Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva – Wikipedia tiếng Việt

Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva (tiếng Litva: Lietuvos Tarybų Socialistinė Respublika; tiếng Nga: Литовская Советская Социалистическая Республика, Litovskaya Sovetskaya Sotsialisticheskaya Respublika), viết tắt CHXHCNXV Litva hay Litva Xô viết, là một trong các nước cộng hòa thuộc Liên Xô, tồn tại từ năm 1940 đến 1990.

Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva xây dựng vào ngày 21 tháng 7 năm 1940 với vị thế một cơ quan chính phủ vệ tinh [ 1 ]. Trong Chiến tranh quốc tế thứ hai, vào ngày 16 tháng 6 năm 1940, Liên Xô đã thực thi sáp nhập chủ quyền lãnh thổ của nước Cộng hòa Litva và xây dựng CHXHCNXV Litva, Litva trở thành một nước cộng hòa thành viên của Liên bang Xô viết .Từ năm 1941 đến năm 1944, Đức Quốc Xã thực thi xâm lược Liên Xô, do đó Litva Xô viết đã giải thể trên trong thực tiễn. Tuy nhiên, sau khi người Đức rút lui vào những năm 1944 – 1945, quyền chỉ huy của Liên Xô lại được thiết lập và sống sót cho đến năm 1990 .

Sau Thế chiến I[sửa|sửa mã nguồn]

Hồng quân Bolshevik đã có một nỗ lực không thành công nhằm thành lập một chính quyền Xô viết tại Litva vào năm 1918–1919. CHXHCNXV Litva tuyên bố thành lập lần đầu vào ngày 16 tháng 12 năm 1918, bởi chính quyền cách mạng lâm thời Litva, chính quyền này hoàn toàn do Đảng Cộng sản Litva lập nên. CHXHCN Litva nhận được sự trợ giúp của Hồng quân, song nó đã thất bại trong việc hình thành nên một chính phủ trên thực tế cùng với sự ủng hộ phổ biến như Hội đồng Litva đã làm được trước đó. Đến ngày 27 tháng 2 năm 1919, CHXHCNXV Litva gia nhập vào Cộng hòa Xô viết Xã hội chủ nghĩa Byelorussia và họ tuyên bố hình thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva – Belorussia (LBSSR hay Litbel), song nước cộng hòa này chỉ tồn tại sáu tháng, kết thúc vào ngày 25 tháng 8 năm 1919.

Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga đã chính thức công nhận Cộng hòa Litva với việc ký kết Hiệp ước độc lập Liên Xô-Litva vào ngày 12 tháng 7 năm 1920, do đó đã kết thúc sự sống sót của nước cộng hòa Xô viết non trẻ. Có giả thuyết cho rằng việc thất bại trước Ba Lan trong Chiến tranh Ba Lan-Xô viết đã ngăn cản Liên Xô tiến vào Litva và tái lập một nước cộng hòa Xô viết vào thời gian đó. [ 2 ] [ 3 ]

Thế chiến II[sửa|sửa mã nguồn]

Hiệp ước Molotov – Ribbentrop vào tháng 8 năm 1939 giữa Đức Quốc xã và Liên Xô đã đưa Litva vào ” phạm vi ảnh hưởng ” của Đức. Tuy nhiên, ngay sau khi Chiến tranh quốc tế thứ hai khởi đầu vào tháng 9 năm 1939, thỏa thuận hợp tác đã được sửa đổi để chuyển Litva vào phạm vi ảnh hưởng của Liên Xô. [ 4 ] Điều này là nhằm mục đích đổi lấy Lublin và nhiều phần của tỉnh Warszawa tại Ba Lan, tức những khu vực bắt đầu được quy cho Liên Xô, tuy nhiên lúc đó đã bị quân Đức chiếm đóng .Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva được xây dựng vào ngày 21 tháng 7 năm 1940, sau khi nhà cầm quyền Liên Xô tiến quân vào những nước Baltic. Ngày 3 tháng 8 năm 1940, một cơ quan chính phủ gồm những người cộng sản địa phương được xây dựng và công bố rằng Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva sẽ trở thành một phần của Liên Xô, tức trở thành nước cộng hòa thứ 14 trong thành phần Liên Xô. [ 5 ] Lãnh thổ CHXHCNXV Litva sau đó bị Đức Quốc xã xâm lược và chiếm đóng từ tháng 6 năm 1941. Với Chiến dịch Baltic, quyền trấn áp của Xô viết được tái lập vào tháng 7 năm 1944 .
Bản đồ CHXHCNXV Litva năm 1940Hoa Kỳ, Anh Quốc, và 1 số ít vương quốc khác xem việc Liên Xô lấn chiếm Litva là phạm pháp, họ viện dẫn học thuyết Stimson. Hoa Kỳ phủ nhận công nhận việc Liên Xô sáp nhập Litva hay những nước Baltic khác .

