Cuộc sống và những cái chết ở Amazon
Trong “Masters of the Lost Land”, Heriberto Araujo điều tra một khu vực hoang sơ, nơi đất đai và con người thường xuyên bị hiến tế cho lòng tham và sự thối nát.
Một khu vực khai thác gỗ trái phép ở bang Rondônia, Brazil. Ảnh: New York Times.
Năm 1970, chế độ cầm quyền quân sự tại Brazil đã khởi động một trong những dự án xây dựng đầy tham vọng: Đường cao tốc xuyên Amazon. Một con đường dài 2.600 dặm (hơn 4.100 km) băng qua lưu vực sông Amazon.
Ở thời điểm này, Tổng thống Brazil Emílio Garrastazu Médici tuyên bố “đó là một nỗ lực cần thiết” để giải quyết 2 vấn đề lớn: người không có đất và vùng đất không có người ở.
Vùng đất hoang dã
Trong những thập kỷ tiếp theo, hàng trăm nghìn người di cư đã đi dọc theo đường cao tốc đó và những con đường mới khác để tìm kiếm đất giá rẻ. Tuy nhiên, họ bị đẩy vào xung đột bạo lực với các ông trùm gỗ, chủ trang trại gia súc và các nhà tài phiệt khác.
Trong Masters of the Lost Land, Heriberto Araujo ghi lại cuộc xung đột diễn ra ở một khu vực tranh chấp khốc liệt thuộc miền bắc hoang dã của Brazil. Chuyển đến Nam Mỹ từ năm 2013, nhà báo này bị cuốn hút bởi câu chuyện mang tính thời sự nhất tại khu vực: sự tàn phá rừng nhiệt đới và tác động của nó đến tình trạng nóng lên toàn cầu.
Bị hấp dẫn bởi bi kịch của con người đằng sau thảm họa, ông quyết định điều tra tường tận nguồn gốc xung đột nhằm “hiểu rõ câu chuyện bên trong, những yếu tố đã khiến khu rừng nhiệt đới lớn nhất trên Trái Đất trở thành nơi nguy hiểm nhất thế giới đối với các nhà hoạt động môi trường và đất đai”.
Masters of the Lost Land kể một câu chuyện hấp dẫn kéo dài 5 thập kỷ về cuộc đời của nhiều nhân vật, từ lãnh đạo lao động đến sát thủ cấp thấp, từ trùm tội phạm đến quan chức chính phủ tiếp tay cho họ.
Bối cảnh được Heriberto Araujo ghi lại diễn ra trong và xung quanh Rondon do Pará, thị trấn ở bang Pará – một vùng đất xa xôi và vô luật pháp ở miền bắc Brazil. Khi lần đầu tiên đến thăm Rondon do Pará cách đây vài năm, Araujo bắt gặp một đô thị nhỏ với các cửa hàng và quán bar, nơi người dân địa phương “uống bia ướp lạnh trong lúc nghe nhạc sertanejo và xem các trận bóng đá trên TV LCD”.
Quá khứ đẫm máu
Vẻ ngoài của nơi này đã che lấp nguồn gốc của một khu vực chết chóc xa xưa. Được xây dựng như một trại tạm cho các đội xây dựng đường cao tốc, Rondon do Pará từng là nơi trú ẩn của những người ở trọ nghèo trước cuộc tấn công vào tháng 7/1969 bởi các chiến binh của bộ tộc Gaviao Kyikateje.
Masters of the Lost Land kể lại những xung đột đẫm máu tại vùng đất hoang dã Amazon. Ảnh: Alantic Books.
Sau khi chính phủ vây bắt những người bản địa và đưa họ đến một khu bảo tồn, dân số của thị trấn tăng gấp 10 lần. Những chủ đất giàu có, được gọi là fazendeiros, đã phá rừng thông qua các hoạt động đốt nương làm rẫy, bố trí nhân công cho các trang trại và thực thi quyền kiểm soát lãnh thổ bằng một đội quân gồm các tay súng đánh thuê.
Một trong những nhân vật phản diện chính trong câu chuyện của Araujo là Josélio de Barros Carneiro, hậu duệ của một gia đình chăn nuôi gia súc đến từ bang Espírito Santo ven biển phía đông nam. Năm 1967, Josélio tổ chức vụ ám sát đối thủ chính trị, một thiếu tá cảnh sát, bằng loạt đạn có đầu xyanua do 3 tên sát thủ bắn trong quán bar.
Sau khi ngồi tù vài năm, Josélio trốn tránh sự trả thù của gia đình nạn nhân bằng cách ẩn náu ở Rondon de Pará, nơi ông ta phá rừng và trở thành một trong những chủ trang trại giàu có nhất trong khu vực. Tuy nhiên, theo lời kể của một người lao động tại trang trại của Josélio, ông ta đã không từ bỏ việc giết người.
Những tội ác rõ ràng của Josélio đã khiến José Dutra da Costa, hay còn được biết đến với tên Dezinho, một lãnh đạo nghiệp đoàn công nhân thúc giục cảnh sát điều tra. Tuy nhiên, vụ án cuối cùng bị hủy bỏ vì thiếu chứng cứ.
Dezinho dấn sâu vào hoạt động chính trị, theo dõi hoạt động thâu tóm đất bằng cách thức gian lận của các fazendeiros. Để gây áp lực yêu cầu chính phủ tịch thu tài sản bất hợp pháp, Dezinho tổ chức các cuộc chiếm đóng hàng loạt vùng đất tranh chấp – một cách làm khiến ông lọt vào tầm ngắm của các lãnh chúa trong vùng. Tháng 11/2000, một tay súng đã bắn chết Dezinho bên ngoài nhà của ông.
Vụ ám sát Dezinho đã thúc đẩy người vợ góa Maria Joel Dias Da Costa trở thành một nhà hoạt động tích cực ở Amazon. Phần lớn phần còn lại trong câu chuyện của Araujo dành cho nỗ lực kéo dài nhiều năm của bà nhằm đưa những kẻ chủ mưu ra trước công lý.
Cùng việc nghi ngờ Josélio có liên quan đến tội ác, Maria Joel cũng nhắm vào “Vua gỗ” Décio José Barroso Nunes, người có đế chế rộng lớn bao gồm các đồn điền gỗ, trang trại gia súc, xưởng cưa, đội xe tải, siêu thị và một nhà máy chế biến cà phê. Ông này cũng bị cáo buộc trốn thuế, buôn bán gỗ xẻ ở chợ đen và giết người. Tin đồn cho rằng Nunes từng thẳng tay ném những công nhân không phục tùng vào một bể cá sấu tại trang trại của mình.
