Xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX – Kho tư liệu lịch sử lớp 4 – lớp 5

I. Một số khái niệm

1. Phong kiến
a ) Khái niệm

Về mặt thuật ngữ, chế độ phong kiến (phong tước, kiến địa) là một từ gốc Hán-Việt: 封建, xuất phát từ hệ tư tưởng chính trị thời Tây Chu, Trung Quốc. Vào thời này, vua Chu ra chế độ đem đất đai phong cho bà con để kiến lập các nước chư hầu gọi là “phong kiến thân thích”. Do chế độ này giống chế độ phong đất cho bồi thần ở Châu Âu nên người ta đã dùng chữ “phong kiến” để dịch chữ féodalité từ tiếng Pháp. Tuy vậy cả hai chữ này chỉ mới phản ánh hình thức phân phong đất đai chứ chưa phản ánh bản chất của chế độ đó. Trong các ngôn ngữ châu Âu, féodalité bắt nguồn từ chữ feod trong tiếng Latinh nghĩa là “lãnh địa cha truyền con nối”.

b) Đặc điểm chế độ phong kiến

• Giai cấp địa chủ phong kiến nắm quyền sở hữu phần nhiều ruộng đất ( gồm cả chiếm hữu tư nhân và chiếm hữu nhà nước ) và thực thi bóc lột địa tô ( dưới nhiều hình thức : tô lao dịch, tô mẫu sản phẩm, tô tiền hay những hình thức phối hợp ) so với nông dân không có hay có ít ruộng đất ( dưới những hình thức và mức độ phụ thuộc khác nhau ) .
• Xã hội phân hoá thành những giai cấp và đẳng cấp và sang trọng khác nhau .
• Hệ thống chính trị hoàn toàn có thể là phân quyền cát cứ hay tập quyền theo chính thể quân chủ .
• Cơ sở kinh tế tài chính đa phần là nông nghiệp dựa trên sản xuất nhỏ của nông dân .
Phong kiến phản ánh hình thức truyền nối và chiếm hữu đất đai của chế độ quân chủ thời xưa, trong thời quân chủ chuyên chế. Trong nhiều trường hợp, những thời kỳ quân chủ trước kia cũng được gọi là thời kỳ phong kiến. Tuy nhiên, trong thời hiện tại, thể chế về chế độ quân chủ thời nay là chế độ quân chủ lập hiến, do đó phong kiến chỉ phản ánh một tiến trình, một thời kỳ của chế độ quân chủ .

c) Phong kiến châu Á và phong kiến châu Âu

Trong từng nước và từng khu vực, chính sách phong kiến mang những đặc thù riêng của những mô hình khác nhau. Do đó trong vài thập kỷ gần đây, những nhà sử học và những nhà nghiên cứu có những ý niệm rất khác nhau về chính sách phong kiến. Chính vì thế, đã có những cuộc tranh luận về những đặc thù cũng như sự sống sót của chính sách phong kiến ở nhiều nước, nhất là ở phương Đông .
• Tại phương Tây ( châu Âu ), đặc thù cơ bản của chính sách phong kiến là kinh tế tài chính lãnh địa, giai cấp lãnh chúa và nông nô, mạng lưới hệ thống đẳng cấp và sang trọng dựa trên quan hệ lãnh chúa – chư hầu, thực trạng cát cứ lê dài. Việc phân phong đất đai cũng gắn liền với phương pháp bóc lột dựa trên địa tô của chủ đất : những người được phong đất sẽ trở thành những chủ đất, những vùng đất được phong sẽ trở thành lãnh địa của riêng người đó ( lãnh chúa ). Nông dân trồng trọt, chăn nuôi trên mảnh đất phải đóng thuế đất ( địa tô ) cho lãnh chúa
• Tại phương Đông, kinh tế tài chính lãnh địa và quan hệ lãnh chúa – nông nô không tăng trưởng, chế độ quân chủ tập quyền sinh ra sớm và sống sót vĩnh viễn, bên cạnh chiếm hữu tư nhân còn có chiếm hữu nhà nước về ruộng đất, kinh tế tài chính địa chủ với quan hệ địa chủ – tá điền chiếm lợi thế. Vua chúa hiếm khi phong đất cho những quan lại mà chỉ phong chức tước, thưởng bổng lộc, nếu có phong đất thường phong trong một đời hoặc với diện tích quy hoạnh nhỏ. Việc làm này nhằm mục đích giúp vua luôn “ giữ chân ” những quan lại bên mình và duy trì được sự trấn áp so với những quan, hạn chế sự hình thành những ông “ vua con ” trong lãnh địa được phân phong .
Sự độc lạ giữa phương Tây và phương Đông nhiều đến mức độ làm cho một số ít nhà sử học tỏ ý hoài nghi hoặc phủ nhận sự sống sót của chính sách phong kiến ở phương Đông .

