Hội nhập văn hóa trong Tông huấn Giáo hội tại Á Châu - Kiến Thức Cho Người lao Động Việt Nam

Nhập đề

Những lời sau cuối của Đức Giêsu Phục Sinh trước khi lên trời vẫn vang vọng như thúc giục tất cả chúng ta là những môn đệ của Người : “ Thầy đã được trao toàn quyền trên trời dưới đất. Vậy bạn bè hãy đi và làm cho muôn dân trở thành môn đệ, làm phép rửa cho họ nhân danh Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, dạy bảo họ tuân giữ mọi điều Thầy đã truyền cho bạn bè. Và đây, Thầy ở cùng bạn bè mọi ngày cho đến tận thế ” ( Mt 28,18 – 20 ). Sứ mạng ra đi gặp gỡ những con người thuộc đủ mọi dân tộc bản địa để san sẻ cho họ Tin Mừng về Đức Giêsu Kitô là sứ mạng số 1 của những Kitô hữu, đặc biệt quan trọng là của những người đã tận hiến cho Đức Giêsu vì Nước Trời .Tuy nhiên, dù châu Á là nơi khai sinh của Đức Giêsu và cũng là nơi Đức Giêsu lập Giáo Hội, số tín hữu Công giáo lúc bấy giờ cũng chỉ đạt được 140 triệu trong số 4.024 triệu người trong suốt 2000 năm truyền giảng Tin Mừng ( x. Catholic Almanac 2010, NXB. Our Sunday Visitor, tr. 335 ). Có người đã nói đến sự thất bại, có kẻ nói đến sự bất lực của những môn đệ Đức Giêsu và tính kém hiệu suất cao của Tin Mừng. Tuy nhiên, những số lượng thống kê không thể nào nói lên được thực tại nhiệm mầu của Đức tin Công giáo, càng không phải là thước đo lòng đạo đức hay sự thành bại của việc truyền giáo. Chúng chỉ là những dấu chỉ nhắc nhở ta tâm lý sâu xa hơn về những yếu tố .

Để cho việc loan báo Tin Mừng có hiệu quả hơn, Đức Thánh Cha (ĐTC) Gioan Phaolô II đã nói đến văn hoá và việc hội nhập văn hoá trong toàn bộ chương IV của Tông huấn Giáo Hội tại châu Á (GHCA) từ số 19 đến 23. Ngài nhắc đến từ văn hoá 129 lần ở các số 1, 2, 4, 5, 6, 7, 9, 14, 17, 20, 21, 22, 23 và 48 (riêng chương IV có 5 số đã nhắc tới 45 lần) và từ hội nhập văn hoá 21 lần ở các số 9, 20, 21, 22, 23, 27 và 48. Điều đó cho ta thấy ĐTC quan tâm đến văn hoá và sự hội nhập văn hoá (HNVH) như thế nào trong tông huấn này.

Bạn đang đọc: Hội nhập văn hóa trong Tông huấn Giáo hội tại Á Châu

Thật vậy, một trong những nguyên do chính yếu khiến Tin Mừng chưa thể phổ cập thoáng đãng cho những dân tộc bản địa châu Á đó là những người rao giảng Tin Mừng đã không chú ý nhiều đến nền văn hoá của mỗi dân tộc bản địa, biến Kitô giáo thành một thứ lạ lẫm với đời sống thường ngày của con người. Đức Hồng y Ratzinger, nay đang là Đức Thánh cha Bênêđíctô XVI, đã giúp tất cả chúng ta hiểu rằng : “ Đức tin tự nó là văn hoá. Không có đức tin trần trụi, cũng chẳng có văn hoá thuần tuý ” ( x. J. Ratzinger, Niềm tin vào Đức Kitô trước sự thách đố của những nền văn hoá, forum ở HĐGM Á Châu, ngày 3 – 5/3/1993, Documentation Catholique, số ra ngày 16-7-1995 ; x. BTHT 5/1999, tr 169 – 206 ) vì chỉ có con người thực tiễn, sống trong một nền văn hoá nhất định và chính con người ấy đang tin và sống với niềm tin của mình. Vì thế, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II trình làng giải pháp thiết yếu là phải làm thế nào cho đức tin Kitô Giáo Hội nhập vào văn hoá và mọi hoạt động và sinh hoạt của con người trong xã hội. Hội nhập văn hoá là việc làm khẩn thiết cho mọi thành phần Giáo Hội ở châu Á lúc bấy giờ ( GHCA, số 21 và 22 ) .Vì thế, người tín hữu, nhất là những linh mục, tu sĩ đặc biệt quan trọng chăm sóc đến yếu tố hội nhập văn hoá qua việc học hỏi tông huấn GHCA của ĐTC. Đây là một yếu tố cấp bách và quan trọng nhưng tất cả chúng ta lại chưa có những nhân viên nghiên cứu và điều tra kỹ lưỡng. Trong năng lực hạn hẹp của mình, chúng tôi xin được bàn về một vài điểm cơ bản sau đây :1. Xác định ý nghĩa và nội dung của từ “ văn hoá, hội nhập văn hoá ” .2. Thực tế và những thách đố của Giáo Hội tại châu Á và tại Nước Ta về yếu tố HNVH .3. Các nguyên tắc của Giáo Hội đặt ra cho việc HNVH .4. Việc HNVH của Giáo Hội Việt Nam thời đã qua và thời nay .5. Linh mục, tu sĩ và việc HNVH trong công cuộc truyền giáo .

1. XÁC ĐỊNH Ý NGHĨA VÀ NỘI DUNG CỦA TỪ NGỮ

1.1. Văn hoá

Từ văn hoá có nhiều nghĩa. Nó được dùng để chỉ những khái niệm bao hàm nhiều ý nghĩa khác nhau. Chẳng hạn, trong văn chương Trung Hoa cổ, người ta thấy có tới 160 nghĩa ( x. Phùng Quý Nhâm, Cơ sở văn hoá Nước Ta, giáo trình trường Đại học Sư phạm TP. HCM., 1996, tr. 5 ). Sách Chu Dịch có viết : “ Quan hồ nhân văn, dĩ hoá thành thiên hạ ” ( xem hình dáng con người, lấy đó mà giáo hoá thiên hạ ) ; hoặc “ Văn hoá nội tập, vũ công ngoại tu ” ( văn hoá làm cho bên trong hoà thuận, vũ công sửa sang cái bên ngoài ). Nói chung, văn là vẻ đẹp do mầu sắc tạo ra, là hình thức đẹp trong lễ, nhạc, trong cách quản lý, trong ngôn từ, cách cư xử … ; hoá có nghĩa là dạy dỗ, làm cho hình thành .

1.1.1. Trong Từ điển Tiếng Việt 2005 của Viện Ngôn Ngữ Học, ta thấy có 5 ý nghĩa sau đây:

– Tổng thể nói chung những giá trị vật chất và niềm tin do con người phát minh sáng tạo ra trong quy trình lịch sử dân tộc. Ví dụ : kho tàng văn hoá dân tộc bản địa, văn hoá phương Đông …– Những hoạt động giải trí của con người nhằm mục đích thoả mãn nhu yếu đời sống niềm tin ( nói tổng quát ). Vd : tăng trưởng văn hoá, công tác làm việc văn hoá …– Tri thức, kỹ năng và kiến thức khoa học ( nói khái quát ). Vd : học văn hoá, trình độ văn hoá …– Trình độ cao trong hoạt động và sinh hoạt xã hội, bộc lộ của văn minh. Vd : sống có văn hoá, ăn nói thiếu văn hoá, …– Nền văn hoá của một thời kì lịch sử vẻ vang cổ xưa qua những di vật tìm được. Vd : văn hoá Đông Sơn, …Trong tông huấn GHCA cũng như trong bài này, tất cả chúng ta nhấn mạnh vấn đề nhiều đến ý nghĩa tiên phong với khái niệm cơ bản Văn hoá là toàn diện và tổng thể những giá trị. Tuy nhiên, 4 ý nghĩa sau cũng được dùng lẫn lộn trong những văn bản, nhất là trong những số 20-23 của Tông huấn .Trong Từ điển Bách khoa Nước Ta, mục từ Văn Hoá được trình diễn rất nhiều và được hiểu theo nghĩa nhân văn rất rộng. Ta hoàn toàn có thể nhắc đến định nghĩa của ông F. Mayor đã được hội đồng quốc tế gật đầu tại Hội nghị liên chính phủ về những chủ trương văn hoá tại Venise năm 1970 : “ Văn hoá gồm có toàn bộ những gì làm cho dân tộc bản địa này khác với dân tộc bản địa khác, từ những mẫu sản phẩm phức tạp tân tiến nhất cho đến tín ngưỡng, phong tục, tập quán, lối sống và lao động ”. Định nghĩa của ông E. B. Taylor, nhà xã hội học văn hoá Anh, cũng diễn đạt rõ hơn : “ Văn hoá hoặc văn minh là một chỉnh thể phức tạp gồm có tri thức, tín ngưỡng, nghệ thuật và thẩm mỹ, đạo đức, pháp lý, tập tục và bất kể năng lục, thói quen nào khác mà con người cần có với tư cách là một thành viên của xã hội ” ( Từ điển Bách khoa Nước Ta, NXB TĐBKVN, 2005 ) .Văn hoá của một dân tộc bản địa hiểu theo nghĩa cơ bản nhất là hàng loạt những cái qua đó một dân tộc bản địa tự biểu lộ mình, tự phân biệt mình và giúp những dân tộc bản địa khác phân biệt mình. Như thế, văn hoá hoàn toàn có thể được hiểu là hàng loạt những hoạt động giải trí phát minh sáng tạo và những giá trị của nhân dân một nước, một dân tộc bản địa về mặt sản xuất vật chất và niềm tin trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước ( Từ điển Bách khoa Nước Ta, NXB TĐBKVN, 2005 ) .Theo Đông Phương, “ văn ” so với “ võ ”. Văn có nghĩa là “ vẻ đẹp ”. “ Văn hoá ” có nghĩa là làm cho trở thành đẹp, thành có giá trị. Văn hoá chỉ chứa cái đẹp, cái giá trị. Các giá trị văn hoá theo mục tiêu hoàn toàn có thể chia thành giá trị vật chất ( ship hàng cho nhu yếu vật chất thí dụ : nhà ở 3 gian, 2 chái, trầu cau ), giá trị niềm tin ( ship hàng cho nhu yếu niềm tin như đình làng, những tiệc tùng, … ). Các giá trị phải do con người phát minh sáng tạo ra ( phân biệt với giá trị tự nhiên như những tài nguyên trong lòng đất ). Sự phát minh sáng tạo đó là cả một quy trình lịch sử vẻ vang liên tục, tích luỹ qua nhiều thế hệ trong những hoạt động giải trí thực tiễn của con người ( thí dụ : Văn hoá Đông Sơn trong quá trình lịch sử vẻ vang cách nay khoảng chừng 2.700 năm ở vịnh Bắc Bộ thời những vua Hùng ). Những giá trị đó phải làm thành một mạng lưới hệ thống ngặt nghèo. Vì thế, người ta hoàn toàn có thể định nghĩa văn hoá theo nghĩa trình độ như sau : “ Văn hoá là một mạng lưới hệ thống hữu cơ những giá trị vật chất và ý thức do con người phát minh sáng tạo và tích luỹ qua những quy trình hoạt động giải trí thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với thiên nhiên và môi trường tự nhiên và xã hội của mình ” ( x. Trần Ngọc Thêm, Tìm hiểu về Bản sắc Văn hoá Nước Ta, NXB Tổng Hợp Tp. HCM, 2004, tr. 20-27 ) .

