Tín ngưỡng thờ động vật – Wikipedia tiếng Việt

Tín ngưỡng thờ động vật hay tục thờ cúng động vật hay còn gọi thờ phượng động vật hay còn gọi đơn giản là thờ thú là thuật ngữ đề cập đến các nghi thức tín ngưỡng liên quan đến việc thờ phượng, cúng bái, tế lễ cho các loài động vật như sự tôn vinh, sùng bái các thần thú hay hiến tế động vật, thông thường các động vật trong tín ngưỡng này là động vật có thực được nâng lên thần thánh. Đây là một trong hình thức tín ngưỡng nguyên thủy, tồn tại trong các thị tộc, người ta thờ cúng các động vật với niềm tin về một mối liên hệ của những người cùng chung sống trong một cộng đồng.

Khi một vị thần được tôn trọng hoặc thờ phụng bằng một động vật hoang dã đại diện thay mặt thì một tín ngưỡng thờ động vật hoang dã được hình thành. Loài động vật hoang dã hoàn toàn có thể được phân loại theo hình thức bên ngoài của chúng hoặc theo ý nghĩa bên trong của chúng, tất yếu sẽ trải qua sự đổi khác. Mỗi dân tộc bản địa, hội đồng người tục thờ cúng những động vật hoang dã khác nhau, những loài vật này khá đang dạng và nhiều mẫu mã, tuy nhiên có nhiều loài động vật hoang dã được nhiều người trên quốc tế cùng thờ phụng ví dụ điển hình như rắn, bò, hổ, chó, voi, khỉ, cá sấu, ngựa, 1 số ít khác thì được thờ khan hiếm hơn .
Tín ngưỡng thờ động vật hoang dã được ghi nhận ở nhiều nền văn hóa truyền thống với những lý giải có tính lịch sử dân tộc và tính tâm niệm .
Voi được con người tôn thờ vì sức mạnh và trí nhớ tuệ mẫn

Thờ cúng động vật, dù ý nghĩa và nhiều khía cạnh thờ khác nhau, chỉ ra với lòng kính thiêng một số tôn giáo nguyên thủy, như tôn giáo của người Ai Cập coi các loài này vượt trên con người. Tác giả Diodorus đã giải thích nguồn gốc của sự thờ phượng động vật bằng cách nhắc lại những câu chuyện thần thoại từ xa xưa, khi mà các vị thần đã bị đe dọa từ những kẻ khổng lồ mà đã giấu mình dưới vóc dáng của những loài vật. Sau đó, người dân một cách tự nhiên bắt đầu thờ cúng những con vật mà các vị thần của họ đã biến hình và tiếp tục sùng bái ngay cả khi các vị thần trở lại trạng thái ban đầu. Đây chính là ý niệm rằng thần tính hiện thân trong lốt (hiện thân bản thể) của động vật như một vị thần nhập thể.

Có tác giả gợi ý rằng, sự thờ phượng loài vật là do sự tò mò một cách tự nhiên của con người. Người nguyên thủy quan sát một con vật có đặc thù độc lạ và không hề lý giải được của nó sẽ mê hoặc sự tò mò của con người, sự tò mò là hiệu quả của những quan sát của người bắt đầu về đặc thù đặc biệt quan trọng này và điều kỳ diệu này sau cuối đã dẫn đến sự ngưỡng mộ. Do đó, người nguyên thủy thờ phụng những loài vật có những đặc tính không hề bắt chước. Tác giả khác cho rằng việc thờ cúng động vật hoang dã có nguồn gốc từ tên của những thị tộc, họ tự cho mình là hậu duệ của những động vật hoang dã và thực thi thờ cúng .Cuộc sống nơi núi rừng hàng ngày đều đương đầu với những loài muông thú, phần lớn những dân tộc bản địa thường cho rằng thú rừng như hổ, báo, hươu, nai đều là những con vật rất thiêng, vừa là nguồn thức ăn quý báu, vừa là vật tế lễ, tiềm ẩn những sức mạnh siêu nhiên. Nếu thờ cúng, người đi rừng sẽ tránh được tai ương khi khai thác những sản vật tự nhiên, và như có thêm phần sức mạnh. Ngoài động vật hoang dã trong rừng, những vật nuôi trong nhà như trâu, bò, lợn, gà đều được cho là những con vật có linh hồn. Các bài văn nói trong đám tang truyền thống của 1 số ít dân tộc bản địa có những đoạn kể tạ ơn những con vật đã gắn bó thân thương với con người .Mấy trăm ngàn năm con người ứng xử tiếp xúc đối đãi với súc vật tựu trung ở mấy dạng, trong đó có dạng sợ hãi mà tôn thờ. Mọi con vật khỏe hơn, khôn hơn, dữ tợn hơn, có uy lực hơn trong cuộc săn bắt lẫn nhau ngoài tự nhiên trong vòng hoán đổi vai trò kẻ đi săn và con mồi đều được thần hóa : Ông cọp, sư tử, gấu, cá voi, cá sấu, cá mập cho tới rắn, khỉ, sói, đại bàng. Tín ngưỡng này trở thành một di sản văn hóa truyền thống thông dụng của mọi sắc dân [ 1 ]. Đặc điểm dòng dõi được phản chiếu trong cấu trúc tâm linh là mỗi dòng dõi và bào tộc ( thị tộc gốc tạo thành bộ lạc ) có một sự link với tô-tem ( vật tổ ), ví dụ điển hình như người Por thì có mối link với Gấu thiêng vốn bị cấm săn hoặc ăn thịt gấu, trừ khi trong những nghi lễ của mình, còn hầu hết những bộ tộc Khanty đều có mối liên hệ với Thỏ rừng thiêng [ 2 ]Một nguyên do người ta tôn thờ động vật hoang dã một phần do mê tín dị đoan dị đoan và sự Viral của những lời đồn tạo ra hiệu ứng đám đông cuồng tín. Nhiều con vật rất thông thường như rắn, cá, rùa theo đó cũng được phong thần do người dân quá mê tín dị đoan, tin vào một sự kiện nào đó rồi tôn lên làm thần, cho rằng thần hiển linh như rùa bò vào nhà được gọi là ” rùa thần “, rắn bò trên cây cũng được phong ” thần rắn ” hay có loài cá kỳ lạ thì cũng được gọi là cá thần, và người dân tín muội coi như thần thánh hiển linh kèm theo đó là những câu truyện thêu dệt “ li kỳ ” xung quanh những con vật Open một cách đặc biệt quan trọng hoặc không bình thường, được người dân “ sùng bái ” và sự tò mò, cả tin theo một cách mê tín dị đoan dị đoan [ 3 ] .

Truyền thông từng xôn xao về việc người dân rạp thờ “rắn thần”, nhưng thực chất là rắn nước ở xã Quảng Văn, Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, dù được tuyên truyền giải thích và giải tỏa rạp thờ nhưng nhiều người lại chống đối quyết liệt, duy trì bằng được việc khấn vái rắn nước. Ở một nơi khác, dư luận còn được biết đến câu chuyện ở xã Hiến Sơn, Đô Lương, Nghệ An, người dân tụ tập kéo đến cúng vái một con “cá thần” chỉ vì cá bơi lòng vòng do bị chích điện. Đây là kết quả của một chuỗi quá trình phát triển tâm linh, nhưng mà sự phát triển tâm linh đã đi đến mức người ta u mê, mê tín mà tôn cả rắn, cá, hòn đá thành thần[4] Trong tác phẩm Tổng tập tiểu thuyết chữ Hán Việt Nam có nói về thói này: “Than ôi! Cái tục thờ bái ma quỷ, cả nước như điên, như cuồng”; “Thậm chí ngay cả muỗi, rắn, nhện, ốc, hổ, xương trâu, cũng đều cho rằng có thể gieo họa phúc cho người ta. Chính tập tục ngu muội đó đã làm cho người ta hoảng sợ, do vậy mà phải lập đền miếu để quanh năm thờ cúng“[5].

