Thực hư “thị trường mua bán” đề tài khoa học kỹ thuật trên mạng

Người viết đã đóng vai vào “thị trường mua bán” trên mạng để tìm hiểu thực hư câu chuyện này.

“Anh lo hết, training đầy đủ”

Do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên trong 2 năm học 2021 và 2022, Bộ GD-ĐT tổ chức cuộc thi khoa học kỹ thuật (KHKT) dành cho học sinh (HS) trung học theo hình thức trực tuyến. Ngày 27.3 vừa qua, Bộ GD-ĐT công bố tên 12 đề tài giải nhất. Hơn 1 tháng có kết quả kỳ thi này, các hội nhóm mua bán đề tài bắt đầu hoạt động để chuẩn bị cho cuộc thi năm học 2022 – 2023.

CHỤP MÀN HÌNH

Chỉ cần gõ từ khóa “sáng tạo khoa học kỹ thuật” trên Facebook là người dùng có thể thấy hàng loạt nhóm hiện ra, mỗi nhóm có đến hàng ngàn thành viên tham gia.

Tham gia vào nhóm có tên “Sáng tạo khoa học kỹ thuật” với hơn 13.000 thành viên, người viết thấy hàng loạt các đề tài KHKT ở nhiều lĩnh vực như: Robot và máy thông minh, khoa học xã hội và hành vi… được bán với mức giá từ vài trăm ngàn đồng đến vài chục triệu đồng.

Theo tìm hiểu, nhóm này thành lập từ năm 2014, nhưng trong 3 năm trở lại đây nhóm hoạt động sôi nổi hơn khi nơi đây trở thành “chợ” buôn bán đề tài cho HS và giáo viên (GV) có nhu cầu mua để dự thi cuộc thi KHKT cho HS trung học từ cấp tỉnh đến cấp quốc gia.

Vào vai là HS lớp 11 có nhu cầu tìm mua đề tài thi KHKT cấp quốc gia, chúng tôi đã tiếp cận được tài khoản tên Q.H (tự nhận quê TP.Đông Hà, Quảng Trị). H. tự giới thiệu mình là sinh viên năm 4 của Trường ĐH Sư phạm kỹ thuật TP.HCM và cũng là người từng 2 lần đạt giải cuộc thi trên dành cho HS năm 2016, 2017. Q.H chủ động nhắn tin chào mời cho PV với nội dung “Mình có hỗ trợ KHKT…”, sau đó người này tiếp tục hỏi người viết là: “Em cần dự án thi quốc gia hay là thi tỉnh?”. Khi người viết nói cần mua dự án để thi kỳ thi KHKT cấp quốc gia thì người này tư vấn tiếp: “Bên anh ban đầu chỉ lấy 10 – 20 triệu đồng chi phí thôi. Sau khi em có giải thì anh mới lấy thêm. Nếu thấy được thì anh tư vấn một số đề tài quốc gia cho”.

Lúc này người viết thắc mắc hỏi: “Với giá cả này là đã lo từ A – Z chưa?” thì H. đáp là: “Anh lo hết, training (huấn luyện) đầy đủ cho bây!”. Khi người viết nói sợ trùng đề tài với các tỉnh khác thì H. nói đầy tự tin: “Anh nghiên cứu hết rồi. Đề tài quốc gia anh chỉ chuyển giao cho 1 người thôi. Anh có danh sách dự án thi quốc gia hằng năm, làm sao mà trùng được”.

Để cho chúng tôi tin tưởng hơn, H. gửi những đánh giá về sản phẩm của các khách hàng đã mua và đi thi đạt giải cho chúng tôi xem.

Thấy chúng tôi chần chừ, H. lại nói thêm: “Các đề tài anh cho là độc nhất rồi. Tức là có quyền lợi dự án, bên anh chia ra có dự án thi tỉnh và thi quốc gia. Năm nay có 5 dự án thi quốc gia mà có 2 người lấy 2 dự án rồi còn 3 dự án anh đang giữ. Còn thi tỉnh thì anh đang chuyển giao 50 dự án”.

Khi chúng tôi hỏi: “Mua dự án thế này thầy cô biết thì sao?” thì H. khẳng định “thầy cô không biết đâu, phải học thuộc và am hiểu như là đề tài của mình thì ban giám khảo cũng không biết đâu”.

Tự xưng giáo viên bán cả đề tài… đã được giải

Những đề tài đã từng được giải cuộc thi KHKT cấp tỉnh các năm trước cũng được rao bán lại trên mạng với nhiều mức giá khác nhau. Và những người rao bán lại tự nhận là GV làm ra các sản phẩm này.

Một trong những người bán lại đề tài mà chúng tôi đã tìm hiểu được là một tài khoản tên L.Đ.Q, tự xưng là GV Trường THPT Thạnh Lộc (Kiên Giang). Sau khi kết nối qua Facebook để bảo mật hơn, người này yêu cầu người viết phải kết bạn qua Zalo cho tiện trao đổi. Q. còn trưng hàng loạt chứng nhận giải thưởng KHKT cấp tỉnh có tên mình là người hướng dẫn để tạo lòng tin.

