Triết Học Mác – Lênin Là Gì: Khái Niệm, Đối Tượng Nghiên Cứu

Triết học Mác – Lênin là một trong những môn học đại cương mà các bạn sinh viên cần học để có được những kiến thức chung nhất về sự phát triển kinh tế – xã hội từ đó có định hướng rõ ràng trong những lĩnh vực cụ thể. Vì vậy, để học được môn học này thật không phải là điều dễ dàng. Trong bài viết này, chúng ta cùng tìm hiểu chi tiết về các nội dung cơ bản của triết học Mác Lênin nhé.

Triết học Mác – Lênin là gì?

Khái niệm: Triết học là gì?

Ở cả phương Tây lẫn phương Đông, ngay từ đầu triết học đã được coi là hoạt động tinh thần bậc cao, là loại hình nhận thức có trình độ trừu tượng hóa và khái quát hóa rất cao. Triết học nhìn nhận và đánh giá đối tượng thông qua thực tế, qua hiện tượng quan sát được về con người và vũ trụ.

Là loại hình tri thức đặc biệt của con người, triết học có tham vọng xây dựng nên bức tranh tổng quát nhất về thế giới và về con người. Khác với các loại hình tri thức khác, triết học sử dụng công cụ lý tính, tiêu chuẩn logic và những kinh nghiệm mà con người đã khám phá thực tại, diễn tả thế giới và khái quát thế giới quan bằng lý luận.

Triết học Mác – Lênin được định nghĩa là hệ thống quan điểm và học thuyết khoa học của Các Mác, Ph Ăng ghen và sự phát triển của V.I Lênin, là sự kế thừa và phát triển các giá trị của lịch sử tư tưởng nhân loại, cơ sở thực tiễn của thời đại và là phương pháp luật phổ biến của nhận thức khoa học và thực tiễn cách mạng. Đây là khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản và nhân dân lao động thoát khỏi chế độ áp bức, bóc lột và tiến tới giải phóng con người.

Khái quát lại, triết học Mác – Lênin là khoa học khái quát các quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy một cách chung nhất từ đó đem lại cho con người thế giới quan và phương pháp luận đúng đắn, khoa học để nhận thức cũng như cải tạo thế giới.

Tìm hiểu nhiều hơn về khái niệm, đối tượng và các vấn đề cơ bản của triết học tại: https://luanvanbeta.com/triet-hoc-la-gi/

Khái niệm: Triết học Mác – Lênin là gì?

Triết học Mác – Lênin ra đời vào những năm 40 của thế kỷ XIX, nghiên cứu những quy luật chung nhất của tự nhiên, của xã hội và tư duy của con người. Triết học Mác – Lênin trả lời cho những câu hỏi như: Bản chất của thế giới này là gì? Vạn vật trong thế giới này sinh thành và chuyển hóa ra làm sao? Xã hội là gì? Con người là gì? Cái gì làm cho con người ta mâu thuẫn, xâu xé, chà đạp lẫn nhau? Cái gì khiến con người ta gắn bó với nhau, giúp đỡ lẫn nhau? Mỗi người có khả năng quyết định được vận mệnh của chính mình hay không? Nếu như mỗi người tự quyết định vận mệnh của mình thì tại sao ai cũng muốn sống sung sướng, no đủ về vật chất, đa dạng phong phú về đời sống tinh thần nhưng trong thực tế lại còn có quá nhiều người có cuộc sống khổ cực đến như vậy? Có quá nhiều người thiếu nước sạch, thiếu lương thực, sống trong môi trường ô nhiễm… Còn nêu như con người ta không thể quyết định được vận mệnh của mình thì lực lượng nào đã chi phối vận mệnh của con người?…

Với tư cách là lý luận chung nhất của mình về tự nhiên, về xã hội và tư duy thì triết học Mác – Lênin giữ vai trò định hướng thế giới quan và phương pháp luận khoa học cho hoạt động nhận thức, hoạt động thực tiễn của con người để từ đó trả lời cho những câu hỏi mà chúng ta vừa đề cập ở trên. Từ việc trả lời cho những câu hỏi đó, triết học Mác – Lênin tìm ra những quy luật chung nhất chi phối sự vận động và phát triển của tự nhiên, của xã hội và của tư duy con người, đóng vai trò định hướng về mặt thế giới quan và phương pháp luận cho hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người.

Khái niệm Triết học Mác – Lênin:

Triết học Mác – Lênin là hệ thống quan điểm duy vật biện chứng về tự nhiên, xã hội và tư duy – thế giới quan và phương pháp luận khoa học, cách mạng của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và các lực lượng xã hội tiến bộ trong nhận thức và cải tạo thế giới.

• Triết học Mác – Lênin là triết học duy vật biện chứng cả về tự nhiên và xã hội
• Triết học Mác – Lênin trở thành thế giới quan, phương pháp luận của giai cấp công nhân và các lực lượng tiến bộ trên thế giới
• Ngày nay, triết học Mác – Lênin là một trong những thành tựu vĩ đại nhất của tư tưởng triết học nhân loại, đang là hình thức cao nhất của các hình thức triết học trong lịch sử. Triết học Mác – Lênin là học thuyết về sự phát triển thế giới, đã và đang phát triển giữa dòng văn minh nhân loại.

Nguồn gốc ra đời của triết học Mác – Lênin

Điều kiện về kinh tế – xã hội:

Sự củng cố và phát triển phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa trong điều kiện cách mạng công nghiệp: Trong những năm 40 của thế kỷ 19, lực lượng sản xuất phát triển mạng do tác động của cách mạng công nghiệp, làm cho phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa được củng cố vững chắc. Mặt khác, những mâu thuẫn xã hội cũng trở nên gay gắt và bộc lộ ngày càng rõ rệt, của cải xã hội tăng lên nhưng không bình đẳng mà làm cho xã hội bất công hơn, đối kháng xã hội sâu sắc hơn và xung đột giữa vô sản và tư bản trở thành những cuộc đấu tranh giai cấp.

Sự xuất hiện của giai cấp vô sản với tính cách một lực lượng chính trị- xã hội độc lập là nhân tố chính trị- xã hội quan trọng: Giai cấp vô sản trở thành giai cấp bị trị và hình thành mâu thuẫn giữa vô sản với tư bản. Các cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản diễn ra ở nhiều nước trên thế giới. Giai cấp vô sản xuất hiện trở thành “kẻ phá hoại” chủ nghĩa tư bản và là lực lượng tiên phong đấu tranh cho nền dân chủ và tiến bộ xã hội.

Thực tiễn cách mạng của giai cấp vô sản được xem là cơ sở chủ yếu cho sự ra đời triết học Mác: Giai cấp vô sản đã tạo cơ sở xã hội cho sự hình thành lý luận tiến bộ và cách mạng mới. Đó là lý luận thể hiện thế giới quan cách mạng của giai cấp cách mạng triệt để trong lịch sử.

Nguồn gốc lý luận và tiền đề về khoa học tự nhiên: 

Nguồn gốc lý luận: Để xây dựng học thuyết của mình, C. Mác và Ăngghen đã kết thừa những thành tựu trong lịch sử tư tưởng của nhân loại. Học thuyết của Mác kế thừa thẳng và trực tiếp những học thuyết tiêu biểu nhất trong triết học, kinh tế chính trị học và chủ nghĩa xã hội như triết học cổ điển Đức, triết học Hegel, kinh tế chính trị học của Adam Smith và David Ricardo,…

Tiền đề khoa học tự nhiên: Sự phát triển tư duy triết học phải dựa trên cơ sở tri thức do các khoa học cụ thể đem lại. Tuy nhiên, mỗi khi khoa học tự nhiên có những phát minh mang tính chất tạo ra cột mốc thời đại thì chủ nghĩa duy vật không thể thay đổi hình thức của nó.

Nhân tố chủ quan trong sự hình thành triết học Mác: Triết học Mác được hình thành thông qua vai trò của nhân tố chủ quan đó là thiên tài và hoạt động thực tiễn không biết mệt mỏi của C. Mác và Ăng ghen, lập trường giai cấp công nhân và tình cảm đặc biệt của hai người đối với nhân dân lao động với tình bạn vĩ đại của hai nhà cách mạng đã kết tinh thành những nhân tố chủ quan tiền thân cho sự ra đời của triết học Mác.

Đối tượng nghiên cứu và chức năng của triết học Mác – Lênin 

Đối tượng nghiên cứu của triết học Mác – Lênin là gì?

Với tư cách là một hình thái phát triển cao của tư tưởng triết học nhân loại, đối tượng nghiên cứu của triết học Mác – Lênin là tất yếu, vừa có sự thống nhất vừa có sự khác biệt so với đối tượng nghiên cứu của các hệ thống triết học khác trong lịch sự. Thực tế lịch sử chứng minh rằng mặc dù mỗi một hệ thống triết học vẫn thường xác định cho mình một đối tượng nghiên cứu riêng những để thực hiện chức năng là hạt nhân lý luận của thế giới quan và là cơ sở phương pháp luận chung nhất của mình thì mọi hệ thống triết học đều phải trước hết nghiên cứu và giải quyết mối quan hệ giữa vật chất và ý thức theo một lập trường nhất định là duy vật hoặc duy tâm. Trên cơ sở đó và cũng vì chức năng đó mọi hệ thống triết học trong lịch sử đều phải tập trung nghiên cứu những vấn đề chung nhất của tự nhiên – xã hội và con người. Nghiên cứu mối quan hệ của con người nói chung, của tư duy con người nói riêng với thế giới xung quanh theo những định hướng về nhân sinh quan khác nhau tích cực hoặc tiêu cực, khắc phục được những hạn chế và đoạn tuyệt với những quan điểm sai lầm của các hệ thống triết học khác thì triết học Mác – Lênin đã xác định đối tượng nghiên cứu là giải quyết các mối quan hệ giữa vật chất và ý thức dựa theo lập trường duy vật biện chứng và nghiên cứu các quy luật vận động, phát triển chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy cuả con người.