Tín ngưỡng thờ động vật hoang dã có ở nhiều nơi trên quốc tế, trong đó, người Ai Cập cổ đại đặc biệt quan trọng chuộng thờ những con vật, mạng lưới hệ thống những vị thần của Ai Cập cổ đại liên quan đến rất nhiều con vật với phong phú chủng loài, với nhiều con vật thiêng liêng so với những con mèo đặc biệt quan trọng tương quan đến thần Bastet, thần Ibises và khỉ đầu chó là thần Thoth, cá sấu là thần Sebek và Ra, con cá là Set, cầy mangut, chuột chù và chim là thần Horus, chó và chim ưng là thần Anubis, Rắn và lươn là thần Atum, bọ cánh cứng là thần Khepera, bò đực là thần Apis. Những vị thần này thường thì hiển thị dưới dạng sinh vật lai giữa động vật hoang dã và con người. Những động vật hoang dã thánh thiên này thường được người Ai Cập ướp xác vì những niềm tin này .Ở châu Á, Ấn Độ là vương quốc đa thần giáo, với nhiều vị thần có nguồn gốc từ tự nhiên và những loài động vật hoang dã ( nhất là Hindu giáo với 33 triệu vị thần trong đạo Hindu ). Với đặc thù tôn giáo phong phú, phức tạp, người dân ở Ấn Độ thờ rất nhiều những loài động vật hoang dã từ chuột, voi, khỉ, rắn và đặc biệt quan trọng là thờ bò. Việc thờ những vị thần có nguồn gốc từ động vật hoang dã dẫn đến việc người Ấn Độ ít ăn thịt. Ấn Độ có nhiều nhiều đền thờ những vị thần của họ trên khắp quốc gia như những ngôi đền thờ những vị thần Rắn, thần Khỉ, thần Voi và thần Bò. Tương tự ở Khu vực Đông Nam Á ở Malaysia, Xứ sở nụ cười Thái Lan lại có những ngôi đền chỉ thờ dành riêng những loài động vậy, nhiều nơi những con chuột được nuôi nấng, thờ cúng như người [ 6 ] .Nước Ta cũng là vương quốc thịnh hành tục thờ cúng động vật hoang dã xuất phát từ tín ngưỡng tự nhiên. Tín ngưỡng thờ linh thú trong những đình, đền, miếu là một trong những nét đẹp mang tính nhân văn của người Việt xuất hiện ở mọi nơi trên chủ quyền lãnh thổ. Người dân duy trì nét tín ngưỡng đó như một mẫu sản phẩm niềm tin có giá trị lịch sử dân tộc văn hóa truyền thống rực rỡ, gắn liền với sức sống và sự tăng trưởng của một vùng đất, kết tinh từ quy trình định cư và cộng cư, bộc lộ lòng biết ơn, sùng bái của cộng đồng cư dân trước vạn vật thiên nhiên đi kèm theo đó là tục thờ những linh thú để có được sự yên tâm trong đời sống buổi đầu đến đây khơi dựng cơ nghiệp [ 7 ] .Trong tiến trình lịch sử dân tộc Nước Ta, linh vật được người Việt trân trọng và Open ở những nơi tôn nghiêm. Từ thời vua Hùng, những hình ảnh biểu trưng cho sức mạnh, sự tự tôn được người Việt cổ thờ tự và điêu khắc trên nhiều đồ vật trang trí, đồ thờ cúng như chim hạc, rồng, phụng, rùa, voi, hổ, rắn, cá sấu. Nối tiếp tiến trình dựng nước, những con vật thân mật với đời sống thường nhật một lần nữa được “ nhân hoá ” thành những thiêng vật, hình tượng rất thiêng được người dân trân trọng, tôn thờ [ 8 ] .Người Việt có mạng lưới hệ thống thờ những loài động vật hoang dã phong phú đa dạng chủng loại, từ việc thờ những động vật hoang dã có sức mạnh như thờ hổ, thờ voi, thờ ngựa, thờ cá Ông cho đến những động vật hoang dã thông thường như cá, cóc, vẹt. Họ còn sử dụng hình ảnh những loài vật khác như hổ, ngựa, hạc, cá, cóc để làm hình tượng như : tượng hổ trong lăng Trần Thủ Độ ở Tỉnh Thái Bình hay hình tượng hổ trên những bức bình phong trong khuôn viên những đền miếu ở Quảng Nam ; hình tượng ngựa trong những lăng tẩm những vua ở Huế, hình tượng cá trên bình phong trước đền Trần ở Tỉnh Nam Định, hình tượng chim hạc và cóc trên trống đồng Đông Sơn. Bên cạnh đó họ còn cải biến đặc thù của những linh thú gia nhập trong ý niệm của người Việt .Về sau này, ý niệm rằng thần tính hiện thân trong động vật hoang dã, ví dụ điển hình như một vị thần nhập thể và sau đó sống trên toàn cầu giữa con người của tín ngưỡng nguyên thủ đã bị những tôn giáo Abrahamic bác bỏ ( gồm Do Thái giáo, Thiên chúa giáo và Hồi giáo ). Theo những tôn giáo này, người ta chỉ thờ phượng Thiên Chúa của họ mà không thờ những loài động vật hoang dã. Trong những Hội thánh độc lập của Thiên Chúa và những nhà thời thánh Ngũ Tuần, những động vật hoang dã có ý nghĩa tôn giáo rất ít. Động vật đã trở nên ít quan trọng và không còn mang nhiều tính hình tượng trong những nghi thức tôn giáo và tôn giáo, đặc biệt quan trọng là trong những nền văn hoá châu Phi vì Kitô giáo và những tôn giáo Hồi giáo đã lan rộng sửa chữa thay thế cho những tín ngưỡng tự nhiên .
Thú là nhóm động vật hoang dã được con người dành nhiều sự chăm sóc, kèm theo đó là sự tôn thờ, dưới đây liệt kê 1 số ít loài thú đáng quan tâm được con người tôn thờ .
Bò là con vật được tôn sùng trong nhiều nền văn minh lớn trên thế giới, nhất là ở Ấn ĐộCon bò gắn liền với tín ngưỡng thờ phượng xuất phát từ sự thân mật và vai trò to lớn của nó trong đời sống của con người. Bò là linh vật hình tượng có sức ảnh hưởng tác động lớn đến những nền văn minh lớn trên quốc tế như Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ, Hy Lạp cũng như trong văn hóa truyền thống 1 số ít bộ tộc người da đỏ ở Bắc Mỹ, nó còn là vật thánh thiêng trong những tôn giáo lớn trên quốc tế như Ấn Độ giáo, Phật giáo, Do Thái giáo, Thiên Chúa giáo và Hồi giáo đặc biệt quan trọng là ở Ấn Độ và vùng Trung Đông rất tôn sùng bò .

Ở phương Tây trong những tập Kinh thánh trong đó có nêu lên việc thờ phượng con Bê Vàng. Con bê vàng sau khi được người Do Thái ở vùng hoang dã Sinai tôn thờ, sau bị Moses và người Do Thái bãi bỏ cổ tục này. Thần Marduk là “con bò của Utu“. Con bê đỏ, còn được gọi là bò đỏ, là một con bò mang đến các linh mục như một lễ tế theo Kinh thánh trong nghi lễ Tum’at HaMet. Nhiều dân tộc sùng kính và tôn thờ con bò, nâng hình ảnh con bò lên vị trí Thần Bò và thờ phụng nó là điển hình là ở Ấn Độ và nhiều nước Đông Nam Á người ta thờ con Bò trắng Nandi là vật cưỡi của thần Siva, người Ai Cập tôn thờ thần bò, như con bò mộng Apsis, con bò mộng Mnervis.

