Thị trường chứng khoán Việt Nam: Sự trưởng thành sau 20 năm hình thành và phát triển

 
Những cột mốc lịch sử vẻ vang
Thực hiện chủ trương về thiết kế xây dựng Thị trường chứng khoán ( TTCK ) trong kế hoạch tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội được Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII trải qua vào năm 1996, Việt Nam đã nhanh gọn sẵn sàng chuẩn bị những điều kiện kèm theo thiết yếu về cơ sở pháp lý và cơ sở vật chất cho sự hình thành thị trường chứng khoán tại Việt Nam, trong đó có sự kiện xây dựng Ủy ban Chứng khoán nhà nước tháng 11/1996. Sau hơn 3 năm tích cực triển khai, đến tháng 7/2000, Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh đã được khai trương mở bán, trở thành đơn vị chức năng tổ chức triển khai thanh toán giao dịch chứng khoán tập trung chuyên sâu tiên phong của Việt Nam và tổ chức triển khai phiên thanh toán giao dịch lần thứ nhất vào ngày 28/7/2020, lưu lại sự sinh ra chính thức của TTCK ở nước ta. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng được hình thành ngay trong năm 2000 và từng bước tăng trưởng. Dù mới ở thời kỳ sơ khai nhưng chỉ sau 1 năm hoạt động giải trí, TTCK đã gây được sự chú ý quan tâm với những nhà đầu tư quốc tế khi một nhà đầu tư cá thể mang quốc tịch Anh đã khớp lệnh mua 100 CP TMS .

Sau một thời hạn hoạt động giải trí, khung khổ pháp lý đã thể hiện những chưa ổn, làm ngưng trệ sự nâng tầm của TTCK. Do đó, năm 2003, nhà nước phát hành Nghị định số 144 / 2003 / NĐ-CP cùng những văn bản hướng dẫn thi hành, tạo khung pháp lý tương đối đồng nhất hơn về những hoạt động giải trí trên thị trường như phát hành, niêm yết, kinh doanh thương mại, thanh toán giao dịch, công bố thông tin, giải quyết và xử lý vi phạm … Cũng trong năm 2003, Công ty quản trị quỹ tại Việt Nam VFM sinh ra, lưu lại sự tham gia của nhà đầu tư tổ chức triển khai chuyên nghiệp trong nước tiên phong, đồng thời khởi đầu cho một dạng góp vốn đầu tư tập thể mới trên thị trường .

Ảnh minh họa, nguồn InternetẢnh minh họa, nguồn Internet

Tiếp sau đó, TTCK Việt Nam liên tục có thêm bước tiến mới với sự ra đời của Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP. Hà Nội vào năm 2005, hoạt động giải trí theo quy mô thị trường phi tập trung chuyên sâu ( OTC ), tổ chức triển khai thị trường thứ cấp cho những chứng khoán chưa niêm yết theo chính sách thỏa thuận hợp tác và Trung tâm lưu ký chứng khoán vào năm 2006 .

Đặc biệt, để tạo cơ sở cho TTCK tăng trưởng nhanh, không thay đổi và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư, đồng thời nhằm mục đích tạo điều kiện kèm theo cho TTCK có năng lực hội nhập sâu hơn với những thị trường vốn quốc tế và khu vực, cũng như triển khai những cam kết của Việt Nam trong lộ trình hội nhập kinh tế tài chính quốc tế, năm 2006, Luật chứng khoán tiên phong đã sinh ra, có hiệu lực thực thi hiện hành từ 01/7/2007. Sự sinh ra của Luật Chứng khoán 2006 đã hình thành một khung khổ pháp lý tương đối rất đầy đủ, đồng nhất, kiểm soát và điều chỉnh tổng lực, cung ứng được nhu yếu về tăng cường hiệu lực thực thi hiện hành quản trị nhà nước về chứng khoán và TTCK ; bảo vệ những doanh nghiệp tham gia trên thị trường phải hoạt động giải trí công khai minh bạch, minh bạch, từ đó góp thêm phần làm minh bạch hoá nền kinh tế tài chính. Dù vậy, quy trình tiến hành thực thi Luật cũng vẫn còn một số ít điểm chưa tương thích với thực tiễn. Để khắc phục hạn chế này, năm 2010, Quốc hội đã trải qua Luật sửa đổi, bổ trợ 1 số ít điều của Luật Chứng khoán, có hiệu lực thực thi hiện hành kể từ ngày 01/7/2011. Nhờ đó, TTCK ngày càng trở thành kênh lôi cuốn vốn góp vốn đầu tư dài hạn cho nền kinh tế tài chính ; giảm khoảng cách chênh lệch giữa kênh tín dụng thanh toán ngân hàng nhà nước với kênh thị trường vốn, nhằm mục đích tăng cường vốn góp vốn đầu tư xã hội .

