Lịch sử Việt Nam thời Bắc thuộc (179 TCN – 907) – https://laodongdongnai.vn

Chính sách đô hộ và đồng nhất của những triều đại phong kiến phương Bắc

Cuộc xâm lược vũ trang của Triệu Đà

* Triệu Đà cát cứ lập ra nước Nam Việt

Triệu Đà vốn là một viên quan của nhà Tần, theo quân đội nhà Tần xuống phương Nam để xâm lược Bách Việt .
Năm 214 TCN, Triệu Đà được cử làm huyện lệnh huyện Long Xuyên, quản lý người Việt ở đây. Nhân sự sụp đổ của nhà Tần ( 206 TCN ), Triệu Đà chiếm cứ đất Lĩnh Nam để lập nước Nam Việt, tự xưng là Nam Việt Vũ Vương, đóng đô ở Phiên Ngung. Từ đó, nước Nam Việt của nhà Triệu chính thức sinh ra *. ( * Trương Hữu Quýnh ( CB ), Đại cương lịch sử Việt Nam, tập 1, NXB Giáo dục đào tạo 1998, tr 58. )
Nước Nam Việt của nhà Triệu gồm có 3 Q. : Nam Hải, Quế Lâm, Tượng Quận, nằm ở phía Bắc tiếp giáp với nước Âu Lạc .
Nam Việt là một nước mạnh, có đất đai to lớn ( gồm có Quảng Đông, Quảng Tây và một phần Quý Châu ở phía Nam Trung Quốc ), kinh tế tài chính phong phú, giao thông vận tải thuận tiện, lại nằm sát với nước Âu Lạc về phía Bắc nên có điều kiện kèm theo xâm lược Âu Lạc .
Năm 187 TCN, Lữ Hậu nhà Hán lên nắm chính quyền sở tại, đã thực thi nhiều giải pháp uy hiếp và làm suy yếu nền kinh tế tài chính Nam Việt. Triệu Đà cắt đứt quan hệ với nhà Hán, tự xưng là Hoàng đế, tìm cách bành trướng thế lực và lan rộng ra chủ quyền lãnh thổ. Triệu Đà đẩy mạnh những hoạt động giải trí vũ trang xâm lược về phía Nam, hướng đa phần là Âu Lạc .
* Kháng chiến chống Triệu
Theo sử sách và thần thoại cổ xưa dân gian của nước ta, Triệu Đà đã nhiều lần đem quân sang xâm lược Âu Lạc .
Nhưng bấy giờ, Lực lượng quốc phòng của Âu Lạc khá mạnh, có cung tên lợi hại, có thành Cổ Loa vững chắc. Dưới sự chỉ huy của An Dương Vương và những tướng lĩnh tài ba như Cao Lỗ, Nồi Hầu, nhân dân Âu Lạc đã nhiều lần đánh bại quân Triệu, bảo vệ quốc gia .
Sau nhiều lần thất bại, Triệu Đà đổi khác thủ đoạn xâm lược, triển khai mưu kế xảo quyệt, xin giảng hòa với Âu Lạc và cầu hôn công chúa Mỵ Châu – con gái của An Dương Vương cho con trai mình là Trọng Thủy. Lợi dụng tục lệ của người Việt, Triệu Đà cho Trọng Thủy sang ở rể để có thời cơ tìm hiểu tình hình bố phòng và những bí hiểm quân sự chiến lược của kinh thành Cổ Loa, của nước Âu Lạc. Trọng Thủy còn dùng của cải để mua chuộc những lạc hầu, lạc tướng nhằm mục đích làm suy yếu khối đoàn kết, chia rẽ nội bộ chính quyền sở tại Âu Lạc. Nhiều tướng giỏi như Cao Lỗ, Nồi Hầu, Đinh Toán … bị bạc đãi, bị giết hại hay phải bỏ đi .
An Dương Vương mắc mưu Triệu Đà, bị quân địch dồn vào tình thế cô lập, xa rời nhân dân, xa rời những người cương trực, có tài năng. Vận mệnh nước Âu Lạc đứng bên bờ vực thẳm .
Khi Trọng Thủy về nước báo tin, Triệu Đà liền đem quân sang xâm lược Âu Lạc, đánh vào kinh đô Cổ Loa. An Dương Vương mất cẩn trọng, bị động đối phó và bị thất bại nhanh gọn. Năm 179 TCN, Âu Lạc rơi vào ách đô hộ của nhà Triệu, mở màn thời kỳ đen tối, lâu bền hơn trong lịch sử dân tộc bản địa – thời Bắc thuộc và chống Bắc thuộc ( 179 TCN – 905 ) .