Người da đỏ ở Mỹ quan niệm rằng, mỗi con bò rừng trắng được sinh ra đều là hình tượng thiêng liêng cho niềm kỳ vọng và đem lại những điềm lành cho quốc tế. Quan niệm này bắt nguồn từ một thần thoại cổ xưa của bộ tộc người Lakota ( Sioux ) về Pte Ska Win hoặc Ptesanwi, vị nữ thần được khắc họa bằng hình ảnh một thiếu nữ đi cùng một con bò rừng Mỹ màu trắng. Chuyện kể có chiến binh nhìn thấy thần Ptesanwi, dưới hình hài một người thiếu nữ xinh đẹp mặc áo lông bò trắng toát. Tương truyền, trước khi rời bộ tộc Lakota để về cõi trời, thần Ptesanwi đã nhắn nhủ rằng, hễ khi nào một con bò rừng trắng chào đời, thì đó là điềm báo nữ thần sẽ lại hiển linh, mang theo sự hòa hợp và phúc lành đến nơi trần gian. Sau đó, thần Ptesanwin hóa thành một con bò trắng và biến mất vào làn mây. Đúng lúc nữ thần vừa rời đi, một đàn bò rừng khổng lồ giật mình hiện ra khắp xung quanh bản làng của bộ tộc Lakota. Kể từ đó, bò rừng trắng trở thành loài vật rất linh nhất trong tín ngưỡng của người Lakota nói chung, cũng như của những bộ lạc da đỏ tại Mỹ. Trong ý niệm của rất nhiều người Mỹ địa phương, bò rừng tượng trưng cho sự ấm no và đủ đầy. Một con bò rừng trắng sinh ra được cho là điềm báo của kỳ vọng, và là chỉ dấu cho những điều tốt đẹp sắp diễn ra [ 9 ] .
Voi là loài vật tượng trưng cho sức mạnh, sự khôn ngoan, thận trọng và là một trong bốn con thú đại diện thay mặt cho sức mạnh và sinh lực bên cạnh hổ, sư tử và báo. Voi cũng là một trong bảy bảo vật của Phật giáo nên hình tượng của voi Open nhiều trong kiến trúc và trang trí Phật giáo. Đặc biệt ở Ấn Độ và Khu vực Đông Nam Á với hình tượng Voi Thần Ganesha, nhiều nước Khu vực Đông Nam Á như Thailand, Lào, Miến Điện, Cao Miên đều tôn thờ voi. Trước một số ít đình chùa ở Nước Ta có tượng voi phủ phục ở hai bên như ở trước tam quan chùa Keo Hành Thiện ( Xuân Trường, Tỉnh Nam Định ) hay trước điện Long Châu ( miếu Voi Ré ) ở Huế. Trong lăng vua Lê Thái Tổ ở Lam Kinh ( Thanh Hóa ) và lăng của những vua Nguyễn ở Huế đều có tượng voi chầu hầu .
Thờ ngựa gỗ ở đền Hiệp Hòa, Bắc GiangTục thờ ngựa thông dụng ở vùng Á-Âu, con ngựa đã trở thành con vật rất linh, hoá thân vào đời sống văn hoá tâm linh và được phụng thờ. Cư dân Hồi giáo ở Khu vực Đông Nam Á có tục thờ ngựa, họ coi ngựa là con vật rất linh và có những ý niệm tốt đẹp về ngựa, họ coi ngựa là con vật rất linh của mỗi mái ấm gia đình và có thờ ngựa. Trong những nghi lễ Shaman hình tượng về vị thần thiện là có đôi mắt ngựa được cho phép nhìn thấy hết mọi sự. Người theo đạo Hindu cho rằng ngựa gần với những vị thần như cỗ xe của thần Mặt Trời Surya kéo bởi một hay bảy con ngựa được ghi trong Rig-Veda. Thần Kalki / Kalkin là hóa thân thứ 10 của thần Vishnu là con ngựa trắng .Ở Nước Ta, hình ảnh con ngựa được nghệ nhân muốn thành một hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ có tầm vóc ngang hàng với những linh vật khác được tôn thờ. Trong nghi lễ lên đồng ở Bắc Bộ thường có điệu múa nhảy ngựa. Ngựa còn được thờ trong những bức tranh giấy thờ cặp ngựa hồng, ngựa trắng. Ngựa trắng còn được tôn lên làm thần và được thờ ở đền Bạch Mã. Ở miền Nam, ngựa còn được đắp tượng, được hương nhang, cúng bái, và nhiều khu vực thờ ngựa khác như Chùa Ông hay còn gọi là Chùa Ông Con Ngữa ở Tỉnh Bình Dương thờ ngựa Xích Thố. Ở Hồ Chí Minh có đình Thông Tây Hội với ba thần ngựa được thờ. Ở vùng Tây Ninh, ngựa thờ trong đền, miếu thờ những vị có công khai phá .Ở Huế lại phổ cập tục thờ ngựa ở những am, miếu ở Huế, trong số những am miếu phổ cập nhất trong những nhà tư nhân là miếu thờ những cô, cậu, ông Chiêm Thành, ông Q., ở đó họ đều có thờ con ngựa. Tục thờ ngựa có từ rất truyền kiếp, nhất là ở những am, miếu và đền đài, truyền thống cuội nguồn thờ ngựa thần đã có từ truyền kiếp, nhất là sau năm 1975 trào lưu thờ am miếu ở Huế mở màn tăng trưởng mạnh. Trong những am miếu vừa có ngựa đá, ngựa giấy và ngựa gỗ, trong đó có hai sắc tố được thờ thông dụng nhất là màu đỏ và màu trắng, và mỗi sắc tố có ý nghĩa đặc biệt quan trọng so với một vị thần. Ngựa màu đỏ để thờ cho lục vị tôn ông ( quan lớn ) ngựa trắng dành cho những cậu ngoại càng ( quan nhỏ ) .
Tục thờ hổ thông dụng ở một số ít vương quốc châu Á, nhất là những vương quốc có hổ sinh sống. Tại đây, hổ được tôn sùng là giống loài dũng mãnh nhất, là Chúa sơn lâm, là sơn thần ngự trị trong rừng già. Hổ còn là một linh vật trong 12 con giáp, tượng trưng cho sức mạnh và là một trong Tứ Thánh thú quản lý Tây phương, hổ còn là hình tượng của võ thuật, sức mạnh, uy quyền và tâm linh. Tục thờ Hổ được ghi nhận ở nhiều vùng chủ quyền lãnh thổ ở châu Á, như ở vùng Viễn Đông của Nga ( tập trung chuyên sâu ở Siberia ), ở bán đảo Triều Tiên ( nhất là ở Nước Hàn ), nhiều vùng thuộc Trung Quốc, 1 số ít nơi của Ấn Độ, Khu vực Đông Nam Á đặc biệt quan trọng là ở Nước Ta .Việc thờ hổ phổ cập ở những dân tộc bản địa sinh sống ở vùng Siberia, họ xem hổ như ông tổ của mình. Tại Trung Quốc, tập tục sùng bái và thờ cúng hổ cũng bắt nguồn từ khu vực hổ liên tục hoạt động giải trí, sau đó lan rộng trong khoanh vùng phạm vi đại lục Nước Trung Hoa. Hổ còn được được người dân Triều Tiên sùng bái tôn thờ. Dân cư ở bán đảo Triều Tiên cũng coi hổ là con vật rất linh, oai phong, có sức mạnh to lớn, thế cho nên họ cũng thờ cúng hổ để cầu mong sự phù hộ. Ở Ấn Độ, hổ cũng là một con vật được tượng trưng cho sức mạnh, hoàn toàn có thể trấn áp được ma tà quỷ quái, thế cho nên, để hình tượng cho quyền lực tối cao, nhiều nơi ở Ấn Độ sùng kính hổ mặc kệ mối nguy cơ tiềm ẩn do hổ gây ra .Ở Nước Ta, hổ là hình tượng thông dụng trong đời sống dân gian của người Việt với tục thờ hổ hay thờ thần hổ ở nhiều vùng miền, từ vùng đồng bằng cho đến miền sơn cước, nhất là ở những chốn rừng núi sâu thẳm thì hổ luôn được thờ phụng, nhang khói. Dù ở miền Bắc, miền Trung hay miền Nam đều có tục lệ thờ Thần Hổ như một hình tượng của con vật dũng mãnh, uy linh tượng trưng cho sức mạnh có năng lực trấn giữ cửa ải ngũ phương và không riêng gì người Việt, 1 số ít đồng bào dân tộc thiểu số ở Nước Ta cũng có tục thờ hổ .Hổ hay ông ba mươi là tên gọi đầy uy linh, quyền kính trong những gian thờ như đình, đền, chùa, miếu mạo, miễu, thờ tại tư gia, hổ được coi là con vật rất thiêng ( hùm thiêng ), nhất là mạng lưới hệ thống miếu thờ ở miền Nam. Cùng với rắn, hổ là một trong hai hình tượng con vật TT trong truyện kể dân gian 1 số ít dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc Nước Ta và tương đương với văn hóa truyền thống của khu vực Tây Nam Bộ khi những câu truyện của nhân dân địa tương quan đến hai lớp tín ngưỡng thờ Hổ và tín ngưỡng thờ Rắn. Hổ gợi nhắc về vị thần núi về chúa sơn lâm thì hình tượng rắn lại gợi nhắc về vị thủy thần là hai vị thần quan trọng bậc nhất trong thần điện của người Việt .Ở miền Nam Nước Ta, quy trình khai hoang mở cõi, những dân cư tiên phong vào tìm hiểu và khám phá vùng đất Nam Bộ phải cạnh tranh đối đầu với nhiều khó khăn vất vả. Cùng với những con vật như rắn, cá sấu, thì hổ cũng là đối tượng người dùng mà những dân cư thời ấy phải dè chừng, đối phó, chinh phục, vì vậy, ở những đình miếu thời nay vẫn lưu truyền nhiều giai thoại về hổ, người ta lo âu và tôn thờ hổ, gọi hổ bằng từ ngữ tôn kính “ ông Hổ ”. Tục thờ “ ông Hổ ” hầu hết ở chùa miếu nào cũng có. Theo ý niệm, hổ tượng trưng cho sức mạnh được người dân tôn kính với mong ước cầu bình an và được bảo vệ, che chở. Sự biểu lộ trong những ngôi miếu có lịch sử dân tộc hình thành gần trăm năm, hình tượng “ ông Hổ ” tại miếu, biểu lộ qua bức phù điêu được vẽ lên những gian thờ. Nổi bật giữa bức tranh là hình một con cọp lông vàng, vằn đen, tư thế khắc hoạ sau một cú nhảy chân trước vừa tiếp đất, khuôn mặt dữ tợn, răng nhe lởm chởm [ 10 ] .
Mèo là loài động vật hoang dã quan trọng trong xã hội Ai Cập cổ đại. Người Ai Cập tôn sùng thần mèo Bast, mèo là loài vật thần thánh, với truyền thuyết thần thoại về vị nữ thần Bast thường được miêu tả trong hình dạng một con mèo, khi cuộc chiến tranh thì hóa thành một con sư tử cái. Những con mèo được coi là hình tượng của sự ân sủng, đĩnh đạc do cách săn mồi uyển chuyển của nó. Ở Ai Cập cổ đại, khi mèo chết, cả mái ấm gia đình đi đưa tang và khung hình của chúng sẽ được ướp xác như con người họ đã ướp hàng triệu xác ướp mèo. Một số tôn giáo cổ tin rằng mèo là những linh hồn cao quý, người bạn sát cánh, hay người hướng dẫn cho con người, và rằng mèo rất uyên bác .
Sói khiến con người ngưỡng mộ về cách tổ chức triển khai sống bầy đàn ngặt nghèo, việc chăm nom những thành viên mái ấm gia đình, và về sức sống mãnh liệt trong tự nhiên. Quan niệm cho rằng đây là một loài sinh vật khác thường xuất phát từ sự tôn thờ sức mạnh của loài sói vốn có từ lâu với sự nhìn nhận rằng những loài thú săn mồi số 1 như sói hoàn toàn có thể có tác động ảnh hưởng thâm thúy và làm đa dạng và phong phú thêm sự đa dạng sinh học [ 11 ]. Văn hóa sùng bái sói mở màn rất sớm ở Mông Cổ và phức tạp hơn rất nhiều so với bất kể nơi nào khác trên quốc tế, loài sói được nhìn nhận với tư cách là vật tổ của dân tộc bản địa Mông Cổ .Người Mông Cổ thấy được ở sói có những điều đáng để học hỏi và xem sói là thầy, họ xem sói là bậc thầy về quân sự chiến lược, học tập từ sói “ giải pháp ” vây bắt con mồi, học từ sói tính kiên trì và lòng quả cảm. Sói được xem là “ con cưng ” của trời với thiên mệnh bảo vệ sự cân đối trên đồng cỏ, là sợi dây nối kết người Mông Cổ với Tăngcơli – Đằng Cách Lý ( Trời ), con sói là một hình tượng rất thiêng đáng ngưỡng vọng của người thảo nguyên, mỗi tấm da sói cũng trở thành lá cờ cho lòng tôn kính và niềm tin vào đấng tối cao. Người Mông Cổ tự hào với tục thiên táng tức chết để xác cho sói ăn thịt và càng tôn sùng sói, ngưỡng vọng sói với tư cách là một vật tổ, có năng lượng “ thông thiên ” với niềm tin tôn giáo của mình [ 12 ] .

Totem sói (âm Hán-Việt là Lang Đằng Đồ) từ Đằng Đồ trong tiếng Hán nghĩa là căn tính, hoặc là sùng bái, Lang Đằng Đồ chính là căn tính sói, hay là sùng bái sói. Người Mông Cổ xem chó sói là do trời sai xuống để bảo vệ đồng cỏ, sói không còn thì thảo nguyên cũng không còn, sói không phải là kẻ thù, sói chính là người bảo vệ thảo nguyên. Thảo nguyên có bốn đại họa là chuột, thỏ, rái cá cạn và dê vàng vì chúng tận diệt đồng cỏ. Sói bắt chuột, bắt thỏ, bắt rái cá, đuổi dê vàng. Mùa đông trên thảo nguyên, súc vật chết bị đóng băng, đến mùa xuân khi băng tan, thịt súc vật bắt đầu thối rữa, chính sói lại là người dọn sạch những mầm dịch cho thảo nguyên.