TTCK còn ghi nhận một sự kiện mới vào năm 2009, đó là việc hình thành trái phiếu nhà nước. Đây là thị trường đóng vai trò then chốt trên thị trường trái phiếu, nhằm mục đích cung ứng hai tiềm năng là kênh kêu gọi vốn hiệu suất cao cho ngân sách nhà nước, tương hỗ công tác làm việc phối hợp quản lý chủ trương kinh tế tài chính – tiền tệ của nhà nước và góp thêm phần củng cố hình ảnh, độ tin tưởng của Việt Nam trên thị trường kinh tế tài chính quốc tế .

Năm 2017, TTCK phái sinh được đưa vào quản lý và vận hành với kỳ vọng giúp đa dạng hóa hạng mục góp vốn đầu tư, cung ứng công cụ phòng ngừa rủi ro đáng tiếc, cải tổ cơ sở nhà đầu tư, đặc biệt quan trọng là những nhà đầu tư có tổ chức triển khai, thôi thúc thanh khoản trên TTCK cơ sở. Đây là một bước ngoặt mới cho TTCK nói riêng và thị trường kinh tế tài chính nói chung .

Kỳ vọng nâng tầm TTCK Việt Nam, phân phối nhu yếu tăng trưởng và hội nhập kinh tế tài chính quốc tế sâu rộng của nước ta lúc bấy giờ, tháng 11/2019, với 92,13 % đại biểu Quốc hội đống ý, Quốc hội khóa XIV đã trải qua Luật Chứng khoán số 54/2019 / QH14, có hiệu lực hiện hành thi hành từ ngày 1/1/2021, thay thế sửa chữa Luật Chứng khoán số 70/2006 / QH11 và Luật số 62/2010 / QH12 sửa đổi, bổ trợ một số ít điều của Luật Chứng khoán với nhiều điểm mới mang tính cải tiến vượt bậc như : Nâng điều kiện kèm theo chào bán chứng khoán ra công chúng ; nâng cao chất lượng báo cáo giải trình kinh tế tài chính ; thay đổi chính sách ĐK doanh nghiệp ; tăng cường minh bạch thông tin ; thống nhất một sở giao dịch chứng khoán ; trao thêm thẩm quyền cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước ; tăng chế tài giải quyết và xử lý vi phạm …

Sự trưởng thành của tuổi 20

Trải qua chặng đường 20 năm, TTCK Việt Nam đã không ngừng hoàn thiện về cấu trúc, phát triển mạnh mẽ trở thành một thị trường có quy mô đáng kể (so với GDP) trong khu vực, góp phần phát triển hệ thống tài chính quốc gia theo hướng cân bằng, bền vững hơn và trở thành kênh huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế. Các khu vực thị trường đã được hình thành, bao gồm thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu (trong đó có trái phiếu chính phủ) và TTCK phái sinh. Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, phiên giao dịch đầu tiên của TTCK Việt Nam ghi nhận sự tham gia của 02 công ty niêm yết. Đến năm 2006, số công ty niêm yết trên TTCK là khoảng 200 công ty và con số này đến cuối năm 2019 là hơn 1.600 công ty. Tính đến ngày 30/6/2020, tổng vốn hóa của TTCK Việt Nam đạt mức 5,5 triệu tỷ đồng, tỷ lệ vốn hóa thị trường/GDP đã tăng từ mức 0,3% năm 2000 lên mức 104% GDP tháng 6/2020. Trong đó, vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt trên 4 triệu tỷ đồng, tương ứng khoảng 64,5% GDP năm 2019. Vốn hóa thị trường trái phiếu đạt khoảng 2,3 nghìn tỷ đồng, tương đương mức 39% GDP năm 2019 (trái phiếu Chính phủ đạt 29,18%, trái phiếu doanh nghiệp đạt 10,28%). Theo tính toán, trong 20 năm qua, vốn hóa TTCK ước tính tăng trưởng ở mức trung bình hơn 50%/năm.

Sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ của TTCK cũng đã giúp cơ cấu tổ chức lại mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính Việt Nam theo hướng cân đối, bền vững và kiên cố hơn. Ước tính tỉ trọng vốn hóa khu vực chứng khoán trong tổng tài sản mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính lúc bấy giờ ở mức khoảng chừng 30,6 %, không cách quá xa so với mức 68,7 % của khu vực những tổ chức triển khai tín dụng thanh toán và cao hơn nhiều so với tỉ trọng 21 % của năm 2010 …

Trong 6 tháng đầu năm nay, mặc dầu chịu tác động ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19, tuy nhiên tổng mức kêu gọi vốn cho nền kinh tế tài chính qua TTCK vẫn đạt khoảng chừng 107 nghìn tỷ đồng. Ước tính tỉ lệ vốn góp vốn đầu tư toàn xã hội hàng năm được thực thi qua kênh TTCK Việt Nam ở mức trung bình 16,5 % / năm tiến trình năm nay – 2019 .

Dù còn khá non trẻ nhưng TTCK phái sinh cũng đã tăng trưởng nhanh gọn trong hơn 3 năm với mức tăng trưởng thanh toán giao dịch trung bình đạt 3,3 lần / năm, cung ứng thêm những công cụ góp vốn đầu tư và quản trị rủi ro đáng tiếc hữu hiệu .

Bên cạnh đó, cùng với sự tăng trưởng về công nghệ thông tin, mạng lưới hệ thống những tổ chức triển khai kinh doanh thương mại chứng khoán, tổ chức triển khai phân phối dịch vụ chứng khoán đã có sự tăng trưởng cả về năng lượng trình độ nhiệm vụ và năng lượng kinh tế tài chính, nhờ đó cải tổ chất lượng dịch vụ, tăng cường kiểm tra, trấn áp tính tuân thủ của người mua và quản trị rủi ro đáng tiếc trong quy trình hoạt động giải trí, phát huy vai trò cầu nối giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp .

TTCK Việt Nam còn chứng tỏ được sức hút can đảm và mạnh mẽ so với những nhà đầu tư trong và ngoài nước biểu lộ qua số lượng nhà đầu tư tham gia vào thanh toán giao dịch trên thị trường ngày càng tăng, từ mức 3000 thông tin tài khoản năm 2000 lên mức 2,5 triệu thông tin tài khoản trong quy trình tiến độ lúc bấy giờ. Trong đó, có khoảng chừng 33.000 thông tin tài khoản của những tổ chức triển khai và cá thể quốc tế với tổng giá trị chứng khoán nắm giữ tương tự gần 35 tỷ USD tính đến 30/6/2020. Chất lượng nhà đầu tư ngày càng được nâng cao. Việc tham gia tích cực của khối ngoại và những nhà đầu tư có tổ chức triển khai vào TTCK Việt Nam đã góp thêm phần nâng cao chất lượng quản trị công ty, tăng trưởng bền vững và kiên cố tại những doanh nghiệp. TTCK được xem là “ bệ phóng ” cho nhiều doanh nghiệp tăng trưởng vượt bậc cả về quy mô và chất lượng, trở thành những tên tuổi lớn trên thương trường như : Ngân hàng Ngoại thương VCB, Vinamilk, Vingroup, Hòa Phát, FPT. ..

TTCK còn hỗ trợ tích cực cho việc thực hiện công tác cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) được thuận lợi hơn và ngày càng công khai, minh bạch, góp phần thực hiện chủ trương tái cơ cấu lại DNNN.

Bên cạnh đó, TTCK Việt Nam cũng đang tiến gần hơn với các chuẩn mực quốc tế, phát triển theo hướng ngày càng hiện đại hơn, bền vững hơn thể hiện qua sự tham gia tích cực vào các sáng kiến tài chính toàn cầu, tiêu biểu là Sáng kiến Tài chính xanh với sự hỗ trợ và hợp tác tích cực của Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ), Sáng kiến Quản trị công ty trong khuôn khổ hợp tác với Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Sáng kiến các Sở Giao dịch chứng khoán bền vững… Đồng thời, TTCK Việt Nam đã chủ động và tích cực hòa mình vào xu hướng hội nhập chung của cả nước, thông qua các cam kết hội nhập trong lĩnh vực chứng khoán tại các hiệp định đa phương lớn như: Hiệp định chung về thương mại, dịch vụ (GATS) của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO); Các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA)… hay các cam kết trong khuôn khổ hội nhập thị trường chung ASEAN.

Mặc dù hành trình dài 20 năm của TTCK Việt Nam được tô màu khá nhiều điểm sáng tuy nhiên vẫn còn những hạn chế. Các chuyên viên nhìn nhận, quy mô và thanh khoản TTCK Việt Nam mặc dầu tăng trưởng mạnh qua từng năm, tuy nhiên vẫn còn khá nhỏ so với những nước trong khu vực và tính không thay đổi chưa cao. Cụ thể, giá trị vốn hóa TTCK của Việt Nam ( gồm có cả CP và trái phiếu ) năm 2019 tương tự 102,6 % GDP, ở mức thấp so với những nước ( Nhật Bản 337 %, Nước Singapore 257 %, Thailand 161 %, Malaysia 215 %, Philippines 107 % … ). Ngoài ra, tính không thay đổi của thị trường chưa cao biểu lộ qua việc vẫn còn bị ảnh hưởng tác động mạnh, dịch chuyển nhiều bởi những diễn biến xấu đi trong và ngoài nước như giá dầu, tỷ giá, giá vàng, dịch chuyển trên thị trường kinh tế tài chính – tiền tệ quốc tế …

Bên cạnh đó, thanh khoản TTCK biểu lộ qua tỷ suất vòng xoay chứng khoán của Việt Nam dù tăng mạnh trong những năm gần đây, nhưng vẫn ở mức khá thấp so với khu vực và quốc tế. Cụ thể, tỷ suất này của Việt Nam năm 2019 là 22,3 %, thấp hơn nhiều so với mức 28,3 % của ASEAN-5, 29 % của Ấn Độ, 130 % của Nước Hàn, 223,7 % của Trung Quốc và 87 % trung bình quốc tế .

Hơn nữa, nguồn cung sản phẩm & hàng hóa, mẫu sản phẩm trên thị trường chưa thực sự phong phú và đa dạng, phong phú, chất lượng những công ty niêm yết và những công ty chứng khoán chưa cao, thành phần nhà đầu tư tham gia TTCK hầu hết là nhà góp vốn đầu tư cá thể, những nhà đầu tư có tổ chức triển khai ( những quỹ góp vốn đầu tư ) chưa nhiều. Cụ thể theo nghiên cứu và phân tích của những chuyên viên, trong số 1.723 mã CP và chứng từ quỹ niêm yết trên 2 sở giao dịch chứng khoán ( Thành Phố Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh ) vẫn còn 1 số ít doanh nghiệp nhỏ, hoạt động giải trí chưa hiệu suất cao, năng lượng quản trị còn ở mức thấp. Thị trường chưa cung ứng những mẫu sản phẩm quỹ góp vốn đầu tư, mẫu sản phẩm link bảo hiểm, hợp đồng quyền chọn, góp vốn đầu tư có cam kết bảo toàn vốn, … Đến nay, nhiều nhà đầu tư trên thị trường trái phiếu vẫn còn phụ thuộc vào vào ngân hàng nhà nước thương mại, bảo hiểm xã hội, công ty bảo hiểm … ; trong khi đó, vẫn còn thiếu vắng những quỹ hưu trí, công ty quản trị quỹ với tư cách là nhà đầu tư trung dài hạn .

Thêm vào đó, nguồn nhân lực của TTCK còn thiếu về số lượng và yếu về chất lượng khi so với tiêu chuẩn quốc tế. Mặc dù mạng lưới hệ thống công nghệ thông tin và cơ sở tài liệu được chú trọng góp vốn đầu tư hơn, tuy nhiên vẫn chưa phân phối được nhu yếu tăng trưởng và hội nhập của TTCK, bởi những ứng dụng chỉ mới được thiết kế xây dựng ở mức cơ bản, vẫn còn phải đương đầu với rủi ro đáng tiếc bảo mật thông tin, bảo đảm an toàn, bảo mật an ninh mạng .

Kỳ vọng ngành chứng khoán vươn lên can đảm và mạnh mẽ, đưa TTCK Việt Nam sớm nâng hạng thành thị trường mới nổi, có chất lượng và năng lượng cạnh tranh đối đầu cao mang tầm vóc khu vực, toàn thế giới, Thủ tướng nhà nước nhu yếu những bộ, ngành, địa phương tập trung chuyên sâu thực thi tốt 7 trách nhiệm giải pháp. Trong đó, cần nhu yếu sớm hoàn thành xong thể chế, chính sách chủ trương cho việc tăng trưởng đồng điệu thị trường tài chính-tiền tệ nói chung và TTCK nói riêng. Thủ tướng giao trách nhiệm ngay trong năm 2020, mạng lưới hệ thống nghị định và những văn bản hướng dẫn Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư cần được phát hành đồng nhất và điều tra và nghiên cứu sửa đổi những văn bản pháp lý tương quan khác trong thời hạn tới, để tạo dựng môi trường tự nhiên kinh doanh thương mại thuận tiện và thời cơ công minh, bình đẳng cho doanh nghiệp, nhà đầu tư .

Bên cạnh đó, sớm hoàn thiện cơ cấu tổ chức TTCK bảo đảm hạ tầng kỹ thuật cho phát triển thị trường ổn định, an toàn, bền vững, chuẩn bị cơ sở vật chất, kỹ thuật, tổ chức hệ thống giao dịch phù hợp, hiệu quả đối với cổ phiếu, trái phiếu và các sản phẩm khác, đáp ứng kịp thời nhu cầu của thị trường, doanh nghiệp và các nhà đầu tư.

Một trách nhiệm khác ngành chứng khoán cần triển khai là tập trung chuyên sâu thay đổi một cách cơ bản mạng lưới hệ thống công nghệ thông tin và ứng dụng những thành tựu của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Giao hàng hiệu suất cao mạng lưới hệ thống thanh toán giao dịch, giao dịch thanh toán, giám sát và nâng cao hiệu suất cao hoạt động giải trí của những dịch vụ kinh tế tài chính, chứng khoán ; sớm nghiên cứu và điều tra, tiến hành thực thi số hóa gia tài thanh toán giao dịch trên thị trường chứng khoán. Đồng thời, dữ thế chủ động hội nhập với thị trường kinh tế tài chính, tiền tệ, chứng khoán khu vực quốc tế ; bảo vệ tiệm cận với những thông lệ và chuẩn mực tốt nhất .

Xác định chặng đường phía trước sẽ còn không ít khó khăn vất vả, thử thách, tuy nhiên với sức trẻ tuổi 20 cùng những thành quả đạt được trong những năm qua, ngành chứng khoán và TTCK Việt Nam tự tin, tăng trưởng cải tiến vượt bậc cả về quy mô và chất lượng, nâng tầm vị thế trên trường quốc tế. / .

ThS. Nguyễn Hữu Bình
Trường Đại học Lao động – Xã hội

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Thị Trường