2. Thuộc địa

Trong chính trị và lịch sử, thuộc địa là một vùng chủ quyền lãnh thổ chịu sự quản lý trực tiếp về chính trị của một vương quốc khác. Trong thời kỳ cổ đại, những thành bang thường có khuynh hướng tìm cho mình những thuộc địa riêng. Một số thuộc địa trong lịch sử từng là một hay nhiều vương quốc, trong khi một số ít khác là những vùng địa hạt không xác lập được thời gian hình thành vương quốc hay không phải là một vương quốc. Quốc gia hay đế chế chiếm hữu thuộc địa được gọi là mẫu quốc, đây cũng là tên thường được người dân của thuộc địa hay gọi. Trong thời Hy Lạp cổ đại, thành phố chiếm hữu một thuộc địa được gọi là thủ phủ của đế chế chịu sự tác động ảnh hưởng chính trị của chính nó. Ngày nay, những thuật ngữ tương tự như chủ quyền lãnh thổ nhờ vào hay vùng nhờ vào thường hay được dùng để chỉ những chủ quyền lãnh thổ chịu sự ảnh hưởng tác động chính trị của nước khác .
Những người có nguồn gốc từ một mẫu quốc cư trú và thao tác tại thuộc địa của nước đó được gọi là thực dân .

Thuộc địa khác với quốc gia bù nhìn hay nước chư hầu vì thuộc địa không độc lập nên không có đại diện quốc tế, và những chức trách cao nhất đều chịu sự chỉ đạo trực tiếp từ mẫu quốc.
Thuật ngữ “thuộc địa không chính thức” được dùng bởi một số nhà sử học để gọi một quốc gia chịu sự cai trị theo kiểu de facto của một quốc gia khác, mặc dù cách gọi này thường dễ gây tranh cãi.

3. Thuộc địa nửa Phong kiến

Nước thuộc địa nửa phong kiến là một đất nước mà nhân dân ở dất nước đó phải chịu một lúc hai ách thống trị. Một đất nước do vua đứng đầu(chế độ phong kién ), nhưng ko có quyền hành cai trị đất nước ,họ chỉ là bù nhìn ,tay sai cho thực dân…và ách thống trị thứ hai chính là bọn thực dân, chúng chiếm đất nước đó và bắt đầu tận dụng khai thác tài nguyên thiên nhiên và sức lao động của nhân dân, người dân phải đóng thuế cho cả bọn thực dân và bọn phong kiến.
Hiểu rộng hơn chế độ thuộc địa nửa phong kiến là chế độ mà ở đó tồn tại đan xen cả hình thái xã hội tư bản chủ nghĩa, khi ở đó có sự phát triển kinh tế tư bản, có giai cấp tư sản, công nhân và có sự tồn tại (không mất đi) của hình thái xã hội phong kiến khi giai cấp phong kiến, địa chủ vẫn còn nắm quyền thống trị (dù chỉ là hình thức) và bóc lột nông dân.

II. Xã hội Việt Nam trước và sau khi Pháp xâm lược

I. Việt Nam trước năm 1858
Trước năm 1858 Việt Nam là một nước phong kiến nổi bật với những triều đại vua chúa thay nhau quản lý như : Ngô – Đinh – Tiền – Lê ( Đại Cồ Việt ), Lý – Trần – Hồ – Lê Sơ ( Đại Việt ), Nguyễn ( An Nam ) .

