Chất Liệu Trang Phục Dân Tộc Thái, Trang Phục Truyền Thống Của Phụ Nữ Thái – https://laodongdongnai.vn

2 Trang phục dân tộc thái2. 2 Trang phục dân tộc thái Nữ2. 2.2 Lễ phục trang phục thái nữ
Dân Tộc Thái gồm có dân tộc thái trắng và dân tộc thái đen. Bên cạnh những điệu múa dân tộc thái thì trang phục dân tộc thái cũng là nét văn hóa truyền thống mê hoặc đáng chú ý quan tâm .
Đang xem : Chất liệu trang phục dân tộc thái

DÂN TỘC THÁI

Dân tộc Thái là một trong những dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Nhóm dân tộc này có trên 1 triệu người, sống rải rác ở các tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình, Yên Bái, Nghệ An, Thanh Hóa và một số vùng miền núi phía Bắc, Tây Nguyên.

Ai đã lên Tây Bắc đều không khỏi ngẩn ngơ trước những cô gái Thái trong trang phục truyền thống cuội nguồn với áo cóm, váy đen và chiếc khăn piêu. Ngay từ nhỏ, người con gái Thái được những bà, những mẹ dạy cách thắt “ xài yêu ”, một loại thắt lưng bằng vải, để lớn lên những cô đều có thân hình “ eo kíu manh po ”, nghĩa là thắt đáy sống lưng ong. Chính thế cho nên khi trưởng thành, những cô gái Thái đều uyển chuyển với những đường cong tuyệt mỹ. Phải thế chăng mà phụ nữ Thái ở lứa tuổi nào cũng đều có một khung hình cân đối hòa giải và càng điển hình nổi bật hơn khi mặc bộ trang phục của chính dân tộc mình .

Trang phục dân tộc thái

Trang phục dân tộc Thái Nam

Khi lớn tuổi phái mạnh thường mặc quần may theo kiểu “ chân què ”, không dùng dải rút mà khâu cạp để thắt dây sống lưng, chỉ có hai loại là quần dài và quần đùi. Áo có hai kiểu để mặc thường ngày và lễ phục .
Do tiếp thu qua người Việt, trang phục phái mạnh của người Thái đang trên đà Âu hóa rất mạnh. Nhưng trong điều tra và nghiên cứu văn hóa truyền thống, tất cả chúng ta vẫn hoàn toàn có thể tìm thấy được cách ăn vận cũ từng sống sót. Khi lớn tuổi phái mạnh thường mặc quần may theo kiểu “ chân què ”, không dùng dải rút mà khâu cạp để thắt dây sống lưng, chỉ có hai loại là quần dài và quần đùi. Áo có hai kiểu để mặc thường ngày và lễ phục. Ngày nay, phái mạnh đã ưu thích những kiểu mũ có bán trên thị trường. Xưa, họ đội hai loại khăn tràm chàm đen không phân biệt Thái Đen, Thái Trắng. Thường ngày họ đội khăn có tên là “ đỡ ” ( chọc ) ; còn trong lễ phục, người ta cuốn khắn bằng một vải đen chàm có tên là “ cộm ” ( khăn pau ). Đến khi nằm xuống, thân nhân cũng quấn cho quanh đầu một sải vải như thế .
Trước đây, nam người trẻ tuổi đi chân đất, về già có người dùng giầy vải mua của ngưởi Hoa. Thời Pháp thuộc, quý tộc và chức dịch đã khởi đầu ăn vận Âu phục, đi bít tất, giầy da. Ngày nay, hầu hết thanh thiếu niên đều đi giầy, dép .
Thời xưa, chỉ có phái mạnh nhà giàu sang mới đeo vòng ngọc thạch mua của người Hoa hoặc vòng bạc có chạm hai đầu rồng chầu nguyệt gọi là : vòng đầu hổ mang ” ( pók khèn ngu háu ). Thứ vòng bạc này được coi như “ bùa hộ mệnh ” ( fétiche ) mà tiếng Thái gọi là “ chống ” ( cặm ) .

Trang phục dân tộc thái Nữ

Y phục Thái in đậm bản sắc văn hó tộc người vẫn chiếm ưu thế một cách rõ rệt.