1.1.2. Công đồng Vatincan II, trong Hiến chế Mục vụ Gaudium et Spes đã xác định 5 ý nghĩa của từ “văn hoá” như trong Từ điển Tiếng Việt: “Đặc điểm của một nhân vị là chỉ đạt tới nhân tính đích thực và trọn vẹn nhờ văn hoá, nghĩa là nhờ việc trau dồi những ưu phẩm và giá trị của bản tính. Vì vậy, mỗi khi đề cập đến cuộc sống nhân loại, bản tính và văn hoá liên kết với nhau hết sức chặt chẽ”.

“ Theo nghĩa tổng quát, từ “ văn hoá ” gồm có tổng thể những gì con người dùng để trau dồi và tăng trưởng những năng khiếu sở trường đa diện của tâm hồn và thể xác ; cố gắng nỗ lực tương khắc và chế ngự cả toàn cầu bằng tri thức và lao động ; làm cho đời sống xã hội, đời sống mái ấm gia đình cũng như đời sống chính trị trở thành nhân đạo hơn, nhờ văn minh trong những tập tục và định chế ; sau hết, diễn đạt, thông truyền và bảo tồn trong những khu công trình của mình, những kinh nghiệm tay nghề ý thức và tham vọng lớn lao của những thời đại, để giúp cho nhiều người và toàn thể trái đất văn minh hơn ” .“ Vì vậy, văn hoá trái đất thiết yếu mang tính cách lịch sử dân tộc và xã hội, và từ “ văn hoá ” thường mặc thêm một ý nghĩa xã hội học cũng như nhân chủng học. Chính vì ý nghĩa này mà người ta nói đến sự đa tạp của những nền văn hoá. Thật vậy, có nhiều cách sử dụng sự vật, nhiều cách thao tác và diễn đạt tư tưởng, nhiều cách phụng tự và tạo nên thuần phong mĩ tục, nhiều cách thiết lập luật lệ và định chế pháp lý, nhiều cách tăng trưởng khoa học, thẩm mỹ và nghệ thuật và trau dồi thẩm mĩ, nên mới phát sinh nhiều cách chung sống và nhiều hình thức hoà hợp những giá trị của đời sống. Như thế, từ những định chế lưu truyền, hình thành một di sản riêng cho mỗi cộng đoàn trái đất. Cũng do phương pháp ấy mà hình thành một thiên nhiên và môi trường lịch sử dân tộc nhất định của con người, bất kỳ dân tộc bản địa nào hay thời đại nào, để từ môi trường tự nhiên đó con người rút ra những giá trị hầu thăng quan tiến chức nền văn minh quả đât ” ( số 53 ) .

1.1.3. Trong tông huấn GHCA, ĐTC đã gián tiếp nhắc đến các yếu tố cơ bản về văn hoá để chúng ta nhận thức được nội dung lớn lao của vấn đề.

– Trước hết, ngài xác nhận : “ Châu Á Thái Bình Dương có nhiều nền văn hoá ”, được hiểu như là những mạng lưới hệ thống giá trị. Ngài nói : “ Thánh Thần đã cho tất cả chúng ta hiểu biết chân lý tổng lực, thì cũng hoàn toàn có thể giúp tất cả chúng ta đối thoại với những giá trị văn hoá và tôn giáo của những dân tộc bản địa được hiệu quả ” ( GHCA, số 21 ) .– “ Văn hoá là tác dụng xuất phát từ đời sống và hoạt động và sinh hoạt của một tập thể trái đất, thì đối lại những con người thuộc tập thể này lại được khuôn đúc trong một khoanh vùng phạm vi rộng bởi chính nền văn hoá, trong đó họ đang sinh sống. Nếu con người và xã hội đổi khác, văn hoá cũng sẽ đổi khác theo. trái lại, nếu văn hoá thay đổi thì con người và xã hội cũng được văn hoá ấy đổi khác theo ” ( GHCA, số 21 ). Như thế, ĐTC như muốn xác lập những giá trị của nền văn hoá là do con người phát minh sáng tạo và tích luỹ qua những hoạt động giải trí trong môi trường tự nhiên sống của mình giữa xã hội. Ví dụ, trong xã hội phong kiến ở Nước Ta thời trước, ý niệm “ trai thì năm thê bảy thiếp, gái chính chuyên chỉ có một chồng ” bắt nguồn từ mô hình văn hoá nông nghiệp đã biến hóa thành mái ấm gia đình “ một vợ một chồng ” trong nền văn hoá mới, trong đó giá trị người phụ nữ được nâng cao .

1.1.4. Đức hồng y Ratzinger, Tổng trưởng Bộ Giáo lý Đức tin, trong bài phát biểu với Liên Hội đồng Giám mục Á Châu, họp tại Hồng Kông từ ngày 3 đến 5-3-1993, đã định nghĩa: “Văn hoá là hình thức chung, được phát triển qua dòng lịch sử, diễn tả các quan niệm và giá trị chi phối đời sống của một cộng đồng”. Nó bao gồm các yếu tố sau đây:

– Trước hết, văn hoá có tương quan với tri thức và những giá trị. Văn hoá là một nỗ lực hiểu biết về quốc tế và đời sống con người trong quốc tế nhằm mục đích Giao hàng những ích lợi cơ bản của đời sống con người. Nhờ sự hiểu biết này, con người biết cách hành xử theo những giá trị tạo nên đạo đức học. Trong sự hiểu biết năng động này, con người luôn đặt yếu tố Thiên Chúa hay thần linh. Các nền văn hoá lớn đều lý giải về quốc tế con người sống để bắt quốc tế quy phục Đấng thần linh .– Văn hoá luôn gắn liền với một chủ thể xã hội trong đó mỗi cá thể vượt qua chính mình để đạt tới một chủ thể mang tính xã hội to lớn hơn. Chủ thể này vừa tích lũy kinh nghiệm tay nghề, vừa gọt dũa để hình thành nên những ý niệm nơi cá thể .– Văn hoá có tính lịch sử dân tộc nghĩa là có năng lực biến chuyển theo dòng thời hạn vì con người luôn tìm tòi hiểu biết để thích nghi với những đổi khác của môi trường tự nhiên và lịch sử vẻ vang bên ngoài ( x. DC, số ra ngày 16-7-1995 ; BTHT số 5-1999, tr. 169 – 206 ) .

1. 2. Hội nhập văn hoá

Hội nhập văn hoá là một từ ngữ mới được hình thành trong Giáo Hội Công giáo và được nêu lên trong những văn kiện quan trọng của Giáo Hội như Hiến chế Tín lý về Giáo Hội Lumen Gentium, số 13 ; Tông huấn Loan báo Tin Mừng, số 20 ; thông điệp Sứ vụ Đấng Cứu Độ, số 52. Trong tông huấn GHCA, ĐTC nhắc đi nhắc lại từ này nhiều lần, đặc biệt quan trọng ở số 21 ( 4 lần ) và 22 ( 10 lần ) .

1.2.1. Định nghĩa:

Hội nhập là hoà mình vào trong một hội đồng lớn ( nói đến quan hệ giữa những dân tộc bản địa, những vương quốc ). Ví dụ : Hội nhập vào hội đồng quốc tế là một nhu yếu tối thiểu của thời đại, Nước Ta hội nhập vào khối ASEAN .Hội nhập văn hoá là hoà mình vào trong nền văn hoá hay đúng hơn là gật đầu một mạng lưới hệ thống giá trị mới .Chủ thể hội nhập ở đây được xác lập là một cá thể hay một tập thể ( hội đồng Giáo Hội ) tiếp đón một phần hay hàng loạt mạng lưới hệ thống giá trị đã có sẵn của một dân tộc bản địa nào đó. Ví dụ những thừa sai quốc tế khi đến Nước Ta giảng đạo đã học lời nói của ngưới Việt, ăn mặc như người Việt, trình diễn giáo lý theo cách hiểu của người Việt. Như thế là họ đang hội nhập vào nền văn hoá Nước Ta. Do đó khi sống ở Nước Ta, họ đã tự do lựa chọn những giá trị tốt đẹp của nền văn hoá Nước Ta để làm giàu cho những giá trị có sẵn của mình, chứ không đánh mất nền văn hoá của mình để trở thành một người trọn vẹn theo nền văn hoá Nước Ta. ĐHY Ratzinger đề xuất “ tất cả chúng ta không nên nói hội nhập văn hoá mà phải nói là sự gặp gỡ giữa những nền văn hoá hay hoàn toàn có thể nói là tính giao thoa văn hoá ” ( Inter – culturality ) ( x. J. Ratzinger, Niềm tin vào Đức Kitô trước sự thách đố của những nền văn hoá, 5-3-1993, Bản tin Hiệp Thông số 2-1999, tr. 17 ). Thực ra, thời nay từ hội nhập văn hoá đã gồm có việc gặp gỡ và giao lưu giữa những nền văn hoá rồi .

1.2.2. Trong Tông huấn Giáo Hội tại châu Á

Chủ thể hội nhập trước hết hiểu là Giáo Hội. “ Nhờ hội nhập văn hoá, về phần mình, Giáo Hội sẽ trở thành một dấu chỉ dễ hiểu hơn giúp người ta hiểu thực chất của mình, đồng thời Giáo Hội cũng trở thành một dụng cụ đắc lực hơn để thi hành sứ mạng ( x. Sứ vụ Đấng Cứu Thế, số 52 ). Sự link với những nền văn hoá luôn luôn là một phần trong cuộc hành trình dài của Giáo Hội qua lịch sử vẻ vang ” ( x. GHAC, số 21 ) .Chúa Thánh Thần là tác nhân chính của việc đưa đức tin Kitô Giáo Hội nhập văn hoá vào châu Á ( GHAC, số 21 ). Ngoài tác nhân chính là Chúa Thánh Thần, chủ thể hội nhập chính là Giáo Hội được hiểu như thể hội đồng Kitô hữu. Những con người này, hay Giáo Hội, có một nền văn hoá riêng, nghĩa là có cả một mạng lưới hệ thống giá trị vật chất cũng như niềm tin được phát minh sáng tạo và tích luỹ qua dòng lịch sử vẻ vang. Bây giờ Giáo Hội gặp gỡ và đối thoại với một nền văn hoá nào đó, “ trong quy trình gặp gỡ những nền văn hoá khác nhau của quốc tế, Giáo Hội chẳng những truyền đạt những chân lý và giá trị của mình, cũng như thay đổi những nền văn hoá ấy từ bên trong, mà còn thu dụng nhiều yếu tố tích cực có sẵn từ những nền văn hoá khác nhau ấy ” ( GHAC, số 21 ) .Một thí dụ đơn cử, khi Kitô giáo được truyền vào Nước Ta cách đây 3, 4 thế kỷ, dân tộc bản địa ta lúc đó đang chịu tác động ảnh hưởng nặng nề của Nho giáo và nền quân chủ độc tài, phong kiến. Nho giáo dạy người dân phải trung với vua vì vua là thiên tử thay Trời trị dân, có toàn quyền sinh sát đến độ “ quân sử thần tử, thần bất tử bất trung ”. Người Công giáo lại được dạy chỉ có Chúa Trời làm chủ của sự sống, là Cha hết mọi người và tổng thể đều là bạn bè nên đều bình đẳng với nhau về giá trị làm người, dù vẫn có tôn ti trật tự trong xã hội. Đức Giêsu Kitô là Thiên Tử, là Con Chúa Trời, không bắt ai chết mà lại còn chết thay cho mọi người để hoà giải mọi người với Thiên Chúa. Vì thế, người tín hữu không chống đối, phản loạn so với vua, nhưng họ không hề tuân lệnh vua bỏ đạo được. Dù có bị bách hại, bị giết chết nhưng người tín hữu vẫn không thù oán kẻ bách hại mình. Trái lại, họ vẫn yêu thương và trung thành với chủ với vua, với dân tộc bản địa. Như thế, Giáo Hội đã thật sự truyền đạt những chân lý về yêu thương, tự do, về giá trị làm người cho nền văn hoá Nước Ta và cuộc hội nhập văn hoá này đã mang lại nhiều ích lợi cho dân tộc bản địa Việt .Hơn nữa, việc hội nhập văn hoá gồm có nhiều giá trị trên những nghành nghề dịch vụ khác nhau, nên chủ thể hội nhập hoàn toàn có thể trao đổi, gặp gỡ và đảm nhiệm những giá trị trên nhiều bình diện khác nhau. Vì thế, ĐTC nói đến việc đưa Tin Mừng Chúa Giêsu Kitô, hay đưa những giá trị về đức tin, thần học, phụng vụ, linh đạo, huấn giáo của Kitô Giáo Hội nhập vào một nền văn hoá nhất định ( ở đây là đưa vào niềm tin, ý niệm, đời sống của hội đồng người Nước Ta trong một quá trình nhất định ) ( x. GHCA, số 22 ). Vấn đề đã được Công đồng Vatican II bàn sâu hơn trong hiến chế Mục vụ Gaudium et Spes từ số 54 đến 62 .Tóm lại, muốn loan báo về Đức Giêsu và san sẻ Đức Giêsu như một quà Tặng Kèm vô cùng quý giá cho đồng bào và đồng đội trên lục địa châu Á này, tất cả chúng ta phải hiểu người đang nghe mình là ai, nghĩa là đang thuộc về nền văn hoá nào. Họ hoàn toàn có thể là người Nước Ta với 54 dân tộc bản địa khác nhau, hay là người Trung Quốc, Nhật Bản, Philippines, Lào, Cambodia … Một khi xác lập được nền văn hoá của họ, với những khái niệm và giá trị khác với Kitô giáo, ta lại phải tìm cách đối thoại để trình làng nền văn hoá Kitô giáo bằng những mô hình ngôn từ thích hợp khiến họ hoàn toàn có thể hiểu được, trước khi mở lòng đảm nhiệm những giá trị độc lạ của ta. Quá trình hội nhập văn hoá này “ là con đường bắt buộc những nhà truyền giáo phải đi qua khi ra mắt đức tin Kitô giáo và biến nó thành một phần trong di sản văn hoá của một dân tộc bản địa ” ( GHCA, số 21 ) .Tuy nhiên, việc khám phá nền văn hoá và việc hội nhập văn hoá không phải là chuyện đơn thuần, thuận tiện như thực tiễn đã chứng tỏ trong lịch sử dân tộc truyền giáo cho những dân tộc bản địa ở châu Á .

2. THỰC TẾ VÀ CÁC THÁCH ĐỐ CỦA GIÁO HỘI TẠI CHÂU Á VÀ TẠI VIỆT NAM VỀ VẤN ĐỀ HNVH

2.1. Lịch sử của Giáo Hội tại châu Á cũng lâu đời như chính Giáo Hội vì chính tại châu Á,

Lịch sử của Giáo Hội tại châu Á cũng truyền kiếp như chính Giáo Hội vì chính tại châu Á, Đức Đức Giêsu đã thổi Thần Khí xuống trên những môn đệ, sai họ ra đi tới tận cùng toàn cầu để loan báo Tin Mừng và quy tụ những hội đồng tín hữu. Từ Jêrusalem, Giáo Hội đã tăng trưởng sang Antiokia, Roma và xa hơn nữa, tới Ethiopia, Scythia và Ấn Độ. Truyền thống cho rằng, chính Thánh Tôma Tông đồ đã xuất hiện ở Ấn Độ vào năm 52. Các thương gia Ba Tư mang Tin Mừng đến Trung Quốc vào thế kỷ V, sau 2 thế kỷ Giáo Hội tại đây sa sút và gần như biến mất. Vào thế kỷ XIII, Tin Mừng lại được loan báo lần nữa cho người Mông Cổ, Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc nhưng không sống sót được trước sự bành trướng của Hồi giáo vì thiếu sự thích nghi với những nền văn hoá địa phương khi gặp gỡ những tôn giáo lớn như Ấn giáo, Phật giáo … Những nỗ lực của Thánh Phanxicô Xaviê và những nhu yếu của Bộ Truyền bá Đức tin xin những nhà truyền giáo tôn trọng những nền văn hoá địa phương đã có những hiệu quả tích cực hơn vào thế kỷ XVI, XVII. Nhiều dòng tu đã dốc hết tâm lực cho công cuộc truyền giáo ở châu Á ( GHCA, số 9 ). Tuy nhiên, sau tổng thể những nỗ lực ấy, Giáo Hội đang hiện hữu thế nào trong lục địa bát ngát này ?

2.2. Một vài số liệu về Giáo Hội tại Á Châu

Chúng ta hãy xem thử một vài số liệu về dân số Công giáo so với dân số vương quốc của 1 số ít nước để thấy tác dụng truyền giáo 2000 năm qua ( tính đến 31-12-2010 ) theo thống kê Toà Thánh : Thng_k_tin_huu_the_gioi Tổng cộng có khoảng chừng hơn 140.894.000 người Công giáo trên tổng số 4.024.970.000 dân, chiếm 3,0 % trong đó nếu trừ đi 71 triệu người Philippines thì những nước Châu Á Thái Bình Dương chỉ còn lại khoảng chừng 70 triệu người Công giáo. ( x. Catholic Almanac 2010, tr. 335 ). Kết quả này thật nhỏ bé sau 2000 năm truyền đạo với biết bao máu và nước mắt, tiền của và sức lực lao động của cả Giáo hội toàn thế giới, so với Fan Hâm mộ Hồi giáo là 1,5 tỷ, Ấn giáo là 900 triệu, Phật giáo là 376 triệu. Ở Nhật ví dụ điển hình có nhiều trường Công giáo, hằng trăm trường Trung Tiểu học Công giáo với cả ngàn thừa sai, nhưng cả chục năm nay, phần đông số tín hữu chẳng tăng them được là bao, mỗi năm chỉ chừng 1,2 ngàn người theo đạo. Người ta tự hỏi, tại sao người châu Á lại ít theo đạo Công giáo như vậy ?

2.3 Một vài số liệu về Giáo hội Việt Nam

Kể từ khi hạt giống Tin Mừng được gieo vào Giáo hội Nước Ta năm 1553, nhất là từ năm 1615 đến 1665 những thừa sai dòng Tên ở cả hai miền Nam-Bắc, cho tới khi Toà Thánh xây dựng hai địa phận tiên phong ở Đàng Trong và Đàng Ngoài, số tín hữu vào năm 1659 là khoảng chừng 100.000 người. Năm 1793 cả hai miền Nam bắc có 320.000 tín hữu, năm 1855 có 426.000 tín hữu chiếm 4 % dân số. Năm 1907, số tín hữu lên đến 872.000 chiếm 7 % dân số, năm 1933 có 1.296.178 ( 7,2 % ), năm 1963 có 2.389.310 ( 8,27 % ). Sau đó tỉ lệ người Công giáo giảm dần : năm 1990 có 4.342.000 người ( 6,86 % ), năm 2000 ( tính đến 31-12-2000 ) có 5.303.445 trên tổng số dân 81.176.524 ( 6,5 % ). Tính đến ngày 31-12-2010, Giáo hội Nước Ta có 6.400.567 tín hữu giáo dân ( theo thống kê tìm hiểu dân số ngày 1-4-2009 là 5.677.086 người trên tổng số 85.846.997 dân số cả nước trên tổng số dân 86.930.000. hơi cao so với trong thực tiễn. Số liệu giáo dân của VPTTK HĐGM, tr13 ). Số linh mục từ 4 người vào năm 1648, 43 ( năm 170 ), 119 ( năm 1800 ) tăng lên 385 ( năm 1900 ), 1.914 ( năm 1960 ) 2.408 ( năm 2000 ) và 4.050 ( năm 2010 ). Số nam nữ tu sĩ cũng tăng lên nhanh : năm 1670 có hai nữ tu Mến Thánh Giá, năm 1933 có 3.944 tu sĩ, năm 1960 có 5.789 tu sĩ và năm 2000 có 11.174 tu sĩ và năm 2010 có 17.663 tu sĩ .Theo những báo cáo giải trình của những giáo phận gửi về Văn phòng Thư k ‎ ý Hội đồng Giám mục Nước Ta, trong vài chục năm gần đây, cả nước mỗi năm có khoảng chừng 30-40 ngàn người lớn được rửa tội. Riêng Năm Thánh 2000 có 35.096 người. Năm 2010, số người lớn theo đạo là 42.272. Tính chung, hầu hết rửa tội vì nguyên do hôn nhân gia đình .Chúng ta tự hỏi với biết bao cố gắng nỗ lực trong đời sống tu trì, cầu nguyện quyết tử, với bao nhiêu hoạt động giải trí từ thiện bác ái ở ngoài xã hội, với biết bao khó khăn vất vả trong thiên nhiên và môi trường giáo dục, y tế … tại sao số người lớn trở lại đạo ít như vậy ?

2.4. Câu trả lời cho thách đố của Giáo Hội tại châu Á

Các nghị phụ trong Hội nghị Đặc biệt của Thượng Hội đồng dành cho châu Á từ 19-4 đến 14-5-1998, cũng như chính ĐTC Gioan Phaolô II, đã dành nhiều thời giờ nghiên cứu và phân tích những nguyên do dẫn đến thực trạng kém hiệu suất cao trong việc truyền giáo. ĐTC đã trình diễn về những khó khăn vất vả và thách đố so với Giáo Hội tại châu Á trong chương I từ số 5-9 của Tông huấn. Tuy nhiên, toàn bộ những nghị phụ và ĐTC đều tập trung chuyên sâu vào một khó khăn vất vả và thách đố lớn nhất : làm thế nào để trình diễn Đức Kitô là Đấng Trung Gian duy nhất giữa Thiên Chúa và loài người, Đấng Cứu Độ thế giới khác hẳn với những đấng cứu độ khác được những tôn giáo lớn ra mắt ở Á Châu .Thật vậy, Giáo Hội tại châu Á sống trong một toàn cảnh có quá nhiều nền văn hoá và tôn giáo khác nhau ( GHCA, số 20 ). Các tôn giáo này lại ra mắt những thần linh của mình như là Đấng cứu độ, do đó thật khó khăn vất vả khi người Kitô hữu rao giảng Đức Giêsu Kitô như là Đấng Cứu Độ duy nhất, vì rao giảng như vậy có rủi ro tiềm ẩn xúc phạm đến nền văn hoá và tôn giáo của những dân tộc bản địa. Hơn nữa, trong cách rao giảng và sống đạo, những nhà truyền giáo cũng như những tín hữu Á Châu không biết đã trình diễn Đức Giêsu thế nào khiến cho người ta lầm tưởng là Ngài là một người Tây phương hơn Đông phương ( GHCA, số 20 ), hoàn toàn có thể vì những nhà truyền giáo Tây phương bị tác động ảnh hưởng bởi những nền văn hoá tại nơi nguồn gốc của họ. Đằng khác, hoàn toàn có thể vì những nhà truyền giáo thiếu hiểu biết về nền văn hoá địa phương của châu Á, chưa ra mắt Đức Giêsu cho người châu Á theo những hình thức văn hoá và cách tư duy của người Á Châu. Vì thế, cần phải đưa đức tin hội nhập vào nền văn hoá của những dân tộc bản địa địa phương để giúp họ “ hoàn toàn có thể chớp lấy được ý nghĩa cứu độ phổ quát của mầu nhiệm về Đức Giêsu và về Giáo Hội Người ” ( GHCA, số 20 ) .Ngoài việc thay đổi cách loan báo Đức Giêsu Kitô, ĐTC cũng nói đến những nghành nghề dịch vụ then chốt cần hội nhập văn hoá : đó là thần học, nhất là môn Kitô học, phụng vu, Kinh Thánh và việc huấn luyện và đào tạo những người rao giảng Tin Mừng ( GHCA, số 22 ). Cuộc hội nhập về những nghành nghề dịch vụ này đã được triển khai cả ngàn năm nay nhưng hình như chưa đạt được nhu yếu phải có, nên đời sống người tín hữu chưa hội nhập thật sự với xã hội mình sống. Các môn thần học phần đông sao chép nguyên văn cách tâm lý thiên về luận lý và hành vi của người phương Tây nên chưa quan tâm đến cách tâm lý thiên về cái “ tâm ” và chiêm niệm của người phương Đông. Đặc biệt, môn Kitô học chưa trình diễn Đức Giêsu như một người đang sống rất thân mật với con người, nhất là người châu Á, chứ không phải chỉ là một mớ những tri thức rời rạc, những tài liệu vô hồn để dẫn chứng về một con người lịch sử vẻ vang như đang được dạy trong nhiều chủng viện và tu viện lúc bấy giờ ( x. Ý kiến những nghị phụ Nhật Bản trong Thượng Hội đồng 1998 ) .Những nghi lễ phụng vụ phương Tây cũng chưa được thích nghi với tâm hồn người châu Á nặng về suy tư, chiêm niệm và cảm nghiệm. Nhất là lối sống đạo của người tín hữu Kitô thời nay có vẻ như chỉ tập trung chuyên sâu vào phụng vụ bí tích mà quên đi sự hội nhập vào xã hội mình đang sống để thăng quan tiến chức con người và biến hóa quốc tế ( x. GHCA, số 23 ) .Tóm lại, tình hình khó khăn vất vả trong yếu tố sống đạo và truyền đạo của Kitô hữu châu Á hầu hết nằm trong yếu tố HNVH. Đây là một tò mò mới và quan trọng của Thượng Hội đồng 1998 mà nhiều người tất cả chúng ta, cho đến nay, vẫn chưa chăm sóc đúng mức. Một khi đã hiểu yếu tố, tất cả chúng ta nên quan tâm đến những nguyên tắc Giáo Hội đề xuất cho việc HNVH .

3. CÁC NGUYÊN TẮC CỦA GIÁO HỘI ĐẶT RA CHO VIỆC HỘI NHẬP VĂN HOÁ

3.1. Nhận định sơ khởi

Vì Giáo Hội là một chủ thể văn hoá, có một nền văn hoá riêng và tác nhân chính yếu hoạt động giải trí trong Giáo Hội cũng như ảnh hưởng tác động đến nền văn hoá của Giáo Hội là Thiên Chúa Ba Ngôi, nên việc HNVH cũng cần phải theo những nguyên tắc ngặt nghèo, chứ không phải là từng cá thể riêng không liên quan gì đến nhau trong Giáo Hội muốn hội nhập thế nào cũng được theo ý niệm tự do của mỗi người .Hơn nữa, khi tiếp xúc với những con người có nền văn hoá khác mình “ để góp sức cho họ Tin Mừng Cứu độ, Giáo Hội nỗ lực khám phá văn hoá của họ. Giáo Hội tìm cách để nhận ra não trạng và tâm hồn của người nghe, những giá trị và tập quán, những yếu tố và khó khăn vất vả, những kỳ vọng và tham vọng của họ. Một khi biết được và hiểu được những góc nhìn khác nhau này của văn hoá, Giáo Hội hoàn toàn có thể mở màn cuộc đối thoại cứu độ ” ( GHCA, số 21 ). Do đó, HNVH không phải là một chuyện bỏ một nền văn hoá này để nhận một nền văn hoá khác, nhưng là một cuộc đối thoại giữa hai nền văn hoá để tìm ra những giá trị vật chất cũng như ý thức tốt đẹp hơn, cao quý hơn cho đời sống con người .Đây cũng không phải là cuộc đối thoại thuần tuý giữa những con người có những mạng lưới hệ thống giá trị khác nhau để rồi phải bỏ giá trị này để lấy giá trị kia. Những cuộc “ lột bỏ ” về văn hoá như thế luôn làm đau đớn con người vì văn hoá hay những giá trị đó đã ăn sâu vào con người hoặc đã gắn chặt với thực chất của một dân tộc bản địa. Con người không hề bỏ chúng mà không cảm thấy mất mát và bị xúc phạm. Vì thế rất nhiều cuộc HNVH đã thất bại trong lịch sử dân tộc của những dân tộc bản địa. Người ta hoàn toàn có thể nhân danh nền văn hoá và niềm tin dân tộc bản địa để khước từ nền văn hoá ngoại lai dù vẫn nhận ra được sự ưu việt của những giá trị mới .Do đó, ĐTC đã xác lập “ Chúa Thánh Thần là tác nhân chính của việc đưa đức tin Kitô Giáo Hội nhập văn hoá vào châu Á. Chính Thánh Thần sẽ đưa toàn bộ những ai tham gia cuộc đối thoại văn hoá này vào chân lý tổng lực và bảo vệ cho cuộc đối thoại ấy diễn ra trong thực sự, lương thiện, nhã nhặn và kính trọng ” ( GHCA, số 21 ). Người không làm đau hay làm vong thân con người “ để những người Á Châu muốn tiếp đón niềm tin Kitô giáo cho riêng mình, trong tư cách là người châu Á, hoàn toàn có thể yên tâm rằng : những kỳ vọng và tham vọng, những lo âu và đau khổ của họ chẳng những đã được Đức Giêsu ôm ấp lấy, mà chúng còn trở thành chính cái điểm, qua đó, ơn đức tin và quyền lực Chúa Thánh Thần đi vào cốt lõi sâu thẳm nhất của đời sống của họ ” ( GHCA, số 21 ). Vì thế, những ai muốn tham gia vào cuộc hội nhập này phải gắn bó mật thiết với Chúa Thánh Thần để nhận được ơn soi sáng của Người .

3.2. Giới thiệu những văn bản định hướng cho cuộc HNVH

Để xu thế cho cuộc HNVH này, Giáo Hội toàn thế giới đã trình diễn 1 số ít những nguyên tắc cơ bản qua những văn kiện của những Bộ và Hội đồng Giáo hoàng thuộc Giáo Triều Roma. Chúng tôi chỉ xin trình làng 1 số ít văn kiện chính sau đây ( x. Bản tin Hiệp thông, số 5-1999 với chủ đề Giáo Hội và văn hoá ) .

– Hiến chế Mục vụ Gaudium et Spes của Công đồng Vatican II từ số 53-62. Đây là văn kiện căn bản xác định văn hoá là gì (số 53), tình trạng văn hoá trong thế giới ngày nay (54-56), một vài nguyên tắc hướng dẫn việc phát triển văn hoá, mối liên hệ giữa đức tin và văn hoá, giữa Tin Mừng Đức Kitô và văn hoá (57-59), một số bổn phận cấp bách của Kitô hữu đối với văn hoá (60-62).

Xem thêm: Xây dựng văn hóa, con người đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế

– Huấn thị của Hội đồng Giáo hoàng về Văn hoá phát hành ngày 23-5-1999 với chủ đề “ Thử tìm một hướng mục vụ cho yếu tố văn hoá ” ( BTHT số 5/1999, tr 37-122 ). Đây là văn kiện khá quan trọng và là huấn thị ở đầu cuối của Hội đồng trước khi bước vào ngàn năm thứ ba. Huấn thị này mở ra một chân trời mới cho việc đưa niềm tin Phúc Âm thấm nhập vào mọi nghành nghề dịch vụ hoạt động và sinh hoạt của con người lúc bấy giờ. Công cuộc Phúc Âm hoá gắn bó mật thiết với nền văn hoá của mỗi dân tộc bản địa và ta không hề rao giảng Tin Mừng Chúa Giêsu Kitô một cách hiệu suất cao nếu chưa chú ý đến nền văn hoá của mình và quanh mình .Huấn thị dài hơn 80 trang A5 gồm 39 số chia thành 3 phần. Phần I trình diễn về đức tin và văn hoá với 1 số ít đường hướng hướng dẫn để hoàn toàn có thể mang Tin Mừng đến những nền văn hoá khác nhau, phân biệt Phúc Âm hoá và hội nhập văn hoá, hướng mục vụ về yếu tố văn hoá. Phần II nói đến những thử thách và vận may như hiện tượng kỳ lạ đô thị hoá quá nhanh, thực trạng mất gốc văn hoá của những con người thời nay, những phương tiện kĩ thuật thông tin đại chúng, truyền thống dân tộc bản địa và những dân tộc thiểu số, những trường hợp nóng bỏng trong những nghành nghề dịch vụ văn hoá như nghệ thuật và thẩm mỹ, vui chơi, nét phong phú trong văn hoá và đa nguyên trong tôn giáo, việc Open những tôn giáo mới. Phần III đưa ra những đề xuất đơn cử cho những hoạt động giải trí mục vụ về văn hoá như thay đổi cách trình diễn sứ điệp Kitô giáo, đối thoại liên tôn, những hoạt động và sinh hoạt tại những giáo xứ : liên hoan, cuộc hành hương, tại những cơ sở giáo dục, tại những TT huấn luyện và đào tạo thần học và văn hoá Công giáo cho những văn nghệ sĩ, giới trẻ, những người du lịch, những người sử dụng những phương tiện đi lại tiếp thị quảng cáo xã hội .Huấn thị này rất đáng cho tất cả chúng ta khám phá và điều tra và nghiên cứu cho cuộc hội nhập văn hoá của Giáo Hội Nước Ta trong thực trạng lúc bấy giờ .– Huấn thị của bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, ra ngày 21-1-1994 với chủ đề “ Phụng vụ Roma và việc hội nhập văn hoá ” để vận dụng đúng những số 37-40 của Hiến chế Phụng vụ thánh ( BTHT số 5/1999, tr 123 – 168 ). Đây là văn kiện đặc biệt quan trọng bàn về việc hội nhập văn hoá trong phụng vụ, trình làng những nguyên tắc chung hướng dẫn tất cả chúng ta đưa truyền thống dân tộc bản địa vào nghi lễ phụng vụ Roma. Văn kiện dài 45 trang A5 với 69 số nhỏ chia làm 4 phần. Phần I từ số 9-20 nói về tiến trình hội nhập văn hoá xuyên qua lịch sử vẻ vang cứu độ. Phần II từ số 21-32 kể ra những nhu yếu và những điều kiện kèm theo sơ bộ cho việc hội nhập văn hoá trong phụng vụ. Phần III từ số 33-51 ra mắt những nguyên tắc và thể thức thực hành thực tế cho cuộc hội nhập văn hoá của nghi lễ Roma. Phần IV từ số 52-69 xác lập những khu vực thích nghi nghi lễ Roma. Văn kiện này đáng được những nhà chuyên môn tìm hiểu thêm để thay đổi sự tham gia của những tín hữu trong phụng vụ .– Bài viết của Stephen Bevans, SVD, 25 năm hội nhập văn hoá tại Á Châu của Liên hiệp Hội đồng Giám mục Á Châu, 1970 – 1995. Bài viết dài 33 trang A5, đăng trong Bản tin Hiệp Thông số 5-1999, tr. 218 – 251. Đây là những kinh nghiệm tay nghề quý báu và sôi động của Liên Hội đồng Giám mục Á Châu cho cuộc hội nhập văn hoá. Chúng ta hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm để tìm ra những khuynh hướng cho việc hội nhập văn hoá ở Nước Ta .Trong Tông huấn GHCA, ĐTC cũng tóm tắt những nguyên tắc cơ bản để HNVH trong nghành nghề dịch vụ Kitô học, phụng vụ, Kinh Thánh cũng như trong nghành đào tạo và giảng dạy nhân sự chuẩn bị sẵn sàng cho công cuộc hội nhập này ( số 22 ) .Sau khi điểm qua một vài đánh giá và nhận định và nguyên tắc cơ bản cho cuộc hội nhập văn hoá, tất cả chúng ta thử khám phá một vài nét về việc hội nhập văn hoá của Giáo Hội Nước Ta từ trước đến nay .

4. VIỆC HNVH CỦA GHVN THỜI TRƯỚC VÀ THỜI NAY

Trong suốt dòng lịch sử vẻ vang của GHVN, tất cả chúng ta thấy sự cố gắng liên tục, tuy dù có lúc mạnh lúc yếu của những Kitô hữu, để hội nhập vào nền văn hoá. Họ bắt chước Đức Giêsu, Ngôi Lời Thiên Chúa, trong mầu nhiệp nhập thể. Thật vậy “ nơi Đức Giêsu, người Nazareth, Thiên Chúa đã nhận lấy những yếu tố đặc trưng của bản tính trái đất, kể cả việc thuộc về một dân tộc bản địa nhất định ( một nền văn hoá nhất định ) … Nét đặc trưng vật lý của xứ sở và những yếu tố địa lý của miền đất ấy là điều không hề tách rời được với thực sự là Ngôi Lời đã nhận lấy thân xác con người ” ( GHCA, số 5 ) .Họ bắt chước Giáo Hội vì “ Giáo Hội sống và thi hành sứ mạng của mình trong những thực trạng đơn cử của thời hạn và khoảng trống ” ( GHCA, số 5 ). Giáo Hội mang một nền văn hoá mới, văn hoá Tin Mừng, đến với những dân tộc bản địa “ châu Á là những người rất tự hào về những giá trị tôn giáo và văn hoá của mình ”. Trong cuộc gặp gỡ và đối thoại văn hoá, cả hai không phải cạnh tranh đối đầu và phản kháng với nhau, nhưng trong ý thức bổ trợ và phối hợp hài hoà, nhờ tác động ảnh hưởng của Chúa Thánh Thần. Giáo Hội sẽ ra mắt Tin Mừng cho toàn bộ những dân tộc bản địa châu Á để sao cho vừa trung thành với chủ với truyền thống cuội nguồn của mình, vừa không phản bội với cái hồn của Á Châu ( GHCA, số 6 ). Chính trong niềm tin này, tất cả chúng ta khám phá về việc HNVH của GHVN thời đã qua và thời hiện tại .

4.1. HNVH của GHVN thời đã qua

Các nhà truyền giáo đến Nước Ta vào thế kỷ XVI, XVII đã ý thức rất nhiều đến việc HNVH, nhất là những thừa sai dòng Tên trong thời kì khai sinh ( 1533 – 1659 ) .Bản thân và đời sống hằng ngày của họ đã nói lên một sự HNVH tuyệt vời. Họ không hề giấu được con người mình với tầm vóc to lớn, da trắng, mắt xanh, mũi lõ ( trừ những nhà truyền giáo Á Châu như Nhật Bản ). Tuy nhiên, trong cách ăn mặc và đời sống, họ hoà nhập trọn vẹn với dân cư Nước Ta : ăn cơm, cầm bát đũa, mặc áo dài, đội khăn đóng, học và nói tiếng Việt .Trong việc dạy giáo lý và rao giảng Tin Mừng, những nhà truyền giáo dùng những kiểu nói gần với đời sống người Việt, dễ hiểu so với người Việt. Thí dụ dù bị tác động ảnh hưởng bởi chữ Hán, chữ Nôm, nhưng họ dùng từ Chúa Trời, Đức Chúa Trời thay vì Thượng Đế, Tạo Hoá Thiên, Thiên Chủ để gọi tên Thiên Chúa như người Trung Quốc đương thời. Cha Alexandre de Rhodes ( Đắc Lộ ) đã trình diễn giáo lý thích hợp với tầm hiểu biết của người Nước Ta qua cuốn Phép Giảng Tám Ngày : “ Phương pháp tôi dùng là luận về linh hồn bất tử, và sự sống đời sau, từ đó chứng tỏ về tính Thiên Chúa, về sự quan phòng của Người, và từ từ mới đề cập tới mầu nhiệm khó hơn ” ( x. Hành trình truyền giáo, bản dịch của Hồng Nhuệ Nguyễn Khắc Xuyên, 1994, tr. 73 ). Cách trình diễn của cha thân mật với những ý niệm của Khổng giáo đang chi phối dân tộc bản địa Nước Ta thời ấy như về tam cương, ngũ thường, như trung với vua, hiếu với cha mẹ. Cha trình làng Thiên Chúa như một người cha cao quý nhất với nền thần học về “ tam phụ ” .* Trong đời sống phụng vụ và bí tích : những thừa sai quốc tế luôn biết thích nghi với thực trạng khó khăn vất vả và trình độ dân trí ở Nước Ta. Thí dụ : khi dâng lễ, để tránh việc nhàm chán do không hiểu tiếng La Tinh, dẫn tới việc chia trí, tham gia thụ động, những ngài sáng tác ra những bài ngắm lễ. Khi giải tội, để tránh hiểu nhầm về việc linh mục ở một mình với hối nhân trong nơi kín kẽ, nhất là tôn trọng phép tắc : “ nam nữ thụ thụ bất tương thân ”, Cha Đắc Lộ cho đục thủng tường bằng đất để người phụ nữ xưng tội ngoài nhà. Trong lễ nghi hôn phối, đôi nam nữ được làm phép chúc hôn ngay trong tiệc cưới và vị linh mục ăn trầu cau cùng với cô dâu chú rể .Trong đời sống đạo đức thường ngày : biết người Việt chuộng những tiệc tùng, thơ văn, thích thi đua, đàn hát nên những thừa sai đã tổ chức triển khai những buổi trình diễn văn nghệ với những tuồng kịch về Kinh Thánh : Mùa Chay có ngắm đứng, ngắm nhân tài, Tuần Thánh có diễn tuồng Thương Khó, có khi cả làng tham gia vào những vai như : Chúa Giêsu, Mẹ Maria, những Tông đồ, Philatô cưỡi trâu với đoàn quân lýnh theo hầu đi bắt Giêsu, Giuđa, Madalena … Tháng 5, tháng 10 có dâng hoa, vãn hoa kính Đức Mẹ. Mùa hè có thi giáo lý giữa những họ, có múa rối nước, leo cầu ao lấy thưởng. Các thừa sai viết truyện, dịch những kinh ra chữ Nôm, sau này ra chữ Quốc Ngữ khiến giáo dân trở thành người có tri thức trong một xã hội chỉ có thiểu số người phong phú mới đủ tiền cho con cháu ăn học để ra làm quan. Chỉ riêng giáo sĩ Girolamo Majorica, trong khoảng chừng năm 1632 – 1656, đã viết 45 tác phẩm lớn nhỏ bằng chữ Nôm, nổi tiếng nhất là cuốn Các Thánh Truyện năm 1646. Dù mất mát nhiều do thời hạn, số trang còn lưu giữ lúc bấy giờ là 4.200 trang với khoảng chừng 1.200.000 chữ .Trong cuộc HNVH này, những thừa sai tiếp đón những giá trị của văn hoá Nước Ta, nhưng đồng thời cũng trình làng những giá trị mới của Kitô giáo để sửa đổi và thăng hoa nền văn hoá ấy như ý niệm về một vợ một chồng trong xã hội đồng ý chính sách đa thê, ý niệm về sự bình đẳng nam nữ trong xã hội cho rằng “ nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô ”, trình làng cách viết chữ mới thay cho chữ Hán, chữ Nôm mà sau này trở thành chữ Quốc Ngữ. Nhất là trong đời sống hằng ngày, người Việt thời đó không hiểu gì về khoa học, không biết giữ vệ sinh, thường dùng nước ao tù để tắm rửa, nhà hàng siêu thị, nên bị mắc nhiều tật bệnh, trẻ sơ sinh bị chết yểu, sản phụ dễ bị những chứng hậu sản … những giáo sĩ dạy cho biết những giá trị mới của khoa học để biết lọc nước, biết nấu chín nước để dùng … Các giáo sĩ dòng Tên gật đầu một số ít phong tục tập quán Nước Ta như được cho phép bái hương cúng giỗ ông bà, thờ kính tổ tiên, tế Đức Khổng Tử ở văn miếu như một hành vi có tính dân sự và xã hội .Chính trong niềm tin HNVH cởi mở ấy, những tín hữu Nước Ta thấy rằng theo đạo là được sống đúng vị thế làm người và làm con Thiên Chúa, được học tập, khoẻ mạnh, xinh đẹp, mái ấm gia đình an vui niềm hạnh phúc, nên dù gặp nhiều bách hại họ vẫn quyết tâm theo đạo. Các lương dân, khi nhìn vào đời sống tốt đẹp của người tín hữu, khi tham gia những liên hoan của người Công giáo, đã bị hấp dẫn theo tôn giáo mới, bất kể những đe doạ, thiệt thòi. Vì thế, số tín hữu tăng rất nhanh, nhiều vị thừa sai mỗi năm rửa tội cả ngàn người .Những thất bại và khó khăn vất vả trong việc HNVN : Dù Thánh Bộ Truyền bá Đức tin đã gửi huấn thị năm 1659 để nhắc nhở những Đại diện Tông toà được cử sang Nước Ta và Trung Hoa hãy tôn trọng tập tục của dân tộc bản địa bản xứ, nhưng những giáo sĩ người Pháp thuộc Hội Thừa sai Paris ( M.E.P. ) không đồng ý sự dễ dãi của những thừa sai dòng Tên ở việt nam, cũng như ở Nước Trung Hoa, nên đã xảy ra những vụ tranh cãi đáng tiếc. Toà Thánh đã nghiêng về quan điểm khắc nghiệt của những cha M.E.P., nhất là trong việc thờ kính tổ tiên. Lệnh cấm tiên phong vào năm 1704 thời ĐTC Clemens XI, năm 1715 tông chiếu Ex illa die nhắc lại những điều cấm và kèm thêm bản tuyên thệ phải từ bỏ lễ nghi Nước Trung Hoa. Tại việt nam, ở giáo phận Đàng Trong, những cha dòng Tên đã phản đối và vẫn được cho phép làm những việc trước đây nên có sự stress giữa những cha dòng Tên và vị Đại diện Toà Thánh. Cuối cùng, ĐTC Benedictus XIV ra tông chiếu Ex quo singulari năm 1742 xử lý dứt khoát yếu tố lễ nghi Trung Quốc. Năm 1773 dòng Tên bị giải thể và mãi đến năm 1814 mới được hồi sinh .Sau khi Toà Thánh cấm những lễ nghi tôn kính tổ tiên ở Nước Trung Hoa và ở việt nam, cuộc hội nhập văn hoá hầu hết bị dừng lại. Nhiều người Á Châu đã coi Kitô giáo và nhất là Công giáo là đạo của người phương Tây. Các vua chúa ở châu Á càng có cớ để cấm đạo và bách hại đạo vì cho rằng theo đạo Công giáo là bỏ ông bà tổ tiên, là bất hiếu. Hơn nữa, do Open phái Duy Tự Do ( bị Đức Gregorius XVI lên án năm 1832 ) và phái Duy Tân ( bị Đức Pius IX lên án năm 1864 ), nhiều nhà thần học châu Âu cũng như châu Á không dám trình diễn những quan điểm mới mẻ và lạ mắt của mình cho những giá trị mới tương thích với nền văn hoá mới .Dù trong tiến trình hình thành GHVN ( 1659 – 1802 ), những cha M.E.P. có phản đối việc tôn kính tổ tiên, nhưng trong những quy trình tiến độ sau này, cho đến năm 1975, những thừa sai MEP đã góp phần rất nhiều sức lực lao động cho việc hội nhập văn hoá địa phương, nhất là trong công cuộc truyền giáo cho những dân tộc thiểu số ở VN. Các ngài đã hội nhập vào đời sống những dân tộc bản địa không thua kém những giáo sĩ dòng Tên thời trước, nhất là đã tích cực khám phá văn hoá những dân tộc thiểu số, giúp họ lập ra chữ viết, sưu tập thành những tự điển cho người Ba Na, Êđê, Xơđăng, M’nông, Xtiêng, Ra Glai …Phải gần 200 năm sau, trong đường hướng cởi mở so với những yếu tố về xã hội được ĐTC Leo XIII khởi đầu qua thông điệp Rerum Novarum ( 1891 ) và ĐTC Pius XII qua những thông điệp như Mystici Corporis ( 1943 ), Divino Afflante Spiritu ( 1943 ), Thánh Bộ Truyền Bá Đức Tin mới cho rằng lễ nghi tôn kính tổ tiên và Đức Khổng Tử chỉ có tính cách xã hội. Năm 1939, Thánh Bộ công bố huấn thị Plane Compertum est về yếu tố này. Năm 1965, HĐGMVN mới có thông tin được cho phép những hình thức tôn kính tổ tiên mà chúng tôi trích dẫn sau đây :

4.2. Thông cáo của HĐGMVN về việc tôn kính ông bà tổ tiên và các bậc anh hùng liệt sĩ

“ Ngày 20-10-1964, Toà Thánh, qua Bộ Truyền giáo, đã đồng ý chấp thuận ý kiến đề nghị của những Giám mục Nước Ta xin vận dụng Huấn thị Plane compertum est, về việc tôn kính tổ tiên và những bậc anh hùng liệt sĩ cho giáo dân Nước Ta. Để hiểu rõ niềm tin của Giáo Hội trong việc đồng ý chấp thuận này, và để có những thông tư hướng dẫn cho việc vận dụng, Hội đồng Giám mục muốn nêu lên mấy điểm sau đây :

4.2.1. Giáo hội Công giáo đối với nền văn hoá và truyền thống các dân tộc

– Giáo Hội Chúa Kitô khi nào cũng tha thiết thực hiện mệnh lệnh của Đấng Sáng Lập, để hiện hữu khắp nơi và tuyên giảng Phúc Âm cho mọi người. Cố gắng tiên phong của Giáo Hội là giúp sao cho con người được trở nên hình ảnh đích thực của Thiên Chúa và trung thực với thiên chức Kitô hữu của mình, để đạt cứu cánh sau hết là niềm hạnh phúc đời đời. Công trình đó được thực thi trong nội tâm của mỗi cá thể. Nhưng nó có âm vang đến tổng lực cuộc sống và trong mọi nghành hoạt động và sinh hoạt của con người .– Mặt khác, từ nguyên thuỷ cho đến ngày này, Giáo Hội Công giáo vẫn tuân theo tiêu chuẩn Phúc Âm. Theo đó, Giáo Hội không huỷ bỏ hay dập tắt những giá trị thiện hảo, liêm chính, chân thành của những dân tộc bản địa. Có lẽ cũng vì bản tính trái đất, dù còn mang dấu vết sự sa ngã của tổ tông, tuy nhiên vẫn giữ trong nội tâm một cơ bản tự nhiên mà ánh sáng và ân sủng Thiên Chúa hoàn toàn có thể soi chiếu, nuôi dưỡng và nâng lên tới một mức độ đức hạnh, một nếp sống siêu nhiên đích thực. Cũng vì thế, Giáo Hội không khi nào miệt thị, khinh chê tư tưởng cũng như thẩm mỹ và nghệ thuật hoặc văn hoá của người không Công giáo. Trái lại, Giáo Hội đã từng góp thêm phần thanh luyện hoặc bổ túc để đi đến chỗ tuyệt đối. Trải qua những thế kỷ, Giáo Hội đã thánh hoá những phong tục cũng như những truyền thống lịch sử chân chính của những dân tộc bản địa. Giáo Hội cũng đã nhiều lần đem nghi lễ của miền này xứ nọ sáp nhập vào nền phụng vụ của mình, sau khi đã tu chỉnh cả niềm tin và hình thức, để ghi nhớ Mầu Nhiệm hoặc để tôn vinh những bậc thánh nhân hay những vị tử đạo .– Đối với những tôn giáo khác, Giáo hội Công giáo cũng chủ trương một lập trường rõ ràng. Dĩ nhiên, Giáo Hội không hề tham gia vào những nghi lễ của những tôn giáo khác, hoặc coi tôn giáo nào cũng như tôn giáo nào, và lãnh đạm để mặc ai muốn hay không muốn tìm xem Thiên Chúa có mạc khải một Đạo không sai lầm đáng tiếc, trong đó Thiên Chúa được nhận ra, kính mến và phụng thờ. Tuy nhiên, Giáo Hội không khước từ công nhận một cách kính cẩn những giá trị niềm tin và luân lý của những tôn giáo khác. Giáo Hội không phủ nhận điều gì vốn là chân lý và thánh thiện của bất kỳ tôn giáo nào. Giáo Hội luôn luôn rao truyền Đức Kitô “ là Đường đi, là Chân Lý và là Nguồn Sống ” và, trong Đức Kitô, Thiên Chúa làm hoà với muôn vật. Tuy nhiên, Giáo Hội thành tâm và chú ý quan tâm cứu xét những hành vi và hoạt động và sinh hoạt, những lao lý và kim chỉ nan của những tôn giáo khác, tuy có sai biệt với những điểm Giáo Hội đề ra, tuy nhiên vẫn mang lại một tia sáng nào đó của chính chân lý hằng soi sáng mọi người. Vì thế, Giáo Hội khuyên giục con cháu mình tuy vẫn phải giữ đức tin Công giáo toàn vẹn, nhưng phải làm thế nào để nắm giữ và tăng trưởng những của cải thiêng liêng, luân lý và những giá trị xã hội, văn hoá, gặp được trong những tôn giáo khác nhờ những buổi hội thảo chiến lược, sự học hỏi và sự cộng tác với những Fan Hâm mộ của những tôn giáo này .Chính lập trường đó của Giáo Hội được đúc rút trong tư tưởng của những Đức Giáo hoàng và trong Công đồng Vatican II, đã lý giải nguyên do quyết định hành động của Toà Thánh, khi cho vận dụng huấn thị “ Plane compertum est ” tại Nước Ta thời nay .Và cũng chiếu theo niềm tin đó, những giám mục hội nghị tại Đà Lạt trong những ngày 13 và 14-6-1965 đã cho công bố thông cáo này ” .

4.2.2. Thể thức áp dụng huấn thị Plane compertum est

– Nhiều hành vi cử chỉ xưa kia tại Nước Ta, có tính cách tôn giáo, nhưng nay vì sự tiếp xúc bên ngoài và vì tâm tình, tập quán đã đổi khác nhiều, nên chỉ còn là những phương cách biểu lộ lòng hiếu thảo tôn kính so với tổ tiên và những bậc anh hùng liệt sĩ. Những cử chỉ, thái độ, nghi lễ có tính cách thế tục, nhã nhặn và xã giao đó, Giáo hội Công giáo chẳng những không ngăn cấm mà còn mong ước và khuyến khích cho chúng được diễn đạt bằng những cử chỉ riêng không liên quan gì đến nhau của mỗi nước, mỗi xứ và tuỳ theo trường hợp .Vì thế, những cử chỉ, thái độ và nghi lễ tự chúng hoặc do thực trạng, có một ý nghĩa thế tục rõ ràng, là để tỏ niềm tin ái quốc, lòng hiếu thảo, tôn kính hoặc tưởng niệm tổ tiên và những bậc anh hùng liệt sĩ ( như treo ảnh, hình, dựng tượng, nghiêng mình bái kính, trưng hoa đèn, tổ chức triển khai ngày kị giỗ … ) thì được thi hành và tham gia cách dữ thế chủ động .– Trái lại, vì có trách nhiệm bảo vệ đức tin Công giáo được tinh tuyền, Giáo Hội không hề đồng ý cho người giáo hữu có những hành vi cử chỉ, hoặc tự chúng, hoặc do thực trạng có tính cách tôn giáo trái với giáo lý mình dạy .Vì thế, những việc làm có tính cách tôn giáo không tương thích với giáo lý Công giáo ( như bất kỳ nghi lễ nào biểu lộ lòng phục tùng và sự chịu ràng buộc của mình so với một thụ tạo nào đó như là so với Thiên Chúa ), hay những việc dị đoan rõ ràng ( như đốt vàng mã ), hoặc cử hành ở những nơi dành riêng cho việc tế tự … thì giáo hữu không được thi hành và tham gia. Trong trường hợp bất đắc dĩ, chỉ được hiện hữu một cách thụ động như đã ấn định trong Giáo luật, khoản 1.258 ( Bộ Giáo luật năm 1917 ) .– Đối với những việc mà rõ là thế tục hay tôn giáo, thì phải dựa theo nguyên tắc này, là nếu những hành vi đó, theo dư luận dân chúng địa phương, không coi như sự tuyên xưng tín ngưỡng của một tôn giáo ( ngoài Kitô giáo ), mà chỉ biểu lộ tâm tình tự nhiên, thì được coi như không trái với đức tin Công giáo, nên được thi hành và tham gia. Trong trường hợp chưa hết nghi nan, thì hoàn toàn có thể hành vi theo tiếng lương tâm lúc ấy : nếu cần, thì phải lý giải chủ ý của mình một cách khôn khéo, hợp cảnh, hợp thời. Sự tham gia cũng chỉ được có tính cách thụ động .Đó là những nguyên tắc chung, giáo hữu cần phải dựa vào mà xét đoán theo lương tâm và thực trạng. Trong trường hợp hồ nghi, mọi người liên hệ không được theo ý riêng mình, mà sẽ phán đoán theo thông tư của Toà Thánh và bàn hỏi với những giáo sĩ thành thạo .Yêu cầu quý cha phổ cập thoáng rộng và lý giải tường tận thông cáo này không những trong những nhà thời thánh mà cả mỗi khi có dịp, không những cho đồng đội giáo hữu mà cho cả người ngoài Công giáo. Các vị đảm nhiệm Công giáo Tiến hành cũng phải lấy thông cáo này làm đề tài học tập cho những hội đoàn trong những buổi họp và những khoá đào tạo và giảng dạy ” ( x. Sacerdos Linh Mục nguyệt san, số 43, tháng 7-1965, tr. 489 – 492 ) .

4.3. Hội nghị Nha Trang

Ngày 14-11-1974, 7 giám mục Nước Ta ( Tgm. Philipphê Nguyễn Kim Điền, Gm. Giacôbê Nguyễn Văn Mầu, Gm. Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận, Gm. Phaolô Huỳnh Đông Các, Gm. Giuse Trần Văn Thiện, Gm. Giacôbê Nguyễn Ngọc Quang, Gm. Phêrô Maria Nguyễn Huy Mai ) chủ toạ khoá hội thảo chiến lược về Phúc Âm hoá ở Nha Trang, đã xác lập đơn cử hơn về yếu tố thờ cúng tổ tiên trong 6 điểm. Chúng tôi xin trích nguyên văn sau đây :1. Bàn thờ gia tiên để kính nhớ ông bà tổ tiên được đặt dưới bàn thờ cúng Chúa trong mái ấm gia đình, miễn là trên bàn thờ cúng không bày biện gì mê tín dị đoan dị đoan như hồn bạch …2. Việc đốt hương, nhang, đèn, nến trên bàn thờ cúng gia tiên và vái lạy trước bàn thờ cúng gia tiên và trước giường thờ tổ tiên là những cử chỉ thái độ hiếu thảo tôn kính, được phép làm .3. Ngày giỗ cũng là ngày “ kị nhật ” được “ cúng giỗ ” trong mái ấm gia đình theo phong tục địa phương, miễn là vô hiệu những gì là dị đoan mê tín dị đoan như đốt vàng mã … và giảm thiểu, canh cải những lễ vật để biểu dương ý nghĩa tôn kính biết ơn ông bà như dâng hoa trái, hương đèn …4. Trong hôn lễ, dâu rể được làm “ lễ tổ, lễ gia tiên trước bàn thờ cúng, giường thờ tổ tiên ” vì đó là nghi lễ tỏ lòng biết ơn, hiếu kính trình diện với ông bà .5. Trong tang lễ, được vái lạy trước thi hài người quá cố, đốt hương vái theo phong tục địa phương để tỏ lòng tôn kính người đã khuất, cũng như Giáo Hội cho đốt nến, xông hương, nghiêng mình trước thi hài người quá cố .6. Được tham gia nghi lễ tôn kính vị Thành Hoàng quen gọi là “ phúc thần ” tại đình làng để tỏ lòng cung kính biết ơn những vị mà theo lịch sử dân tộc, đã có công với dân tộc bản địa hoặc là ân nhân của dân làng, chứ không phải vì mê tín dị đoan như so với những “ yêu thần, tà thần ” .Trong trường hợp thi hành những việc trên đây sợ có điều gì hiểu nhầm nên khôn khéo lý giải qua những lời phân ưu, khuyến khích, thông cảm … Đối với giáo dân, cần lý giải cho hiểu việc tôn kính tổ tiên và những vị anh hùng liệt sĩ theo phong tục địa phương là một nghĩa vụ và trách nhiệm hiếu thảo của đạo làm con cháu, chứ không phải là những việc tôn kính có tương quan đến tín ngưỡng, và chính Chúa cũng truyền “ phải thảo kính cha mẹ ”, đó là giới răn sau việc thờ phượng Thiên Chúa ” .

4.4. HNVH trong thiên niên kỷ mới

Kể từ năm 1975, nhiều hoạt động giải trí hội nhập văn hoá của GHVN phần nhiều dừng lại vì nhiều nguyên do khách quan cũng như chủ quan. Nhiều tín hữu không còn chú ý đến tầm quan trọng của văn hoá và việc hội nhập văn hoá trong đời sống khiến cho đạo và đời mỗi ngày một cách xa nhau, dù ai cũng hiểu rằng cần phải “ tốt đạo đẹp đời ” .Một vài năm gần đây, HĐGMVN đã khởi đầu chú ý hơn đến vai trò của văn hoá trong đời sống đức tin và đã ý kiến đề nghị Đức cha Phêrô Trần Đình Tứ điều tra và nghiên cứu về yếu tố này, nhất là trong khoanh vùng phạm vi phụng vụ. Trong Đại hội kỷ niệm 200 năm Đức Mẹ La Vang ở Huế năm 1998 và 1999, người ta thấy 1 số ít hình thức liên hoan Công giáo với những nét văn hoá dân tộc bản địa được chính thức ra mắt cho quần chúng như những buổi dâng hoa, dâng hương, đêm Diễn Nguyện với vở hát quan họ “ 10 cô trinh nữ ” … Gần đây, từ ngày 26 đến 29-10-1999, Toà tổng giám mục Huế tổ chức triển khai buổi Toạ đàm về chữ hiếu với khoảng chừng 150 tham gia viên. Uỷ ban giám mục về giáo dân cũng tổ chức triển khai Toạ đàm về 1 số ít yếu tố về văn hoá Công giáo Nước Ta từ khởi thuỷ đến đầu thế kỷ XX ở Huế từ ngày 23 đến 27-10-2000, với khoảng chừng 250 tham gia viên. Tại Đại hội tháng 9-2001, HĐGM việt nam đã chấp thuận đồng ý đề xuất của Uỷ ban Phụng tự về cách ban bình an trong thánh lễ giữa những vị ở trên cung thánh : từ nay không bắt tay, không áp má nữa, nhưng theo cung cách Á Đông hơn : hai người đứng gần nhau, quay mặt vào nhau, chắp tay lại, cúi đầu chào nhau và cùng nói : Chúa ở cùng cha ( hoặc Chúa ở cùng anh, nếu là giáo dân ) .Những hoạt động giải trí khan hiếm này thật thiết yếu để cho người tín hữu hiểu biết thêm về tầm quan trọng của việc HNVH. Tuy nhiên, chúng mới chỉ là những bước khởi đầu và mới ảnh hưởng tác động đến một số ít rất ít tín hữu, trong khi ĐTC Gioan Phaolô nhắc nhở tất cả chúng ta rằng : “ Tiến trình HNVH phải lôi cuốn toàn thể dân Chúa vì đời sống Giáo Hội nói chung phải phản ánh niềm tin mà Giáo Hội đang loan báo và đang thủ đắc ” ( GHAC số 22 ) .

5. LINH MỤC, TU SĨ VÀ VIỆC HỘI NHẬP VĂN HOÁ TRONG CÔNG CUỘC TRUYỀN GIÁO

ĐTC đã nhấn mạnh vấn đề mối link mật thiết giữa đời thánh hiến và công cuộc truyền giáo, đặc biệt quan trọng trong số 44. Ngài xác lập : “ Trong thinh lặng, người tu sĩ nêu gương nghèo khó và từ bỏ, thanh khiết và chân thành, quên mình trong vâng phục. Tất cả những điều ấy trở nên một chứng tá hùng hồn hoàn toàn có thể đánh động mọi người thiện chí và đưa người thánh hiến tới chỗ đối thoại với những nền văn hoá và tôn giáo chung quanh cũng như với những người nghèo và những người không được ai bênh vực. Điều này làm cho đời thánh hiến đúng là một phương thế đặc biệt quan trọng cho công cuộc phúc âm hoá được hữu hiệu ”. Điều xác quyết này đã được vật chứng trong lịch sử vẻ vang những tổ chức triển khai tu trì ở Nước Ta thời quá khứ cũng như hiện tại .