* Bộ máy nhà nước

Bộ máy nhà nước phong kiến không có nguyên tắc tổ chức triển khai và hoạt động giải trí rõ rang và thường được tổ chức triển khai một cách độc đoán. Về mặt pháp lý hầu hết chức vụ do vua cắt cử do đó khung hình bị bãi chức bất kỳ khi nào .
Hoạt động nặng tình quan liêu, chuyên quyền độc đoán. Toàn bộ quyền tập trung chuyên sâu vào tay vua, những quan đứng đầu địa phương cũng gần như có toàn quyền ở địa phương mình. Tuy chưa tạo thành một mạng lưới hệ thống hoàn hảo và thống nhất từ TW đến địa phương tuy nhiên những chức vụ trong cỗ máy nhà nước phong kiến đã được sắp xếp theo trật tự nhất định. Đứng đầu là vua dưới vua là 6 bộ và 5 phủ đô đốc ngoài những còn Đô sát viện, Hàn lâm viện, Tôn nhân phủ … .
Một số điểm chú ý quan tâm là sự khủng hoảng cục bộ suy vong của chính sách phong kiến. Triều Nguyễn thay thế sửa chữa dưới sự nắm quyền của Nguyễn Ánh ( tự Gia Long, 1802 ) trải qua nội chiến với sự giúp sức của ngoại bang – đi ngược lại với nguyện vọng và quyền lợi và nghĩa vụ của dân tộc bản địa

* Một số đặc điểm của xã hội Việt Nam trước năm 1858

Thứ nhất, nền kinh tế tài chính tự nhiên ( tự cấp, tự cung tự túc ) chiếm địa vị chi phối hàng loạt hoạt động giải trí của nền kinh tế tài chính .
Thứ hai, giai cấp thống trị duy nhất lúc đó là vua và địa chủ phong kiến ( lực lượng chiếm hữu đại bộ phận ruộng đất trong xã hội ). Giai cấp nông dân phần đông không có ruộng đất ( đa phần là làm thuê cho địa chủ hoặc lĩnh canh ). Ngoài hai giai cấp cơ bản đó xã hội Việt Nam lúc này đã có sự manh nha của những giai cấp mới như : địa chủ tư sản hoá hoặc nông dân, thợ thủ công mất việc ( trở thành bộ phận tiên phong của giai cấp vô sản ) .
Thứ ba, quyền lực tối cao nhà nước tập trung chuyên sâu trong tay vua, quan lại phong kiến và mạng lưới hệ thống cỗ máy trấn áp nhân dân. Quyền chiếm hữu ruộng đất và bóc lột địa tô trọn vẹn do địa chủ, cường hào trực tiếp nắm giữ .

II. Việt Nam từ năm 1858 đến 1945

Sáng ngày 1/9/1858 quân Pháp với 2500 quân và 13 thuyền chiến nổ sung bắn phá và đổ xô lên bán bảo Sơn Trà ghi lại sự xâm lăng Việt Nam .

Vào nửa cuối thế kỷ XIX, cùng với sự xâm lược của thực dân Pháp thì quan hệ sản xuất TBCN cũng xâm nhập và dần làm biến đổi xã hội Việt Nam. Từ một nước phong kiến nước ta trở thành nước thuộc địa nửa phong kiến.

a) Đặc điểm xã hội

* Quan hệ sản xuất TBCN đã xâm nhập vào, kinh tế hàng hoá và kinh tế tài chính tiền tệ được lan rộng ra, từng bước đẩy lùi và thu hẹp khoanh vùng phạm vi của nền kinh tế tài chính tự cấp, tự cung tự túc. Một nền kinh tế tài chính không trọn vẹn là phong kiến cũng không trọn vẹn là TBCN, đó là nền kinh tế tài chính thuộc địa nửa phong kiến. Để bóc lột, vơ vét nguồn lợi từ thuộc địa, Pháp triển khai một chủ trương kinh tế tài chính thực dân rất bảo thủ và phản động : “ Duy trì phương pháp sản xuất phong kiến tích hợp với việc thiết lập một cách hạn chế phương pháp sản xuất TBCN ” .

* Do sự xâm nhập ngày càng mạnh mẽ của quan hệ sản xuất TBCN và chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp mà nền sản xuất trong nước đã có những biến đổi sâu sắc. Một số nghành công nghiệp đã ra đời như khai thác mỏ, giao thông vận tải…Quan hệ ruộng đất cũng không còn giữ nguyên được hiện trạng và hình thức bóc lột đặc thù vốn có của nó.
Sự phân hoá rõ rệt và sâu sắc trong xã hội đã tạo nên một cơ cấu giai cấp mới. Ngoài giai cấp địa chủ và nông dân, bắt đầu xuất hiện các giai cấp khác là công nhân, tư sản, tiểu tư sản thành thị, thậm chí trong giai cấp nông dân còn phân hoá thành phú nông, trung nông và bần nông.

* Trong thời kỳ phong kiến, cỗ máy nhà nước trong xã hội Việt Nam do giai cấp địa chủ độc quyền nắm giữ. Sau khi thực dân Pháp xâm lược, quyền lực tối cao nhà nước chuyển sang tay bọn tư bản quốc tế, chúng trực tiếp nắm cỗ máy quân sự chiến lược, hành chính và tư pháp. Mọi quyền hành đều ở trong tay quan lại thống trị từ Toàn quyền đến Thống sứ, Khâm sứ, Thống đốc, Công sứ … Viên chức thuộc địa là loại người ăn bám, là gánh nặng trên sống lưng nhân dân Việt Nam. Hãy xem một phép so sánh của Nguyễn Ái Quốc trong tác phẩm “ Bản án chính sách thực dân Pháp ” : Ở Ấn Độ thuộc Anh, dân số là 325 triệu người, có 4.898 viên chức người Âu. Ở Đông Dương thuộc Pháp, dân số 15 triệu người, có 4.300 viên chức người Âu ” ( 2 ) .
Với những đặc tính riêng trong thực chất đế quốc của mình, thực dân Pháp đã tạo nên một cơ sở xã hội làm chỗ dựa cho mạng lưới hệ thống quản lý thuộc địa gồm có giai cấp địa chủ phong kiến và những tầng lớp tư sản mại bản. Chúng biến cỗ máy quản lý của giai cấp phong kiến thành mạng lưới hệ thống tay sai giúp chúng bóc lột và đàn áp nhân dân .

* Trước đây, ở nước ta phương thức sản xuất phong kiến giữ địa vị thống trị thì lúc này đặc điểm đó không còn có thể duy trì được nữa trước sự mở rộng của kinh tế hàng hoá, tiền tệ và của ngành giao thông vận tải.

Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, trong lúc liên tục đối phó với hàng loạt cuộc khởi nghĩa và đấu tranh yêu nước của những những tầng lớp nhân dân Việt Nam, thực dân Pháp đã khởi đầu tiến hành chương trình khai thác thuộc địa lần thứ nhất. Kết quả là 1 số ít yếu tố của thành phần kinh tế tài chính TBCN ( như Ngân hàng Đông Dương, những công ty khai thác mỏ, 1 số ít đồn điền, hãng buôn, nhà máy sản xuất và mạng lưới giao thông vận tải đường tàu, đường đi bộ … ) đã Open. Nói đúng hơn là những thành phần này được ghép từ ngoài vào xã hội Việt Nam truyền thống trong điều kiện kèm theo vẫn bảo tồn ở một mức độ đáng kể những tàn dư của phương pháp sản xuất phong kiến, ( bộc lộ rõ nhất là sự bảo tồn chính sách ruộng công cùng những thiết chế thượng tầng tương thích với nó trong những hội đồng làng xã ) .
Thủ đoạn của thực dân Pháp ở Việt Nam là vẫn liên tục sử dụng giai cấp địa chủ phong kiến làm chỗ dựa cho nền thống trị của chúng. Vì thế, chúng tìm mọi cách để duy trì và được cho phép tăng trưởng mạnh thêm thành phần kinh tế tài chính của giai cấp này .
Trên đây là những nét chính về đặc thù thuộc địa nửa phong kiến của xã hội Việt Nam từ khi thực dân pháp đặt ách quản lý đến khi cách mạng tháng Tám thành công xuất sắc. Người viết bài này mong ước rằng, trong khi làm rõ đặc thù thuộc địa nửa phong kiến ở mức độ lý giải thuật ngữ, khái niệm ( cách nói ngắn gọn, khái quát nhất và cũng chỉ để hiểu một cách đơn thuần nhất ), cần nắm vững những đặc trưng kinh tế tài chính xã hội của Việt Nam, những biến hóa có đặc thù mạng lưới hệ thống của thượng tầng kiến trúc do những tác động ảnh hưởng vĩ mô của phương pháp sản xuất TBCN lúc bấy giờ .
Lịch sử Việt Nam tiến trình này có rất nhiều nội dung đáng chú ý quan tâm, thậm chí còn còn nhiều yếu tố chưa được làm sáng tỏ do chỗ còn thiếu thốn về nguồn sử liệu có độ an toàn và đáng tin cậy và tính thuyết phục cao. Tuy nhiên, có một điều hoàn toàn có thể khẳng định chắc chắn là những gì đã được khoa học thừa nhận và trở thành kỹ năng và kiến thức thông dụng cho phần đông công chúng thì cần được bộc lộ rõ ràng và chắc như đinh. Điều này không chỉ tốt cho riêng khoa học Lịch sử mà còn là cơ sở tiếp cận và nghiên cứu và điều tra thấu đáo những đối tượng người tiêu dùng của những nghành khoa học khác .
Tôn trọng lịch sử và đứng vững trên quan điểm lịch sử đơn cử, đó không chỉ là lương tâm của người làm công tác làm việc nghiên cứu và điều tra mà hơn thế, đó là con đường đúng đắn nhất để tìm đến chân lý .

b) Chính sách thống trị của thực dân Pháp

Ngày 1-9-1858, thực dân Pháp nổ tiếng súng khởi đầu cho sự xâm lược VN. Sau khi bình định xong việt nam, thực dân Pháp triển khai 2 cuộc khai thác thuộc địa ( 1897 – 1913 ; 1919 – 1929 ), với mục tiêu cướp đoạt tài nguyên, bóc lột nguồn nhân công rẻ mạt, biến việt nam thành thị trường tiêu thụ hàng hoá cho chính quốc, thu doanh thu tối đa, ship hàng cho giới tư bản lũng đoạn Pháp .
• Nhằm thực thi mục tiêu đó, thực dân Pháp thực thi chủ trương quản lý trên mọi nghành nghề dịch vụ. Chính sách thống trị và khai thác thuộc địa của thực dân Pháp ở việt nam là chủ trương chuyên chế về chính trị, bóc lột nặng nề về kinh tế tài chính và ngưng trệ nô dịch về văn hóa truyền thống .
• Về chính trị :
Thực dân Pháp thi hành chủ trương chuyên chế về chính trị nổi bật của chủ nghĩa thực dân cũ :
+ Chính sách “ trực trị ” : Cai trị trực tiếp bằng mạng lưới hệ thống chính quyền sở tại do người P nắm, đồng thời vẫn duy trì chính quyền sở tại phong kiến và tay sai làm chỗ dựa, mọi quyền hành đều trong tay người Pháp .

+ Dùng chính sách “chia để trị”: Thực dân Pháp chia rẽ 3 nước Đông Dương, rồi lập ra xứ Đông Dương thuộc Pháp. ở VN, Pháp thực hiện chia rẽ giữa 3 kỳ (theo chế độ cai trị khác nhau). Chúng chia rẽ người Kinh và các dân tộc khác; giữa miền xuôi- miền núi; giữa các tôn giáo…
+ Đàn áp các phong trào yêu nước, bóp nghẹt mọi quyền tự do, dân chủ.

