Điểm mới về bồi thường thiệt hại về môi trường theo quy định của chế định Luật Bảo vệ môi trường năm 2020

Điểm mới về bồi thường thiệt hại về môi trường theo quy định của chế định Luật Bảo vệ môi trường năm 2020

29/12/2021

Hiến pháp năm 2013 ( Điều 63 ) pháp luật “ Tổ chức, cá thể gây ô nhiễm môi trường ( ÔNMT ), làm suy kiệt tài nguyên vạn vật thiên nhiên và suy giảm đa dạng sinh học phải bị giải quyết và xử lý nghiêm và có nghĩa vụ và trách nhiệm khắc phục, bồi thường thiệt hại ( BTTH ) ”. Trên cơ sở Hiến pháp năm 2013, nhiều văn bản pháp lý khác cũng lao lý đơn cử về nghĩa vụ và trách nhiệm khắc phục, BTTH do hành vi gây ÔNMT .

    Theo quy định của pháp luật hiện hành ở Việt Nam, BTTH do vi phạm pháp luật về BVMT thuộc lĩnh vực BTTH ngoài hợp đồng. Do vậy, cơ sở pháp lý giải quyết các yêu cầu về BTTH do vi phạm pháp luật về BVMT trước hết được thực hiện theo các quy định về BTTH ngoài hợp đồng của Bộ luật Dân sự năm 2015. Cụ thể, Bộ luật Dân sự năm 2015 tại Điều 172 quy định: “Khi thực hiện quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản thì chủ thể phải tuân theo quy định của pháp luật về BVMT; nếu làm ÔNMT thì phải chấm dứt hành vi gây ô nhiễm, thực hiện các biện pháp để khắc phục hậu quả và BTTH”, Điều 602 có nêu: “Chủ thể làm ÔNMT mà gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật, kể cả trường hợp chủ thể đó không có lỗi”. Như vậy, trách nhiệm BTTH môi trường đối với các cá nhân, tổ chức gây ô nhiễm, suy thoái môi trường đã được Luật Dân sự quy định. Theo các quy định này, chủ thể có hành vi làm ÔNMT đồng thời gây thiệt hại cho người khác thì phải BTTH, kể cả trường hợp người gây ÔNMT không có lỗi.

Luật BVMT năm năm trước liên tục chứng minh và khẳng định cơ sở pháp lý của việc truy cứu nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH do hành vi gây ÔNMT, suy thoái môi trường tại Khoản 8 Điều 4 : “ Tổ chức, hộ mái ấm gia đình, cá thể gây ô nhiễm, sự cố và suy thoái môi trường phải khắc phục, BTTH và nghĩa vụ và trách nhiệm khác theo lao lý của pháp lý ” và chi tiết cụ thể hóa những pháp luật về BTTH trong nghành BVMT. Tại Luật BVMT năm năm trước đã lao lý về thiệt hại do ô nhiễm, suy thoái môi trường ( Điều 163 ) ; Quy định nguyên tắc giải quyết và xử lý nghĩa vụ và trách nhiệm so với tổ chức triển khai, cá thể gây ÔNMT ( Điều 164 ) ; Quy định về xác lập thiệt hại do ô nhiễm, suy thoái môi trường ( Điều 165 ) ; Quy định về giám định thiệt hại do suy giảm công dụng, tính có ích của môi trường ( Điều 166 ) ; Quy định về bảo hiểm nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH về môi trường ( Điều 167 ) .
Bên cạnh những pháp luật nêu trên, nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH so với hành vi vi phạm pháp lý về BVMT cũng được pháp luật bởi một số ít luật đạo khác có tương quan : Luật Đất đai, Luật Khoáng sản …
Qua 6 năm thi hành, bên cạnh những ưu điểm, những lao lý về BTTH về môi trường đã thể hiện 1 số ít vướng mắc, chưa ổn cần phải sửa đổi bổ trợ và triển khai xong. Việc pháp luật chế định BTTH về môi trường trong Luật BVMT năm 2020 tại mục 2 từ Điều 130 – 135 đã bổ trợ 1 số ít nội dung mới so với Luật BVMT năm năm trước, đơn cử :

1. Nguyên tắc xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại về môi trường

Nguyên tắc về nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH về môi trường là nội dung được bổ trợ mới so với Luật BVMT năm năm trước. Tổ chức, cá thể gây thiệt hại với môi trường có nghĩa vụ và trách nhiệm bồi thường hàng loạt thiệt hại do mình gây ra, đồng thời phải chi trả hàng loạt ngân sách xác lập thiệt hại và thực thi thủ tục nhu yếu BTTH về môi trường theo pháp luật .
Tổ chức, cá thể có quyền chứng tỏ không gây thiệt hại về môi trường và khi hiệu quả chứng tỏ là đúng thì không phải BTTH về môi trường, không phải chịu những ngân sách tương quan đến xác lập thiệt hại và triển khai thủ tục nhu yếu BTTH .
Đối với trường hợp có từ 2 tổ chức triển khai, cá thể trở lên gây thiệt hại về môi trường, nghĩa vụ và trách nhiệm BTTH được xác lập dựa trên xác lập tương ứng với tỷ suất gây thiệt hại trong tổng thiệt hại về môi trường ; Trường hợp những bên tương quan hoặc cơ quan quản trị nhà nước về môi trường không xác lập được tỷ suất chịu nghĩa vụ và trách nhiệm thì cơ quan trọng tài hoặc Tòa án quyết định hành động theo thẩm quyền .

2. Quy định chủ thể có trách nhiệm yêu cầu bồi thường và tổ chức thu thập, thâm định dữ liệu, chứng cứ để xác định thiệt hại đối với môi trường do ô nhiễm, suy thoái

    Luật BVMT 2020 đã quy định về trách nhiệm yêu cầu BTTH về môi trường đối với cơ quan quản lý nhà nước bao gồm: UBND cấp xã, UBND cấp huyện, UBND cấp tỉnh và Bộ TN&MT. Việc bổ sung quy định xác định rõ chủ thể có trách nhiệm yêu cầu bồi thường và tổ chức thu thập, thâm định dữ liệu, chứng cứ để xác định thiệt hại đối với môi trường do ô nhiễm, suy thoái nhằm tạo thuận lợi cho việc thực hiện các quy trình tiếp theo của  BTTH. Mặt khác, giao trách nhiệm tổ chức thu thập, thẩm định dữ liệu, chứng cứ để xác định thiệt hại đối với môi trường do ô nhiễm, suy thoái cho một cơ quan nhà nước có thẩm quyền là phù hợp bởi lẽ thực tế việc thu thập dữ liệu, chứng cứ chứng minh sự suy giảm chức năng, tính hữu ích của môi trường là việc rất phức tạp, tốn kém, và nằm ngoài khả năng của người dân.

Quy định như trên không riêng gì hài hòa và hợp lý mà còn bảo vệ những quyền chính đáng của những bên có tương quan và tiết kiệm ngân sách và chi phí ngân sách tố tụng ( như ngân sách giám định vốn rất phức tạp và tốn kém ). Trong những vụ án về môi trường vừa mới qua, doanh nghiệp gây ô nhiễm có vẻ như không phải làm gì, lại còn thử thách người dân đi kiện phải chứng tỏ ( như theo lao lý chung của Bộ luật dân sự ), dẫn đến Toà án phải trưng cầu giám định của bên thứ ba và bên đi kiện phải tạm ứng ngân sách, rất phức tạp, lê dài và tốn kém .

3.  Xác định thiệt hại do ô nhiễm, suy thoái môi trường

Luật BVMT năm 2020 lao lý bổ trợ về xác lập thiệt hại, suy thoái môi trường. Việc xác lập thiệt hại, suy thoái môi trường dựa trên thông tin về : khoanh vùng phạm vi, diện tích quy hoạnh, khu vực môi trường bị ô nhiễm, suy thoái ; số lượng thành phần môi trường bị suy giảm, những mô hình hệ sinh thái, những loài bị thiệt hại ; mức độ thiệt hại của từng thành phần môi trường, hệ sinh thái, những loài .
Việc xác lập thiệt hại do suy giảm công dụng, tính hữu dụng của môi trường được thực thi độc lập hoặc có sự phối hợp giữa bên gây thiệt hại và bên bị thiệt hại. Trường hợp mỗi bên hoặc những bên có nhu yếu thì cơ quan trình độ về bảo vệ môi trường có nghĩa vụ và trách nhiệm tham gia hướng dẫn cách tính xác lập thiệt hại hoặc tận mắt chứng kiến việc xác lập thiệt hại .

4. Quy định hình thức giải quyết BTTH về môi trường

Theo Luật BVMT năm 2020, BTTH về môi trường được xử lý trải qua thương lượng giữa những bên. Trong trường hợp không thương lượng được, những bên hoàn toàn có thể lựa chọn xử lý trải qua 3 hình thức sau đây : ( a ) hòa giải ; ( b ) xử lý tranh chấp bằng trọng tài ; ( c ) xử lý tranh chấp bằng Tòa án .
Việc pháp luật mới những hình thức xử lý BTTH về môi trường tạo ra những thuận tiện trong thực tiễn xử lý những vấn đề tranh chấp, nhu yếu BTTH về môi trường giữa những tổ chức triển khai, cá thể .

5. Chi phí BTTH về môi trường

    Đối với nội dung về chi phí BTTH về môi trường, Luật BVMT năm 2020 đã quy định cụ thể hơn và bổ sung thêm chi phí về xác định thiệt hại và thực hiện thủ tục BTTH về môi trường so với quy định về nội dung này tại Luật BVMT năm 2014. Cùng với các loai chi phí khác, bao gồm: chi phí thiệt hại trước mắt và lâu dài do sự suy giảm chức năng, tính hữu ích của môi trường, chi phí xử lý, cải tạo môi trường, chi phí giảm thiểu, triệt tiêu nguồn gây thiệt hại hoặc tổ chức ứng phó sự cố môi trường, chi phí này đã trở thành một trong 4 nhóm chi phí được sử dụng làm căn cứ để bồi thường và giải quyết BTTH về môi trường.

PGS. TS Phạm Văn Lợi

Viện trưởng Viện Khoa học môi trường, Tổng cục Môi trường
( Nguồn : Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 12/2021 )

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Thị Trường