Tình Trạng Lạm Phát Tại Việt-Nam, 1980-2004

Lạm Phát và giảm phát trong giai đoạn 1980-2003

Trong thập niên 1980 và đầu thập niên 1990, Việt-Nam trải qua một nạn lạm phát phi mã. Mức lạm phát ngày càng tăng từ 125 % vào năm 1980 lên đến 487 % vào năm 1986. Sau khi chủ trương “ thay đổi ” và thả lỏng Chi tiêu được thi hành vào năm 1986, mức lạm phát giảm xuống 301.3 % vào năm 1987, 67 % vào năm 1990, và 4.2 % vào năm 1999. Nạn lạm phát phi mã trong gần hai thập niên gây ra bởi một nguyên do chính là nhà nước hỗ trợ vốn ngân sách thiếu vắng bằng cách in thêm tiền. Ngoài ra nhu yếu của dân chúng, nhất là về thực phẩm thì nhiều mà hàng hoá sản xuất ra thì quá ít. Ngân sách chi tiêu thiếu vắng vì phải nuôi khoảng chừng 200,000 quân đóng ở kampuchia trong khi không nhận một đồng viện trợ nào của Tây phương. [ 2 ] Còn viện trợ của cựu Liên Bang Sô Viết và những nước Xã Hội Chủ Nghĩa Đông Âu bị giảm nhanh gọn rồi chấm hết vào cuối thập niên 1980 .
Trong khoảng chừng thời hạn từ 1992 trở về sau lạm phát ở mức thấp dưới 10 %. Các yếu tố chính tác động ảnh hưởng đến hiện tượng kỳ lạ lạm phát trong quy trình tiến độ này là mức sản xuất thực phẩm trong nước và giá thực phẩm trên thị trường quốc tế đặc biệt quan trọng là giá gạo. Yếu tố thứ ba là giá săng nhớt và tác động ảnh hưởng của nó trên ngân sách chuyên trở .
trái lại vào đầu thập niên thứ nhất của thế kỷ 21 Việt-Nam trải qua giảm phát nhẹ ở mức – 1.6 % vào năm 2000 và – 0.4 % vào năm 2001. Trong hai năm sau đó mức lạm phát trở lại thông thường ở mức 4.0 % vào năm 2002 và 3.6 % trong năm 2003. Giảm phát là trường hợp ngược lại với lạm phát, có nghĩa là giá thành hạ thấp, và hiệu quả là làm tăng giá trị của đồng xu tiền so với hàng hoá và dịch vụ. Một hậu quả của sự giảm phát là mức thất nghiệp ngày càng tăng. Mức tiêu thụ suy giảm vì người mua có khuynh hướng đình hoãn tiêu tốn để chờ đón cho Ngân sách chi tiêu xuống thấp hơn nữa .
Lạm phát tăng vọt trong sáu tháng đầu của 2004
Mức lạm phát dựa trên chỉ số giá tiêu thụ ( CPI ) theo Dự kiến của Quỹ Tiền Tệ QuốcTế ( IMF ) sẽ là 3.5 % trong cả hai năm 2004 và 2005. [ 3 ] Một báo cáo chung mới nhất của Ngân Hàng Thế Giới ( World Bank ) và IMF vào tháng 3, 2004 cũng đã tiên đoán rằng mức lạm phát hoàn toàn có thể được liên tục duy trì ở mức 3-4 % hàng năm trong những năm sắp tới nếu nhà nước có chủ trương quản trị tiền tệ thích hợp. [ 4 ] Hai phúc trình của Economist Intelligence Unit xuất bản vào tháng 4 và tháng 5 vừa mới qua đã sớm báo động rằng mức lạm phát hàng năm tăng vọt trong những tháng vừa mới qua và lên tới 6 % trong tháng 4. [ 5 ] Thông thường sau Tết Nguyên Đán, năm nay rơi vào cuối tháng 1, 2004, Ngân sách chi tiêu hạ thấp xuống. Tuy nhiên trong năm nay giá liên tục lên cao. Riêng trong tháng 2, giá ngày càng tăng 3 % / tháng. Lần lượt trong hai tháng Ba và tháng Tư mức tăng của CPI là 0.8 % / tháng và 0.5 % / tháng. [ 6 ] Con số mới nhất của Sở Thống Kê Việt-Nam cho biết mức lạm phát trong nửa năm đầu của 2004 là 8.3 % / năm, cao nhất trong năm năm vừa mới qua. Một viên chức hạng sang của Bộ Tài Chánh Việt-Nam nói rằng vào cuối năm nay mức lạm phát hoàn toàn có thể lên đến 9 %. [ 7 ] Như vậy, Việt-Nam sẽ không hề kiềm chế được mức lạm phát dưới 5 % trong năm 2004 như đã dự trù .
Những nguyên do trực tiếp của lạm phát
