đảo ngược của việc sản xuất than không hạn chế. Bà cũng gia nhập viện nông thôn Buran xây dựng và tổ chức triển khai chương trình Caravan Lạc đà trong đó những người trẻ tuổi chất lên sống lưng lạc đà lều trại và thiết bị để đi trong ba tuần trong một chuyến đi du mục, và giáo dục mọi người về việc sử dụng có ý thức những nguồn tài nguyên, chăm nom sức khoẻ, quản trị gia súc và hoà bình .Fatima Jibrell luôn đấu tranh chống lại việc đốt than, chặt cây và những hành vi phá hoại thiên nhiên và môi trường khác của con người. Những nỗ lực của bà đã mang lại những tác dụng cho những hội đồng địa phương trên khắp Somalia và hội đồng quốc tế đã ghi nhận khi bà được trao giải Môi trường có khét tiếng Goldman từ San Francisco. Jibrell cũng là giám đốc quản lý Horn Relief and Development Organisation. [ 126 ]Sau trận sóng thần tháng 12 năm 2004, đã có những cáo buộc rằng sau khi cuộc Nội chiến Somalia bùng phát hồi cuối thập niên 1980, bờ biển dài, hoang vắng của Somalia đã được dùng như một nơi đổ những chất thải ô nhiễm. Những cơn sóng lớn tràn vào miền bắc Somalia sau trận sóng thần được cho là đã lật lên nhiều tấn rác thải hạt nhân và hóa học bị chôn giấu phạm pháp ở nước này bởi nhiều công ty châu Âu. Đảng Xanh châu Âu đã theo đuổi những tò mò này và trình diễn trước báo chí truyền thông và Nghị viện châu Âu ở Strasbourg những bản sao hợp đồng được ký kết bởi hai công ty châu Âu – công ty Italia Thuỵ Sĩ, Achair Partners, và một công ty giải quyết và xử lý rác Italia, Progresso – và những đại diện thay mặt của vị ” Tổng thống ” Somalia khi đó, chỉ huy phe phái Ali Mahdi Mohamed, để nhận 10 triệu tấn rác ô nhiễm để đổi lấy USD 80 triệu ( khi ấy khoảng chừng £ 60 triệu ). Theo những báo cáo giải trình của Chương trình Môi trường Liên hiệp quốc ( UNEP ), rác thải đã khiến những trường hợp mắc những bệnh về hô hấp, loét miệng và chảy máu, xuất huyết dạ dày và nhiễm trùng da không bình thường tăng cao đột biến trong những người sống tại những khu vực xung quanh những thị xã phía đông bắc Hobyo và Benadir trên bờ biển Ấn Độ Dương — những bệnh tật có tương quan tới ô nhiễm phóng xạ. UNEP tiếp rằng tình hình hiện tại dọc theo bờ biển Somalia đặt ra những yếu tố môi trường tự nhiên vô cùng nghiêm trọng không chỉ riêng với Somalia mà là cả tiểu vùng châu Phi. [ 127 ]
Somalia có dân số khoảng chừng 15.893.219 người ( ước tính năm 2020 ), khoảng chừng 85 % trong số đó thuộc sắc tộc Somali. Cuộc Nội chiến đầu thập niên 1990 đã làm giảm đáng kể số lượng người Do Thái Somalia, khi nhiều người Somalia có trình độ giáo dục cao nhất đã rời sang Trung Đông, châu Âu và Bắc Phi .Các nhóm thiểu số phi Somali chiếm phần còn lại của dân số vương quốc và gồm người Benadiri, người Barawa, người Bantu, Bajuni, Ấn Độ, Ba Tư, Ý, và người Anh. Đa số người châu Âu đã rời đi sau khi nước này độc lập .Có ít thông tin thống kê đáng an toàn và đáng tin cậy về quy trình đô thị hóa ở Somalia. Tuy nhiên, những ước tính sơ bộ đã được triển khai cho thấy mức độ đô thị hoá trong khoảng chừng 5 % tới 8 % hàng năm, với nhiều thị xã nhanh gọn tăng trưởng thành những thành phố. Hiện tại 34 % dân số vương quốc sống tại những thành phố và thị xã, và tỷ suất này tăng lên nhanh gọn. [ 128 ]
Tiếng Somali là ngôn từ chính thức của Somalia. Nó là một thành viên của nhánh Cush của ngữ hệ Phi-Á, và những họ hàng gần nhất của nó là những ngôn từ như Afar và Oromo. Tiếng Somali là ngôn từ Cush được nghiên cứu và điều tra nhiều nhất, [ 129 ] với những cuộc điều tra và nghiên cứu hàn lâm được thực thi từ trước năm 1900 .Các phương ngữ tiếng Somali được chia thành ba nhóm chính : Bắc, Benaadir và Maay. Somali Bắc ( hay Somali Trung Bắc ) là cơ sở cơ bản của tiếng Somali tiêu chuẩn. Benaadir ( cũng được gọi là Somali bờ biển ) được dùng ở vùng bờ biển Benadir từ Cadale tới phía nam Merca, gồm cả Mogadishu, cũng như tại vùng trong nước trung gian. Các phương ngữ ven biển có thêm những âm vị không sống sót trong tiếng Somali tiêu chuẩn. Maay hầu hết được những bộ tộc Digil và Mirifle ( Rahanweyn ) ở những vùng phía nam Somalia sử dụng .