5.1. Hội nhập văn hoá thời quá khứ: Chúng ta có một thí dụ cụ thể về cuộc HNVH của các nữ tu Mến Thánh Giá (MTG) trong thời kì Giáo Hội bắt đầu hình thành tại Việt Nam.

Ngày 19-2-1670, Đức cha Lambert de la Motte đã chủ sự lễ khấn cho 2 nữ tu tiên phong, chị Annê và Paula ở Phố Hiến. Kể từ đó những nữ tu MTG đã thực thi cuộc HNVH bằng việc cộng tác ngặt nghèo với những thừa sai và thầy giảng trong việc loan báo Tin Mừng Đức Giêsu cho đồng bào. Các chị dạy giáo lý cho những dự tòng, tân tòng, dạy kinh, dạy chữ cho những bổn đạo. Các chị là những người tiên phong học chữ quốc ngữ và truyền lại cho dân chúng. Các chị truyền đạt những bài học kinh nghiệm về vệ sinh và khoa học thường thức để nâng cao sức khoẻ, kiến thức và kỹ năng cho dân chúng. Các chị học về thuốc Bắc, thuốc Nam, cắt lể, bấm huyệt và trở thành như những y tá nông thôn thực thụ. Các chị học nghề hộ sinh giúp những phụ nữ về thai sản và trở thành những bà “ mụ ” được dân chúng kính trọng .Thư viện của Hội Thừa sai Paris còn lưu giữ lại nhiều hình ảnh về hoạt động và sinh hoạt của những nữ tu dòng MTG ở tu viện Di Loan ( Huế ). Tu viện được xây dựng vào hậu bán thế kỷ XVIII ( 1775 – 1799 ). Tu viện gồm 96 nữ tu, có một xưởng dệt luạ, 2 nhà thêu với 150 công nhân. Các chị dạy trong 6 trường học ngoài xứ đạo với khoảng chừng 300 học viên. Các hình ảnh do một hoạ sĩ tên Nguyễn Thứ vẽ tả cho ta thấy cảnh những chị mặc áo dài, cổ đeo áo Đức Bà và làm những việc thường ngày như ươm tơ, quay tơ, xe chỉ, kéo sợi, dệt luạ … Các chị trợ giúp người nghèo nàn, nhận nuôi những trẻ nhỏ nghèo, rửa tội cho những trẻ hấp hối, dạy giáo lý, dạy thêu may cho những thiếu nữ, dạy học, đúc bánh lễ … ( x. Nguyễn Ngọc Sơn, Người mục tử hội đồng hướng về tương lai, NXB TP. Hồ Chí Minh, 1996, tr. 194 – 203 ). Đây thật sự là cuộc hội nhập văn hoá khá hoàn hảo của những nữ tu MTG thời xưa .Chúng ta cũng không hề không nhắc tới chị Anna Miều, 26 tuổi, dòng MTG Cái Mơn. Năm 1867 cha Bề trên Quý sai chị và một em nữa đi truyền giáo. Ban ngày, hai chị em với chiếc tay nải, vật dụng cạo gió, ít viên thuốc tễ, đi vào những thôn làng để dạy đạo, dạy chữ, dạy cho người ta sống hợp vệ sinh. Đêm về, cả hai chui vào chiếc thuyền nan con neo bên bờ sông để nghỉ ngơi, cầu nguyện. Kết quả thật lạ lùng : trong vòng 2 năm, những chị đã giúp rửa tội cho hơn 600 người lớn và trẻ nhỏ ( x. Kỷ yếu Hội dòng MTG Cái Mơn nhân ngày 150 năm xây dựng ). Cuộc hội nhập văn hoá thật sự luôn đem lại những tác dụng khác thường ngay trong những năm cấm đạo quyết liệt nhất. Những sự kiện tiêu biểu vượt trội trên đây như đang mời gọi những tu sĩ MTG ngày này thôi thúc tiến trình hội nhập văn hoá của mình .

5.2. HNVH của linh mục, tu sĩ ngày nay

Trong khoanh vùng phạm vi bài học hỏi về tông huấn GHCA, chúng tôi chỉ xin trình làng tóm tắt vài điểm đáng quan tâm sau đây :– Chúng ta đã biết, việc HNVH là khu công trình của Chúa Thánh Thần, chính Ngài giúp Giáo Hội hoàn thành xong sứ mạng do Đức Kitô trao phó. Vì thế, người linh mục, tu sĩ cần phải gắn bó với Chúa Thánh Thần trong việc “ tìm gặp Chúa, sống ý thức hiệp thông huynh đệ và Giao hàng người khác .. Trong một quốc tế mà ý thức về sự hiện hữu của Thiên Chúa thường bị suy giảm, những người sống đời thánh hiến cần phải làm chứng một cách thuyết phục về sự ưu việt của Thiên Chúa và đời sống vĩnh cửu. Khi sống thành cộng đoàn, họ phải làm chứng về những giá trị của tình huynh đệ Kitô giáo và sức mạnh biến hóa của Tin Mừng ” ( 44 ). Rất nhiều khi tất cả chúng ta chỉ cậy dựa vào sức mạnh của con người trong việc HNVH mà quên mất sức mạnh của Thiên Chúa ( x. Cv 2,37 ; GHCA, số 43 ) .– Muốn HNVH thật sự và có tác dụng, tất cả chúng ta cần tìm hiểu và khám phá kỹ lưỡng truyền thống văn hoá Nước Ta để tìm ra những giá trị cơ bản, rồi nhận định và đánh giá so sánh với những giá trị của nền văn hoá Kitô giáo, sau đó lựa chọn những giá trị tốt đẹp hơn để thực thi cuộc hội nhập. Đây là việc làm cần điều tra và nghiên cứu lâu dài hơn và khó khăn vất vả chứ không phải là việc làm hời hợt bên ngoài như mặc tấm áo thụng, đội khăn đóng, đi hài cong trong một cuộc dâng lễ vật hoặc xây nhà thời thánh có mái cong theo kiểu chùa hay đình nào đó. Công việc này yên cầu sự cộng tác của nhiều thành phần trong cũng như ngoài Giáo Hội, nên một vài cá thể riêng không liên quan gì đến nhau, dù rất là cố gắng nỗ lực cũng khó hoàn toàn có thể thành công xuất sắc. Các linh mục, tu sĩ việt Nam lúc bấy giờ cónhiều điều kiện kèm theo để cộng tác với nhau cho công cuộc này .– ĐTC tha thiết nhắc nhở tất cả chúng ta nỗ lực khám phá văn hoá của những dân tộc bản địa sống quanh ta hay được ta Giao hàng ( GHCA, số 21 ). Nước Ta có tới 54 sắc tộc sống chung với nhau và nhiều khi tất cả chúng ta quá chú ý tới người Kinh mà quên đi những nền văn hoá của những dân tộc thiểu số .– Trong những nghành nghề dịch vụ then chốt cần HNVH, ĐTC nhắc đến thần học, nhất là môn Kitô học, phụng vụ, Thánh Kinh, việc giảng dạy những người rao giảng Tin Mừng và giảng dạy giáo dân biết hoà nhập vào xã hội ( GHCA số 22 ). Điều này thôi thúc những linh mục cần chú ý quan tâm đến việc học về Đức Kitô và sống với Ngài để hoàn toàn có thể trình diễn và ra mắt Đức Kitô cho người khác một cách trung thực và thân mật với đời sống của đời thường. Các vị linh mục cần phải có kinh nghiệm tay nghề thật sự về Thiên Chúa và về con người qua đời sống chiêm niệm và hoạt động giải trí ( GHAC, số 23 ). Các thất bại hoặc ngưng trệ trong việc truyền giáo lúc bấy giờ đã thôi thúc những nghị phụ của Thượng Hội đồng Giám mục về châu Á khẩn thiết xin ĐTC lôi kéo những nhà thần học điều tra và nghiên cứu thêm về Kitô học. Chính ĐTC, trong bất kỳ tông huấn, tông thư nào, cũng đều giành một phần để trình diễn những điểm mới của Kitô học tương thích với nền văn hoá của con người thời nay .– Các nhà truyền giáo xưa kia rất quan tâm đến việc tổ chức triển khai những liên hoan và văn hoá dân gian để đưa những giá trị của Kitô vào trong đời sống của hội đồng. Ngày nay, nhiều linh mục có vẻ như quên đi điểm này khiến cho đời sống đạo của người tín hữu quá tập trung chuyên sâu vào những lễ nghi phụng vụ, làm cho những giá trị của Kitô giáo không toả rộng trong những nghành của đời sống xã hội .– Cuối cùng, trong số 48 của tông huấn, ĐTC nhấn mạnh vấn đề đặc biệt quan trọng đến việc tiếp thị quảng cáo xã hội vì đây là phương tiện đi lại hình thành nên những nền văn hoá và những phong thái suy tư. Chúng ta hoàn toàn có thể dùng những phương tiện đi lại truyền thông online xã hội để đưa sứ điệp Tin Mừng vào trong “ nền văn hoá mới ”. Người linh mục cần hiểu biết và sử dụng những phương tiện đi lại này ( phim ảnh, sách báo, truyền thanh, truyền hình, mạng Internet … ) trong sứ mạng tông đồ của mình .

Kết luận

Suy nghĩ về việc hội nhập văn hoá trong tông huấn Giáo Hội tại châu Á là một dịp để mỗi người chúng ta kiểm điểm lại đời sống thánh hiến của mình về các lĩnh vực thể lý, tri thức, đạo đức và mục vụ tông đồ. Tất cả những lĩnh vực này phản ánh những giá trị mà mỗi người chúng ta chọn lựa từ trong nền văn hoá Kitô giáo hay nền văn hoá dân tộc và thể hiện nét đẹp của chúng ra trong đời sống. Như thế, hội nhập văn hoá khởi đầu từ chính mỗi người chúng ta rồi mới lan toả ra trong xã hội và thế giới. Nếu chúng ta chọn lựa đúng những giá trị cao cả thì đời sống thánh hiến biểu lộ sự hội nhập tốt đẹp. Đời sống đó sẽ có sức thu hút những người khác tìm đến và gặp gỡ Đức Kitô ở trong ta cũng như để ta có thể giới thiệu Người và làm chứng cho Người một hiệu quả.

Xem thêm: Pháp luật

Như thế, việc hội nhập văn hoá sẽ còn liên tục lê dài trong suốt đời sống của từng con người và của cả Giáo Hội nên tất cả chúng ta không hề kết thúc yếu tố ở nơi đây …Lm. Anton Nguyễn Ngọc SơnNguồn : Vietcatholic

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Người Lao Động