Ý nghĩa của tục cúng gia tiên trong 3 ngày tết của người Việt

Để chào đón một năm mới đến, ngoài việc mua sắm, trang trí tết các chị em còn tất bật cho mâm cộ cúng gia tiên. Đây là phong tục có từ lâu đời của người Việt để chứng tỏ lòng biết ơn về cuội nguồn, nhớ đến công ơn sinh thành dưỡng dục của ông bà cha mẹ.

Ở Việt Nam cúng gia tiên lcòn gọi là “Đạo thờ cúng ông bà”, gọi tắt là đạo ông bà. Đạo ở đây không phải là tôn giáo vì không có giáo chủ, môn đệ… .mà chỉ là “đạo làm người” trong gia đình, lấy tình cảm và sự liên hệ máu mủ ruột thịt trong gia đình làm chủ yếu.

Cúng gia tiên có ý nghĩa như thế nào trong ngày tết?

Cúng gia tiên chính là thể hiện sự hiếu thảo và tình thương yêu của con cháu đối với người quá cố. Trong ba ngày Tết khi nào bàn thờ cũng nhan đèn đầy đủ để bày tỏ lòng tri ân, thương nhớ của con cháu đối với tổ tiên nguồn cội. Việc cúng kính không chú trọng ở hình thức mâm cao cỗ đầy mà chú trọng ở nội dung, đó là tấm lòng thành kính tri ân thương nhớ và noi gương.

Thường thì trên bàn thờ đồ trang trí tết được đặt cúng là các loại bánh kẹo, trái cây và quan trọng là nhà nào cũng có bày bánh chứng và bánh dầy với ý nghĩa sâu săc về câu chuyện Hùng Vương thứ 6.
Khi bắt đầu cúng người chủ lễ phải ăn mặc chỉnh tề, để thể hiện sự nghiêm túc rồi bắt đầu đốt nhan lên đèn trên bàn thờ, hai tay chắp lên ngang trán và bắt đầu khấn. Khi khấn gia chủ nêu ngày tháng, làng xã, tên mình, tên vợ con, tên người quá cố, lễ vật cúng, lý do cúng, cầu nguyện… rồi tùy theo vị trí lớn nhỏ của mình đối với người quá cố, nếu nhỏ thì lạy 4 lạy hoặc vái 4 vái. Việc cúng kính tuỳ thuộc vào đức tin và đời sống đạo đức của mình để mời người quá cố về ăn tết cùng gia đình.
Cúng là bày lễ vật, lên đèn thắp hương, khấn, vái, lạy. Khấn là lời cầu khẩn mong người đã khuất phù hộ cho gia đình năm mới gặp nhiều may mắn, sức khỏe trong cuộc sống, gia đình hưng thịnh…khấn xong thì vái từ 2 đến 5 vái.

Nếu vái là cử chỉ chào hỏi kính cẩn, thì lạy là hành động chỉ sự tôn kính từ tâm hồn đến thể xác đối với người trên hay người quá cố ở vào bậc trên của mình.

Đàn ông lạy đứng nghiêm, hai tay chắp lại để trước ngực giơ lên ngang trán, mình cúi xuống, hai bài tay xòe ra úp xuống, chiếu, quỳ gối trái rồi gối phải rạp đầu xuống theo thư thế phủ phục, sau vài giây cất người lên hai bàn tay để lên đầu gối trái vừa co lên đưa tới trước nửa bước để lấy đà đứng dậy, chân phải đang quỳ cũng theo đà đứng dậy, rút chân trái về ngang chân phải đứng nghiêm, là xong một lạy. Lạy xong vái 3 vái rồi lui ra.

Các nhà sư lạy hơi khác một chút, phất tay áo cà sa đưa 2 tay xuống đất rồi quỳ 2 đầu gối xuống luôn, khi đứng lên đẩy hai bàn tay để lấy thế đứng thẳng nên khỏi tì bàn tay lên đầu gối.

Đối với người phụ nữ khi lạy thì ngồi trệt xuống đất để 2 cẳng chân vắt chéo về bên trái, bàn chân phải ngửa lên để hai cẳng chân vắt chéo về bên trái, bàn chân phải ngửa lên để dưới đùi chân trái, nếu mặc áo dài thì kéo tà áo trước trải về phía trước, tà áo sau trải về phía sau, rồi chắp 2 bàn tay để trước ngực đưa lên ngang trán cúi đầu xuống, hai bàn tay úp xuống chiếu, đầu đặt lên hai bàn tay. Sau vài giây đẩy hai bàn tay để lấy thế ngồi thẳng lên, chắp hai bàn tay đưa lên ngang trán là xong một lạy.
Lạy, xong đứng lên vái 3 vái rồi lui ra. Nhiều người theo cách lạy khác, hai đầu gối quỳ xuống chiếu, mông để lên 2 gót chân, hai bàn tay chắp lại đưa lên ngang trán, hai bàn tay giữ ở vị thế chắp, mình cúi xuống khi gần tới chiếu thì hai bàn tay xòe ra úp xuống chiếu đặt đầu lên hai bàn tay, cứ thế mà lạy

Đây là nét đẹp truyền thống đi vào máu của người Việt, phong tục cúng gia tiên ngày tết không chỉ có ý nghĩa nhớ về cội nguồn mà còn là tấm lòng của con cháu trong gia đình.