Sản phẩm của Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam

1. Bình tuyển, chọn lọc giống địa phương

Từ năm 2000 trở về trước, nếu muốn ăn sầu riêng ngon thì người tiêu dùng phải mua “sầu riêng bao ăn” chứ chưa có sầu riêng được bán với tên giống như bây giờ là sầu riêng Chín Hóa, sầu riêng Ri-6. Bưởi ngon thì chỉ có bưởi Năm roi, chứ chưa có bưởi da xanh như bây giờ, còn nhãn ngon thì chỉ có nhãn hạt tiêu mà nhà vườn đã lựa ra từ chùm nhãn Long. Vậy từ lúc nào, các giống ngon này được xã hội thừa nhận, hay nói khác đi từ lúc nào và bằng cách nào, chúng ta đã tách bạch được vàng thật và vàng giả về mặt cây giống?

Đó là từ các hội thi cây giống tốt được Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam (Viện NCCAQMN) tổ chức từ năm 1996 đến nay. Sau mỗi lần hội thi là vai trò của các bàn tay vàng về nhân giống ở Bến Tre, Vĩnh Long, Cần Thơ, Đồng Tháp và những người nhân giống ở Viện, cũng như tiếng nói đóng góp của các nhà báo, tất cả đã góp phần tạo ra rất nhiều cây giống tốt cho SX, góp phần định hướng kịp thời cho phong trào lập vườn những năm cuối 1990, để ngày nay chúng ta có những trái cây ngon như: Sầu riêng Chín Hóa, bưởi da xanh, nhãn xuồng,… bán ở siêu thị, phi trường. Sau đây là quá trình chọn các giống trái cây đặc sản từ 10 năm trước.

Hội thi cây xoài giống tốt được TTCAQLĐ (Viện NCCAQMN bây giờ) tổ chức lần đầu tiên vào tháng 4/1996, và hội thi cây sầu riêng giống tốt cũng được TTCAQLĐ tổ chức lần đầu vào tháng 6/1996 tại Viện NCCAQMN. Hội đồng giám khảo gồm đại diện nhiều cơ quan, những nông dân trồng cây ăn trái giỏi, đại diện các cơ quan quản lý Nhà nước, nhà khoa học. Chúng tôi đã phát hiện và xác định các cây đầu dòng xoài cát Hòa Lộc của ông Ba Nhơn ở Cần Thơ, cây xoài cát Chu của ông Hai ở Cao Lãnh, cây sầu riêng sữa hạt lép của ông Chín Hóa ở Chợ Lách, Bến Tre. Đến tháng 12/1996, qua hội thi cây có múi giống tốt lần thứ nhất, chúng tôi đã giới thiệu những cây đầu dòng tốt của giống bưởi Năm roi ở Mỹ Hòa, Bình Minh, Vĩnh Long. Đến tháng 6/1997, đến lượt cây nhãn giống tốt là mục tiêu tổ chức hội thi. Qua hội thi cây nhãn giống tốt lần này, Viện và Hội đồng giám khảo đã phát hiện ra cây giống nhãn xuồng cơm vàng là giống ngon, đã khuyến cáo nhà vườn nhân giống nhãn xuồng này ra để trồng.

Tháng 6/1998 khi sang Thái Lan dự hội thảo quốc tế về trái cây nhiệt đới ở Pattaya, lần đầu được thấy hội thi trái ngon do Cục Khuyến nông nước bạn tổ chức rất hấp dẫn, tháng 1/1999, Viện NCCAQMN tổ chức hội thi trái ngon lần đầu tiên tại Viện. Tại hội thi này, chúng tôi khẳng định giống bưởi da xanh là giống đạt tiêu chuẩn trái ngon. Đến hội thi trái ngon lần thứ 2 được tổ chức vào tháng 8/1999 tại Viện, là lần đầu tiên Hội đồng giám khảo đã phát hiện ra giống sầu riêng ngon Ri-6. Đây là giống sầu riêng rất ngon, cùng với giống Chín Hóa, 2 giống này không hề thua kém các giống sầu riêng của Thái Lan.

Từ năm 2000 trở đi, hội thi trái ngon năm nào cũng được Viện kết hợp với các tỉnh đồng bằng thực hiện nhiều lần trong một năm, theo yêu cầu của các tỉnh, hội thi là một sân chơi hữu ích cho nhà vườn, nơi đây nhà vườn thấy được “dung nhan của những hoa hậu” để so sánh với trái cây do họ SX, rồi cải tiến, nâng cấp cho bằng các hoa hậu.