Chính sách đô hộ và đồng nhất của những triều đại phong kiến phương Bắc

Thời Bắc thuộc lê dài hơn 1.000 năm, trải qua những triều đại Triệu, Hán, Ngô, Ngụy, Tấn, Tống, Tề, Lương, Tùy, Đường tiếp nối nhau xâm lăng và đô hộ nước ta. Chính sách đô hộ của chính quyền sở tại ngoại bang bộc lộ trong từng triều đại có lúc khác nhau, lúc rắn, lúc mềm nhưng mục tiêu biến Âu Lạc thành quận huyện, đồng nhất dân tộc bản địa, bóc lột tàn tệ và triệt để nhân dân ta thì không biến hóa .

– Tổ chức cai trị: chia Âu Lạc thành các quận huyện và nằm trong bộ Giao Chỉ (có lúc gọi là châu Giao Chỉ).

Thời Triệu, Âu Lạc được chia thành 2 Q. : Giao Chỉ ( vùng Bắc bộ thời nay ) và Cửu Chân ( Thanh Hóa, Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh ), sáp nhập vào đất Nam Việt. Ở mỗi Q., Triệu Đà đặt một chức điển sứ để quản lý, thu cống phú và một chức tả tướng đảm nhiệm về quân sự chiến lược. Cách thức quản lý của nhà Triệu còn lỏng lẻo, vẫn cho những Lạc tướng người Việt được cha truyền con nối. Những tục lệ, tập quán cũ của Âu Lạc vẫn trong thời điểm tạm thời được duy trì. Cơ cấu xã hội Âu Lạc cũ phần nhiều chưa bị đụng chạm đến .
Năm 111 TCN, Âu Lạc bị nhà Hán đô hộ. Nhà Hán chia Âu Lạc thành 3 Q. : Giao Chỉ ( vùng Bắc bộ thời nay ), Cửu Chân ( Thanh Hóa, Nghệ An, TP Hà Tĩnh ) và Nhật Nam ( từ đèo Ngang trở vào đến Quảng Nam – Thành Phố Đà Nẵng ), trụ sở đặt ở Q. Giao Chỉ. Đứng đầu bộ Giao Chỉ là một viên Thứ sử. Đứng đầu Q. có một viên Thái thú đảm nhiệm việc hành chính, thu cống phú và một viên Đô úy trông coi quân sự chiến lược. Ở những huyện, nhà Hán vẫn duy trì phương pháp quản lý cũ của nhà Triệu, dùng người Việt trị người Việt. Các Lạc tướng vẫn được quản lý địa phương của mình với thương hiệu mới là Huyện lệnh ( ở huyện lớn ) và Huyện trưởng ( ở huyện nhỏ ), được phát ấn đồng có dây tua xanh. Cách quản lý đó vừa bảo vệ được nguồn bóc lột, vừa ít động chạm đến quyền lợi và nghĩa vụ của những tầng lớp quý tộc địa phương. Càng về sau, nhà Hán càng xiết chặt ách đô hộ. Đặc biệt, kể từ năm 43, sau khi lật đổ chính quyền sở tại tự chủ của Hai Bà Trưng, nhà Hán triển khai thiết lập lại chính quyền sở tại, vô hiệu dần những tổ chức triển khai cũ của chính quyền sở tại bản xứ, tiến thêm một bước trong việc tổ chức triển khai quản lý trực tiếp bằng quan lại người Trung Quốc trên đất Âu Lạc đến tận cấp huyện. Các Thứ sử, Thái thú vẫn được duy trì. Ở mỗi huyện có Huyện lệnh đứng đầu là người Hán. Các chức Lạc tướng thế tập của quý tộc địa phương bị bãi bỏ. Chỉ có một số ít ít người Việt trung thành với chính quyền sở tại đô hộ mới được giữ chức Huyện lệnh nhưng không được quyền thế tập. Các quan lại trong cỗ máy chính quyền sở tại đô hộ hầu hết đều là người Trung Quốc .
Đến thế kỷ VI, nhà Tùy thiết lập, quản lý Âu Lạc đã thực thi bãi bỏ đơn vị chức năng hành chính cấp châu, lập lại cấp Q.. Trị sở Q. Giao Chỉ được dời từ Long Biên về Tống Bình. Miền quốc gia ta được chia thành 7 Q. : Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam, Tỷ Cảnh, Hải Âm, Chăm Pa ( 3 Q. Tỷ Cảnh, Hải Âm, Chăm Pa tương tự với vùng Bình – Trị – Thiên thời nay ), Ninh Việt. Về danh nghĩa, những Q. trực tiếp phụ thuộc vào vào chính quyền sở tại TW nhưng trên trong thực tiễn, những Q. ở nước ta lúc bấy giờ chỉ là đất ràng buộc lỏng lẻo, bọn Thái thú mặc sức cát cứ, tùy tiện áp bức nhân dân ta .
Sang thời Đường, chính quyền sở tại đô hộ đã đổi những Q. thành châu như cũ. Năm 622, nhà Đường lập Giao Châu đô hộ phủ. Năm 679 đổi thành An Nam đô hộ phủ với những hình thức và thủ đoạn quản lý khắc nghiệt hơn. An Nam đô hộ phủ quản 12 châu : Giao Châu, Long Châu ( Bắc bộ ngày này ) ; Thang Châu, Chi Châu, Vũ Nga Châu, Vũ An Châu ( Quảng Đông, Quảng Tây ) ; Ái Châu, Phúc Lộc Châu, Diễn Châu, Hoan Châu ( đất Trung Quốc và Quảng Ninh ) và 41 châu Ky mi ( vùng dân tộc bản địa ít người, miền núi hẻo lánh ). Dưới châu có huyện, hương, xã. Xã nhỏ có từ 10 – 30 hộ, xã lớn có từ 40 – 60 hộ. Hương nhỏ có từ 70 – 150 hộ, hương lớn có từ 160 – 540 hộ. Đứng đầu phủ có Đại Tổng quản, sau đổi là Đô đốc. Lúc có cuộc chiến tranh lại gọi là Kinh lược sứ, về sau lại gọi là Tiết độ sứ nhằm mục đích tăng thêm quyền lực tối cao cho chức vụ đó. Ngoài ra còn có một cỗ máy quan lại giúp việc, quản lý hành chính, chính trị, quân sự chiến lược và thu thuế .
Mặc dù triển khai thiết lập chính quyền sở tại đô hộ tới tận hương, xã nhằm mục đích trực tiếp khống chế những xóm làng người Việt nhưng trong trong thực tiễn, chúng chỉ trấn áp được cấp châu, huyện mà chưa khi nào can thiệp được vào cơ cấu tổ chức xóm làng của người Việt .

– Vơ vét, bóc lột tàn bạo nhân dân bản xứ

Dựa vào tổ chức triển khai quản lý và quân đội mạnh, chính quyền sở tại đô hộ ra sức bóc lột nhân dân bản xứ .
Chính quyền đô hộ tăng cường việc chiếm đoạt ruộng đất, thiết kế xây dựng cơ sở kinh tế tài chính riêng nhằm mục đích duy trì lâu dài hơn nền thống trị của chúng trên quốc gia ta. Mặt khác, chúng còn thực thi chủ trương đồn điền, đưa tội nhân và người Hán đến ở lẫn với người Việt để xâm lấn đất đai .
Phương thức bóc lột cơ bản vẫn là cống nạp. Đây là một hình thức bóc lột nặng nề của chính quyền sở tại đô hộ. Nhân dân ta phải cống nạp nhiều của ngon, vật lạ, quý và hiếm của phương Nam mà chính quyền sở tại đô hộ và chính quốc nhu yếu. Chính quyền đô hộ còn nắm độc quyền sản xuất, chi phối muối và sắt. Đời sống của nhân dân ta vô cùng khổ cực .
Bên cạnh đó, nhân dân ta còn phải nộp tô thuế và đi lao dịch cho chính quyền sở tại đô hộ. Tô thuế nặng nề làm cho “ trăm họ xơ xác ”, nhiều nơi nông dân bị phá sản, phải bán mình, bán vợ con cho nhà giàu để làm nô tỳ. Hiện tượng dân lưu vong ngày càng phần đông .

– Đồng hóa dân tộc, khủng bố và đàn áp các cuộc đấu tranh của nhân dân ta

Trong hơn 1.000 năm đô hộ nước ta, những triều đại phong kiến phương Bắc đã tích cực triển khai mọi giải pháp nhằm mục đích đàn áp nhân dân ta về quân sự chiến lược, đồng nhất về xã hội, biến quốc gia ta thành quận huyện của Trung Quốc .
Để nô dịch nhân dân ta về tư tưởng và ý thức, ngay từ thời Tây Hán, Nho giáo đã được chính quyền sở tại đô hộ truyền bá vào nước ta. Đến đầu công nguyên, Thái thú Tích Quang, Nhâm Diên tích cực “ dựng học hiệu để dạy lễ nghĩa ” cho dân Giao Chỉ, Cửu Chân. Về sau, nhiều nho sĩ người Hán được cử sang Giao Chỉ để truyền bá Nho giáo, mở trường dạy học ở Luy Lâu, Long Biên. Tuy nhiên, dưới thời Bắc thuộc, Nho giáo chỉ ảnh hưởng tác động tới 1 số ít vùng TT châu trị, Q. trị. Do vậy, tác động ảnh hưởng của nó trong việc Hán hóa dân tộc bản địa Việt rất hạn chế .
Tiếng Hán và chữ Hán cũng được chính quyền sở tại đô hộ thông dụng ở Giao Châu nhằm mục đích làm công cụ thực thi chủ trương đồng điệu người Việt thành người Hán. Song trong suốt hơn 1.000 năm đô hộ ấy, chính quyền sở tại đô hộ vẫn không hề tàn phá được lời nói của dân tộc bản địa Việt. Bởi chỉ có một bộ phận thuộc những tầng lớp trên học chữ Hán, còn đa phần nhân dân lao động trong những làng xã Việt cổ vẫn duy trì lời nói của tổ tiên mình .
Chính quyền đô hộ còn ráo riết tăng cường việc di dân Hán đến ở lẫn với người Việt, bắt nhân dân ta phải biến hóa phong tục, tập quán theo người Hán. Mặt khác, chúng còn vận dụng pháp luật khắc nghiệt, tàn khốc * so với người Việt và thẳng tay đàn áp những cuộc khởi nghĩa của nhân dân ta. ( ( * ) Tính chất khắc nghiệt của pháp lý được bộc lộ qua những hình phạt : xẻo mũi, thích chữ vào mặt những người chống đối, Lịch sử Việt Nam ( từ nguồn gốc đến thời nay ), NXB Đại học Quốc gia, TP.HN, 1998, tr 56. )

Như vậy, chủ trương đô hộ và đồng nhất của những triều đại phong kiến phương Bắc lê dài hơn 1.000 năm đã ngưng trệ nghiêm trọng sự tăng trưởng về mọi mặt của dân tộc bản địa ta. Song xã hội Việt Nam vẫn có những biến chuyển rõ ràng .

Tình hình kinh tế tài chính – xã hội – văn hóa truyền thống

Tình hình kinh tế tài chính

– Nông nghiệp :
Mặc dù bị chính quyền sở tại đô hộ ngưng trệ, nền kinh tế tài chính nước ta vẫn liên tục tăng trưởng. Trên cơ sở công cụ bằng sắt ngày càng phổ cập, kỹ thuật sản xuất được nâng cao, nông nghiệp có những bước tiến đáng kể .
Ngay từ đầu công nguyên, việc sử dụng cày, bừa có trâu bò kéo đã phổ cập ở Giao Chỉ, Cửu Chân. Một số con sông lớn đã có đê phòng lụt, có nhiều kênh đào để tưới tiêu nước. Dân ta đã biết bón phân để tăng độ phì nhiêu cho đất, biết thâm canh tăng vụ và trồng lúa hai mùa ( còn được gọi là lúa Giao Chỉ ) .
Ngoài lúa, dân ta còn biết trồng những loại cây có củ ( khoai, đậu, sắn, ngô … ) và cây công nghiệp ( bông, mía, dâu … ). Nghề làm vườn cũng khá thông dụng. Nhà nào cũng có vườn trồng những loại rau và cây ăn quả .
– Thủ công nghiệp và thương nghiệp :

Các nghề cổ truyền như đúc đồng, rèn sắt, làm gốm, làm gạch ngói, dệt, đan lát, nấu đường, kéo mật vẫn được duy trì và mở rộng. Người Việt còn học được các nghề làm giấy, khảm xà cừ và làm đồ trang sức bằng vàng, bạc. Một số sản phẩm thủ công có chất lượng được đưa sang Trung Quốc làm cống phẩm hoặc buôn bán với nước ngoài.

Sự chuyển biến về kinh tế tài chính đã thôi thúc thương nghiệp tăng trưởng. Mạng lưới giao thông vận tải thủy bộ được mở mang. Việc kinh doanh trong nước và với quốc tế được tăng cường. Lúc bấy giờ đã Open 1 số ít đô thị như Luy Lâu, Mê Linh hoạt động sinh động. Luy Lâu ( Thuận Thành – TP Bắc Ninh ) trong nhiều thế kỷ là TT chính trị, kinh tế tài chính của Giao Châu .

Những chuyển biến về văn hóa truyền thống – xã hội

– Về mặt xã hội :
Quan hệ phụ thuộc là quan hệ bao trùm giữa nhân dân ta với chính quyền sở tại đô hộ ngoại bang. Người Việt đều được xem là “ thần dân ” của Hoàng đế phương Bắc. Chính quyền đô hộ đặt quan quản lý tới cấp huyện nhưng không khống chế được những làng xã của người Việt. Tầng lớp hào trưởng địa phương người Việt vẫn dựa trên cơ sở ruộng đất công hữu của những vùng, những công xã mà bóc lột nông dân. Người Việt không ngừng củng cố quan hệ hội đồng, làng xóm .
Tuy nhiên, do sức sản xuất tăng trưởng, những mối quan hệ xã hội mới sinh ra và tăng trưởng, trong khi đó một số ít truyền thống lịch sử cũ bị phá vỡ hay không còn công dụng trong thực trạng mới. Việc xóa bỏ cơ cấu tổ chức bộ lạc, giữ lại và củng cố cơ cấu tổ chức xóm làng đã tạo điều kiện kèm theo cho khối đoàn kết dân tộc bản địa được tăng cường .
Do hậu quả của chủ trương chiếm đất lập đồn điền và tô thuế nặng nề, cuộc chiến tranh tàn phá, nhiều thành viên công xã người Việt đã bị phá sản, trở thành nô tỳ hay nông dân chịu ràng buộc .
Nhìn chung, thời kỳ này đã Open một số ít đồn điền của chính quyền sở tại đô hộ, một số ít trại ấp của địa chủ gốc Hán và một số ít thị xã, xóm làng của người Hoa. Sự xuất hiện của những những tầng lớp kể trên vừa làm ngày càng tăng dân số, vừa tăng thêm những yếu tố Hán hóa. Song người Việt không thế cho nên mà bị Hán hóa, mà ngược lại, 1 số ít người Hoa di cư sang Giao Châu dần bị Việt hóa, hòa nhập vào hội đồng người Việt. Đặc biệt, sự Open của những tầng lớp hào trưởng địa phương người Việt có tác động ảnh hưởng lớn về kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống trong nhân dân. Phần lớn những tầng lớp này đã trở thành thủ lĩnh của những trào lưu đấu tranh, ý thức dân tộc bản địa ngày càng cao .
– Về mặt văn hóa truyền thống
Người Việt đã tiếp thu 1 số ít yếu tố văn hóa truyền thống vật chất trong sản xuất nông nghiệp và hoạt động giải trí công thương nghiệp như : kỹ thuật bón phân làm vườn, làm giấy, thuộc da, chế biến thủy tinh, hương liệu … của người Hoa và người Ấn Độ, Trung Á .
Bên cạnh đó, người Việt cũng tiếp thu một số ít yếu tố văn hóa truyền thống ý thức như tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, tôn thờ những người có công với nước. Các phong tục tập quán truyền thống lịch sử của dân tộc bản địa như ăn trầu, nhuộm răng đen, tôn trọng phụ nữ vẫn được giữ gìn .
Tiếng Việt tăng trưởng, hấp thụ nhiều yếu tố ngôn từ Hán, Việt hóa những yếu tố Hán trải qua cách dùng, cách đọc và tạo thành từ ngữ Hán – Việt .
Phần cốt lõi của văn hóa truyền thống niềm tin là tư tưởng được bộc lộ dưới những hình thức tôn giáo, tín ngưỡng cũng ảnh hưởng tác động mạnh đến nước ta. Sự gia nhập và hòa quyện của Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo13 đã tạo nên sắc thái đa nguyên và hỗn hợp trong đời sống tôn giáo, tín ngưỡng Việt Nam .

Các cuộc đấu tranh giành độc lập

Kể từ cuộc kháng chiến chống Triệu Đà xâm lược bị thất bại đến khởi nghĩa Khúc Thừa Dụ ( 179 TCN – 905 ), quốc gia ta liên tục bị những triều đại phong kiến phương Bắc xâm lược và đô hộ. Trong hơn 1.000 năm ấy, chúng ra sức vơ vét bóc lột của cải, ráo riết triển khai chủ trương Hán hóa nhằm mục đích đồng nhất dân tộc bản địa Việt và xóa bỏ độc lập, chủ quyền lãnh thổ của quốc gia ta. Song chúng đã thất bại, nhân dân ta đã đứng lên đấu tranh vũ trang liên tục để giành lại độc lập dân tộc bản địa .
Bảng 1 : Một số trào lưu đấu tranh vũ trang tiêu biểu vượt trội của nhân dân ba Q.

( Nguồn : Thống kê theo Lịch sử Việt Nam, tập 1, của Phan Huy Lê, Hà Văn Tấn, Trần Quốc Vượng, Lương Ninh, NXB Đại học – Giáo dục đào tạo chuyên nghiệp, Thành Phố Hà Nội, 1991, tr 218 ; Lịch sử Việt Nam, quyển 1, của Trương Hữu Quýnh, Nguyễn Đức Nghinh, NXB Giáo dục đào tạo, TP. Hà Nội, 1980. )
Nhìn chung, trong suốt mười thế kỷ, không một lúc nào bọn đô hộ phương Bắc được ăn ngon, ngủ yên. Phong trào đấu tranh của nhân dân ta nổ ra can đảm và mạnh mẽ, liên tục, trên một khoảng trống to lớn, có lúc gồm có cả Giao Châu. Phong trào xuất phát từ xích míc dân tộc bản địa ngày càng thâm thúy, với mục tiêu lật đổ chính quyền sở tại đô hộ. Phong trào đã hấp dẫn được hàng vạn nhân dân, những tầng lớp quan lại, binh lính người Việt tham gia, thậm chí còn có lúc còn phối hợp với trào lưu đấu tranh của nhân dân Trung Quốc. Vai trò chỉ huy trào lưu chuyển dần từ những Quý tộc bộ lạc cũ sang những Hào trưởng. Các trào lưu đấu tranh của nhân dân ta đã làm cho quân địch suy yếu, đồng thời cổ vũ niềm tin đấu tranh của nhân dân ta, tạo điều kiện kèm theo cho sự sinh ra của chính quyền sở tại tự chủ ở thế kỷ X .

Vài nét về sự hình thành và tăng trưởng của những vương quốc cổ Chăm Pa, Phù Nam

Quốc gia cổ Chăm Pa

Chăm Pa là vương quốc cổ của người Chăm, có tên Hán Việt là Chiêm Thành .
Vào khoảng chừng thế kỷ VI TCN, trên vùng đất từ Tỉnh Quảng Ngãi đến Bình Thuận sống sót một nền văn hóa truyền thống nguyên thủy : văn hóa truyền thống Sa Huỳnh. Cư dân Sa Huỳnh thuộc chủng tộc Mã Lai – Đa Đảo. Họ đã biết đúc đồng, làm đồ trang sức đẹp và sản xuất nông nghiệp. Dần dần hình thành liên minh hai bộ lạc lớn là Cau và Dừa .
Thời Hán, vùng đất của người Sa Huỳnh được gọi là Tượng Lâm. Vào khoảng chừng thế kỷ II, nhân lúc nhà Hán suy yếu, nhân dân Tượng Lâm đã nổi dậy đánh đuổi quân đô hộ, lập ra nước Lâm Ấp .
Đến thế kỷ VI, hai tiểu quốc Lâm Ấp và Panđuranga đã hợp nhất, lấy tên là nước Chăm Pa, kinh đô đóng ở Trà Kiệu ( Xinhapura – Quảng Nam ) .
Vua là người đứng đầu nhà nước, nắm hàng loạt quyền hành và chiếm hữu hàng loạt ruộng đất trong nước. Dưới vua có một viên tể tướng và hai đại thần giúp việc. Đồng thời còn có một mạng lưới hệ thống thuộc quan .
Đất nước gồm 4 bang, dưới bang là những tỉnh, dưới tỉnh là những làng. Các bang đều có đại thần đứng đầu, viên chức giúp việc .
Quân đội Chăm Pa khá đông, có lúc lên đến 4 – 5 vạn người. Họ chiến đấu rất quả cảm, ra trận thường mặc áo giáp mây, sử dụng giáo mác, cung nỏ bằng tre hoặc tên thuốc độc. Chăm Pa có một đội thủy binh và tượng binh rất mạnh .
Kinh tế đa phần là nông nghiệp trồng lúa nhưng lại rất ít ruộng. Bên cạnh đó còn có đậu, kê, vừng, mía, tiêu, trầu cau và hoa quả những loại. Ngành khai thác lâm sản đóng một vai trò quan trọng trong kinh tế tài chính của Chăm Pa. Thủ công nghiệp cũng tương đối tăng trưởng. Họ biết làm đồ gốm, dệt tơ lụa, làm đồ gỗ và kiến thiết xây dựng. Còn thương nghiệp phần nhiều không có. Nhà nước nắm độc quyền ngoại thương. Chiến thuyền Chăm Pa thường ra quốc tế làm nghề cướp bóc .
Xã hội chia thành 4 quý phái ( Tăng lữ, Quý tộc, Bình dân, Nô lệ ) nhưng không ngặt nghèo. Lực lượng nô lệ khá đông. Mặc dù nam giữ vai trò quan trọng trong sản xuất, chiến đấu và chính trị nhưng chính sách mẫu quyền vẫn thống trị .
Người Chăm theo Ấn giáo, mặc dầu vẫn có chùa thờ Phật, đền Hồi giáo và tục thờ Thánh mẫu, thờ Linga và Yôni. Thành tựu văn hóa truyền thống quan trọng nhất của người Chăm là sớm phát minh sáng tạo ra chữ viết riêng theo mẫu tự Phạn của người Ấn Độ. Tuy nhiên chữ Chăm không được phổ cập vì Chăm Pa hầu hết không có trường học và mạng lưới hệ thống giáo dục. Các bi ký là nơi duy nhất ghi lại việc thờ cúng, quyền sở hữu và những chiến công .
Về thẩm mỹ và nghệ thuật, những tháp Chăm ( hay Chàm ) được kiến thiết xây dựng trên những vùng đồi cao là những khu công trình kiến trúc, điêu khắc tiêu biểu vượt trội của người Chăm : Di chỉ Trà Kiệu, Thánh địa Mỹ Sơn …
Lịch sử Chăm Pa trải qua những quy trình tiến độ thịnh suy. Cho đến cuối thế kỷ XVI – đầu thế kỷ XVII, Chăm Pa từng bước bị sáp nhập vào Đại Việt .

Quốc gia cổ Phù Nam

Phù Nam là vương quốc cổ của người Khơ Me, một vương quốc mang quy mô những vương quốc cổ đại Ấn Độ .
Quốc gia cổ Phù Nam xây dựng vào khoảng chừng thế kỷ I và sống sót cho đến thế kỷ VII. Sau đó phân hóa thành những tiểu quốc .
Nhà nước Phù Nam được tổ chức triển khai theo kiểu Man-đa-la ( tức tiểu quốc tương đối độc lập ). Vua là người đứng đầu nhà nước, nắm hàng loạt quyền hành và chiếm hữu hàng loạt ruộng đất trong khu vực mình quản lý. Dưới vua có một mạng lưới hệ thống quan lại giúp việc, gồm có : văn quan, võ quan. Tuy nhiên, cỗ máy nhà nước Phù Nam lúc bấy giờ còn rất là đơn thuần .

Về kinh tế tài chính, theo hiệu quả khai thác và điều tra và nghiên cứu những di tích lịch sử khảo cổ thuộc nền văn Óc – Eo cho thấy, kinh tế tài chính nông nghiệp trồng lúa nước đóng vai trò chủ yếu. Bên cạnh đó, dân cư Phù Nam lúc bấy giờ còn biết trồng cây lấy củ, cây ăn quả và chăn nuôi những loại gia súc, gia cầm ; đánh bắt cá cá trên sông. Thủ công nghiệp rất tăng trưởng, đặc biệt quan trọng là những nghề bằng tay thủ công mĩ nghệ như : sản xuất đồ trang sức đẹp, đồ thờ tự tương quan đến Bàlamôn và Phật giáo. Bên cạnh đó, kinh doanh trao đổi cũng là một hoạt động giải trí kinh tế tài chính quan trọng của Phù Nam. Trong đó, Óc – Eo nổi lên như một đô thị – cảng thị, có quan hệ kinh doanh với nhiều nước trong khu vực và quốc tế. Cụ thể là trong những di chỉ thuộc nền văn hóa truyền thống Óc – Eo, những nhà nghiên cứu đã tìm thấy tiền cổ La Mã, Ba Tư, Trung Quốc và nhiều đồ vật có nguồn gốc ngoại lai khác .
Xã hội đã có sự phân hóa thâm thúy. Xã hội chia thành 4 quý phái ( Tăng lữ, Quý tộc, Bình dân, Nô lệ ). Trong đó, đẳng cấp và sang trọng Tăng lữ Bàlamôn nắm quyền hành rất lớn, chi phối mọi hoạt động giải trí xã hội. Lực lượng nô lệ cũng khá đông .
Nhìn chung, lịch sử Phù Nam trải qua những quy trình tiến độ tăng trưởng khác nhau. Cho đến thế kỷ VII, Phù Nam dần suy yếu và tách thành những tiểu quốc có chủ quyền lãnh thổ to lớn, gồm có : Tây Nam bộ ( Việt Nam ), Ăngco Borei ( Campuchia ), Mê Nam ( xứ sở của những nụ cười thân thiện ), Bắc bán đảo Malai …

Một số nhận xét về lịch sử Việt Nam từ thời tiền sử đến thời Bắc thuộc

Những đặc thù cơ bản của lịch sử Việt Nam từ thời tiền sử đến cuối thời Bắc thuộc

• Sau một thời kỳ dài sống định cư và mở rộng lãnh thổ, phát triển kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước, cư dân Việt cổ đã tiến lên giai đoạn nông nghiệp dùng cày, có sức kéo trâu bò. Cùng với những tiến bộ trên các lĩnh vực văn hóa – xã hội, người Việt cổ đã đưa xã hội vượt qua thời tiền sử, bước sang xã hội có giai cấp và nhà nước (nhà nước Văn Lang – Âu Lạc).
• Trong buổi đầu của xã hội có giai cấp và nhà nước, nhân dân ta đã xây dựng được nền văn minh mang đậm tính bản địa – văn minh sông Hồng. Hình thành nên những giá trị tiêu biểu của văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần, góp phần định hình bản sắc dân tộc Việt.
• Trong hơn 1.000 năm xâm lược và đô hộ nước ta, các triều đại phương Bắc đã thực hiện nhiều chính sách và biện pháp nhằm đồng hóa nước ta, vĩnh viễn xóa bỏ sự tồn tại của dân tộc Việt. Nhưng dựa trên nền tảng vững chắc của cộng đồng quốc gia dân tộc, có một lãnh thổ riêng, tiếng nói riêng, văn hóa riêng nhân dân ta đã không ngừng đấu tranh chống lại ách đô hộ tàn bạo của phong kiến phương Bắc, giành độc lập dân tộc.

Ý nghĩa lịch sử của trào lưu đấu tranh giành độc lập thời Bắc thuộc

• Trong hơn 1.000 năm xâm lược và đô hộ nước ta, các triều đại phong kiến phương Bắc đã vấp phải sự đấu tranh kiên quyết, liên tục, kéo dài và không khoan nhượng của nhân dân ta. Các thế hệ nối tiếp nhau, thế hệ sau kế tục thế hệ trước đứng lên đấu tranh, bất chấp sự đàn áp tàn bạo của kẻ thù, nhằm giương cao ngọn cờ độc lập tự chủ.
• Phong trào đấu tranh chống Bắc thuộc của nhân dân ta đã giành được kết quả to lớn. Nếu như khởi nghĩa Khúc Thừa Dụ (905) mở đầu cho việc đè bẹp ý chí xâm lược của phong kiến phương Bắc thì chiến thắng Bạch Đằng (938) của Ngô Quyền đã đè bẹp hoàn toàn ý chí xâm lược của phong kiến phương Bắc, mở ra một kỉ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập, tự chủ lâu dài của dân tộc Việt
• Phong trào đấu tranh đó cũng là cơ sở cho nhân dân ta đấu tranh giữ gìn và phát triển nền văn hóa dân tộc. Điều đó chứng tỏ, chúng ta không những không bị đồng hóa mà cơ cấu làng xã người Việt vẫn do nhân dân ta định đoạt và làm chủ, nền văn hóa dân tộc ngày càng được củng cố, làm cơ sở vững chắc cho các giai đoạn tiếp

(Nguồn tham khảo: Trần Văn Thức, Giáo trình tiến trình lịch sử Việt Nam)

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Người Lao Động