Nữ phục cũng mở màn có hiện tượng kỳ lạ Âu hóa, nhưng so với phái mạnh diễn ra chậm hơn. Với họ, y phục Thái in đậm truyền thống văn hó tộc người vẫn chiếm lợi thế một cách rõ ràng. Khi quan sát trang phục này, nhiều người cho là độc lạ vì tôn lên được vẻ đẹp trời ban ! Có lẽ do đó mà cụm từ “ cô gái Thái ” đã trở thành hình tượng trong văn hóa truyền thống folklore Nước Ta .
Trừ những trường hợp ngoại lai như bị Âu hóa, Hán hóa hoặc Việt hóa đang diễn ra lúc bấy giờ. Nữ giới khi trưởng thành đều mặc váy khăn liền < ( váy ống ) – xỉn hay múc >. Váy của nhóm Thái ở miền Tây Bắc thường không có màu nào khác ngoài sắc đen tuyền. Người Thái ở Phù Yên ( Sơn La ), Mai Châu ( Hòa Bình ) và 1 số ít vùng Thanh Hóa, mặc váy có cạp cao, thắt ngang ngực như người Mường. Người Thái ở miền Tây tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, trên đoạn gần dấu váy có thêu hoặc dệt đáp thành dải đường viền hoa văn ngang mang nhiều sắc tố .
Trong đó, váy Thái Đen sắp xếp hoa văn hình quả trám nằm dọc theo chiều thẳng đứng. Ngược lại vời người Thái Trắng, những hình hoa văn quả chám cắt ngang trục thân. Khi mặc, có hai cách gấp đầu váy. Một là, theo cách “ gập đôi bên ” ( tộp phượng ) như dân cư ở Phù Yên, Mộc Châu ( Sơn La ), Mai Châu ( Hòa Bình ) và miền Tây Thanh Hóa, Nghệ An. Hai là, mặc theo kiểu “ thắt cuộn ” ( hặng pau ) – đều mép bên ( phải, trái ) đều gấp cộm vào điểm cố định và thắt chặt ở phần cạp giữa bụng, tạo ra đường xếp nếp ở giữa đôi chân. Do đấy, phần thân váy phía sau bó sát vào thân làm lộ rõ những đường cong của nửa thân dưới .
Khác với váy, áo của phụ nữ được bộc lộ nhiều hình, nhiều vẻ hơn. Về sắc tố hoàn toàn có thể thấy : đen, trắng, vàng, đỏ, xanh, hoa .. ; về mốt ( mode ), Áo bị Âu hóa mạnh. Trong khi áo truyền thống chỉ có hai kiểu :

Thường phục dân tộc thái nữ

Trong hoạt động và sinh hoạt thường ngày cũng như khi cần làm dáng, phụ nữ Thái mặc loại áo có tên làcỏm. Ngữ nghĩa của cỏm là cộc, cụt, ngắn. Vậy tại sao áo lại mang tên đó ? Áo cộc tay, người Thái gọi là “ áo cỏm cộc tay ” ( xửa cỏm khen tển ) phân biệt với “ áo cỏm dài tay ” ( xửa cỏm khen hĩ ). Chữ cỏm ở đây chỉ độ dài – ngắn của thân áo. Như vậy, nhìn váo chiếc áo cỏm thấy ngay cái gọi là cộc, cụt, ngắn của nó được số lượng giới hạn ở phần thân áo vừa chấm thắt lưng, nó không nằm vào hai bên cánh tay. Chính từ đó mới yên cầu ở người thợ may phải có kỹ thuật cắt khâu để chiếc váy vừa ôm sát lấy thân người mặc, bộc lộ được nghệ thuật và thẩm mỹ Thái .

*

Bộ trang phục phụ nữ Thái Trắng
Áo cỏm có sự phân biệt giữa hai nhóm Thái Đen và Thái Trắng. Với áo của nhóm Thái Đen, dải viền hai vạt giao nhau ( ở cửa áo ) để cài cúc không liền với cổ áo ; trong khi áo của nhóm Thái Trắng thì cổ và đường viền đó liền một dải, có tên là áo liền cổ ( xửa co long ). Áo Thái Đen theo đó phải tạo theo kiểu cổ đứng .
Thực ra áo cỏm của người Thái Đen xưa cũng là “ áo liền cổ ”, vào cuối thể kỷ XIX đầu XX, một bà chẩu mường lớn tên là Cầm Nàng Phák ( Tiêng ) ở Mường Mụa đã cải tiến thành cổ đứng như lúc bấy giờ .
Trên hai đường viền vạt áo xẻ ngực, thông thường người ta cài cúc đồng và nếu không kiếm được thì người ta cũng thay bằng hạt kiếm mua ở chợ. Khi mặc, muốn sang chảnh, người ta mặc áo cỏm cài cúc bạc hình đôi bướm, nhện, ve sầu hay hình hoa nhài …
Nói đến vẻ hoàn mỹ của trang phục nữ, không hề không nói tới dải thắt lưng dệt bằng sợi tơ tằm có chiều dài hơn 2 m tức bằng một sải và một khuỷu tay theo cách đo truyền thống cuội nguồn Thái. Nó không chỉ là dải vải để thắt giữ chỗ cạp váy, nó còn là điểm tạo dáng thắt đáy sống lưng ong của những bà, những chị .
Xem thêm : Ý Nghĩa Truyện Đôi Giày Đỏ, Những Truyện Cổ Tích Khác Thường Ít Được Biết Đến
Ngày nay, ý niệm nghệ thuật và thẩm mỹ trên trang phục đã biến hóa, Hiện tượng vỏ hẳn áo cỏm để thay thế sửa chữa bằng áo sơ mi đang diễn ra khá phổ cập, nhất là ở thị xã, thị xã và vùng ven quốc lộ. Do tiếp thu Âu phục qua người Việt, áo cỏm thái cũng được nâng cấp cải tiến .
Trong khi những kỹ thuật cắt may khác vẫn giữ nguyên. Người ta thêm vào đó đôi vai bồng, làm cho kiểu áo truyền thống tăng hẳn độ bay lượn .

