Đi tìm “câu chuyện” cho du lịch ẩm thực | Tạp chí Văn Nghệ Thái Nguyên điện tử
Những câu chuyện sau mỗi món ăn
Câu chuyện ẩm thực trước hết nằm ngay trong tên tuổi của nó. Chả cá Lã Vọng, một trong những hình tượng ẩm thực TP. hà Nội có lịch sử dân tộc tên thương hiệu đặc biệt quan trọng : Thời Pháp thuộc, ngôi nhà số 14 Hàng Sơn, TP. Hà Nội của ông bà Đoàn Xuân Phúc, Bùi Thị Vân là nơi nuôi nấng nghĩa quân Đề Thám. Trong nhà có bày bức tượng Lã Vọng – Khương Tử Nha ngồi bó gối câu cá – hình tượng của người có tài năng nhưng đang phải đợi thời. Nghĩa quân rất ấn tượng với bức tượng Lã Vọng, có lẽ rằng bởi cùng chung chí hướng kẻ “ đợi thời ”. Hai vợ chồng cụ Phúc có tài nấu ăn, thường làm những món gỏi cá, chả cá đãi nghĩa quân mỗi khi thắng trận. Để có chỗ tụ họp bảo đảm an toàn, chính cụ Phúc đã nghĩ cách che mắt chính quyền sở tại Pháp bằng việc mở quán chuyên bán chả cá. Về sau việc cụ Đoàn Xuân Phúc theo cách mạng bại lộ. Ông chủ quán bị chém đầu nhưng hai tiếng “ Chả Cá ” được gọi thành tên phố. Và Lã Vọng cũng trở thành tên tuổi đầy tự hào của ẩm thực TP. hà Nội .
Tên gọi cá linh – hồn cốt ẩm thực mùa nước nổi của miền Tây Nam Bộ – được nhiều người lí giải căn cứ vào câu chuyện về hành trình khôi phục cơ đồ của vua Gia Long. Xưa kia khi Chúa Nguyễn Ánh chạy loạn, định vượt sông Vàm Nao, con sông nối liền giữa sông Tiền và sông Hậu, thì cá này nhảy vào thuyền từng đàn. Chim sa cá nhảy – linh cảm chuyện chẳng lành, ngài không vượt sông nữa mà cố thủ. Sau mới biết, nếu vượt sông lần ấy thì đã rơi vào mai phục của quân Tây Sơn. Để tri ân loài cá đã linh thiêng báo điềm xấu nên khi lên ngôi, Gia Long đã đặt tên loài cá này là “cá linh” (Dẫn lại từ Tự vị tiếng Việt miền Nam của Vương Hồng Sển, tr 112. Nxb. Văn hóa, 1993).
Lạp xưởng ( lạp sườn ) – món ăn đặc trưng của những dân tộc bản địa vùng núi phía Bắc có nguồn gốc Trung Quốc. Loại thịt đặc trưng cho những ngày mát mẻ này được gọi tên từ hai thành tố gốc Hán : Lạp và xưởng ( sườn ). Theo những nhà nghiên cứu ngôn từ, “ xưởng ” ( sườn ) xuất phát từ chữ “ trường ” – nghĩa là ruột. “ Lạp ” được lý giải theo 2 hướng : phương pháp chế biến thịt kiểu băm nhỏ, trộn gia vị, hun hói hoặc hong trong gió khô ; tháng sau cuối của năm âm lịch ( tháng Chạp / lạp ). Các nhà nghiên cứu cũng cho rằng, hai lớp nghĩa trên có sự tương quan đến nhau, bởi tháng cuối năm trời lạnh, khô hanh, những mái ấm gia đình thường thịt lợn rồi phơi khô để dành qua Tết. Như vậy, lạp xưởng là món ăn chế biến từ thịt nhồi trong lòng non của gia súc rồi hun khói hay phơi khô, thường được làm vào những ngày cuối đông. Câu chuyện về ý nghĩa tên gọi hoàn toàn có thể khiến thực khách cảm nhận rõ hơn khí vị của một món ăn mang tính “ thời trân ” .
Giá trị của món ăn còn được làm ra bởi trầm tích lịch sử vẻ vang. Phở Thành Phố Hà Nội, cơm Âm phủ Huế, bánh tráng Hội An cho đến những thức ăn dân dã như dưa muối, cơm cháy, rau thơm … đều hoàn toàn có thể lấy làm ví dụ. Phở – tinh hoa ẩm thực Nước Ta có một hành trình dài thăng trầm từ khai sinh cho đến lúc được vinh danh trên nhiều bảng xếp hạng Gianh Giá. Sự sinh ra của nó cho đến nay vẫn còn gây nhiều tranh cãi. Một trong những câu hỏi đặt ra là nguồn gốc của từ “ phở ” ( xuất phát từ ngưu nhục phấn theo cách nói của người Hoa ; từ pot au feu – món súp bò hầm theo cách nói của người Pháp hay từ phổ, phố của những người Việt bán rong ? ). Câu chuyện phở được hình thành như thế nào chưa có Kết luận đúng chuẩn. Song rất nhiều yếu tố lịch sử vẻ vang góp thêm phần tạo ra sự món ẩm thực đường phố này thì đã rõ ràng. Đó là quy trình nhập khẩu bò, truyền bá tập tục ăn thịt bò và chế phẩm từ bò vào Nước Ta trong thời Pháp thuộc ; là những hình thức bán hàng biến thiên do “ gánh gồng thời cuộc ” ( như phở gánh, phở chui, phở hầm, phở gác xép … ) ; là những biến tấu của phở do ảnh hưởng tác động của thực trạng để tạo ra phở gà, phở lợn, phở không người lái …
Câu chuyện ẩm thực không chỉ là câu chuyện về lịch sử hình thành, biến đổi của món ăn mà còn là lịch sử cộng đồng, dân tộc gắn với món ăn ấy. Đến Hội An và các tỉnh Nam Trung Bộ – xứ nẫu theo cách gọi dân gian, du khách sẽ được thưởng thức những món ăn mang đậm tinh thần lịch sử, đặc sản của vùng đất “khai khẩn”. Tiêu biểu nhất là bánh tráng – thứ bánh vừa làm thức ăn, vừa tự mình làm dụng cụ chứa đựng, thích nghi với lối ăn “cơ động”. Ngoài ra, ẩm thực xứ Quảng còn in đậm dấu ấn văn hóa Chăm – văn hóa của dân tộc bản địa. Vì thế, sợi mì trong Cao lầu nhất định phải được ngâm từ nước giếng Bá Lễ và trong đời sống hàng ngày thì chuộng “ăn nguyên con mắn” theo đặc trưng ẩm thực Chăm.
Không gắn với trầm tích lịch sử, văn hóa, một số món ăn có thể “làm nên chuyện” với tính chất đặc biệt trong quá trình khai thác nguyên liệu, chế biến hoặc cách thức thưởng thức của nó. “Bát trân” trong ẩm thực cung đình Huế với nem công, chả phượng, môi đười ươi, tay gấu, gân nai, yến sào… đều là những thức ăn hiếm có khó tìm, chế biến vô cùng cầu kì, phức tạp. Trong dân gian, cũng có nhiều món ăn mà khâu tìm hái nguyên liệu cũng rất cầu kì và thú vị. Để có một “chén trà trong sương sớm” với hương sen nồng nàn như cách miêu tả của Nguyễn Tuân, người pha trà phải rất công phu, ngay từ khâu chọn nước: “Nước pha trà không gì thơm lành bằng cái thứ nước đọng trên lá sen. Mỗi lá chỉ có ít thôi. Phải gạn vét ở nhiều lá mới đủ một ấm” (Vang bóng một thời, Nguyễn Tuân).
Có một dạng thức câu chuyện ẩm thực đặc biệt quan trọng mà tiềm năng khai thác của nó là vô hạn. Đó là câu chuyện về dấu ấn ẩm thực trong kỷ niệm riêng của từng cá thể. Ở đó, người kể mượn món ăn để san sẻ những xúc cảm cá thể của mình, và truyền cảm xúc ấy đến người nghe, người chiêm ngưỡng và thưởng thức, nhất là khi giữa họ có sự đồng cảm. Đó hoàn toàn có thể là những kỷ niệm thời thơ ấu với món ăn dân dã tuổi thơ, kỷ niệm về những người thân trong gia đình, kỷ niệm về một thời quốc gia gian khó. Đôi khi, những chuyện rất riêng, chuyện không thành chuyện ấy lại gợi cảm xúc và tạo sự tương tác giữa những người cùng tham gia .
Thưởng thức món ăn dân dã ở chợ quê cùng những tích truyện dân gian thì còn thú nào bằng
Vai trò của câu chuyện ẩm thực trong phát triển du lịch
Trong toàn cảnh toàn thế giới hóa, loại sản phẩm du lịch giữa những vương quốc hay địa phương trong nước bị xóa nhòa ranh giới. Ta hoàn toàn có thể phát hiện tên thương hiệu Phở Việt ( hay thậm chí còn là Phở được bán bởi người Hoa ) ở nhiều nơi trên quốc tế. Ngược lại, không khó để chiêm ngưỡng và thưởng thức BBQ, sushi hay gimbap ở Nước Ta. Đây là thời cơ để người dân thưởng thức văn hóa truyền thống ẩm thực phong phú ngay cả khi họ không có điều kiện kèm theo đi du lịch. Tuy nhiên, nó hoàn toàn có thể làm phai mờ giá trị của truyền thống. Một bát cháo ấu tẩu hẳn sẽ ngon hơn khi chiêm ngưỡng và thưởng thức giữa cái rét ngọt của phố núi Hà Giang, ngắm những thiếu nữ Mông tỏa nắng rực rỡ và lắng nghe những lịch sử một thời của vùng cao nguyên đá. Với những mẫu sản phẩm ẩm thực địa phương khác cũng vậy. Nguyên liệu hoàn toàn có thể luân chuyển, công thức chế biến hoàn toàn có thể san sẻ, nhưng khí vị cùng những câu chuyện văn hóa truyền thống, lịch sử dân tộc cổ xưa khi được kể lại bằng giọng nói của người địa phương, trong khoảng trống của địa phương ấy sẽ khiến giá trị của “ truyền thống ” trở nên rõ ràng hơn khi nào hết : Câu chuyện về món ăn sẽ được những cơ sở sản xuất, đại lí phân phối, dịch vụ nhà hàng, homestay đưa vào trong những phong cách thiết kế vỏ hộp loại sản phẩm, trong những bài thuyết minh, trình làng … bởi chính họ là “ sứ giả ” tốt nhất đưa ẩm thực địa phương đến hành khách và người tiêu dùng .
Chè Chốt sẽ hấp dẫn hơn khi được tái hiện đúng không gian với những kỷ niệm của nó. Ảnh: QK
Câu chuyện ẩm thực cũng là nguồn tư liệu mê hoặc cho hoạt động giải trí thuyết minh, hướng dẫn ; nguồn ý tưởng sáng tạo giúp nhà hàng quán ăn phong cách thiết kế khoảng trống, kiến thiết xây dựng sự kiện ẩm thực, đặt tên món ăn hoặc lên thực đơn độc lạ. Khi được bổ trợ vào bài thuyết minh, những “ câu chuyện ” về tên gọi, sự tích, kỷ niệm … khiến những thông tin chung về văn hóa truyền thống ẩm thực địa phương trở nên sinh động, mê hoặc ; tạo sự tương tác qua lại giữa thuyết minh viên, hướng dẫn viên du lịch và hành khách. Điển tích về món ăn hoàn toàn có thể được tái hiện trong khoảng trống nhà hàng quán ăn, khu du lịch có dịch vụ nhà hàng … Nhà phong cách thiết kế hoàn toàn có thể tái hiện câu chuyện ẩm thực qua tranh vẽ, thơ ca, trích đoạn truyện in trên tường, phát video clip hay sử dụng những đồ vật, đồ trang trí gợi cảm hứng từ huyền tích rất lâu rồi. Tạo sự kiện ẩm thực cũng là hoạt động giải trí mang giá trị truyền thông online cao và một trong những sáng tạo độc đáo cho sự kiện ẩm thực là tái hiện câu chuyện và những thưởng thức lịch sử dân tộc, văn hóa truyền thống. Hiện nay khá nhiều nhà hàng quán ăn, khách sạn đã thực thi thực đơn dựa trên câu chuyện ẩm thực. Ở đó, những món ăn, từ tên gọi đến cách bài trí đều được gửi gắm một câu chuyện nào đó. Hoạt động này tương thích khi phối hợp với những sự kiện ngoại giao, văn hóa truyền thống hay những cuộc thi giữa những đầu bếp, khách sạn, nhà hàng quán ăn, nghệ nhân .
TS. Vũ Văn Nam – Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường Du lịch – Tổng cục Du lịch đã khẳng định chắc chắn tầm quan trọng của việc thiết kế xây dựng cơ sở tài liệu trong việc triển khai, tiếp thị cho du lịch ẩm thực Nước Ta. Trong tương lai, khi điều kiện kèm theo được cho phép, Nhà nước hoàn toàn có thể góp vốn đầu tư thiết kế xây dựng Bảo tàng ẩm thực Nước Ta, nơi tọa lạc lưu giữ những hình ảnh, quy mô những món ăn của 54 dân tộc bản địa, những tư liệu về công thức chế biến cũng như văn hóa truyền thống chiêm ngưỡng và thưởng thức. Bộ cơ sở tài liệu và quy mô kho lưu trữ bảo tàng đặc biệt quan trọng ấy chắc như đinh không hề thiếu sự góp mặt của những “ câu chuyện ẩm thực ”. Và hành trình dài tìm lại những câu chuyện mê hoặc đằng sau mỗi món ăn, nhất định cần có bàn tay của những văn nghệ sĩ .
Suối Linh
Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Ẩm Thực