1. Giá thực phẩm ngày càng tăng, một phần do dịch cúm gà vào đầu năm. Chúng ta nên nhớ rằng thực phẩm chiếm 48 % trong công thức tính chỉ số giá tiêu thụ dùng làm cơ bản để giám sát mức lạm phát. [ 8 ] Từ tháng 6, 2003 đến tháng 6, 2004 giá thực phẩm đã tăng 14.5 %. [ 9 ] Ngoài giá thực phẩm, công thức tính giá tiêu thụ còn dùng giá của 1 số ít loại sản phẩm tiêu thụ và dịch vụ. [ 10 ]
2. Mức cầu trong nước ngày càng tăng. Mức cầu này gồm có hai phần chính : tiêu thụ tư nhân và góp vốn đầu tư. Kể từ năm 2002, mức cầu trong nước vừa là sức mạnh đáng kể nhất, hơn cả xuất cảng, đã đẩy kinh tế tài chính đi lên. Tuy nhiên mức cầu trong nước cũng làm tăng áp lực đè nén lạm phát .
3. Hoạt động kinh tế tài chính ngày càng tăng. Độ tăng trưởng của Việt-Nam đã từ từ phục sinh, từ 5.5 % trong năm 2000 lên 6 % trong năm 2003, và ước đoán khoảng chừng 7 % trong năm 2004 tuy rằng vẫn thua số lượng 9.5 % của năm 1995 trước khi có cuộc khủng hoảng cục bộ tài chánh Á châu. Theo IMF, tín dụng thanh toán đã ngày càng tăng thái quá trong những năm 2002 và 2003 ở mức 45 % và 28 %. Đây là điều đáng ngại cho sự hoạt động giải trí bảo đảm an toàn của mạng lưới hệ thống ngân hàng nhà nước Việt-Nam. Năm ngân hàng nhà nước thương mại của nhà nước lúc bấy giờ trấn áp 80 % thị trường tài chánh của Việt-Nam. [ 11 ] Những ngân hàng nhà nước này lại được lệnh của nhà nước ưu tiên cho những xí nghiệp sản xuất quốc doanh vay .
4. Nhà nước tăng lương cho nhân viên cấp dưới trong năm 2003. Ngân sách chi tiêu về lương bổng nhân viên cấp dưới tương tự với 3.5 % của tổng sản phẩm trong nước ( GDP ) trong năm 2002, tăng lên đến 4.1 % của GDP trong năm 2003 và 3.9 % trong năm 2004. Ngoài ra kế hoạch cải tổ lương bổng và phúc lợi xã hội cho nhân viên cấp dưới trong khu vực dịch vụ công cộng và hành chánh mới mở màn vào tháng Tư năm 2004 cũng làm tăng áp lực đè nén lạm phát. [ 12 ]
5. giá thành sản xuất tăng vì giá nguyên vật liệu và thuế tăng. Kể từ đầu năm 2004, việc tu chính thuế tiêu thụ đặc biệt quan trọng và thuế trị giá ngày càng tăng đã tăng giá xe hơi và bia hộp lần lược là 20 % và 10 %. [ 13 ] Cũng mở màn từ đầu năm 2004, chính phủ nước nhà Việt-Nam bãi bỏ bao cấp so với dầu hỏa và những biến chế phẩm và đồng thời được cho phép những công ty dầu tự ấn định giá bán, nhưng không đươc cao hơn giá cơ bản của nhà nước 10 % và so với dầu Kerosene là 5 %. [ 14 ] Vào giữa tháng 6, chính phủ nước nhà Việt-Nam quyết định hành động tăng giá những dầu hỏa và những mẫu sản phẩm chế biến 17.2 %. Trong khi đó giá thép tăng 15.4 %. [ 15 ] Giá vàng, dầu hoả, phân bón, vật tư xây đắp, gạo và nói chung là nông phẩm trên thị trường quốc tế đều ngày càng tăng trong nhiều tháng vừa mới qua .
Giá dầu hỏa liên tục lên cao kể từ cuối năm 2003. Hiện nay giá dầu cao hơn cả trong thời hạn quân Mỹ đánh mạnh ở Iraq. Giá dầu thô vào giữa tháng 5 lên đến gần 42 Mỹ kim một thùng. [ 16 ] Kinh tế quốc tế, đặc biệt quan trọng là tại Hoa-Kỳ, Nhật Bản và Âu châu hồi sinh kể từ giữa năm 2003 đã làm ngày càng tăng mức tiêu thụ dầu. Trong khi đó tổ chức triển khai OPEC lại hạn chế sản xuất dầu và tình hình không ổn định liên tục ở Trung Đông. Đây cũng là những nguyên do làm cho giá dâu tăng. Việt-Nam tuy xuất cảng dầu thô, nhưng lại nhập cảng dầu lọc với một trị giá tương tự nên Việt-Nam không hưởng lợi lộc gì đặc biệt quan trọng cả khi giá dầu quốc tế lên cao. Trái lại Việt-Nam còn chịu tác động ảnh hưởng lạm phát vì ngân sách về săng nhớt chiếm 30-40 % giá chuyên chở. [ 17 ] Do đó giá hàng nhập cảng và giá hàng sản xuất trong nước phân phối đi những nơi trong nước cũng chịu ảnh hưởng tác động của giá săng nhớt .

6. Đồng tiền Việt-Nam mất giá ít so với đồng Mỹ kim nhưng mất giá đáng kể so với các ngoại tệ khác (Euro, Yen, v.v.). Mức sụt giá của đồng Việt-Nam so với Mỹ kim là khoảng 3% trong năm 2004 và 4% trong năm 2005. Trong tháng 3 vừa qua lần đầu tiên giá của đồng Mỹ kim vuợt lên trên 16,000 đồng VN. [18] Sự mất giá của đồng tiền Việt-Nam sẽ khiến cho giá hàng Việt-Nam nhập cảng tăng. Tuy nhiên, ảnh hưởng tích cực của nó là làm cho giá hàng xuất cảng của Việt-Nam rẻ hơn và dễ cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế và đây là ưu tiên số một của Việt-Nam.

Một điều tra và nghiên cứu của IMF cho thấy rằng biến hóa của hối suất tác động ảnh hưởng lớn trên hàng nhập cảng tuy nhiên không ảnh hưởng tác động đến giá hàng tiêu thụ vì công thức tính CPI gồm nhiều mẫu sản phẩm và dịch vụ không hoán đổi ( có nghĩa là chỉ tiêu thụ được tại chỗ ). [ 19 ]
Những nguyên do gián tiếp của lạm phát
1. Khu vực quốc doanh là một gánh nặng về ngân sách vương quốc và cản trở cho sự tăng trưởng kinh tế tài chính : Vào cuối năm 2003, tổng số vốn của 4,800 xí nghiệp sản xuất quốc doanh là 12.1 tỉ Mỹ kim so với số nợ là 13.6 tỉ Mỹ kim. [ 20 ]
Nhà nước có 4 ngân hàng nhà nước thương mại chính và 2 ngân hàng nhà nước thương mại nhỏ. Vào cuối năm 2000, tổng số nợ xấu của những ngân hàng nhà nước này là 23 ngàn tỉ đồng, tương tự với 5 % của tổng sản lượng trong nước ( GDP ). Tỉ lệ vốn trên gia tài của những ngân hàng nhà nước thương mại nhà nước là 3 % so với chỉ tiêu quốc tế là 8 % – 12 %. Ngân Hàng Trung Ương của nhà nước đã phải bơm vào những ngân hàng nhà nước thương mại nhà nước 9.25 ngàn tỉ đồng. [ 21 ] Tỉ lệ tín dụng thanh toán trên GDP tăng từ 19 % trong năm 1995 lên đến 45 % trong năm 2002 do sự cho vay bừa bãi .
2. Cán cân thương mại thiếu vắng ngày càng tăng. Con số cho năm 2003 là 5.1 tỉ Mỹ kim kể cả ngân sách chuyên chở ( fob-cif ), tương tự với 13 % cuả GDP. Lý do là Việt-Nam nhập cảng nhiều máy móc và nguyên vật liệu dùng trong kỹ nghệ chế biến. Khuynh hướng này sẽ liên tục trong những năm tới .
3. Ngân sách chi tiêu thâm thủng ngày càng tăng. Một mặt cống phẩm thuế sẽ giảm vì nhiều thuế suất về xuất nhập cảng giảm theo hiệp định thương mại AFTA và 3 năm sắp tới ( 2005 – 2007 ) theo BTA, và việc hội nhập vào nền kinh tế tài chính quốc tế. Lợi tức về dầu thô và thu nhập của những xí nghiệp sản xuất quốc doanh sẽ giảm. Mặt khác nhà nước lại phải tiêu nhiều hơn vì ngân sách cho việc cải tổ những doanh nghiệp và ngân hàng nhà nước thương mại nhà nước, tăng lương cho nhân viên cấp dưới cơ quan chính phủ và kiến thiết xây dựng hạ tầng cơ sở .
Kết Luận
Theo hai kinh tế tài chính gia Loungani và Swagel, có bốn nguồn gốc tác động ảnh hưởng đến hiện tượng kỳ lạ lạm phát tại những nước đang tăng trưởng như Việt-Nam. Thứ nhất ngân sách thiếu vắng. Sự kiện này đưa đến việc in thêm tiền để hỗ trợ vốn ngân sách hoặc khủng hoảng cục bộ cán cân vãng lai ( balance of payments ) và đồng xu tiền mất giá. Nguồn gốc thứ hai là mức cung không đủ thỏa mãn nhu cầu mức cầu. Nguồn gốc thứ ba là chi phí sản xuất bất thần ngày càng tăng. Nguồn gốc thứ tư làm trì hoãn lạm phát là khế ước lương bổng. [ 22 ] Đối với Việt-Nam, nguồn gốc của thực trạng lạm phát lúc bấy giờ là ngân sách thiếu vắng và chi phí sản xuất bất thần ngày càng tăng .
Khi giá thành tăng khoảng chừng một vài Xác Suất một năm, mức lạm phát này không đáng ngại. Trái lại lạm phát Chi tiêu ôn hòa còn kích thích nền kinh tế tài chính tăng trưởng thêm vì làm cho mức tiêu thụ ngày càng tăng nhờ vào ngày càng tăng cống phẩm giả tạo, việc góp vốn đầu tư vào nhà cửa cũng tăng vì giá nhà sẽ tăng trong tương lai. Việc góp vốn đầu tư vào máy móc và cơ sở thương mại sẽ bành trướng giá thị trường tăng nhanh hơn chi phí sản xuất. Tuy nhiên mức lạm phát hàng năm lến cao ở mức trên 5 % là một điều đáng ngại vì nó sẽ làm trộn lẫn những hoạt động giải trí kinh tế tài chính và xã hội. Những người nghèo và hoặc có lợi tức cố định và thắt chặt bị thiệt thòi nhiều nhất. Hưu bổng mất giá. Giới tiêu thụ shopping hấp tấp vội vàng vì sợ giá thành sẽ liên tục tăng lại càng làm cho vật giá leo thang thêm. Hậu quả là mức tiết kiệm chi phí, việc mua bảo hiểm và trái phiếu dài hạn bị giảm mạnh. Ngoài ra lạm phát còn tạo ra nạn đầu tư mạnh tích trữ .
Khu vực quốc doanh liên tục xử dụng hoang phí tài nguyên vương quốc. Cán cân thương maị thiếu vắng và ngân sách nhà nước thâm thủng ngày càng lớn. Những điều kiện kèm theo kinh tế tài chính này có triển vọng đưa đến mức lạm phát đáng kể tại Việt-Nam vào năm 2004 và 2005 trong lúc Việt-Nam đang cố mở mang nền kinh tế tài chính và tranh thủ để xin vào Tổ Chức TM Thế Giới ( WTO ) .
Trước áp lực đè nén về Ngân sách chi tiêu ngày càng tăng bất thần, Ngân Hàng Nhà Nước Việt-Nam ( NHNNVN ) cho rằng giá thành ngày càng tăng lúc bấy giờ không đồng nghĩa tương quan với mức lạm phát cao và không đồng ý chấp thuận ngày càng tăng lãi suất vay trong lúc này, có lẽ rằng vì sợ làm cản trở góp vốn đầu tư và tăng trưởng kinh tế tài chính. [ 23 ] Lý do này hài hòa và hợp lý vì lạm phát ở 8.3 % chưa phải là cao so với thập niên 1980 và ngay cả thập niên 1990. Thật vậy, mức lạm phát trung bình hàng năm của Việt-Nam từ 1993 đến 2003 là 6 %. [ 24 ] Tuy nhiên trong ba tháng tới tình hình sẽ rõ hơn. Khi đó sẽ thuận tiện cho NHNNVN có một quyết định hành động đúng chuẩn. Mặc dù tăng lãi suất vay và chính phủ nước nhà giảm tiêu tốn sẽ làm kinh tế tài chính tăng trưởng chậm lại, Việt-Nam sẽ không có lựa chọn nào khác hơn là ưu tiên ngăn ngừa nạn lạm phát .
Lạm phát là một yếu tố kinh tế tài chính có tác động ảnh hưởng quan trọng tới đời sống của dân chúng, đến guồng máy xã hội và chính trị. Sự thiếu ăn thiếu mặc, đặc biệt quan trọng là nạn lạm phát đã làm cho dân nghèo vô cùng trớ trêu tại Trung Quốc. Yếu tố này một phần nào đã dẫn đến của cuộc nổi dậy tạiThiên An Môn của nhân dân Trung Quốc vào năm 1989. Những nhà chỉ huy Hà-Nội dư biết điều này. Ông Mark Sidel của Ford Foundation từng thao tác tại Trung Quốc và Việt-Nam đã đưa nhận xét như vậy. [ 25 ]