Cuộc thi KHKT cấp quốc gia dành cho HS trung học (VISEF) được Bộ GD-ĐT tổ chức lần đầu tiên vào năm học 2011 – 2012. Cuộc thi này dành cho HS trung học (từ lớp 8 – lớp 12) ở các lĩnh vực nghiên cứu như: Khoa học động vật; khoa học xã hội và hành vi; hóa sinh; y sinh và khoa học sức khỏe; kỹ thuật y sinh; sinh học tế bào và phân tử; hóa học; sinh học trên máy tính và sinh – tin; khoa học trái đất và môi trường; hệ thống nhúng; năng lượng hóa học; năng lượng vật lý; kỹ thuật cơ khí; kỹ thuật môi trường; khoa học vật liệu; toán học; vi sinh; vật lý và thiên văn; khoa học thực vật; robot và máy thông minh; phần mềm hệ thống; y học chuyển dịch.

Năm học 2021 – 2022 cuộc thi nhận về 144 dự án của 273 HS tham gia. Trong số đó cấp THPT có 129 dự án với 244 HS, cấp THCS 15 dự án với 29 HS.

Chúng tôi hỏi đã có HS nào mua đề tài được giải cao không thì Q. không ngại gửi ảnh giấy chứng nhận của các “khách hàng” cho xem. Q. nói thêm: “Có nhiều người đạt giải lắm, mà người ta gửi giấy chứng nhận giấy khen cho mình thì mình xem chứ mình cũng không hỏi”.

Q. cho biết thêm các đề tài này sau khi tham gia cuộc thi KHKT còn có thể tham gia kỳ thi Sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng cấp tỉnh và giải thích vì tính chất mỗi cuộc thi khác nhau, chỉ giống về sản phẩm nên không ai phát hiện.

Chúng tôi cũng tiếp cận thêm một tài khoản khác tên Quỳnh Hương, tự xưng là một GV ở của một trường trung học tại TP.Cần Thơ (người này không công khai tên trường). Sau khi nhắn tin cho Hương hỏi mua đề tài thì người này gửi một danh sách để người viết chọn. Điều bất ngờ là mỗi đề tài chỉ có giá 150.000 đồng.

Chúng tôi cũng liên hệ với tài khoản T.L.P, tự xưng là GV ở tỉnh Bắc Giang. Người này đưa cho chúng tôi một đề tài để dự thi mang tên “Chậu cảnh thân thiện môi trường” và cho rằng dự thi đạt giải ba cấp tỉnh năm nay với giá 500.000 đồng bao trọn gói tài liệu. P. cho rằng có thắc mắc gì thì cứ trao đổi thoải mái, sẽ hướng dẫn tận tình.

Càng nhiều tiền, cơ hội đạt giải càng cao ?

Khi trao đổi với chúng tôi, nhiều người mua đưa ra giá bán đề tài “trên mây”. L.Đ.Q, tự xưng là GV ở Kiên Giang, cho hay bảng giá của mình bán đề tài dao động từ 900.000 – 35 triệu đồng/đề tài. Và nếu đề tài nào nhiều tiền càng tăng cơ hội đạt giải cao cuộc thi cấp tỉnh, trên 30 triệu đồng thường là những dự án được các HS giỏi mua để thi kỳ thi KHKT cấp quốc gia.

Tương tự như L.Q.Đ thì Q.H cho hay đề tài để thi KHKT cấp quốc gia có giá rẻ nhất là 14 triệu đồng. Sau khi hoàn thành dự thi nếu thí sinh đạt giải thì dựa vào thứ hạng giải để lấy thêm tiền. Ví dụ đề tài giải ba quốc gia thì đưa cho H. thêm 10 triệu đồng, giải nhì 20 triệu đồng, giải nhất 30 triệu đồng. H. tư vấn cho chúng tôi 3 đề tài ở 3 lĩnh vực khác nhau như: Thiết bị chuyển ngữ bằng điện tim (14 triệu đồng), Robot thu gom rác thải biển tự động trên diện rộng (15 triệu đồng), Robot gieo trồng và chăm sóc cây tự động nhằm hỗ trợ cây phát triển được ở vùng hoang mạc, đồi trọc (18 triệu đồng).

H. cho biết trung bình mỗi năm người này bán từ 30 – 40 đề tài từ dự thi cấp tỉnh đến thi cấp quốc gia, số tiền thu về lên đến vài trăm triệu đồng. H. cũng bật mí với chúng tôi lượng khách hàng có được nhiều vì HS đã từng thi KHKT truyền tai nhau. Theo H. khách hàng của H. đa phần là HS con nhà giàu, và ở một số trường chuyên nổi tiếng trên cả nước.

(còn tiếp)