Sói chính là con vật có không thiếu những phẩm chất, tính cách để tôn thờ, sùng bái, sói can đảm và mạnh mẽ, can trường, mưu trí, năng lượng tác chiến và chiến đấu tốt, có tính kiên trì và giật mình, tính đoàn kết cao, sói cao ngạo nhưng ý thức kỷ luật tốt, sói mềm mịn và mượt mà nhưng vẫn rắn rỏi, kín kẽ mà vẫn hiên ngang, sói ngang tàng và quật cường, sói tiềm ẩn những sức mạnh mà hổ, báo, sư tử không có, sói bản năng nhưng cũng trí tuệ, phẩm chất quan trọng nhất của sói chính là không khi nào bị thuần hóa và thuần dưỡng, phẩm chất không hề chung sống với dị chủng mặc dầu vẫn chung một giống loài, phẩm chất không khi nào bị lai tạp [ 13 ] .
Một miếu thờ chó đá ở miền Bắc Nước TaTục thờ chó khá thông dụng ở nhiều dân tộc bản địa trên quốc tế, và có ở hầu khắp truyền thuyết thần thoại những dân tộc bản địa ở Khu vực Đông Nam Á lục địa. Ban đầu tục này xuất phát từ những dân tộc bản địa chăn nuôi gia súc khu vực Tây Nam Á, với vai trò canh giữ đàn gia súc. Sau đó những người di cư Ấn – Âu từ thời đồng thau đã mang vào Đông Á truyền thống cuội nguồn chăn nuôi cùng với tín ngưỡng thờ con chó .Con chó nhà được thờ cúng ở 1 số ít nơi ở Nước Ta với tư cách là hộ môn thú ( thần canh cửa ), muốn canh giữ phần âm thì phải nuôi chó đá. Tục thờ này khá thông dụng ở những làng, xã nông thôn của Nước Ta, nhiều địa phương người dân vẫn giữ tục chôn chó đá trước cửa, hoặc đặt chó đá trên bệ thờ hay đặt chó đá trước cổng nhà, đền miếu để đuổi ma quỷ. Chó đá trong nhà thường nhỏ, mang hình dáng hiền lành, không to lớn như chó đá ở đình, đền, phủ .Hình thức thờ chó đá khá phổ cập ở nông thôn, những vùng quanh TP. Hà Nội như Đan Phượng, Hà Tây ( cũ ), TP Bắc Ninh, Bắc Giang, Hưng Yên, Lạng Sơn có nhiều nơi cũng có tục thờ chó đá như : Chi Lăng, Đồng Mỏ, Khòn Lèng, Thất Khê, Tràng Định, Đồng Đăng, Cao Lộc. Tại chùa Cầu ( Hội An, Quảng Nam ) hiện còn đôi chó khắc bằng gỗ ngồi chầu. Ngày nay, người Việt 1 số ít nơi không chôn chó đá ở trước cửa nhưng vẫn mua chó gốm về để bày trong nhà, vừa xua đuổi tà ma, vừa làm vật trang trí [ 14 ] .
Thần chó rừng Anubis của Ai CậpNgười Ai Cập cổ đại tin rằng những con chó rừng hoàn toàn có thể tìm thấy phần thức ăn ngon từ miếng thịt thối và ăn chỗ đó để không bị chết đói, loài động vật hoang dã này cũng đã tàn phá một số ít ngôi mộ ở sa mạc thời cổ đại. Người Ai Cập đã sử dụng loài chó rừng để làm hình tượng của thần Chết Anubis. Thần Chết Anubis được miêu tả có đầu chó rừng, thân người và thần này có vai trò quan trọng trong đời sống của người Ai Cập, những nhà khảo cổ đã tìm thấy một số ít đền thờ vị thần Chết này với hàng triệu xác ướp động vật hoang dã cùng những cổ vật giá trị .
Chồn được người Khơ Mú thờ cúng, người Khơ mú có họ Moong không khi nào ăn thịt con chồn, không những thế họ còn thờ phụng loài thú rừng này. Trong những dịp cúng lễ, ngoài những vị Then Hoàng, Then Ngọc, người thầy cúng cũng gọi hồn chồn moong đến để ăn cùng. Theo ý niệm con chồn moong chính là vị cứu tinh của ông tổ dòng họ Moong. Đi rừng gặp loài thù này, người họ Moong không khi nào làm hại đến nó, khi thấy nó gặp nạn còn phải giải cứu, nếu nó chết phải chôn cất tử tế .Khi ăn thịt thú rừng, dòng họ Moong cũng tránh xa thịt chồn moong vì ý niệm nếu ăn nhầm răng sẽ mau rụng, ai cố ý bắt chồn moong tay sẽ bị tróc bong như thể một sự trừng phạt của thần linh. Tập tục này từ một thần thoại cổ xưa về một người gặp hoạn nạn bị ma đuổi và cầu cứu mái ấm gia đình nhà chồn moong đang trốn trong hốc cây với lời hứa nếu nhận lời tương hỗ thì đời đời con cháu tương lai sẽ không khi nào làm hại đến chồn moong, người họ Moong mang ơn cứu mạng và tục thờ chồn moong có từ đó .
Tượng thờ thần hầu ở Hội An La Ciudad Blanca)Thần Khỉ ở Thành phố vàng (Khỉ là động vật hoang dã được tôn làm thần thánh và được thờ cúng ở nhiều vương quốc, hội đồng người. Hình tượng khỉ được tôn thờ nhiều nhất chính là vị thần Hanuman trong Ấn Độ giáo. Trong tâm thức người Hán thì hình tượng con Khỉ cũng biểu trưng cho sự thăng quan tiến chức ( phong hầu ). Ở Trung Quốc và Nước Ta có tục thờ Tề Thiên Đại Thánh hay Tôn Ngộ Không là một nét văn hóa truyền thống độc lạ của hội đồng người Việt gốc Hoa sinh sống ở vùng đất Chợ Lớn ngày trước. Tôn Ngộ Không là Đấu Chiến Thắng Phật được thờ phụng như một vị Phật .Do sức ảnh hưởng tác động lớn trong văn hóa truyền thống dân gian, từ một hình tượng hư cấu Open trong văn học, Tề Thiên Đại Thánh một nhân vật có nhiều phép thần thông biến hóa, phò trợ Đường Tăng đi thỉnh kinh đã trở thành một đối tượng người tiêu dùng được thờ phụng trong nhiều đền miếu người Hoa, đặc biệt quan trọng là ở vùng Phúc Kiến. Trong quy trình di dân, hội đồng người Phúc Kiến đã mang theo tục thờ Tề Thiên Đại Thánh đến những vùng đất mới, trong đó có Chợ Lớn ( Quận 5, Quận 6 thuộc địa phận Thành phố Hồ Chí Minh thời nay ) và 1 số ít địa phương khác ở Nước Ta [ 15 ] .

Tục thờ khỉ của cư dân Việt cũng đã tồn tại từ lâu đời, thể hiện dưới hình thức trong một số chùa chiền, vẫn thường thấy tượng khỉ, gọi là Thần Hầu, nhằm xua đuổi những điều xấu[16]. Ở Hội An trước đây vốn là nơi tập trung ở của người Nhật Bản, người ta có đặt thờ Tượng khỉ để trấn yểm thủy quái gọi là Linh hầu (hay Thần Hầu) và Linh khuyển, hai linh vật này được thờ theo tín ngưỡng vật tổ của người Nhật vì muốn khống chế thủy quái Namazu (con Cù/Câu Long)[17].

Trong tô-tem giáo của người Nhật, khỉ chính là vị thần bảo hộ nên linh vật khỉ xuất hiện trong nhiều công trình tín ngưỡng từ cổ xưa vì loài khỉ đóng vai trò là thần bảo hộ và là trung gian giữa thần linh và con người, khỉ được tin là có thể xua đuổi sâu bệnh. Tướng quân Tokugawa Ieyasu (Phong Thần Tú Cát) đã suy tôn thần khỉ là vị thần bảo vệ sự yên bình của đất nước Đông Doanh. Các Samurai thường bọc ống tên của họ bằng da khỉ để khai thác sức mạnh bảo vệ của những con khỉ trên ngựa trong quan niệm của người Nhật[18].

Ở châu Mỹ có Thành phố Trắng huyền thoại (La Ciudad Blanca), chứa đầy vàng bị mất tích của Thần Khỉ ở Trung Mỹ. Có một tộc người cùng thời với người Maya cổ xưa nhưng đã biến mất từng thờ phụng một vị thần khỉ kỳ lạ. Bức tượng khổng lồ về vị thần khỉ này vẫn còn bị chôn giấu dưới các thảm thực vật xum xuê sau nhiều thế kỷ bị bỏ hoang, những đồ chạm khắc được tìm thấy dưới kim tự tháp rất có thể là lễ vật hiến tế cho thần khỉ. Vị thần khỉ ở đây thuộc loài khỉ hú/khỉ rú (Howler monkey).

Tộc người da đỏ bí ẩn đã có các cuộc hiến sinh người đẫm máu cho vị thần khỉ của họ, sau đó ăn thịt nạn nhân theo một nghi lễ của tập tục ăn thịt đồng loại, những người bản địa còn xử tử và ăn thịt khỉ. Một truyền thuyết khác kể rằng vị Thần khỉ đã tạo ra nhiều hậu duệ với một chủng tộc nửa người nửa khỉ gọi là “người lông lá“, người dân bản địa ở vùng này tin rằng những con khỉ từ trong rừng sâu từ cách đây rất lâu đã bắt trộm các trinh nữ trong làng của họ để đem về ăn nằm, đẻ ra người lai[19][20].

Người Chơro là tộc người có tục thờ con culi ở vùng đất Mã Đà thuộc địa phận xã Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai có tập tục tôn kính con cù lần ( có nơi gọi là con culi hay con vật lười ), họ sang trọng và quý phái gọi nó là con Nhĩ hầu đó là con culi hay cù lần, loài culi được họ xem là loài thú tổ của tộc người mình, không ai dám mạo phạm. Họ xem loài nhĩ hầu là nguồn cội của tộc người mình nên từ nhiều đời qua, người Chơro có những kiêng cữ rất lạ lùng tương quan đến loài này. Khi đi rẫy, nếu gặp nhĩ hầu phải bỏ rẫy quay trở lại hôm sau lại ra, không thấy thì làm, thấy thì lại về, họ phải về vì nhĩ hầu là ông tổ, không được phép làm kinh động [ 21 ] .
Chuột được thờ tại đền Karni Mata, đây là ngôi đền duy nhất trên quốc tế thờ loài chuột

Trong khi loài chuột được xem như hiểm họa, là nỗi kinh hoàng của nhiều người thì có 20.000 con chuột sinh sống trong ngôi đền Karni Mata ở Rajasthan, Ấn Độ lại được tôn thờ như thánh thần. Theo quan niệm của người dân, những con chuột này là hóa thân của nữ thần Karni Mata, vì vậy, hằng ngày, chúng được chăm sóc đầy đủ, chu đáo. Ngoài ra, những ai gặp được chuột trắng thì đó là điềm báo của sự may mắn. Người dân gọi những con vật thiêng này là Kabba[22], Người dân tin rằng, nếu một con chuột bạch vô tình chạy qua chân, bạn sẽ được ban phước lành[23]. Nếu không may dẫm chết một con chuột, du khách phải bỏ tiền mua một con chuột bạc đặt trong đền để chuộc tội.

Họ nuôi chúng bằng sữa bò, đồ ăn ngon và thậm chí còn còn ăn cơm với chúng, người ta cho chúng ăn sữa, ngũ cốc trong những chiếc bát lớn, đây là món ăn của những người sùng đạo đã dâng cho những vị thánh, những món ăn mà được chuột nhấm vào được coi là rất thiêng và có người sùng đạo sẽ ăn lại món ăn này [ 6 ], chúng được tự do rong chơi, cho ăn và bảo vệ bằng những tấm lưới, tránh bị những loài khác ăn thịt. Các Fan Hâm mộ Hindu tới đây thường vuốt ve lũ chuột, cho ăn và để chúng chạy qua chân vì tin rằng sẽ mang lại nhiều suôn sẻ. Đàn chuột khá dạn dĩ, chúng thản nhiên uống sữa khi có tiếng bước chân .

Thờ cá voi[sửa|sửa mã nguồn]

Bộ cốt cá voi ở Vạn Thủy TúĐối với những ngư dân hàng ngày lênh đênh trên biển cả, niềm tin về một vị thần linh thiêng, phù hộ, chở che trước sự phẫn nộ của vạn vật thiên nhiên rất lớn, vì thế, từ lâu câu truyện về cá ông ( hay còn gọi là cá voi ) rẽ sóng cứu ngư dân gặp nạn trên biển lưu truyền từ đời này sang đời khác, được nhiều thế hệ ngư dân tin yêu, tôn thờ. Tục thờ cá Ông có nguồn gốc từ truyền kiếp, gắn liền với ngư dân vùng duyên hải Nước Ta với niềm tin cá Ông mà theo ngư dân chính là thần Nam Hải luôn phù hộ độ trì cho ngư dân đi lại và đánh bắt cá cá trên biển [ 24 ]. Đây là phong tục đẹp của người vùng biển, họ còn tổ chức triển khai Lễ hội nghinh Ông như Lễ hội nghinh Ông – Vũng Tàu. Những con thuyền đi biển của người Việt thường vẽ lên hai con mắt trước mui tàu .Hình tượng con cá voi to lớn chuyên cứu người gặp nạn trên biển được hội đồng ngư dân xem như cứu tinh và ý niệm khi gặp cá Ông chết và dạt vào bờ, ngư dân nơi đây xem đó là điềm lành, là phúc đến, bởi mảnh đất này được thần cá chọn làm nơi yên nghỉ, những bộ xương khổng lồ của cá ông vẫn được bà con lưu giữ cẩn trọng tại miếu ( như Vạn Thủy Tú, Nam Ô, Đình thần Thắng Tam, Lăng Ông Nam Hải ), mỗi lần có cá Ông dạt vào bờ thì bà con đánh bắt cá thuận tiện, ra khơi vào lộng bảo đảm an toàn [ 25 ]. Tại những cửa biển, trong tâm thức, ngư dân ở đây luôn đặt niềm tin vào một sinh vật khổng lồ vừa “ hiền ” vừa “ thiêng ” là loài cá voi, mà họ gọi một cách kính trọng là cá Ông, hoặc Ông lớn. Mỗi khi gặp hoạn nạn sóng to, gió lớn, chìm tàu, ghe, họ cầu cứu cá Ông, họ đã được cá Ông trợ giúp sau khi cầu cứu nên lập miếu thờ. Mỗi khi xác cá voi trôi dạt vào cửa biển ở đâu thì người dân nơi đó cho là điềm lành, xác cá được chôn cất cẩn trọng, được hội đồng thờ cúng tôn nghiêm [ 26 ] .

Thờ cá nược[sửa|sửa mã nguồn]

Câu chuyện về cá ông, cá bà là câu câu chuyện về những con cá heo đực, cá heo cái (cá heo Irrawaddy hay còn gọi là cá nược) mà người dân hay gặp khi họ hành nghề đánh cá trên sông Mê Kong. người miền Tây thường gọi cá heo Irrawaddy là “ông” nược. Những người sống nghề “Bà Cậu” (đánh bắt thủy sản) thường thầm vái “Ông Nược” độ để đánh bắt được thật nhiều cá. Từ loài cá “dễ thương” mà ngư dân lại tôn thờ vì sống ở sông, loài “cá thiêng” này thuộc dòng cá voi hay cá ông. Nhiều ngư dân vẫn tin rằng loài cá này có “cốt người”, chúng sống rất hiền hòa, và hiểu được tiếng người.

Truyền thuyết bắt nguồn từ những câu chuyện loài cá nược hiểu được tiếng người, ngư dân đi đánh cá gặp nạn được cứu sống hay giúp những ngư dân thu hoạch tôm cá. Từ đó những tên gọi loài “cá thiêng” đã hình thành. Trước đây, loài cá nược thường bơi lội trên sông Tiền và sông Hậu và trên sông Vàm Nao, cá nược khá to, lưng màu nâu đen, bụng màu nhạt hơn, toàn thân trơn nhớt. Những người đi sông, đi biển thường thấy cá nược đực rất to so với cá nược cái. Con cá cái có hai vú lớn mọc dưới vây trước y như vú đàn bà, tức không nằm xuôi theo lườn. Con đực có bộ phận sinh dục giống của đàn ông, ló ra khoảng 5cm, cá nược thường sống hòa đồng với các loài sinh vật khác và rất hiền, chẳng những không bao giờ làm hại ai mà còn tỏ ra rất thân thiện với người.

Nhiều người Việt rất mến kính, bất luận cá cái hay cá đực đều gọi chung nhất là “Ông Nược””, ngư dân trong vùng sông Hậu luôn xem loài cá này là “cá thiêng” hơn cả con chó, con mèo trong nhà của mình. Với ngư dân người Việt trước đây, cá nược được xem là ân nhân, nên họ không chỉ xem nó như loài cá quý mà ở nhiều nơi miền biển người ta còn hiểu là “nhân ngư”, tôn xưng là “thần”, lập đền thờ để thờ, gọi Đền Nam Hải tướng quân. Ý thức bảo vệ và đối xử tử tế với “Nhân ngư; Đức Ngư” không chỉ tôn trọng pháp luật, mà còn thể hiện tinh thần đạo lý đối với loài cá có tánh từ thiện này là nét đẹp trong văn hóa đánh bắt của bà con ngư dân, cũng là một tín ngưỡng dân gian Nam Bộ.

Sách Gia Định thành thông chí chép: “Thần là con cá nhân ngư, không có vảy, đầu tròn trơn láng, đỉnh trán có lỗ phun nước ra như mưa, môi voi, đuôi tôm, dài đến 2,3 trượng, ưa nhảy bơi trên mặt biển. Ngư phủ giăng lưới dính cá, thường hô là thần mà cầu khấn, thì nhân ngư đuổi bầy cá chạy cả vào lưới. Ngư phủ rất cảm ơn, có khi nhân ngư lầm vào trong lưới, thì ngư phủ mở một mặt lưới kêu mà dẫn ra, nhân ngư ắt theo cửa lưới ấy mà ra! Lại những ghe thuyền trong biển gặp lúc gió sóng nguy hiểm, thường thấy nhân ngư dìu đỡ thân ghe bảo vệ vào bờ yên ổn. Còn hoặc ghe bị chìm úp thì cũng trong cơn sóng gió rầm rộ ấy nhân ngư cũng đưa người lên bờ, sự hỗ trợ hiển nhiên rõ rệt. Nhưng chỉ có trong Nam từ Linh Giang đến Hà Tiên có sự linh ứng cứu vớt mau chóng mà thôi, còn các biển khác không có. Có lẽ vì núi biển phương Nam hun đúc thiêng liêng được âm phù mặc trợ để bảo hộ sinh dân của ta vậy chăng? Triều đình đã phong tặng làm “Nam Hải Tướng quân Ngọc lân tôn thần”, kê vào tự điển. Cá ấy rủi ro mà bị ác ngư khác đánh chết nổi trên mặt bể thì dân miền biển góp tiền mua hàng, vải đồ liệm rồi lựa một người đàn anh trong ngư hộ đứng làm chủ tang, đào đất chôn cất cẩn thận, và dựng đền ở ngay bên mộ. Những chỗ có chôn cá ấy thì dân chỗ ấy được nhiều lợi may mắn, còn chỗ tuy không chôn cũng đều lập đền thờ, dọc theo miền biển đều như thế cả”[27].

Thờ tuần lộc[sửa|sửa mã nguồn]

Tuần lộc là nguồn sống và là niềm tin, tín ngưỡng của người Khanty ở Siberia. Người Khanty tôn kính những vị thần quản lý động vật hoang dã, thần rừng và thần sông, họ cho rằng mình hoàn toàn có thể liên hệ với quốc tế thần linh bằng cách hiến sinh tuần lộc hoặc ngựa. Quan niệm của người Khanty về thượng đế, bắt nguồn từ Chính thống giáo Nga, mường tượng những linh hồn Khanty sống ở nơi những con tuần lộc sinh sản thông thường [ 2 ]. Các mái ấm gia đình người Dukha ( người Tsaatan ) chăn thả lũ tuần lộc trong môt khu rừng thiêng, nơi họ tin rằng linh hồn của tổ tiên mình đang trú ngụ, người già là mối link thiêng liêng giữa linh hồn của những vị tổ tiên với con cháu và lũ tuần lộc [ 28 ] Ý thức hội đồng của họ được thiết kế xây dựng dựa trên sự gắn bó cùng những con tuần lộc, toàn bộ nhờ vào vào nhau, nếu những con tuần lộc biến mất, thì nền văn hóa truyền thống của họ cũng sẽ mất [ 29 ] .

Tuần lộc gắn bó với cuộc sống của người Nenest, là biểu tượng văn hóa, nguồn sống và phương tiện giao thông quan trọng nhất của tộc người Nenets, người Nenets sống trong những căn lều chóp nón làm bằng da tuần lộc và gọi chúng là “choom” hay “Mia“. Tuần lộc thực sự là tài sản quý giá nhất của người Nenets do đó tộc người này có tập tục mỗi thành viên của bộ tộc đều sở hữu một con tuần lộc, gọi đó là Tuần lộc thiêng nghĩa là người ta không được giết hay vắt sữa của nó cho tới khi nó già, kiệt sức mà chết[30][31]. Người dân bộ tộc Nenets còn tổ chức những cuộc đua tuần lộc vào ngày lễ Reindeer Herder, cuộc đua tuần lộc là lễ hội lớn của bộ tộc này, họ nổi tiếng với tập tục sinh hoạt rất kỳ lạ là ăn thịt sống và uống tiết tươi của tuần lộc, những chú tuần lộc sau khi đua, con nào yếu sẽ dùng làm bữa ăn cho cả bộ tộc[31].

Một số loài chim mang tính hình tượng được loài người tôn sùng, hoàn toàn có thể kể đến như :
Một cột Totem đại bàng ở Bắc MỹĐại bàng rất thiêng trong tín ngưỡng của những nền văn hóa truyền thống Bắc Mỹ, là TT của nhiều phong tục tôn giáo và tâm linh giữa những thổ dân da đỏ châu Mỹ, nó còn được coi là sứ giả link giữa những vị thần và con người của một số ít nền văn hóa truyền thống cổ. Các thổ dân da đỏ khi xưa đã xem móng vuốt đại bàng như thể một phần thần khí của họ. Lông chim thì thường được sử dụng trong những nghi lễ truyền thống lịch sử. Họ tin rằng đại bàng là loài chim đã tiếp xúc trực tiếp với quốc tế của Thượng đế, khi loài chim này đập cánh sẽ tạo nên sấm chớp gầm thét là Thunderbird ( chim sấm ), những điêu khắc trong vùng người da đỏ cư ngụ dọc theo bờ biển Đông nước Mỹ đến tận Alaska dưới dạng trụ ( Totem Pole ) .Cúng Đại bàng là một cách gọi thông dụng của nghi thức Xuất sanh ( xuất cho chúng sanh ). Đối tượng được bố thí, sẻ chia là chim đại bàng cánh vàng, chúng quỷ thần đồng hoang và mẹ con quỷ la sát. Chim đại bàng cánh vàng ( Đại bàng kim sí điểu, Ca lâu la điểu ) là một loại chim thần. Trong Mật giáo, kim sí điểu là một trong những hóa thân của Bồ tát Văn Thù, thuộc Kim Cang bộ. Hình tượng kim sí điểu giống như diều hâu, thân vàng, cánh đỏ [ 32 ] theo đạo Phật nó thành vị thần hộ pháp, hình tượng loài vật này còn trở thành hình tượng của một số ít thủ đô hà nội của Châu Á Thái Bình Dương như Bangkok của Xứ sở nụ cười Thái Lan và Ulan Bator ở Mông Cổ [ 33 ] .Ở đình làng Nhân Mỹ, phường Mỹ Đình, Q. Nam Từ Liêm, TP. Hà Nội có xác một con chim ó ( đại bàng đất ) được dân làng ướp trong tủ kính và được tôn thờ như một vị thần, chim đại bàng này được người dân trong làng vô cùng yêu quý, gọi chim bằng ” ông “, cụ ( ” cụ chim đại bàng ” hay ” cụ chim ó ” ) [ 34 ] [ 35 ] họ đặt thi hài “ cụ ” chim ó sang vị trí khác nằm ở gian bên phải, cách xa chánh điện, không được thắp hương thờ tự ở đây vì không hề xếp cùng hàng với tứ vị bản cảnh thành hoàng [ 36 ] [ 37 ] .Việc thờ cúng này bắt nguồn khi người dân làng Nhân Mỹ ở TP.HN thấy một con chim ó không rõ từ nơi nào đến cây đề ở giữa cánh đồng làng trú ngụ, trước lúc chặt cây, người dân địa phương thấy chim ó kêu rền rĩ cả ngày cả đêm, một hôm, khi chim ó đi kiếm ăn về thấy tổ ấm bị chặt phá liền lao đầu vào bức tường chết. Người dân cho rằng, đó là chim thiêng nên đã phát nguyện ướp xác, thuộc da và cho vào tủ kính để mọi người cùng tưởng niệm. Chuyện chim ó tự tử hoàn toàn có thể do người dân làng vì lòng yêu quý chim mà nhân hóa lên hay lời đồn chim đại bàng đất có năng lực dự báo thời tiết, nắng mưa chỉ qua những tiếng kêu [ 34 ] .
Hạc Open nhiều trong những ngồi đình, đền, miếu. Theo truyền thuyết thần thoại thì hạc là sinh vật có tuổi thọ và là những hình ảnh tượng trưng cho sự thanh cao thoát tục, hình ảnh hạc đứng trên sống lưng rùa cũng được thấy ở những ngôi đình như đình thần biểu lộ khát vọng vĩnh cửu và những mong ước thanh cao của người dân [ 7 ]. Khi đi lễ đình, chùa, hay nhà thời thánh họ, nhà thời thánh người ta thường nhìn thấy đôi hạc thờ được sắp xếp trước ban thờ với hai hình ảnh hạc ngậm ngọc minh châu hình tượng cho sự sang quý, còn hình ảnh hạc ngậm hoa sen thì biểu trưng cho giác ngộ, hạc còn là con vật của đạo giáo .
Ở Nước Ta vào thế kỉ 16 – 17, sự Open hình tượng vẹt và rùa thay thế sửa chữa ( hầu hết ở vùng Thanh Hóa ) cho hình tượng hạc-rùa, qua đôi Vẹt thờ, gỗ sơn son thếp vàng của triều Mạc thế kỷ 16. Vẹt thờ Open tự nhiên trong đời sống của người Việt phản ánh tâm hồn, ước vọng của người Việt mong ước đời sống an bình mà còn biểu lộ tín ngưỡng phồn thực, cầu mong sự sinh sôi nảy nở so với dân cư nông nghiệp trồng lúa nước được người dân lưu truyền, trân trọng như một nét văn hóa truyền thống độc lạ tại quê nhà. Chim vẹt không chỉ trở thành con vật rất thiêng để thờ mà đã trở thành đề tài trang trí khá thông dụng dưới thời chúa Trịnh, việc nhà Trịnh lấy chim Vẹt làm thiêng vật bắt nguồn từ truyền thuyết thần thoại khoảng chừng 500 năm, nhà Trịnh rất tôn thờ chim Vẹt và coi đó là hình tượng của dòng họ mình .

Thờ bò sát[sửa|sửa mã nguồn]

Các loài bò sát chính được tôn thờ hoàn toàn có thể kể đến là rắn, cá sấu và rùa :
Rắn được tôn thờ trên khắp địa cầuCon rắn là loài vật được tôn thờ, cúng bái trên khắp năm châu địa cầu. Xuất phát từ nỗi sợ rắn, con người thần thánh hóa loài rắn, coi như vị thủy thần và thờ cúng rắn để mong rắn không làm hại mình, bảo vệ cho mình. Hình tượng rắn được thờ phụng ở rất nhiều vương quốc, dưới nhiều hình thức biểu lộ khác nhau. Những hình thức này được ghi nhận ở thổ dân châu Úc, châu Phi, châu Mỹ, châu Á cho đến những nền văn minh lớn ở những lục địa đều có thờ rắn .Ở Nước Ta, rắn cùng với hổ là một hình tượng phổ cập và có sức ám ảnh can đảm và mạnh mẽ, phổ cập nhất của người Việt ở đồng bằng sông Hồng và Tây Nam Bộ. Tục thờ rắn như thủy thần không chỉ phổ cập ở đồng bằng Bắc Bộ mà còn có ở miền Trung, Tây Nguyên và cả miền Nam. Đây là một trong những tín ngưỡng nguyên thủy của người Việt cổ, xuất phát từ thiên nhiên và môi trường tự nhiên gắn với điều kiện kèm theo sông nước, đầm lầy, hình tượng rắn đã được đồng nhất với nước, thủy thần gắn với tục thờ những vị thần tự nhiên, nhiều nơi không chỉ thờ rắn với tư cách là thủy thần, mà còn xem rắn là vật tổ .

Thờ cá sấu[sửa|sửa mã nguồn]

Người Việt xưa do sợ cá sấu nên thường thờ đầu cá sấu bên sông để mong đừng làm hạiỞ Ai Cập, thần cá sấu quản lý những dòng nước và được thờ phụng, những con cá sấu đã được ướp xác và tôn thờ như thể thánh thần. Những người Ai Cập cổ đại tôn thờ Sobek, một vị thần về đất đai là người với đầu là đầu cá sấu, việc thờ cúng Sobek rất phổ cập từ thời Vương quốc cổ. Sobek được miêu tả là một vị thần hung ác và thô bạo, giống như những con cá sấu sông Nile [ 38 ]. Nhiều thổ dân ở vùng châu Phi còn có điệu vũ cá sấu thông dụng trong những tiệc tùng gọi đất và mặt trời. Thổ dân Aztec ở Mexico xem cá sấu là vị thần tạo ra đất đai, làng mạc. Thổ dân Maya cũng coi cá sấu là thần đất, thần bảo vệ toàn cầu .Cuộc sống của dân cư Nước Ta gắn liền với vùng sông nước nên từ rất lâu rồi họ đã tôn sùng cá sấu là loài vật đại diện thay mặt cho sự phong phú và sức mạnh, nguyên do một phần do cá sấu phổ cập và thường làm hại những dân cư quanh sông hay vồ táp những người lội sông, tắm sông. hình con cá sấu là môtíp trang trí khá thông dụng trên những đồ đồng Đông Sơn. Người Việt ở miền Tây Nam Bộ cũng theo tín ngưỡng thờ cá sấu và họ cá sấu như một biến thể của thần sông, người Việt xưa rất sợ cá sấu nên thường thờ đầu cá sấu bên sông .Tại Cần Thơ còn một ngôi chùa cổ kính mang tên là chùa Ông Vàm Đầu Sấu. Từ sông Cái Lớn vào đến ngã Ba Tàu có ngôi miếu thờ thần Cá Sấu, người dân tròng vùng tôn kính và phong làm thần Sông. Ở Hải Phòng Đất Cảng có trang trại nuôi cá sấu lớn nhất miền Bắc đã lập một cái đền sang chảnh, để thờ cá sấu ( cá sấu Xiêm ) [ 39 ] [ 40 ]. Tục thờ cá sấu được xem là tín ngưỡng cổ xưa của người Khmer, cá sấu được xem như một ác thần quản lý một phần sông nước. Người Khơ me Nam Bộ tôn thờ cá sấu, hình cá sấu được vẽ trên những lá cờ trắng treo trong chùa, hoặc thầy cúng cầm trong đám đưa tang [ 41 ] .
Rùa Hồ Hoàn Kiếm là linh vật sống được người dân kính trọng và tôn thờ

Rùa là con vật biểu tượng cho sự trường thọ, sinh lực và sức chịu đựng. Rùa mang chiếc mai hình vòm trên lưng, biểu tượng cho bầu trời và phần mai phẳng dưới bụng biểu tượng cho mặt đất, bốn chân rùa tượng trưng cho 4 cực của thế giới (con rùa vũ trụ). Trong kiến trúc, trang trí ở Việt Nam, rùa thường được thể hiện cùng các linh vật khác thuộc bộ tứ linh, nhưng phổ biến nhất là hình tượng “rùa đội bia” và “rùa đội hạc” trong các đình, chùa. Những người dân từ miền Bắc đi khai phá mang theo tín ngưỡng thờ thần rùa thể hiện khát vọng trường tồn và những ước muốn trong cuộc sống từ xưa cho đến nay[7].

Theo thần thoại cổ xưa, rùa đã có nhiều thành tích trong việc dựng nước và giữ nước, như thần thoại cổ xưa Thần rùa Kim Quy giúp An Dương Vương làm nỏ thần đánh Triệu Đà và thiết kế xây dựng thành Cổ Loa hay chuyện rùa thần đã giúp Lê Lợi đánh thắng quân Minh. Cho đến nay thành viên rùa Hồ Hoàn Kiếm còn được cả nước kính cẩn gọi bằng “ cụ ” vì rùa Hồ Hoàn Kiếm vốn gắn với thần thoại cổ xưa trả kiếm báu của vua Lê Lợi. Hồ Gươm và rùa đã thành những thứ rất linh, là hồn cốt của quốc gia, nên việc gọi rùa Hồ Hoàn Kiếm bằng “ cụ ” được sự hưởng ứng, nhiều người coi “ cụ ” rùa Hồ Hoàn Kiếm là thánh thần [ 42 ] [ 43 ] .Tại làng Nhân Mỹ, xã Thiệu Công, huyện Thiệu Hóa, Thanh Hóa có đền thờ vị “ thần rùa ” được thờ cúng. Hằng năm, mỗi dịp ngày rằm hay lễ Tết, mọi người dân đều đến thắp hương khấn vái liên tục, nơi “ cụ rùa ” nằm khi nào cũng khói hương nghi ngút, ” cụ rùa đá ” đã trở thành vị Thần hoàng làng. Rùa đá quay đầu về hướng của nhà nào, nhà ấy gặp tử nạn do “ cụ rùa đá ” báo thù nên quyết định hành động thờ tự và suy tôn là “ thần rùa ”, ai có hành vi phỉ báng, xúc phạm đến nơi cụ nằm thì sẽ gặp xui, nhưng đó chỉ là lời đồn của những người mê tín dị đoan dị đoan hay những người yếu bóng vía, hay đi lễ rồi thêu dệt lên những câu truyện hoang đường cứ thế lưu truyền [ 44 ] .Tin đồn “ rùa thần ” hiển linh tại xã Xuân Yên, huyện Nghi Xuân, TP Hà Tĩnh, trên sống lưng con rùa Open dòng “ chữ ” lạ trên sống lưng khiến cho người dân cho rằng đó là thần rùa hiển linh. Họ cho rằng “ rùa thần ” Open báo hiệu một điều suôn sẻ nên đã thả nó. Người dân ở đây còn cho rằng, con rùa là thần linh hiện thân để về ngôi đền Cá Ông, hoàn toàn có thể là “ rùa thần ” hiển linh bởi nó Open vào thời gian trùng hợp, hoàn toàn có thể con rùa là hiển linh của thần trong ngôi đền theo nguyện ước của dân chúng về xem xét việc làm ăn [ 45 ] .Ở làng Trà Liên xã Triệu Giang, huyện Triệu Phong, Quảng Trị, khi khai thác mộ phát hiện một con rùa đá khổng lồ ở dưới, con rùa đá chỉ có ba chân, ở trên mai rùa còn có một tấm bia khắc chữ Hán, nó gắn với Giai thoại “ rùa thần ” báo thù, dân làng phạt vạ Phải sắm sửa lễ cúng tế để tạ lỗi và thỉnh “ cụ rùa ” về chỗ cũ. Nhiều người còn đồn rằng, vì mạo phạm ” rùa thần ” mà có mái ấm gia đình bị thần linh trách tội. Từ khi phát hiện mộ rùa đá, dân làng coi đó như vật thiêng của làng và bảo vệ khắt khe. Vào mỗi ngày rằm, người dân trong làng hoàn toàn có thể đến mộ rùa thắp hương cầu khấn [ 46 ] .Rùa bò vào cổng thành “ rùa thần ” là trường hợp ở xã Liên Thành, huyện Yên Thành, Nghệ An. Một đêm, có một phụ nữ thấy con rùa lớn đang ” nhìn ” mình, con rùa được đưa vào nhà và thành “ thần rùa ” ngay hôm sau. Có hàng trăm người ở trong thôn, xã kéo đến để tận mắt chiêm ngưỡng và thưởng thức rùa lạ kì bí. Rùa là một loài vật thuộc hàng tứ linh mà bỗng dưng Open được người dân tôn sùng hoàn toàn có thể dễ hiểu [ 3 ]. Người dân xóm Chăm ở Hòa Bình từng thấy con ” ba ba ” khổng lồ đặt dưới nền đất, nó nặng đến 121 kg, dài 1,53 m, rộng tới 0,8 m và đồn rằng, đó là linh vật do con vua Thủy Tề hóa thành, rất rất linh, nên những người tham gia bắt thiêng vật đều gặp vận rủi [ 47 ] .
Cá cũng được thờ cúng ở 1 số ít nơi. Trong những đám tang một số ít dân tộc bản địa, còn thấy Open những hình tượng cờ con cá, đại diện thay mặt cho nước và cờ con hươu, đại diện thay mặt cho trên cạn, cùng dẫn đường cho linh hồn người chết về với cõi trời. Tục thờ cá thần còn là bộc lộ của tín ngưỡng truyền kiếp thờ những vật linh của người Mường địa phương ở Thanh Hóa và Hà Giang đơn cử là đàn cá và thần rắn luôn được tôn trọng [ 48 ], hay Cá thần ” ở Thành Phố Bắc Ninh Open khi người dân Kinh Bắc lại rối loạn về ba ” ông cá thần ” nằm trong giếng Ngọc nổi tiếng nước trong xanh, ăn ngon, thuộc khuôn viên đền Cùng, ba “ ông cá thần ” trong giếng này giống như cá chép vàng [ 3 ] .
Suối cá thần tại chân núi Trường Sinh thuộc bản Ngọc, xã Cẩm Lương, huyện miền núi Cẩm Thủy, đàn cá luôn bơi hướng về trong hangỞ miền tây Thanh Hóa hiện có ba hang cá thần nằm hai bên bờ sông Mã gồm Suối Cá thần Cẩm Lương ( còn gọi là Mó Ngọc ), suối Cá thần Cẩm Liên ( còn gọi là Suối Đóng hay Mó Đóng ), suối Cá thần tại xã Văn Nho nằm tại bản Chiềng Ban, huyện Bá Thước [ 49 ]. Từ khi phát hiện ra Suối cá thần người dân trong bản đã lập ban thờ bên cạnh khu vực hang động nằm cách suối cá 10 m để thờ Thần Cá. Những câu truyện ly kỳ xung quanh suối cá thần là đề tài lôi cuốn khách thập phương. Người dân tin rằng sự sung túc của bầy cá là hình tượng của sự bình yên, no ấm, và suối cá rất rất thiêng, ai dám bắt và ăn thịt những loại cá trên dòng suối này là xúc phạm đến thần linh gây tai ương cho mình và cả hội đồng .Hằng năm, lễ tế thần núi, thần sông, thần cá bên bờ suối được mở từ ngày 8-15 tháng Giêng âm lịch, phần đông người dân gần xa đến chiêm ngưỡng và thưởng thức và cầu may, họ tổ chức triển khai liên hoan Rước cá Thần ( còn gọi là liên hoan khai Hạ ), một tiệc tùng truyền thống lịch sử của người Mường xứ Thanh cầu cho mưa thuận gió hòa, mọi người khỏe mạnh, mùa màng xanh tươi. Hàng năm, có rất đông du khách đến hội để được tận mắt tận mắt chứng kiến suối cá thần. Có câu truyện đồn rằng có một đôi thanh vì tò mò họ đã dùng đá đập chết một con cá, trên đường quay trở về đã gặp tai nạn đáng tiếc chết. Những người dân trong bản đều tin rằng nếu ai trêu đùa, làm hại cá thần hay làm bẩn nước, nhẹ sẽ bị ốm, còn nặng sẽ bị mất mạng và người dân trong bản luôn xem loài cá này là thần và không dám ăn cá [ 50 ] [ 51 ] .Khu vực suối cá từng là nơi đóng quân của thực dân Pháp. Lính Pháp không những không đánh bắt cá cá ăn mà còn chăm nom, lập bàn thờ cúng chúng, lính Pháp lại không đánh bắt cá cá ở suối cá này, ngược lại, họ còn đối đãi và chăm nom cho cá. Họ còn lập bàn thờ cúng trong một hang động nằm phía trên suối cá khoảng chừng 10 mét để thờ loài động vật hoang dã này. Câu chuyện về đàn cá thần thứ ba lưu truyền hàng trăm năm ở địa phương, kể lại, trong thời hạn đóng quân ở quanh suối cá, một vài lính Pháp tử trận sau khi bắt loài cá này ăn. Từ đó, họ không ăn nữa và đã lập bàn thờ cúng cá [ 52 ]. Có chuyện về sự Open của bà cá chúa to lớn đeo vòng vàng và những câu truyện rùng rợn về cá thần báo thù. Sự tích đàn cá ở Chiềng Ban có chừng 400 năm trước [ 53 ] .Về những truyền thuyết thần thoại, có ba truyền thuyết thần thoại tương quan, người Thái ở Mường Ca Da lý giải cuộc thủy chiến của những Long vương trên dòng sông Mã và cá thần chính là bại binh sau cuộc thủy chiến, chính là hóa thân của đội quân này [ 54 ]. Người dân ở đây còn truyền miệng về nguồn gốc của loài cá khởi đầu từ một truyền tích về thần rắn, và hai vợ chồng nuôi rắn Thần, từ đó, suối Ngọc trước cửa đền thờ có đàn cá cả ngàn con ngày đêm về chầu. Một thần thoại cổ xưa khác kể về người Mường với con gà trắng, cô gái Mường cố đuổi theo con gà trắng và cả người lẫn gà đều biến mất trong hang động, chỉ thấy từ hang núi đó rất nhiều đàn cá bơi ra, đông nghịt bên suối Mó Đóng. Một tích khác về cá thần hiền lành, thân thiện với người dân Mường, cá quẫy lên đã cày ruộng giúp nên từ đó lập miếu thờ gần suối [ 55 ] .Cá thần ở suối thuộc huyện Bá Thước là giống cá “ bỗng ” hay “ dốc ”, thường sống nhiều ở những sông Lô, sông Mã. Loài cá này ở Hà Giang người dân nuôi để ăn thịt thông thường. Những con cá thuộc giống “ cá thần ” ở suối “ cá thần ” Cẩm Lương được làm thịt, Giao hàng rất nhiều những người sành ăn ở TP. Hà Nội, ở Hà Giang, Yên Bái, Hòa Bình, Tuyên Quang thì cá Bỗng được nuôi nhiều và khá đại trà phổ thông, những con nhỏ họ dùng để ăn, những con to được bán với giá rất đắt [ 56 ] chúng là đặc sản nổi tiếng ở những vùng núi phía Bắc [ 57 ] [ 58 ]. Trên vùng Tây Bắc, cá bỗng là đặc sản nổi tiếng, người dân nơi đây chỉ mổ thịt cá khi cưới hỏi, giỗ chạp. Ở Hà Giang có những con “ cá thần ” được dân tộc bản địa Tày nuôi làm thức ăn và cúng lễ [ 48 ]. Người dân xã Tân Lập, Lục Yên, Yên Bái nuôi cá Bỗng được coi như một đặc sản nổi tiếng, đây là loài cá có giá trị kinh tế tài chính cao, vào dịp Tết thường có nhiều người đặt hàng mua cá về ăn tết [ 56 ] [ 57 ] [ 58 ] .Từng có sự kiện một người tại xã Hiến Sơn huyện Đô Lương, Nghệ An sau khi thắp hương tại nhà thời thánh tổ, trên đường trở về ngang qua bờ kênh thì nhìn thấy một con cá nổi lên rất to Open trên mương nước, thân mình màu đen, đầu giống cá trắm đen, khối lượng gần bằng con cá 3 kg [ 59 ], một số ít người sau đó mang kích điện ra chích cá để bắt tuy nhiên không có tác dụng, sau đó họ tổ chức triển khai vợt cá song cũng không bắt được mà con cá này sau đó nổi lên, lặn xuống liên tục nhiều ngày tại vị trí cũ, không bơi đi nơi khác mà vẫn quanh quẩn ở một khu vực trong đoạn kênh nước, lúc nổi, lúc lặn khiến người dân cho rằng nó là cá thần, nên thắp hương khấn vái [ 60 ] [ 61 ]Hiện tượng lạ này đổi thổi ra chỉ vì con cá này liên tục nổi lên, lặn xuống quanh quẩn ở một khu vực trong kênh nước nên nhiều người dân cho đó là ” cá thần ” nên không ai dám bắt [ 62 ], sau đó, nhiều người truyền tai nhau ” cá lạ ” hoặc ” cá thần ” khiến cả trăm người kéo tới xem, một số ít người còn mang cả hương, hoa quả tới bờ kênh khấn vái, ném tiền xuống kênh vương vãi, có người mang hương ( nhang ) ra đốt và hoa quả ra cúng con cá. Sau khi bắt được con cá chép vàng bị nhiều người dân địa phương đồn là ” cá thần ” thì khi bắt con cá lên thì nó là cá chép, ở mang và đuôi cá có dịch nhờn do trước đó con cá đã trúng kích điện khiến bị thương và không hề bơi đi xa [ 63 ] và nguyên do khiến con cá thần này ” nổi lên rồi chìm xuống ” do bị người dân dùng kích điện bắt trước đó làm nó bị thương [ 64 ] .
Cóc là động vật hoang dã được thờ ở Nước TaNgười Hoa và người Việt có tục thờ con cóc vàng ba chân ngậm tiền gọi là Kim Thiềm để cầu tài lộc, cóc vàng không chỉ là linh vật trang trí mà còn có tính năng tránh tà, chiêu tài. Khác với người Hoa, người Việt hay tọa lạc Cóc vàng tử vi & phong thủy trên trang thờ Thổ Địa, Thần Tài miệng ngậm đồng xu tiền cổ quay ra ngoài, tối cho quay đầu vào trong nhà, ban ngày quay đầu ra ngoài để đi kiếm tài lộc, tối quay đầu vào trong nhà để đem tài lộc vào nhà. Người Việt còn coi con cóc là cậu ông Trời .

