Khái niệm cơ bản về tài nguyên dầu khí

Kỳ I: Dầu khí là gì, có thành phần như thế nào

Loài người đã tìm thấy dầu từ hàng nghìn năm trước Công nguyên, thời đó dầu thường được sử dụng trong cuộc chiến tranh. Còn rất nhiều dấu tích của việc khai thác dầu mỏ được tìm thấy ở Trung Quốc khi dân cư địa phương khai thác dầu mỏ để sử dụng trong việc sản xuất muối ăn, để đốt làm bay hơi nước biển trong những ruộng muối vào khoảng chừng thế kỷ IV. Trung Đông đã làm quen với văn minh dầu hỏa vào thế kỷ thứ VIII. Các thùng dầu đã được bày bán trên những con phố của Baghdad.

Mô phỏng khai thác dầu khí

Mũi khoan dầu tiên phong trên quốc tế đã được thực thi ở biển Caspian ( Bacu ) năm 1848. Năm 1852, bác sĩ và là nhà địa chất người Canada tên là Abraham Gessner đã ĐK một bằng bản quyền sáng tạo sản xuất một chất đốt rẻ tiền và đốt tương đối sạch. Năm 1855 nhà hóa học người Mỹ Benjamin Silliman ý kiến đề nghị sử dụng axit sunfuric làm sạch dầu mỏ để làm chất đốt.

Giếng khoan dầu được toàn thế giới biết đến là của Edwin L. Drake vào ngày 27-8-1859 ở Oil Creek, Pennsylvania. Drake khoan dầu theo lời yêu cầu của nhà công nghiệp người Mỹ George H. Bissel và đã tìm thấy mỏ dầu lớn đầu tiên chỉ ở độ sâu 21,2m.

Các giếng khoan ở nước Nga được triển khai vào năm 1864 tại lưu vực sông Kudako vùng Cuban bằng chiêu thức khoan đập và vào năm 1871 tại vùng Bacu bằng giải pháp cơ học. Từ đó đến nay ngành công nghiệp dầu khí quốc tế không ngừng tăng trưởng và lúc bấy giờ có 80 nước trên quốc tế đang khai thác dầu khí. Ở Nước Ta, từ khi những nhà địa chất Pháp sơ bộ đề cập đến tìm kiếm dầu mỏ và khí thiên nhiên cho đến nay cũng đã ngót 100 năm. Còn nếu tính từ khi nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa quyết định hành động xây dựng đơn vị chức năng địa chất tiên phong tìm kiếm thăm dò dầu khí đến nay cũng đã hơn nửa thế kỷ. Và nếu cho rằng, ngành Dầu khí Nước Ta được hình thành vào năm 1975 khi nhà nước quyết định hành động xây dựng Tổng cục Dầu mỏ và Khí đốt Nước Ta thì ngành Dầu khí Nước Ta cũng đã sống sót được hơn 40 năm. Dòng khí thiên nhiên được khai thác tiên phong ( 19-4-1981 ) tại mỏ Tiền Hải C ở tỉnh Tỉnh Thái Bình. Tấn dầu thô tiên phong ( 26-6-1986 ) khai thác từ mỏ Bạch Hổ ở thềm lục địa Nam Nước Ta. Đến nay, Nước Ta đã khai thác dầu và khí đốt từ nhiều mỏ ở cả trên đất liền và thềm lục địa, đưa ngành Dầu khí Nước Ta trở thành một trong những ngành kinh tế tài chính mũi nhọn của quốc gia, đưa Nước Ta vào list những nước sản xuất dầu mỏ và khí đốt trên quốc tế. Theo Luật Dầu khí thì “ Dầu khí ” là dầu thô, khí thiên nhiên và hydrocarbon ở thể khí, lỏng, rắn hoặc nửa rắn trong trạng thái tự nhiên, kể cả sulphur và những chất tương tự như khác kèm theo hydrocarbon nhưng không kể than, đá phiến sét, bitum hoặc những tài nguyên khác hoàn toàn có thể chiết xuất được dầu. Dầu thô, hay còn gọi là dầu mỏ, là một chất lỏng sánh đặc màu nâu hoặc ngả lục, là một hỗn hợp những phân tử hữu cơ ở thể lỏng đậm đặc, phần nhiều là hỗn hợp những hydrocarbon. Trong điều kiện kèm theo áp suất khí quyển, những thành phần hóa học của dầu mỏ được chia tách bằng giải pháp chưng cất phân đoạn gồm có : xăng ête, xăng nhẹ, xăng nặng, dầu hỏa nhẹ, dầu hỏa, dầu diesel, dầu bôi trơn và những thành phần khác như hắc ín, nhựa đường … Phụ thuộc vào tỷ trọng và độ nhớt tương đối mà dầu thô được chia ra dầu nặng, dầu nhẹ khác nhau. Phụ thuộc vào hàm lượng lưu huỳnh có trong dầu thô mà chia ra dầu ngọt – chứa 0,5 % lưu huỳnh hoặc ít hơn và dầu chua có hàm lượng lưu huỳnh 1-6 %. Hiện nay trên quốc tế, việc đo sản lượng dầu được sử dụng theo 2 đơn vị chức năng là tấn ( theo khối lượng ) và thùng ( barell ) là đơn vị chức năng dùng để đo khối lượng dầu thô trong thương mại, thanh toán giao dịch toàn thế giới. Thể tích của 1 thùng dầu thô là 158,97 lít. Phụ thuộc vào tỷ trọng của dầu ở mỗi mỏ mà quy đổi thùng ra tấn và ngược lại. Mỗi tấn dầu xê dịch trong khoảng chừng khoảng chừng 7-8 thùng, nhờ vào vào tỷ trọng của dầu. Việc xác lập công thức tính giá những loại dầu thô lúc bấy giờ dựa trên giá những loại dầu thô chuẩn sau đây : Dầu Brent : gồm có 15 loại dầu mỏ từ những mỏ thuộc mạng lưới hệ thống mỏ Brent và Ninian trong khu vực lòng chảo Đông Shetland trên biển Bắc. Dầu mỏ được đưa vào bờ trải qua trạm Sullom Voe ở Shetlands. Dầu mỏ sản xuất ở châu Âu, châu Phi và dầu mỏ khai thác ở phía Tây của khu vực Trung Cận Đông được định giá theo giá của dầu này, nó tạo thành một chuẩn định giá dầu ; Dầu West Texas Intermediate ( WTI ) được làm chuẩn định giá cho dầu mỏ Bắc Mỹ ; Dầu Dubai được sử dụng làm chuẩn cho khu vực Châu Á Thái Bình Dương – Thái Bình Dương của dầu mỏ Trung Cận Đông ;

Dầu Tapis từ Malaysia, được sử dụng làm tham chiếu cho dầu mỏ nhẹ Viễn Đông;

Dầu Minas từ Indonesia, được sử dụng làm tham chiếu cho dầu mỏ nặng Viễn Đông. Giỏ dầu OPEC gồm có dầu của những mỏ : Arab Light ( Arập Xêút, Bonny Light ( Nigeria ), Fateh ( Dubai ), Isthmus ( Mexico ), Minas ( Indonesia ), Saharan Blend ( Algérie ) và Tia Juana Light ( Venezuela ). Khí thiên nhiên hay khí đốt là hàng loạt hydrocarbon ở thể khí, khai thác từ giếng khoan, gồm có cả khí ẩm, khí khô, khí đầu giếng khoan và khí còn lại sau khi chiết xuất hydrocarbon lỏng từ khí ẩm. Theo nguồn gốc hình thành khí đốt hoàn toàn có thể chia làm 3 loại : Khí tự nhiên, khí sát cánh, khí ngưng tụ. Khí tự nhiên : là những khí chứa trong những mỏ riêng không liên quan gì đến nhau. Trong khí, thành phần hầu hết là khí mêtan ( 93-99 % ), còn lại là những khí khác như êtan, propan và một chút ít butan và những chất khác ( N2, S … ). Khí sát cánh : là khí nằm lẫn trong dầu mỏ được hình thành cùng với dầu, thành phần đa phần là những khí nặng hơn như propan, butan, pentan. Khí ngưng tụ ( condensate ) thực ra là dạng trung gian giữa dầu mỏ và khí, gồm có những hydrocacbon như propan, butan và một số ít hydrocacbon khác như pentan, hexan. Trong công nghiệp và thương mại người ta dùng khí tự nhiên nén – CNG ( Compressed Natural Gas ) ; khí tự nhiên bị lỏng hóa – LNG ( Liquefied Natural Gas ) ; Khí dầu ( C3 + C4 ) bị lỏng hóa – LPG ( Liquefied Petroleum Gas ). Khí tự nhiên và khí sát cánh gồm có hai phần : Phần hydrocacbon và phần phi hydrocacbon. Theo mức độ chứa axit hoàn toàn có thể chia ra khí chua và khí ngọt. Theo hàm lượng C3 + được phân loại ra khí béo và khí gầy. Khí béo là khí có khối lượng riêng lớn hơn 150 g / cm3, hoàn toàn có thể sản xuất ra khí tự nhiên hóa lỏng – LNG, khí dầu mỏ hóa lỏng – LPG và sản xuất một số ít hydrocacbon riêng không liên quan gì đến nhau cho công nghệ tiên tiến tổng hợp hóa dầu. Khí gầy là khí có khối lượng riêng nhỏ hơn 50 g / cm3, làm nguyên vật liệu cho công nghiệp và đời sống. Theo hàm lượng C2 + được phân loại ra khí khô và khí ẩm. Khí khô là khí có hàm lượng C2 + nhỏ hơn 10 %. Khí ẩm là khí có hàm lượng C2 + lớn hơn 10 %.

Đơn vị đo sản lượng khí là mét khối (m3), bộ khối (feet3) trong đó 1m3 khí tương đương 35,3 ft3; 1 bộ khối tương đương 0,028m3. Ngoài ra một số đơn vị khác thường dùng trong công nghiệp khí như BCF (1 tỉ ft3 = 28 tr m3) và TCF ( 1.000 BCF tương đương 28 tỉ m3).

( Xem tiếp kỳ sau )

TSKH Trần Lê Đông

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Hỏi Đáp