Ngoài những tổn thất về nhân mạng và vật chất trong chiến tranh, nhiều đợt trục xuất cũng gây ảnh hưởng đến Litva. Trong chiến dịch trục xuất quy mô lớn vào các ngày 14–18 tháng 6 năm 1941, có khoảng 12.600 người Litva đã bị trục xuất đến Siberi mà không cần điều tra hay xét xử, 3.600 người bị cầm tù, và trên 1.000 người bị tử hình.[6] Sau khi CHXHCNXV Litva tái lập vào năm 1944, một ước tính cho rằng có từ 120.000 đến 300.000 người Litva đã bị trục xuất đến Siberi và các khu vực xa xôi hẻo lánh khác của Liên Xô.[6]

Theo những đổi khác biển giới công bố tại Hội nghị Potsdam năm 1945, vùng đất Klaipėda của Đức trước đây, cùng với cảng Memel trên biển Baltic, lại được trao lại cho Litva. Hầu hết những dân cư người Đức trong khu vực đã chạy trốn trong những tháng sau cuối của Thế chiến II .
Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva công bố độc lập khỏi Liên Xô vào ngày 11 tháng 3 năm 1990, và là nước cộng hòa tiên phong trong thành phần Liên Xô làm như vậy [ 7 ]. Tất cả những mối quan hệ pháp lý về chủ quyền lãnh thổ của Liên Xô so với nước cộng hòa bị bãi bỏ khi Litva công bố phục sinh sự độc lập của mình. Khi đó, Liên Xô công bố điều này là phạm pháp, do Litva phải tuân theo Hiến pháp Liên Xô nếu muốn rời khỏi .Litva cho rằng hàng loạt quy trình Litva gia nhập Liên Xô vi phạm cả pháp luật Litva và pháp luật quốc tế nên đây chỉ đơn thuần là chứng minh và khẳng định lại một nền độc lập đã sống sót trước đó. Nhà nước TW Liên Xô đã rình rập đe dọa dùng vũ lực, tuy nhiên việc Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga công bố chủ quyền lãnh thổ vào ngày 12 tháng 6 cũng đồng nghĩa tương quan với việc Liên Xô không hề duy trì việc sở hữu Litva .Iceland đã ngay lập tức công nhận nền độc lập của Litva. Hầu hết những vương quốc khác đã theo sau sau khi xảy ra Cuộc thay máu chính quyền Xô viết năm 1991, còn chính phủ nước nhà Liên Xô đã công nhận nền độc lập của Litva vào ngày 6 tháng 9 năm 1991 .

Tập thể hóa tại CHXHCNXV Litva đã diễn ra từ năm 1947 đến 1952.[8]

GDP theo đầu người vào năm 1990 của CHXHCNXV Litva là 8.591 Đô la Mỹ, cao hơn số lượng trung bình của phần còn lại của Liên Xô là 6.871 Đô la Mỹ. [ 9 ] Tuy nhiên, số lượng này chỉ bằng 50% so với những nước lân cận khi đó là Na Uy ( $ 18.470 ), Thụy Điển ( $ 17.680 ) và Phần Lan ( $ 16.868 ). [ 9 ]

Trong văn hóa truyền thống đại chúng[sửa|sửa mã nguồn]

Một hành tinh nhỏ mang tên 2577 Litva được nhà thiên văn học Xô viết Nikolai Stepanovich Chernykh phát hiện vào năm 1975, hành tinh được đặt theo tên của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Litva. [ 10 ]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Hỏi Đáp