‘Vua’ kim hoàn đất Hà Thành và nỗi niềm hồn nghề trên phố

Nghệ nhân kim hoàn và những hoài cổ về làng nghề xưa

Từ rất lâu rồi, làng Định Công ( nay là phố Định Công Thượng, Q. Hoàng Mai, TP. Hà Nội được biết đến là TT chế tác vàng bạc lớn nhất đất Thăng Long với những tác phẩm tinh xảo. Theo sử sách, vào thời Lý Nam Đế ( khoảng chừng thế kỷ VI ), ba bạn bè Trần Hòa, Trần Điện, Trần Điền đã mở shop vàng bạc tại làng Định Công, tạo ra những loại sản phẩm tinh xảo nức tiếng cả nước .

Sau chiến tranh, người làng di tản đi nhiều nơi, nghề kim hoàn biến mất khỏi làng Định Công. Mãi tới đầu thập niên 1990, ông Quách Văn Trường và người cháu Quách Văn Hiểu mới khôi phục lại nghề truyền thống của gia đình. Hơn 20 năm qua, hai nghệ nhân kim hoàn vẫn miệt mài giữ lửa nghề và đau đáu tìm cách phát triển nghề đậu bạc truyền thống đã bị mai một.

Anh Quách Tuấn Anh nối nghiệp cha bằng niềm đam mê nghề tổ đã “ ăn vào máu ” .
Theo khám phá của Pv, thời xưa, những đồ vàng bạc do người làng Định công làm ra rất tinh xảo, nổi tiếng đất kinh kỳ. Sau khi học được nghề kim hoàn do ba cụ tổ họ Trần truyền dạy, dân làng Định Công kéo nhau ra phường Đông Các ( nay là phố hàng Bạc ) để hành nghề. Lúc bấy giờ, phố hàng Bạc cũng là nơi tụ hội của thợ bạc Đồng Sâm ( Tỉnh Thái Bình ) và thợ bạc Châu Khê ( Hưng Yên ). Thợ kim hoàn Định Công đến đây, ai có vốn thì mở cửa hiệu bán đồ vàng bạc cho những nhà quyền quý và cao sang, phong phú, không có vốn đi làm thuê cho những shop .
Nhờ học được nghề tổ, thợ kim hoàn Định Công nổi tiếng khéo tay, tài hoa và có nhiều “ lương công ” ( thợ giỏi ). Sự Open của nghề kim hoàn Định Công góp thêm phần biến phố hàng Bạc trở thành TT vàng bạc mỹ nghệ của cả nước .
Nhớ công ơn tổ nghề, những người thợ Định Công đã quyên góp kiến thiết xây dựng đền thờ tổ tại số nhà 51, phố hàng Bạc. Hàng năm, cứ vào 12/2 âm lịch, những người thợ kim hoàn Định Công ở mọi miền lại tụ họp về đền thờ tổ thắp nén hương thơm tôn kính dâng tổ nghề .
Ngày trước những họ nghề Mai, Lê, Quách, Trần, Nguyễn … theo nghề đều ở thôn Thượng. Họ Quách chuyên về đậu bạc, họ Trần, Mai chuyên làm vàng. Thế nhưng lúc bấy giờ, người làng đúng nghĩa “ sống vì nghề, chết vì nghiệp đậu bạc ”, vẫn duy trì tổ chức triển khai sản xuất suốt thời hạn qua chỉ có mái ấm gia đình nghệ nhân Quách Văn Trường .
Gia đình ông Trường đã có 4 thế hệ theo nghề đậu bạc và tận mắt chứng kiến bao quy trình tiến độ thăng trầm của nghề. Thời kỳ bao cấp, nguyên vật liệu quý là vàng bạc do Nhà nước quản trị nên dân làng phải sửa chữa thay thế bằng nguyên vật liệu đồng, lấy từ những chiếc công tơ, quạt cháy … Ngày đó, cả làng hầu hết là làm gia công. Thời gian đầu Open giao thương mua bán, vì thiếu nguyên vật liệu, thị trường tiêu thụ khó khăn vất vả nhiều người phải ngậm ngùi bỏ nghề .
Theo nghệ nhân này, người làm nghề phải nắm chắc 4 kỹ thuật cơ bản : trơn, đấu, đậu, chạm. Sản phẩm đậu bạc đạt nhu yếu phải đậu đều tay ; hàn luột, không đọng vảy và những chi tiết cụ thể hòa giải, phù hợp. Mỗi một mẫu sản phẩm quả là một tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật khắc nghiệt về kỹ thuật nhưng lại tinh tuý ở giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ và sử dụng .