Do giải quyết triệt để các vấn đề cơ bản của triết học trên lập trường duy vật biện chứng nên triết học Mác – Lênin đã chỉ ra được những quy luật vận động phát triển chung nhất của thế giới cả trong tự nhiên, trong lịch sử xã hội và trong tư duy. Triết học Mác – Lênin đồng thời giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa biện chứng khách quan và biện chứng chủ quan cả thế giới khách quan

Vượt qua những hạn chế lịch sử của các lý luận triết học khác, triết học Mác – Lê nin xác định đối tượng nghiên cứu của mình gồm những quy luật phổ biến của tự nhiên nói chung và các quy luật phổ biến của bộ phận tự nhiên là các quy luật phổ biến của lịch sử xã hội. Vì vậy, đối tượng của triết học Mác- Lênin gồm các vấn đề con người.

Chức năng của triết học Mác Lênin là gì?

Chức năng thế giới quan: Thế giới quan là các quan điểm về thế giới và vị trí của con người trong thế giới đó. Triết học Mác- Lênin đem lại thế giới quan duy vật biện chứng, là hạt nhân thế giới quan cộng sản.

Thế giới quan duy vật biện chứng góp phần nâng cao vai trò tích cực, sáng tạo của con người và là cơ sở khoa học để đấu tranh với các thế giới quan duy tâm, tôn giáo và phản khoa học.

Chức năng phương pháp luận: Phương pháp luận là các quan điểm và nguyên tắc xuất phát có vai trò chỉ đạo việc sử dụng các phương pháp trong hoạt động nhận thức và thực tiễn để đạt được kết quả tối ưu. Phương pháp luận cũng có nghĩa là lý luận về hệ thống phương pháp với vai trò là phương pháp chung của toàn bộ nhận thức khoa học và trang bị cho con người các nguyên tắc phương pháp luật chung nhất cho hoạt động nhận thức và thực tiễn.

Vai trò của triết học Mác – Lênin đối với đời sống xã hội và sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay

Triết học Mác- Lênin là thế giới quan và phương pháp luận khoa học, cách mạng cho con người trong nhận thức và thực tiễn: Triết học Mác- Lênin là sự phản ánh các mặt, thuộc tính và mối liên hệ phổ biến của hiện thực khách quan. Vì vậy, chúng đóng vai trò định hướng quan trọng cho con người trong nhận thức và hoạt động thực tiễn của mình. Hiệu quả của triết học là ở giá trị định hướng cho hoạt động thực tiễn một cách phong phú và đa dạng của những kết luận chung, có tính khái quát cao. Triết học có vai trò to lớn trong việc giải quyết các vấn đề cụ thể trong cuộc sống.

Cơ sở thế giới quan và phương pháp luận khoa học và cách mạng nhằm phân tích xu hướng phát triển xã hội trong điều kiện cách mạng khoa học và công nghệ: Cách mạng khoa học và công nghệ ngày càng phát triển mạnh mẽ, đứng trước tình hình đó, triết học Mác- Lênin đóng vai trò quan trọng, là cơ sở lý luận- phương pháp luận cho sự phát minh khoa học, tích hợp và truyền bá tri thức khoa học hiện đại. Khoa học hiện đại phải dựa trên những cơ sở thế giới quan và phương pháp luận duy vật biện chứng.

Cơ sở lý luận khoa học cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở trên thế giới và sự nghiệp đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam: Công cuộc đổi mới xã hội toàn diện theo định hướng xã hội chủ nghĩa được bắt đầu bằng đổi mới tư duy lý luận trong đó triết học Mác- Lê nin góp phần tìm được lời giải về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam và qua thực tiễn để bổ sung, phát triển tư duy lý luận về chủ nghĩa xã hội.

Vai trò của thế giới quan và phương pháp luận của triết học Mác- Lê nin đối với sự nghiệp đổi mới ở nước ta là đổi mới tư duy. Nếu không đổi mới tư duy, nhất là tư duy lý luận thì sẽ không có sự nghiệp đổi mới. Triết học Mác- Lê nin là nền tảng cho quá trình đổi mới tư duy ở Việt Nam. Thế giới quan triết học Mác- Lênin giúp Đảng ta nhìn nhận con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở giai đoạn mới, bối cảnh mới,…

Có thể nói rằng, triết học Mác – Lênin là một trong những lý luận có giá trị to lớn đối với lịch sử phát triển kinh tế – xã hội của các quốc gia trên thế giới nói chung và sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa và phát triển đất nước ở Việt Nam nói riêng. Hiểu rõ về triết học Mác – Lênin sẽ giúp chúng ta có định hướng rõ ràng để thay đổi theo hướng tích cực theo kịp thời đại. Mong rằng những kiến thức chia sẻ trong bài viết sẽ giúp bạn có thêm được nhiều hiểu biết sâu sắc về bản chất khái niệm triết học Mác – Lênin là gì cũng như các nội dung kiến thức xoay quanh khái niệm này phục vụ cho việc học tập và thực hiện viết tiểu luận triết học. 

5/5 – (1 bình chọn)