[1] Asian Development Bank, “Vietnam Economic Growth to Remain Strong in 2004 and 2005,” April 28, 2004.

[2] Stanley Karnow, “Vietnam A History,” Penguin Books, New York, 1997, p.56.

[3] IMF, “Vietnam: 2003 Article IV Consultation,” IMF Country Report No. 03/380, December 2003, pp. 35.

[4] IMF, “Vietnam: Joint Staff Assessment of the Poverty Reduction Strategy Paper Progress Report,” IMF Country Report No. 04/57, March 2004.

[5] Economist Intelligence Unit, “Vietnam at a Glance,” Country Risk Service, London, April 2004, p.5.

[6] Economist Intelligence Unit, “Vietnam at a Glance,” Country Report, London, May 2004, p.4.

[7] Reuters, “Vietnam Undicided On Rate Rises Despite Inflation,” June 25, 2004.

[8] Trước tháng 7, 2001 thực phẩm chiếm 60% trọng lượng để tính chỉ số tiêu thụ (CPI).

[9] Reuters, “Vietnam Undicided On Rate Rises Despite Inflation,” June 25, 2004.

[10] IMF, “Vietnam: Selected Issues and Statistical Annex,” IMF Staff Country Report No. 98/30, Washington, DC: April 1998, p. 6 (Statistical Annex).

[11] Reuters, “Vietnam holds rates – IMF Urges Inflation Vigilance,” June 28, 2004.

[12] Asia Pulse, “Vietnam Tries to Keep Prices Down,” Hanoi: March 18, 2004.

[13] Vietnam Investment Review, “Tax Increases Fuel Car, Beer Price Hikes,” March 24, 2004 from website www.vir.com.vn.

[14] Financial Times, “Vietnam Allows Petrol Firms to Set Prices Ends Subsidies,” December 20, 2003.

[15] Financial Times, “Vietnam Fails to Keep Inflation Below 5%,” April 23, 2004.

[16] Vietnam News Brief, “Gasoline Prices Raise Transport Fees in Vietnam,” May 18, 2004.

[17] Vietnam News Brief, “Gasoline Prices Raise Transport Fees in Vietnam,” May 18, 2004
[18] Vietnam News Brief, “Vietnam Moves to Address Local Currency Depreciation,” March 16, 2004.

[19] IMF, “Vietnam: Selected Issues,” IMF Country Report No. 03/381, Washington, DC: December 2003, pp. 4-11.

[20] IMF, “Vietnam: Selected Issues,” IMF Country Report No. 03/381, Washington, DC: December 2003, pp.43.

[21] Anh Minh, “Reform of SOCBs Proves Difficult,” the Financial Times – the Saigon Times, December 22, 2003.

[22] Loungani, P and Swagel, P, “Sources of Inflation in Developing Countries,” IMF Working Paper 01/198, Washington, DC.

[23] Reuters, “Vietnam holds rates – IMF Urges Inflation Vigilance,” June 28, 2004.

[24] IMF, “Vietnam: Selected Issues,” IMF Country Report No. 03/381, Washington, DC: December 2003, pp.4-11.

[25] The Economist, “Vietnam Beats China at Its Own Game,” November 5, 1994.

© 2004 Radio Free Asia

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Thị Trường