Có hai bằng đại học vẫn theo nghề thợ bạc gia truyền

Với những tận tâm mà nghệ nhân Quách Văn Trường dành cho nghề tổ, con trai út Quách Tuấn Anh của ông dù tốt nghiệp khoa Luật và Quản trị Kinh doanh Đại học Kinh tế Quốc dân vẫn quyết định hành động theo nghề làm đồ bạc gia truyền .
Trò chuyên với PV, Tuấn Anh bộc bạch, tốt nghiệp hai ĐH nhưng khi nhìn thấy nghề truyền thống cuội nguồn đang dần mai một và có nguy cơ biến mất, anh nghĩ mình cần có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo tồn. Dẫu biết thu nhập thấp, việc làm bấp bênh nhưng chính sự phát minh sáng tạo và lòng yêu nghề đã giúp anh cùng những người thợ khác trụ lại .
Tuấn Anh cho biết, anh đã nhiều lần lôi kéo người trẻ tuổi theo học nghề tuy nhiên điều anh nhận lại chỉ là những cái khước từ, thậm chí còn nhiều người còn cho rằng anh bị gàn dở. Tuấn Anh trầm tư nói : “ Sản phẩm đậu bạc được ít người biết đến, không hề sản xuất hàng loạt. Thời kỳ đầu việc làm không có, nhiều người phải bỏ nghề. Để sống bằng nghề cần phải tạo ra những tác phẩm độc lạ, độc lạ. Người thợ kim hoàn giờ đây, ngoài đôi bàn tay còn cần năng lực chớp lấy thị hiếu, kinh doanh thương mại mới hoàn toàn có thể sống sót ” .

 Nghề kim hoàn: còn mấy ai giữ nghề?

Chia sẻ về nghề gia truyền, Tuấn Anh cho hay, khác với trơn bạc hay chạm bạc, đậu bạc không dùng khuôn mà làm bằng tay thủ công ở toàn bộ những khâu. Vì thế, một mẫu sản phẩm cùng mẫu mã nhưng lại có đường nét, chi tiết cụ thể khác nhau. Người thợ kim hoàn Định Công có thế mạnh đậu nức tiếng khắp vùng. Quy trình đậu bạc truyền thống lịch sử trải qua nhiều quá trình như nấu, cán, kéo, se, ghép … Một người thợ phải mất 7-8 năm theo nghề mới làm thành thạo, tự hoàn thành xong toàn bộ những quy trình .
Khi nói về nghề mà mình đã đeo bám hơn chục năm qua, Tuấn Anh cho hay, cha anh – nghệ nhân Quách Văn Trường chính là người thầy của anh. Thời gian đầu mới học việc rất khó khăn vất vả, anh làm hỏng nhiều, có lúc nản muốn bỏ lỡ giữa chừng. Thế rồi, càng làm cái “ máu kim hoàn ” nó lại càng ngấm vào anh và anh say nghề đến quên ăn quên ngủ .

Tuấn Anh bộc bạch: “Bố tôi vẫn luôn răn dạy, đối với bất cứ nghề thủ công nào, người thợ cũng cần có đôi tay tài hoa, khéo léo, óc sáng tạo và nết làm ăn cần cù, chịu thương chịu khó. Nhưng riêng nghề kim hoàn còn đòi hỏi người thợ phải sống có đức, phải giữ chữ tín với mọi người. Vàng bạc là thứ kim loại quý, không phải ai cũng có vì thế người thợ không thể tráo chác trong nghề hay mua bán trao tay, mà phải chịu trách nhiệm mãi với những sản phẩm mình làm ra”.

Nguồn: baomoi.vn

BTV Minh Huyền 

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn