Dòng di cư từ nông thôn đổ về, đô thị lớn gánh áp lực quá tải

Trao đổi với Tuổi Trẻ, PGS.TS Nguyễn Hồng Thục – viện trưởng Viện nghiên cứu định cư, Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam – nhận định:

– Bức tranh đô thị Việt Nam hiện nay – nhất là ở hai thành phố lớn là Hà Nội và TP.HCM – đang gợi lên một nỗi buồn lớn rằng đô thị của chúng ta sau các cuộc quy hoạch lớn, bài bản để đáp ứng nhu cầu dân cư và nền kinh tế lại phát triển lộn xộn, manh mún và phân mảnh.

PGS.TS Nguyễn Hồng ThụcNếu không kiểm soát và điều chỉnh kế hoạch cho những thành phố nhỏ và vừa có thời cơ tăng trưởng về việc làm, dịch vụ và tiện ích đô thị thì thực trạng di dân tự do khó hoàn toàn có thể trấn ápPGS.TS Nguyễn Hồng Thục ( viện trưởng Viện nghiên cứu và điều tra định cư )

Phần lớn là lao động chân tay

* Có người ví von TP.HCM hiện giờ “không đủ đất lành cho chim đậu” vì chính thành phố này cũng đang phải gồng mình gánh áp lực quá tải của dân cư đông đúc – trong đó có phần không nhỏ từ dòng di cư ngày một mạnh mẽ từ nông thôn đổ ra thành phố. Bức tranh này liệu có thay đổi trong tương lai, thưa bà?

– Bình quân mỗi năm Thành Phố Hồ Chí Minh tăng thêm khoảng chừng 200.000 dân có ĐK chính thức ( từ năm 2012 – năm nay tăng 850.000 dân ), trong đó 2/3 là dân nhập cư từ nơi khác đến .Dự báo đến năm 2025 dân số sẽ lên hơn 10 triệu dân ( không kể khách vãng lai ) và 20 năm sau đó hoàn toàn có thể lên đến 15 triệu dân .Điều tra di dân tự do tìm việc làm vào TP. Hồ Chí Minh ( Viện Kontrart ) cho thấy hầu hết người nhập cư tìm được việc làm sau khi vào thành phố tháng đầu hoặc đã có việc từ khi ở nhà. Nhưng học vấn của những lao động này rất thấp, chưa qua đào tạo và giảng dạy nghề ( học vấn cấp tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông tương ứng tỉ lệ có việc làm là 70 %, 60 % và 58 % ) .Như vậy, họ nhập cư vào thành phố để làm những việc làm lao động chân tay, giản đơn và nhu yếu lao động loại này của thành phố cũng rất lớn .Ngoài ra, số lượng người vãng lai và lao động thời vụ ở TP.Hồ Chí Minh cũng không nhỏ, xê dịch từ 1-2 triệu người .Tất cả đã dẫn đến quá tải hạ tầng, nhà tại, trường học, bệnh viện, Open nhà ổ chuột, lấn chiếm, không phép và tệ nạn rất nan giải .Bốn anh gồm Tấn Lợi, Lê Văn Cẩn, Ngô Văn Diến, Trần Văn Chiến, cùng quê Cà Mau lên TP. Hồ Chí Minh làm công nhân tại những khu công trình thiết kế xây dựng tại Thủ Thiêm, Q. 2. Họ sống trong những lều trại dành cho công nhân gần khu công trình. Trong ảnh : 4 anh ăn cơm trưa tại khu lều trại sau khi đi làm về – Ảnh : QUANG ĐỊNH

* Nhưng cũng có chuyên gia khẳng định di cư thực ra là động lực phát triển của đô thị. Vậy lý do nào khiến yếu tố vốn là động lực phát triển của đô thị lại đang trở thành sức ép “uy hiếp” các đô thị lớn của Việt Nam – nhất là TP.HCM?

– Một thành phố có rất nhiều công dụng để phân phối nhu yếu từ thấp đến cao rất phong phú của dân cư và do đó cần lượng lao động tương ứng từ thấp đến cao .Cuộc đại cách mạng công nghiệp ở Anh trong thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 cũng kéo dòng di dân vào thành phố và họ góp phần hơn 40 % GDP lúc đó .Nhưng chính quyền sở tại có những kế hoạch ráo riết để không thay đổi được đời sống cho di dân và xây nhiều khoảng trống công cộng, công ích và nhà ở rất chuyên nghiệp để cho dân cư có mức sống tương đối công minh, thu nhập không quá độc lạ, chưa kể những chủ trương đưa họ hòa nhập vào đời sống .Nhưng Nước Ta rất khác, không có chủ trương cho họ hoàn toàn có thể định cư vững chắc ở thành phố mà có vẻ như để họ tự lo, tự xoay xở. Vì vậy, chắc như đinh họ sẽ trở thành gánh nặng cho thành phố .Chính quyền phải nhìn nhận yếu tố này một cách tổng lực hơn : coi họ như nguồn lực cùng chung tay tăng trưởng thành phố, đồng thời cần trấn áp ngưỡng di dân tự do dẫn đến quá tải thành phố bằng chủ trương tăng trưởng dữ thế chủ động cho vùng ngoại vi, nông thôn và những thành phố nhỏ và vừa .

Định hướng lại chính sách đô thị hóa

* Một số kết quả điều tra xã hội học chỉ ra: nguyên nhân chính thúc đẩy di cư chủ yếu do nhu cầu việc làm với hi vọng nguồn thu nhập tốt hơn hiện tại. Với điều kiện kinh tế – xã hội hiện tại, có cách nào giữ chân người dân nghèo không tìm mọi cách vươn ra thành phố, yên tâm định cư ở nơi mình đang sống?

– Vì nguồn lực và dòng tiền góp vốn đầu tư từ Nhà nước và xã hội chủ yếu đổ vào thành phố lớn, kéo theo là tăng việc làm, tiện ích đô thị và thời cơ thăng quan tiến chức, làm giàu rất lớn .Nhìn vào sự mất cân đối về nguồn lực góp vốn đầu tư cho nông thôn, vùng ven và những thành phố nhỏ sẽ nhìn thấy dòng di dân theo chiều của dòng tiền đó. ” Nồi cơm ” đô thị ở đâu lớn thì dòng di dân sẽ đi theo nó .Nếu không kiểm soát và điều chỉnh kế hoạch cho những thành phố nhỏ và vừa có thời cơ tăng trưởng về việc làm, dịch vụ và tiện ích đô thị thì thực trạng di dân tự do khó hoàn toàn có thể trấn áp .Một mái ấm gia đình quê huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp lên Thành Phố Hồ Chí Minh làm thuê hơn 10 năm nay. Trong ảnh : mái ấm gia đình ăn cơm trưa trong những lều trại công nhân để chuẩn bị sẵn sàng đi làm buổi chiều trong những khu công trình ở Thủ Thiêm, Q. 2 – Ảnh : QUANG ĐỊNH

* Ở góc nhìn tổng quan, đâu là giải pháp căn cơ để các đô thị lớn như TP.HCM thoát khỏi tình trạng phát triển bối rối của một đô thị vừa manh mún, lại vừa quá tải?

– Trên quốc tế, đô thị vệ tinh sinh ra sau khi thành phố mẹ tăng trưởng đến mức tới hạn và trở nên bế tắc, khó tăng trưởng thêm được nữa .Thành phố vệ tinh về thực chất trông chờ vào sự phân công chức năng và việc làm của thành phố mẹ đã trưởng thành để hoàn toàn có thể nuôi sống bản thân nó .

Ông Nguyễn Thành Mai quê ở Bến Tre và Cô Dưỡng quê ở Quảng Ngãi đang phân loại ve chai tại một cơ sở ve chai ở quận Tân Bình, TP.HCM – Ảnh: XUÂN HƯNG

Tuy nhiên ở Nước Ta, cùng một lúc tất cả chúng ta vừa lan rộng ra thành phố mẹ, vừa tăng trưởng đô thị vệ tinh, vừa link vùng đô thị. Các trách nhiệm này đặt ra cùng lúc đã trở thành gánh nặng cho khai thác nguồn lực tăng trưởng .Đã đến lúc cả Thành Phố Hồ Chí Minh và Thành Phố Hà Nội cần những kế hoạch tăng trưởng kinh khủng để triển khai xong chính bản thân mình : giãn dân ra ngoại vi, tăng cường hạ tầng và giao thông vận tải công cộng, xác lập rõ những nền kinh tế tài chính chủ yếu và nhường bớt những công dụng cho những thành phố lân cận .Đừng chỉ hoạch định TP.HN và TP Hồ Chí Minh là những thành phố mẹ, gánh vác nghĩa vụ và trách nhiệm cho những thành phố lân cận và trong vùng .Anh Nguyễn Bá Quang quê ở Huế, hiện đang bán chăn gối đệm ở đường Thoại Ngọc Hầu, Quận Tân Phú, TP. Hồ Chí Minh – Ảnh : XUÂN HƯNGCác đô thị TT tỷ lệ cao cần được tăng trưởng song hành với những đô thị nhỏ và vừa tại chỗ. Chúng kết nối với nhau theo hiên chạy dọc giao thông vận tải và link kinh tế tài chính .Đường lối đô thị hóa lúc bấy giờ cần được nhìn nhận lại về khuynh hướng tăng trưởng. Chính sách đô thị hóa là để tạo điều kiện kèm theo cho việc tự thân tăng trưởng, chứ không hề dựa vào mệnh lệnh duy ý chí .Chỉ khi những đô thị có vai trò độc lập và tự chủ cùng tăng trưởng thì mới có sự link vùng ( link về hạ tầng kỹ thuật, việc làm, kinh tế tài chính ), khi đó dân cư hoàn toàn có thể vẫn ở tại chỗ, dân cư không cần đổ dồn về thành phố mẹ như lúc bấy giờ .Đồ họa : Vũ Hoàng

Chuyên gia Lê Văn Thành (Viện Nghiên cứu và phát triển TP.HCM):

Thu hút chất xám thay vì lao động phổ thông

Sau mỗi đợt thiên tai, người lao động từ những vùng có thiên tai đổ về những thành phố lớn để mưu sinh nhưng một thời hạn ngắn sau họ lại hồi hương, số người ở lại lâu dài hơn không nhiều .Ở những nước khác, họ tránh thiên tai ( để tránh yếu tố di dân ) bằng cách quy đổi cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính của những vùng hay xảy ra thiên tai, họ tăng trưởng những ngành kinh tế tài chính khác chứ không làm nông nghiệp để không bị phụ thuộc vào vào ” ông trời ” .Điều đáng chú ý quan tâm tại những TP lớn của nước ta là di dân do yếu tố việc làm .Đây là quy luật tự nhiên, không tránh khỏi. Muốn tránh di dân do việc làm thì phải thực thi nhiều giải pháp, trong đó có hai yếu tố lớn là góp vốn đầu tư hạ tầng tổng lực cho những tỉnh và thống kê giám sát lại cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính của những vùng .Vấn đề này cần một nhạc trưởng đứng trên những tỉnh, thành để điều phối cho hòa giải, tương thích .Đối với những đô thị lớn như Thành Phố Hồ Chí Minh, TP.HN, Thành Phố Đà Nẵng … nên hạn chế tăng trưởng những ngành nghề lôi cuốn nhiều lao động đại trà phổ thông, ít góp vốn đầu tư chất xám và giá trị ngày càng tăng không cao .Khi tăng trưởng những ngành công nghệ cao, cần nhiều chất xám thì lôi cuốn được nhân lực trình độ cao với số lượng không nhiều như lao động đại trà phổ thông .Như vậy mức độ tăng dân số cơ học sẽ vừa phải, hạ tầng cơ sở và hạ tầng xã hội của những TP không bị quá tải và hạn chế được nhiều yếu tố xã hội kèm theo .

Và để các doanh nghiệp trụ được tại các tỉnh để thu hút lao động thì Nhà nước cần chú ý đầu tư hạ tầng hoàn thiện như đường sá, bến cảng, nhà ga cả trong các khu kinh tế, khu công nghiệp và bên ngoài; đồng thời, phát triển tại chỗ hạ tầng xã hội phục vụ người dân như bệnh viện, trường học, trung tâm thương mại… và các tiện nghi khác để người dân không phải đổ về các TP lớn.

TS Võ Hùng Dũng (nguyên giám đốc VCCI chi nhánh TP Cần Thơ):

Phát triển kinh tế tại chỗ để kéo lao động trở lại

Chuyện người dân đi lại, trao đổi lao động giữa những địa phương là thông thường .Nhưng ở đây người dân miền Tây đã di cư ( đến TP.Hồ Chí Minh và những tỉnh miền Đông Nam Bộ ) diễn ra trong hơn 12 năm qua thì không còn là quy luật thông thường nữa .Điều đáng lo nhất chính là thực trạng di dân lê dài đến một khi nào đó những tỉnh ĐBSCL khi có dự án Bất Động Sản sử dụng nhiều lao động thì … không lôi cuốn được .Muốn giữ lao động và kéo lao động trở về ĐBSCL thì những địa phương ở đây phải tăng trưởng kinh tế tài chính, nhưng yếu tố đặt ra là tăng trưởng cái gì .

Những ngành sử dụng lao động trước đây trong nông nghiệp, thủy sản đã đi tới giới hạn, khó phát triển được nữa.

Vì vậy, còn lại là tăng trưởng những ngành thông dụng, sử dụng nhiều lao động, có năng lực lớn ở ĐBSCL như may mặc, giày dép, đồ gỗ .Riêng TP Cần Thơ phải đóng vai trò TT logistics, nhằm mục đích xử lý chuyện luân chuyển sản phẩm & hàng hóa tại chỗ mà không phải lên TP.Hồ Chí Minh, Bà Rịa – Vũng Tàu .Lúc đó những doanh nghiệp mới dám về Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau góp vốn đầu tư những ngành sử dụng nhiều lao động. Những giải pháp này không riêng gì ở góc nhìn địa phương mà cần sự tương hỗ của nhà nước .

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn