“Xốc” lại thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Năm 2022 được cho là không mấy sáng sủa của thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN). Những khủng hoảng, “điều tiếng” trên thị trường tài chính đã khiến cho niềm tin của nhà đầu tư vào thị trường TPDN bị sụt giảm nghiêm trọng. Ngay các DN cũng “chùn tay” khi thực hiện phát hành, thậm chí đua nhau mua trước hạn.

Bà Vũ Thị Chân Phương, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán nhà nước nhìn nhận thị trường TPDN thời gian qua có nhiều khó khăn, chủ yếu xuất phát từ sự sụt giảm niềm tin của thị trường do sai phạm của một số DN vừa bị xử lý cũng như việc một số phương tiện đưa tin không chính thống về một số DN phát hành trái phiếu gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường và tâm lý nhà đầu tư. “Ngoài ra, việc kiểm tra, giám sát tập trung vào giám sát mục đích phát hành trái phiếu cũng dẫn đến tâm lý quan ngại của cả DN phát hành và tổ chức cung cấp dịch vụ. Thêm vào đó, thanh khoản của thị trường cũng gặp khó khăn trong thời gian qua khi lãi suất ngân hàng tăng, dòng tiền có xu hướng dịch chuyển sang hệ thống ngân hàng thương mại và các DN khó khăn trong cân đối nguồn vốn kinh doanh và trả nợ trái phiếu đến hạn”, bà Phương nói.

Đề xuất xếp hạng tín nhiệm “mồi” đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu.

Được đánh giá là kênh huy động vốn dài hạn quan trọng của nền kinh tế, nên việc “xốc” lại thị trường TPDN là nhu cầu bắt buộc của thị trường tài chính. Bởi vậy, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia tài chính và nhóm chuyên gia từ BIDV đề xuất Chính phủ sớm vào cuộc nhằm sửa đổi các quy định về TPDN sau “sự biến” liên quan đến Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát. Theo vị chuyên gia này, với quy mô phát hành lớn trong giai đoạn 2018-2021 và thời hạn khoảng 4 năm thì sẽ có một khối lượng TPDN đáng kể đáo hạn trong giai đoạn 2023 – 2025 – khoảng hơn 700 nghìn tỷ đồng, chưa tính tiền lãi. Điều này sẽ gây áp lực lớn lên thị trường TPDN. Tuy nhiên, thông tin có chút lạc quan là, theo báo cáo của Bộ Tài chính, nhiều DN đã chủ động mua lại trái phiếu trước hạn, sẽ phần nào giảm bớt áp lực đáo hạn và tâm lý tiêu cực của thị trường. Song, để thị trường TPDN phát triển trở lại và đi theo đúng quỹ đạo, cần nhiều hơn những giải pháp để khơi thông.

Đề xuất các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho thị trường TPDN, ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch FiinRatings cho rằng, nếu vừa kết hợp được giải pháp ngắn hạn và những giải pháp dài hạn thay vì chỉ tập trung vào các giải pháp “chữa cháy” sẽ là chìa khoá cho sự phát triển bền vững của thị trường. Về giải pháp ngắn hạn, ông Thuân khuyến nghị cần có “liệu pháp” riêng cho các nhà phát hành có rủi ro cao, gồm rà soát, đánh giá, phân loại xác định cụ thể nhà phát hành có rủi ro cao; khu trú các DN yếu và sở hữu nhiều bởi nhà đầu tư cá nhân nhằm đưa ra phương án ổn định tâm lý và bảo vệ nhà đầu tư; hướng dẫn phương án tái cấu trúc nợ. Đặc biệt, với các DN phát hành và các đơn vị có liên quan thì cần tự đẩy nhanh tiến độ xử lý và tái cấu trúc nợ bằng việc chuẩn bị phương án hoặc tự tái cấu trúc nợ sớm nhất có thể. Các trường hợp vi phạm không trả được nợ trái phiếu thì cần đẩy nhanh hoàn thiện thủ tục tòa án, phán quyết và quyết toán nghĩa vụ nợ, giải quyết cho quyền lợi của trái chủ nhanh nhất có thể để giữ vững niềm tin thị trường.

Đáng chú ý, ông Thuân kiến nghị nên cho phép bán trái phiếu phát hành riêng lẻ cho nhà đầu tư cá nhân nếu trái phiếu này được bảo lãnh bởi ngân hàng. Điều này sẽ vừa tận dụng được năng lực giám sát của hệ thống ngân hàng vừa tận dụng được nguồn vốn.

Cùng quan điểm, ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VMBA) cho rằng, thanh khoản của thị trường đến từ niềm tin, niềm tin lại đến từ sự minh bạch của DN. Cơ quan quản lý nhà nước cần phải nâng cao nhận thức và sự hiểu biết của nhà đầu tư cũng như của các thành phần tham gia thị trường về những thông tin minh bạch để có đánh giá đúng và xử lý thông tin một cách phù hợp. Tiếp đó, môi trường pháp lý và thực thi pháp lý phải công bằng, DN nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh để từng bước lấy lại được niềm tin của nhà đầu tư, của các thành viên tham gia thị trường.

Tương tự, trong góp ý của mình cho dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 65/2022/NĐ-CP (Nghị định 65) về chào bán, giao dịch TPDN riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu ra thị trường quốc tế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng nếu áp dụng ngay lập tức quy định xếp hạng tín nhiệm bắt buộc kể từ ngày 1/1/2023 sẽ gây nhiều khó khăn cho việc phát hành trái phiếu do các đơn vị cung cấp dịch vụ chưa đủ sức phục vụ một lượng lớn khách hàng như hiện nay. Tuy nhiên, nếu lùi thời hạn áp dụng đến ngày 1/1/2024 thì có thể vẫn sẽ lặp lại tình trạng này nếu như trong năm 2023 không có đơn vị phát hành nào sử dụng dịch vụ.

Do đó, “để khắc phục mâu thuẫn này, cơ quan soạn thảo cân nhắc phương án khoanh định riêng một số DN phát hành buộc phải có xếp hạng tín nhiệm trong năm 2023, sau đó đến năm 2024 mới áp dụng đại trà. Diện DN buộc phải áp dụng trước thì nên lựa chọn một số ngành, lĩnh vực có thông tin tài chính tương đối lành mạnh”, VCCI đề nghị. Biện pháp này được kỳ vọng sẽ tạo một lượng khách hàng “mồi” cho thị trường dịch vụ xếp hạng tín nhiệm, bước đầu tạo thói quen và sự tin tưởng của nhà đầu tư vào các báo cáo xếp hạng tín nhiệm, trước khi áp dụng bắt buộc đại trà cho tất cả các DN phát hành…