Như vậy, thực ra chủ trương quản lý của thực dân Pháp ở việt nam và Đông Dương là chính sách thuộc địa. Với chủ trương đó, nd việt nam bị mất hết những quyền tự do dân chủ, những trào lưu đấu tranh yêu nước đều bị ngăn cấm, đàn áp .
• Về kinh tế tài chính : Thực dân Pháp muốn biến nước ta thành thị trường tiêu thụ hàng hoá và cung ứng nguyên nguyên vật liệu cho Pháp nhằm mục đích đem lại doanh thu tối đa cho tư bản Pháp .
+ Một mặt duy trì phương pháp SX phong kiến lỗi thời. Mặt khác, thiết lập một cách hạn chế PTSX TBCN, để dễ bề bóc lột, thu doanh thu siêu ngạch .
+ Thực hiện chủ trương độc quyền ,
+ Mở rộng thị trường tiêu thụ hàng hoá cho tư bản chính quốc
+ Vơ vét tài nguyên, bóc lột sức lao động bằng nhiều hình thức
Như vậy : Các thủ đoạn k. tế trên của thực dân Pháp đã ngưng trệ sự pt của nền kinh tế tài chính việt nam, biến nền kinh tế tài chính việt nam lỗi thời và nhờ vào ngặt nghèo vào kinh tế tài chính Pháp .
• Về văn hoá-xã hội :
Thực hiện chủ trương ngưng trệ và nô dịch về văn hóa truyền thống, thi hành chủ trương ngu dân để dễ bề thống trị : Khuyến khích văn hóa truyền thống ô nhiễm ; Bưng bít, ngăn cản tác động ảnh hưởng văn hóa truyền thống tân tiến trên quốc tế vào việt nam ; Dùng rượu cồn, thuốc phiện … ru ngủ những những tầng lớp nd, khuyến khích những hoạt động giải trí mê tín dị đoan dị đoan …
* Tóm lại, dưới danh nghĩa những người đi khai hoá văn minh, thực dân Pháp đã thực thi ở việt nam một chính sách quản lý khắc nghiệt, nhằm mục đích nô dịch nd ta về chính trị, VH và bóc lột về k. tế. Mặc dù vậy, sự thống trị của người P. từ cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, về khách quan đã tạo nên sự chuyển biến XH, giai cấp của việt nam .

c) Bộ máy thống trị do Pháp thiết lập

Sau nhiều năm xâm lăng đến ngày 23 tháng 7 năm Quí Mùi ( 1883 ) triều đình nhà Nguyễn đã ký hòa ước nhượng bộ với thực dân Pháp. Ngày 13 tháng 5 năm 1884 Dương lịch, ông Patenôtre cùng với ông Nguyễn Văn Tường, ông Phạm Thận Duật và ông Tôn thất Phan ký tờ hoà ước mới ( hoà ước Patenôtre ) gật đầu sự bảo lãnh của Pháp và chia quốc gia ra thành ba khu vực với cỗ máy quản lý khác nhau – ghi lại sự đầu hang của triều Nguyễn .
Nam Kỳ là đất thuộc địa, không còn có quan hệ nhờ vào nào nữa với Nam Triều. Đứng đầu cỗ máy quản lý là một viên đô đốc người Pháp. Từ năm 1862 đến năm 1879 đã có toàn bộ 12 viên đô đốc lần lượt đến quản lý Nam Kỳ. Đến nay 1879, chúng thay đô đốc bằng chức thống đốc. Ngày 8-2-1880, tổng thống Pháp lại ra sắc lệnh xây dựng hội đồng thuộc địa Nam Kỳ, lao lý rõ tính năng của nó là cơ quan “ tư vấn ”. Nó hoàn toàn có thể bàn góp về những yếu tố như thế má, thu chi … chứ “ tuyệt đối không được đề cập đến những yếu tố chính trị ” những người đã vào “ làng Tây ”. Chỉ có những người Việt nói được tiếng Pháp mới được bầu vào hội đồng, tổng số là 12 người, vừa do bầu cử, vừa do chỉ định Nam Kỳ gồm từ 3 đến 5 người, trong đó chỉ có 2 ủy viên người Việt Nam và quản trị Ủy ban Thường trực phải là người Pháp .
Bắc Kỳ, nơi tiếp giáp với Trung Quốc, là đất “ bảo lãnh ”, đặt dưới quyền quản lý của 1 viên thống xứ người Pháp. Từ năm 1886, chúng bắt triều đình Huế cử một viên kinh lược sứ thay mặt đại diện nhà vua thống quyền quản lý. Thực tế, kinh lược xứ cũng là một bù nhìn và phải chịu quyền giám sát ngặt nghèo của thống xứ Pháp. Mục đích chính của thực dân Pháp là tách Bắc Kỳ ra khỏi triều đình Huế, sử dụng bọn bù nhìn này để đàn áp những trào lưu khởi nghĩa và thu thuế má của người bản xứ. Cho nên đến ngày 26-7-1897, khi công cuộc bình định Bắc Kỳ đã triển khai xong, chúng bãi bỏ chức kinh lược xứ. Toàn bộ quyền hành dược tóm gọn vào tay của thống xứ Pháp. Ngày 8-8-1893, chúng xây dựng Hội đồng Bảo hộ Bắc Kỳ gồm 9 Ủy viên, trong đó có hai ủy viên người Việt. Chức năng của hội đồng náy chỉ là trải qua những quan điểm góp phần của phòng tư vấn Bắc Kỳ và của những hội đồng này chỉ là trải qua những quan điểm góp phần của phòng tư vấn Bắc Kỳ và của những hội đồng hàng tỉnh về những yếu tố thuế khóa, ngân sách, và pháp luật những khu vực hành chính …
Để lôi cuốn và sử dụng tốt hơn nữa những thành phần thân Pháp trong giai cấp phong kiến, trong viên chức người Việt, chúng còn lập ra phòng tư vấn Bắc Kỳ. Chức năng của phòng Tư Vấn Bắc Kỳ cũng chỉ làm “ tư vấn ” về những khoảng chừng thu chi trong ngân sách, còn tổng thể những yếu tố có đặc thù chính trị đều không được đề cập tới .
Trung Kỳ là xứ nửa bảo lãnh. Ở đây triều đình bù nhìn vẫn còn được duy trì với thương hiệu “ nhà nước Nam triều ”. Giúp việc nhà vua còn có Hội đồng phụ chính và phủ tôn nhân, cùng những viện như Viên Cơ mật, Viện Đô sát. Phủ tôn nhân trông coi những việc của mái ấm gia đình nhà vua và những tôn thất. Viện cơ mật giúp nhà vua đề ra đường lối chỉ huy vương quốc. Viện Đô sát trấn áp hoạt động giải trí của cá quan lại. Tuy vậy, những quyền hành thực sự đều nằm trong tay khâm sứ, là quản trị hội đồng bảo lãnh Trung Kỳ. Theo hiệp ước 1884, nhà nước Nam triều được cắt đặt quan lại người Việt trong xứ Trung Kỳ. Song thực tiễn toàn bộ cỗ máy đều do thực dân Pháp sắp xếp. Ngày 27-9189 7, thực dân Pháp buộc Thành Thái ra đạo dụ tổ chức triển khai lại nhà nước Nam triều nhằm mục đích bãi bỏ Hội đồng phụ chính, bãi bỏ Hội đồng Thượng thư. Chúng vẫn duy trì sáu bộ. Đứng đầu mỗi bộ là một thượng thư. Thượng thư của sáu bộ hợp thành Hội đồng cơ mật để xử lý những yếu tố quan trọng mà những bộ chuyển lên nhà vua chuẩn y và ban bố. Khâm xứ có quyền chủ tọa cả Hội đồng cơ mật và Hội đồng Phủ Tôn nhân. Mỗi bộ hoặc liên bộ đều có một viên chức Pháp đại diện thay mặt cho khâm sứ nắm. Các quan lại triều đình, từ chánh nhất phẩm đến tam phẩm, triều đình Huế chỉ được bổ dụng sau khi khâm sứ Pháp đã chuẩn y. Quan lại từ chánh tứ phẩm trở xuống do chính khâm xứ chỉ định .
Từ năm 1894, ngân sách Nam triều bị sát nhập vào ngân sách bảo lãnh. Từ vua đến quan lại nhỏ lớn đều do Pháp sắp xếp và trả lương. Tóm lại, vua tôi nhà Nguyễn hoàn toàn chỉ là bù nhìn, là những công chức lĩnh lương tháng của thực dân, quyền hành thực tiễn đều nằm trong tay viên khâm sứ Pháp .
Dưới cấp kỳ là cấp tỉnh. Cuối năm 1919 Bắc Kỳ có 21 tỉnh, 2 thành phố Thành Phố Hà Nội, Hải Phòng Đất Cảng và bốn quan binh. Trung Kỳ, có 13 tỉnh, 1 thành phố TP. Đà Nẵng. Nam Kỳ có 14 tỉnh và có 2 cấp tương tự là đại Gò Công và Hà Tiên, cùng hai thành phố Hồ Chí Minh, Chợ Lớn. Đứng đầu mỗi tỉnh Nam Kỳ là một viên quản trị, Ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ là một viên công sứ tổng thể là người Pháp .
Đứng đầu mỗi đạo quan binh là một viên sĩ quan hạng sang người Pháp. Mỗi tỉnh có một hội đồng hàng tỉnh. Các hội đồng hàng tỉnh cũng chỉ có quyền góp ý kiến về những yếu tố có đặc thù kinh tế tài chính, xã hội, phân loại những khu vực địa lý, dữ gìn và bảo vệ và thiết kế xây dựng đường sá, đê điều … còn mọi điều thỉnh nguyện có đặc thù chính trị htì tuyệt đối cấm không được đề cập đến. Ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ, bên cạnh bọn quan lại người Pháp, còn có những quan lại nguời Việt, như tổng đốc ( ở những tỉnh lớn ), tuần phủ ( ở những tỉnh nhỏ ) và những viên bố chánh, án sát …

Dưới tỉnh là phủ, huyện, châu, có tri phủ, tri huyện, tri châu cai trị. Riêng ở Nâm Kỳ có đốc phủ sứ người Việt nhưng đều do Pháp đào tạo, bổ dụng. Dưới phủ, huyện, châu là các tổng, do chánh tổng, phó tổng cai quản. Trong tổng có các xã, do lý trưởng và hội đồng kỳ hào quản trị.
Thực dân Pháp duy trì tổ chức làng xã nhằm sử dụng bộ máy kỳ hào phong kiến để thu thuế, bắt phu, bắt lính đàn áp nhân dân, cũng như lợi dụnh những phong tục, tập quán lỗi thời, lạc hậu kìm hãm nhân dân trong vòng lạc hậu để dễ bề thống trị. Toàn quyền Đu – me đã bộc lộ dã tâm

Như vậy là từ cấp xã trở lên cho đến cấp phủ, huyện, đạo, châu, thực dân Pháp đều sử dụng địa chủ phong kiến và cỗ máy thống trị cũ, làm công cụ để áp bức, bóc lột nhân dân Việt Nam. Còn cấp tỉnh trở lên thì quyền lực tối cao tập trung chuyên sâu vào tay viên quan lại người Pháp. Vua quan Việt Nam chỉ là bù nhìn .

III. Lời kết

Xã hội Việt Nam khoảng thời gian từ năm 1858 đến 1945 tức sau khi Pháp xâm lược. Đánh dấu sự xuất hiện của phương thức sản xuất mới, sự thất bại của triều Nguyễn và kết quả hình thành một xã hội mới – xã hội mà người nông dân phải chịu cảnh “một cổ hai tròng”.

Dưới chủ trương quản lý của thực dân Pháp, đặc thù của nền kinh tế tài chính và xã hội việt nam có những đổi khác. Nền kinh tế tài chính việt nam từ một nền kinh tế tài chính phong kiến độc lập đã trở thành một nền kinh tế tài chính mang đặc thù tư bản thực dân và một phần phong kiến. Sự biến đổi đặc thù nền kinh tế tài chính đã pháp luật sự đổi khác đặc thù của xã hội. Xã hội Việt Nam từ một xã hội phong kiến độc lập đã đổi khác thành xã hội thuộc địa nửa phong kiến : trong đó những giai cấp và những tầng lớp trong xã hội bị phân hoá thâm thúy, kéo theo sự biến hóa của những xích míc đối kháng .
Tính chất xã hội đổi khác : từ một xã hội phong kiến độc lập trở thành một xã hội thuộc địa nửa phong kiến. Kết cấu xã hội đổi khác : những giai cấp trong xã hội cũ bị phân hoá thâm thúy, cạnh bên đó Open những giai cấp mới. ( Giai cấp nông dân, địa chủ phong kiến, tư sản, những tầng lớp tiểu tư sản, giai cấp công nhân )

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Người Lao Động