Bởi tiếng Somali có một bảng ký tự cổ đã mất từ lâu,[130] một số hệ thống chữ viết đã được sử dụng trong nhiều năm để ký âm lại ngôn ngữ này. Trong số đó, bảng chữ cái Somali dựa trên chữ Latinh được sử dụng nhiều nhất, và đã trở thành hệ chữ viết chính thức trong tiếng Somali từ khi chính phủ của cựu Tổng thống Siad Barre chính thức đưa vào tháng 10 năm 1972.[131] bảng chữ này đã được nhà ngôn ngữ học người Somali Shire Jama Ahmed phát triển riêng cho tiếng Somali, và sử dụng tất cả các chữ của bảng chữ cái Latinh tiếng Anh ngoại trừ p, v và z. Bên cạnh bảng chữ cái Latinh của Ahmed, những hệ chữ viết khác từng được sử dụng trong nhiều thế kỷ để viết tiếng Somali gồm chữ Ả Rập và chữ Wadaad. Các hệ thống chữ viết bản xứ đã phát triển trong thế kỷ hai mươi gồm Osmanya, Borama và Kaddare, lần lượt do Osman Yusuf Kenadid, Sheikh Abdurahman Sheikh Nuur, và Hussein Sheikh Ahmed Kaddare, phát minh.[132]

Ngoài tiếng Somali, tiếng Ả Rập là một ngôn từ chính thức của vương quốc tại Somalia. Nhiều người Somali sử dụng nó vì những mối quan hệ từ hàng thế kỷ với quốc tế Ả Rập, sự tác động ảnh hưởng rộng của tiếp thị quảng cáo và giáo dục tôn giáo Ả Rập .Tiếng Anh cũng được dạy và sử dụng thoáng đãng. Tiếng Italia từng là một ngôn từ lớn, nhưng tác động ảnh hưởng của nó đã giảm nhiều sau khi nước này độc lập. Hiện nó thường chỉ được những thế hệ lớn tuổi sử dụng. [ 133 ]Các ngôn từ nhỏ khác gồm Barawa, một phương ngữ tiếng Swahili được sử dụng ở vùng dọc theo bờ biển bởi người Barawa .

Với một số ngoại lệ, người Somali hầu như đều là các tín đồ Hồi giáo,[135] đa số thuộc giáo phái Sunni của Hồi giáo và trường phái Shafi`i của Luật học Hồi giáo, dù cũng có một số là các tín đồ của phái Hồi giáo Shia.[136] hiến pháp của Somalia định nghĩa Hồi giáo là tôn giáo của Cộng hoà Somalia, và luật Hồi giáo sharia là nguồn gốc cơ bản của nền pháp luật quốc gia.[137] Hồi giáo đã vào vùng này rất sớm, khi một nhóm tín đồ Hồi giáo bị ngược đãi, theo lời thúc giục của Nhà tiên tri Muhummad, tìm kiếm nơi tị nạn xuyên qua Biển Đỏ tại Vùng sừng châu Phi. Vì thế Hồi giáo có thể đã du nhập vào Somalia thậm chí từ lâu trước khi đức tin này bám rễ ở nơi xuất xứ của nó.[138] Ngoài ra, cộng đồng Somali đã tạo ra nhiều nhân vật Hồi giáo quan trọng qua các thế kỷ, nhiều người trong số họ đã góp phần quan trọng vào việc định hình, truyền bá và học tập tôn giáo này tại Vùng sừng châu Phi, Bán đảo Ả Rập, cũng như ở xa hơn nữa. Trong số những học giả Hồi giáo có nhà thần học thế kỷ XIV người Somali và nhà luật học Uthman bin Ali Zayla’i của Zeila, người đã viết văn bản có độ tin cậy cao nhất về trường phái Hồi giáo Hanafi, gồm bốn tập được gọi là Tabayin al-Haqa’iq li Sharh Kanz al-Daqa’iq.

Công giáo là một tôn giáo thiểu số tại Somalia, với không hơn 1,000 Fan Hâm mộ trong dân số tám triệu người. [ 139 ] Có một giáo khu cho hàng loạt quốc gia, Giáo khu Mogadishu, ước tính rằng chỉ có khoảng chừng 100 người thực thi những nghi lễ Kitô giáo tại Somalia năm 2004. [ 140 ] Năm 1913, trong quá trình đầu thời kỳ thuộc địa, rõ ràng không có Fan Hâm mộ Công giáo tại những chủ quyền lãnh thổ Somalia, với chỉ khoảng chừng 100 – 200 Fan Hâm mộ từ những trại trẻ mồ côi của một số ít hội truyền giáo tại vùng bảo lãnh Somaliland Anh. [ 141 ] Cũng không có những hội truyền giáo Cơ đốc được biết tới ở Somaliland Italia trong cùng thời hạn này. [ 142 ] Trong thập niên 1970, ở thời kỳ cầm quyền của chính phủ nước nhà Mác xít khi đó tại Somalia, những trường học của nhà thời thánh đã bị ngừng hoạt động và những nhà truyền giáo bị đuổi về nhà. Không có tổng giám mục tại nước này từ năm 1989, và thánh đường ở Mogadishu đã bị hư hại nặng nề sau cuộc nội chiến .Một số hội đồng sắc tộc thiểu số phi Somali cũng theo thuyết duy linh, như trường hợp người Bantu, biểu lộ những truyền thống lịch sử tôn giáo được thừa kế từ tổ tiên ở phía đông nam châu Phi. [ 143 ]
Nhiều kiểu món ăn dân dã Somalia

Ẩm thực Somalia khác biệt theo từng vùng và gồm một sự pha trộn ngoại lai từ nhiều ảnh hưởng ẩm thực. Nó là sản phẩm của truyền thống thương mại và buôn bán mạnh mẽ của Somalia. Dù có sự đa dạng, vẫn có một thứ thống nhất nhiều phong cách ẩm thực của các miền: tất cả thức ăn đều dùng halal. Vì thế không có các món chế biến từ thịt lợn, rượu cũng không được sử dụng, không loại thịt của một con vật nào tự chết được đem ra chế biến, và máu cũng không được dùng. Qaddo hay bữa trưa thường tỉ mỉ. Nhiều loại bariis (cơm), món phổ thông nhất là basmati, thường được dùng làm món chính. Các gia vị như thìa là Ai Cập, bạch đậu khấu, đinh hương, chanh và ngải đắng thường được dùng để làm gia vị cho những món cơm đó. Người Somalia dùng bữa tối muộn lúc 9h. Trong tháng chay Ramadan, bữa tối thường được dùng sau các buổi cầu nguyện Tarawih – thỉnh thoảng muộn tận lúc 11 giờ tối. Xalwo hay mứt mật ong trộn vừng là một loại bánh kẹo ngọt được dùng trong các dịp như những buổi lễ Eid hay các lễ cưới. Nó được làm từ đường, hạt ngũ cốc, bột bạch đậu khấu, bột nhục đậu khấu, và bơ sữa trâu. Đậu phộng cũng thỉnh thoảng được thêm vào để tăng hương vị và hình ảnh.[144] Sau các bữa ăn, những ngôi nhà theo truyền thống thường được phun thơm bằng trầm hương (lubaan) hay nhang (cuunsi), được để trong một dụng cụ để đốt hương được gọi là dabqaad.

Các học giả Somali trong nhiều thế kỷ đã sáng tác ra nhiều tác phẩm văn học Hồi giáo đáng chú ý từ thi ca cho tới Hadith. Với việc chấp nhận bảng chữ cái Latinh năm 1972 làm bảng chữ cái tiêu chuẩn của quốc gia, nhiều tác gia Somalia hiện đại cũng đã sáng tác các tiểu thuyết, một số trong số đó có danh tiếng trên thế giới. Trong số các tác gia hiện đại, Nuruddin Farah có lẽ là người nổi tiếng nhất. Những cuốn sách như From a Crooked Rib và Links được coi là những thành tựu văn học quan trọng, những tác phẩm đã giành giải Farah, trong số những tác phẩm khác, 1998 Neustadt International Prize for Literature. Farah Mohamed Jama Awl là một tác gia nổi tiếng khác của Somalia và có lẽ được biết đến nhiều nhất vì cuốn tiểu thuyết Dervish era, Ignorance is the enemy of love của ông.

Somalia có một di sản âm nhạc phong phú tập trung trên âm nhạc dân gian Somalia truyền thống. Hầu hết các bài hát của Somalia đều là ngũ âm; có nghĩa là họ chỉ sử dụng năm quãng trên mỗi nhóm tám trái ngược với một thang bảy bậc (bản nốt) như thang chính. Khi mới nghe, âm nhạc Somalia có thể lẫn với âm nhạc của các vùng xung quanh như Ethiopia, Sudan hay Ả Rập, nhưng nó hoàn toàn có thể nhận ra được tiêu các giai điệu và phong cách riêng biệt. Các bài hát Somalia thường là sản phẩm của một sự hợp tác giữa các nhà thơ (midho), nhà soạn nhạc (lahan), và ca sĩ (‘odka hay “giọng”).[145]

• Hadden, Robert Lee. 2007. “The Geology of Somalia: A Selected Bibliography of Somalian Geology, Geography and Earth Science.”

  liên kết hỏng

  Xem thêm: Ở Nơi Nào Cũng Nhớ Về Quê Hương, Lời Bài Hát Tiễn Biệt (Tô Thanh Tùng)

  ] Engineer Research and Development Laboratories, Topographic Engineering Center, Alexandria, VA. Abstract.

• Hess, Robert L. Italian Colonialism in Somalia. Chicago: University of Chicago, 1966. *Fitzgerald, Nina J. Somalia. New York: Nova Science, Inc., 2002.
• Lewis. I.M. Pastoral Democracy: A study on Pastoralism and Politics among the Northern Somali clans. Ohio: Ohio University Press, 1958. ISBN 978-3-8258-3084-7.
• Mwakikagile, Godfrey. The Modern African State: Quest for Transformation, Chapter Four: Somalia: A Stateless State – What Next?, pp. 109–132, Nova Science Publishers, Inc., Huntington, New York, 2001.
• Tripodi, Paolo. The Colonial Legacy in Somalia. New York: St. Martin’s P Inc., 1999.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Chính phủ

Thông tin chung

Truyền thông

• Somalia news headlines from allAfrica.com
• IRIN Somalia humanitarian news and analysis

Khác

Bản mẫu : Các chủ đề Somalia

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Hỏi Đáp