Người Moche ở Peru cổ đại tôn thờ những con ếch và cóc, và thường mô tả chúng trong nghệ thuật của họ[65] tại Panama, truyền thuyết địa phương cho rằng may mắn sẽ đến với bất cứ ai phát hiện ra một con ếch vàng Panama. Vài người tin rằn khi một con ếch vàng Panama chết, nó sẽ biến thành một lá bùa được biết đến như huaca[66]. Người Mường ở Thanh Hóa còn có tục thờ Cóc, là loài đã có công gọi mưa và đem lại sự sinh sôi nảy nở cho dân bản.

Người Mông ở Nước Ta lúc bấy giờ còn thờ con cóc do nghe theo đạo Dương Văn Mình ( là tín ngưỡng bị chính quyền sở tại thường trực coi là tà đạo ) tuyên truyền cho người Mông dựng lên Nhà đòn để đồ cúng lễ cho người chết, đồ cúng phải có một cái bàn gỗ, trên đó khắc một con cóc, một con ve sầu, con chim én và một cây thánh giá thay vì thờ cúng tổ tiên như trước đây [ 67 ] [ 68 ] [ 69 ]. Con ve sầu tượng trưng cho cái kèn, con cóc tượng trưng cho cái trống, con chim én tượng trưng cho vật đưa linh hồn người chết lên thiên đường, còn chữ thập bằng gỗ là hình tượng của Thiên chúa giáo [ 70 ] [ 71 ]. Tuy nhiên, Nhà đòn không sống sót trong văn hóa truyền thống người Mông từ xưa tới nay và những hình tượng này chưa từng có trong văn hóa truyền thống người Mông [ 72 ] .

Thờ côn trùng nhỏ[sửa|sửa mã nguồn]

Nhìn chung, côn trùng nhỏ, sâu bọ ít được con người thờ cúng như những loài động vật hoang dã khác. Một số loài được thờ phượng như bọ cạp, bọ hung, nhện, trong đó những loài côn trùng nhỏ hầu hết được người Ai Cập và người da đỏ ở Nam Mỹ tôn thờ .
Người Ai Cập cổ đại tôn thờ bọ hungBọ hung vốn là hình tượng của thần Mặt trời của người Ai Cập cổ đại. Người Ai Cập cổ đại từ thế kỷ XVII TCN đã tôn sùng loài bọ cánh cứng này. Trong tiếng Ai Cập, bọ hung được gọi là Kheper. Người Ai Cập đã sử dụng hình ảnh bọ hung làm lá bùa thiêng liêng bảo vệ gia chủ khỏi những điều tà ác. Người Ai Cập tin rằng bọ hung có có mối link với thần Khepri. Bọ hung là hình tượng của sự tái sinh, được người Ai Cập xưa tôn sùng, vị thần Mặt trời Khepri mang hình tượng con người nhưng có khuôn mặt của bọ hung. Ngài được miêu tả là vị thần cần mẫn lăn ngôi sao 5 cánh sáng qua khung trời, chôn ngôi sao 5 cánh khi Mặt trời lặn và đào lên ở phía Đông vào lúc bình minh .

Tượng bọ cạp của người Maya

Đối với người Maya thì bọ cạp là Thần của sự săn bắn và trong nghệ thuật chạm đá Maya, nó tượng trưng cho sự đền tội và sự trích máu. Người Dogon ở Tây Phi thì bọ cạp cũng được gắn với thủ thuật mổ xẻ vì trên thực tế nó biểu thị âm vật bị cắt xẻo. Cái túi và ngòi nọc tượng trưng cho âm vật, nọc độc là nước và máu của nỗi đau đớn. Theo ý nghĩa đó, nó đại diện cho linh hồn thứ hai (linh hồn giống đực) của người phụ nữ. Nhưng mặt khác, con bọ cạp có tám chân là người bảo hộ những cặp sinh đôi, cũng có tám chi không ai chạm vào chúng mà không bị chúng châm chích. Hai nghĩa tượng trưng này của bọ cạp không trái ngược nhau mà bổ sung cho nhau vì sự ra đời của một cặp sinh đôi là một sự kiện lớn. Nó lặp lại sự sinh đẻ của người đàn bà đầu tiên và sự biến hoá âm vật của bà ta thành con bọ cạp (việc này được thực hiện, sau khi người phụ nữ đã sinh con).

Tại Peru có một ngôi đền cổ 3.000 năm tuổi thờ bức tượng một con nhện chúa đã được tìm thấy. Bức tượng trong đền là sự tích hợp của nhiều con vật, trong đó phần đầu và cổ là nhện, chiếc miệng của một con mèo lớn, và kèm theo một chiếc mũi khoằm như mỏ của loài chim, còn có rất nhiều đường thẳng đan chéo nhau vòng quanh cổ, tạo thành hình một cái lưới, tượng trưng cho quyền lực tối cao và là tín hiệu của sự tân tiến và phồn vinh của chính sách lúc đó vì việc đặt bẫy bằng lưới bắt được nhiều mồi hơn là đi săn bằng giáo mác. Hình tượng con nhện còn biểu lộ ý nghĩa chính trị, bất kể một quan điểm chính trị điển hình nổi bật nào cũng buộc phải liên hệ với vị chúa tể này [ 73 ] .

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Tin Tức