Từ tháng 12/2003, nhận thấy vấn đề an toàn thực phẩm ngày càng trở nên quan trọng, lần đầu tiên chúng tôi cùng với BTC Hội chợ quốc tế nông nghiệp Cần Thơ, tổ chức hội thi mới với chủ đề Hội thi trái ngon và an toàn thực phẩm. Từ hội thi mới này, Viện muốn gửi gắm đến nhà vườn trái cây từ nay muốn bán được, thì ngoài vấn đề chất lượng ra, nhà vườn còn phải bảo đảm vấn đề an toàn thực phẩm.

Bên cạnh các giống địa phương chất lượng cao đã được các hội thi trên khẳng định, thì các giống đặc sản khác như: Sapo Mehico, Sapo lồng mức, chôm chôm nhãn, chuối cau, cam sành, quýt đường, khóm Cầu Đúc, vú sữa Lò Rèn,… cũng là những giống đặc sản, có thị trường tiêu thụ, nên được các tỉnh xem xét trong việc chuyển đổi cơ cấu giống cây ăn trái của tỉnh. Tháng 9/2006, một đoàn khách của Bộ Nông nghiệp Thái Lan khi ăn các trái do Viện đãi như: Chôm chôm nhãn, Sapo Mehico, sầu riêng Ri-6 đã hết lời khen tặng.

2. Du nhập các giống trái cây ngon

Ngoài việc tổ chức hội thi để bình tuyển và công nhận các giống đặc sản địa phương, chúng tôi đã du nhập các giống từ các nước có cùng điều kiện khí hậu, rồi bố trí khảo nghiệm, kết quả đã được Bộ NN-PTNT công nhận chính thức và cho phép đưa vào SX giống dứa Cayene Thái Lan, góp phần khẳng định giống dứa phù hợp với điều kiện miền Nam, đáp ứng kịp thời cho chủ trương chuyển đổi cơ cấu giống dứa của Chính phủ, chúng tôi đặt tên giống dứa này là giống Long Định 2.

Các giống du nhập khác như: Bơ Hass, hồng Fuzu, nho xanh NH 01-48, khế Mã Lai, quýt lai Orlando cũng được Viện nhập nội, khảo nghiệm; các giống bơ, hồng, nho xanh kể trên đang góp phần chuyển đổi cơ cấu giống chất lượng cao ở các địa phương. Bên cạnh các giống do Viện trực tiếp nhập nội, chúng tôi cũng ủng hộ đề xuất của các đơn vị khác trong việc xin công nhận các giống chất lượng cao như: Giống bòn bon Thái, chôm chôm Thái, sầu riêng Monthong, xoài ăn xanh. Điều này cũng bình thường, vì Thái Lan cũng lấy giống ổi xá lị, giống nhãn xuồng, giống Sapo Mehico, giống thanh long trắng của ta, và Mã Lai cũng lấy giống nhãn xuồng, giống thanh long đỏ mà chúng ta nhập từ Columbia (đây là giống trái nhỏ, không phải giống thanh long đỏ trái to đã được Viện lai tạo ra và đặt tên là Long Định 1).

3. Công tác lai tạo giống

Mặc dù cần thời gian dài với cây ăn quả (thời gian từ lai tạo đến khi được Bộ cho phong thích là phải trên 12, 13 năm) công cuộc lai tạo giống cây ăn quả cũng đã có kết quả, giống thanh long ruột đỏ đã được Bộ NN-PTNT công nhận, với tên Long Định 1. Giống thanh long đỏ đang được nhà vườn các tỉnh Bình Thuận, Tiền Giang, Long An trồng.

Các con lai khác như cam và quýt không hạt do Viện tạo ra bằng cách lai hữu tính hay xử lý đột biến, vẫn là xoài cát Hòa Lộc nhưng được chúng tôi cải thiện độ dày vỏ trái để có thể bảo quản lâu hơn, vận chuyển được xa hơn, tất cả sẽ ra mắt người tiêu dùng trong một vài năm tới đây.

Ngoài kết quả nghiên cứu chọn giống Viện NCCAQMN còn nghiên cứu về nhân giống cây có múi sạch bệnh; nhân giống dứa Cayene, chuối cấy mô; kết quả BVTV và thị trường…