Lễ phục trang phục thái nữ

Xưa, ý niệm mặc áo cỏm nhập lễ phục là không đúng nên có bộ lễ phục riêng, Song kể từ năm 1954 trở lại đây, việc mặc lễ phục áo dài coi như vắng hẳn. Một lễ phục xưa có hai kiểu :

Xửa nhinh

Áo dài màu đen chàm cắt theo kiểu xẻ nách bên phải phổ cập ở vùng Thái Đen có tên là “ áo gái ” ( xửa nhinh ), hoặc hoàn toàn có thể gọi ngay tên “ áo dài ” ( xưa hĩ ) để phân biệt với áo cỏm. Tuy mang tên là “ áo gái ” nhưng trang phục này dùng chung cho cả nam và nữ .

Xửa chai

Áo dài kiểu mặc chui đầu ( pỏn chỏn ) có tên là “ áo trai ” ( xửa chai ) hoặc “ áo lớm ” ( xửa luông ) .

*

Loại này chỉ dành cho phái đẹp, đồng thời chỉ để quý tộc và chức dịch mặc trong lễ cúng mường ( xên mường ) và cũng có hai loại :

Trang phục dân tộc thái đen

Áo của nhóm Thái Đen có màu đen chàm buông dài xuống giữa bụng chân. Ở mặt trong có táp một mảng trang trí theo cách khâu ghép những miếng vải nhiều màu, xếp thành hình tam giác trong những ô vuông sát kề nhau, hoặc những miếng thổ cẩm gọi làkhít, nhochạy dọc theo hai xống ngực nối xuống tạo thành mảng ở phần sống lưng gấu. Khi mặc chỉ thấy mặt vải của thân áo đen tuyền tuy nhiên vì đây là lễ phục và đặc biệt quan trọng lại là đồ khâm liệm nên thông thường ít khi thấy mặc. Chỉ vào mùa đông tháng giá. Khi ấy, người mặc thường lộn phía trong ra ngoài để những màu của mảng trang trí phô ra như được khuôn vào nền áo cỏm và vày đen tạo thành một lối trang phục sinh động .

Trang phục dân tộc Thái trắng

Áo Thái Trắng ở phía miền Tây Bắc – cũng mang màu đen có độ dài tương tự như. Do tiếp thu kỹ thuật may Âu phục từ người Pháp đưa đến trước đây nên loại trang phục này đã được nâng cấp cải tiến nhiều lần. Tuy vậy, vẫn không thoát ly những nét cơ bản của nguyên gốc. Áo chui đầu nhưng lịa chiết ly ở eo để tạo dáng “ thắt đáy sống lưng ong ” nên thân áo chia thành hai phần rõ ràng. Nửa trên được cắt phỏng theo áo cỏm, có thêm vai bồng, khi mặc, áo bó sát thân, cổ áo đồng thời là lõ khoét để chui đầu, có hình quả tim chạy uốn theo đường vải viền được khâu đúnh bằng những loại chỉ màu. Lỗ khoét ấy hở một phần ngực để khi mặc sẽ hiện lên vài hàng cúc bạc của áo cỏm lót bên trong. Nửa dưới thân asom do đặt vị trí chiết eo ở hai cánh sườn đã làm tăng hẳn sức bay của y phục .

*

Lễ phục phụ nữ Thái Trắng – Phong Thổ, Lai Châu
Với toàn bộ những yếu tố kỹ thuật tạo mốt đó, từ lâu áo nữ Thái Trắng đã trở thành trang phục của những điệu múa ( xòe ) nổi tiếng của vùng Mường Lay ( Điện Biên ), Phong Thổ ( Lai Châu ), Quỳnh Nhai, Mường Chiến ( Sơn La ). Ngày nay những đoàn văn công đã điều tra và nghiên cứu, nâng cấp cải tiến để dùng nó làm đạo cụ cho những diễn viên múa. Đương nhiên, vẫn dễ thấy việc làm ấy còn nhiều điểm chưa đạt, do đã để lộ rõ những nét không tương thích vì chưa nắm chắc được kỹ thuật tạo mốt của truyền thống lịch sử Thái .
Trang phục nữ còn có tấm khăn đội đầu. Nữ Thái Đen đội khăn “ piêu ” ( thực ra piêu đã có nghĩa là khăn rồi ) bằng vải đen tràm có một sải tay, ở hai đầu có thêu hoa văn hình kỷ hà bằng chỉ nhiều màu. Cùng với áo, váy, chiếc khăn này đã được nhiều người ca tụng bằng văn – thơ, nhạc – họa và điện ảnh …

*

Co gái Thái Đen đội khăn Piêu
Có một cụ thể tương quan đến tên gọi của khăn, ít ai chú ý miêu tả, đó là những hoa cuộn và thêu chỉ màu gọi làkút, đính thành chùm ở đường viền hai đầu. Nếu chùm ba gọi làpiêu kút xamvà chùm năm gọi làpiêu kút hả. Trong ý niệm của người Thái, số chẵn ( 2,4 ) tượng trưng cho niềm hạnh phúc đôi đứa, và 3, 5 chính là sự tăng trưởng con cháu – hệ quả của niềm hạnh phúc vợ chồng toàn vẹn .
Nữ giới nhóm Thái Trắng không chít khắn piêu mà thường mua khăn vuông len hoặc khăn buông trắng để cuốn .
Kiểu để tóc của phụ nữ Thái cũng phân biệt khá rõ trong ngành Thái Đen và Thái Trắng. Khi chưa lấy chồng, con gái nhóm Thái Đen búi tóc đằng sau gáy ( khót phôm ) ; khi có chồng, búi tóc ngược lên đỉnh đầu và hơi nghiêng về bên trái ( tẳng cảu ) nếu chồng chết, trong thời hạn để tang họ búi tóc lưng chừng giữa đỉnh đầu và gáy gọi là “ búi tóc kiêng ” ( khót phồm căm ) hay búi tóc bà góa ( khót phồm me mải ) .

*

Phụ nữ Thái Đen búi tóc cao ( tẳng cảu ) khi đã có chồng – Ảnh Lò Thị Kim
Hết tang lại búi tóc ngược như khi chồng còn sống. Con gái Thái Trắng không lấy tóc làm tín hiệu đã có chồng hay chưa lấy chồng, họ chỉ búi ra đằng sau hay cuốn lên đầu, nhưng không vấn bọc khăn như kiểu phái đẹp người Việt hay người Tày, Nùng. Đặt ở đằng sau, búi tóc được hạ thấp xuống để hoàn toàn có thể đung đưa trên vai, làm tăng thêm nét sinh động của trang phục .

Ngày nay chị em đã biết và dần dần đi giầy, dép. Xưa phụ nữ Thái toàn đi chân đất. Do tiếp thu văn hóa Âu Tây, con gái các tầng lớp phìa tạo có đi giầy, dép nhưng không phổ biến lắm.

Nói đến trang phục nữ, cũng cần kể tới vòng đeo nơi cổ tay và xưa còn đeo cả ở cổ, giờ đây đã vắng hẳn. Hai bên dái tai thường được đeo đồ trang sức đẹp hình ống ( óng hu ) hoặc hoa ( cỏng hu ), còn ngón tay đeo nhẫn. Những trang sức đẹp này, người khá giả dùng để vàng, bạc, ngọc, ngà ; người không có cũn đeo vòng đồng, xương và trong truyền thuyết thần thoại, người con gái nhà nghèo còn đeo vòng bằng dây mây rừng .
Xem thêm : Trang Phục Thần Thoại Liên Minh, Trang Phục Thần Thoại Mới : Alistar
Nhìn chung, trang phục Thái bộc lộ tính tộc người ngay từ tuổi thơ cho đến khi về già và lúc lâm chung. Trẻ em 5 – 10 tuổi, cách ăn mặc đã phân định theo giới : con trai mặc áo nam với chiếc quàn có đai đeo lên cổ, đầu cạo trọc, hoàn toàn có thể để chỏm hoặc chòm che thóp. Con gái mặc áo khâu liền váy và mở màn nuôi tóc, sẵn sàng chuẩn bị cho việc kết búi. Lớn lên có y phục nam, như như đã trình diễn ở trên. Người chết, thân nhân vận phục tang màu trắng, không mang sắc phục màu đen trong nhưng ngày có nghi thức tang lễ .