Review – ‘Us’ – phim kinh dị được nâng tầm nhờ thông điệp ngầm

Ngoài câu chuyện nhiều bất ngờ, gây hồi hộp, tác phẩm của Jordan Peele còn mang ẩn ý về bản chất con người, mặt trái xã hội Mỹ.

Us là phim thứ hai Jordan Peele đạo diễn sau tác phẩm gây tiếng vang Get Out. Anh đồng thời là biên kịch và nhà sản xuất cho bộ phim. Trong phim, Gabe và Adelaide Wilson (Winston Duke, Lupita Nyong’o đóng) cùng hai con đến căn hộ trên bãi biển Santa Cruz (Mỹ) để nghỉ mát. Khi đêm xuống, gia đình họ đối mặt bốn người kỳ dị giống hệt mình. Chúng đột nhập vào căn hộ, tiết lộ là Tethered – bản sao của mỗi người, sau đó trấn áp và truy đuổi phiên bản gốc. Trên đường chạy trốn, gia đình Wilson nhận ra mối đe dọa từ các Tethered có quy mô lớn hơn rất nhiều.

Peele thiết lập sự rùng rợn qua từng bước, từ nét bất ổn của nhân vật đầu phim – khi biến cố chưa xảy ra, cho đến những hiện tượng ngẫu nhiên và kỳ quặc dần xuất hiện với tần suất tăng lên. Cách dẫn dắt này khiến người xem từ từ vào trạng thái hồi hộp. Nhà làm phim cũng khéo tạo không khí kinh dị với những khoảng nghỉ có tính toán. Nhiều khoảnh khắc đáng sợ được tạo ra khi kẻ phản diện biến mất khỏi khung hình, khiến khán giả hồi hộp đoán xem chúng ra tay thế nào.

Trailer phim Us

Trailer phim.

Đặc trưng trong phong cách của Peele là biến những vật dụng quen thuộc thành thứ vũ khí gây ám ảnh, mang tính biểu tượng. Trong Get Out, tách trà là công cụ của kẻ phản diện để thôi miên nạn nhân. Trong Us, chiếc kéo là vũ khí được các Tethered sử dụng xuyên suốt.

Ở Liên hoan phim South by Southwest (Mỹ), Peele giải thích lý do sử dụng kéo. Ngoài tính sát thương cao, tạo tiếng động gây bồn chồn, kéo còn là công cụ có thể chia cắt những vật thể vốn gắn liền. Nó đại diện cho động cơ của Tethered – những người muốn tiêu diệt phiên bản gốc của mình để trở thành một thực thể độc lập. Ngoài ra, những chú thỏ cũng xuất hiện nhiều ở các cảnh quan trọng. Trên Guardian, Peele nói chọn loài thỏ vì đôi tai của chúng có chuyển động như chiếc kéo, và ông cảm thấy chúng vừa đáng yêu, vừa đáng sợ.

Được Michael Abels phụ trách, âm nhạc trong Us hỗ trợ tốt cho không khí phim. Ở đầu phim, bài hát I Got 5 On It (Luniz trình bày) vang lên với phiên bản gốc có giai điệu vui nhộn. Nhưng đến cuối, bài này được phối lại theo phong cách khác hẳn, sử dụng những âm thanh ngắn và đột ngột từ đàn violin khiến giai điệu trở nên ám ảnh. Việc sử dụng cùng bản nhạc hai lần tương tự như yếu tố “bản sao” trong câu chuyện.

Hình ảnh “mặt nạ” được dùng trên poster tác phẩm.

Các thông điệp ngầm được lồng ghép xuyên suốt, giúp nâng tầm chiều sâu nội dung cho tác phẩm so với dòng phim kinh dị. Tethered được dựa trên Doppelgänger – một khái niệm trong truyền thuyết chỉ phiên bản ma quái và tà ác của mỗi người, có hình dạng giống hệt họ. Qua đó, Us giống như dụ ngôn cho việc con người phải đối đầu mặt xấu, phần hoang dã trong chính họ. Đoạn kết phim với tình tiết bất ngờ càng khiến người xem suy ngẫm về bản chất thiện ác, lẽ phải của con người.

Ở tầng nghĩa rộng hơn, tác phẩm để lại thông điệp về xã hội Mỹ. Tên phim Us gây liên tưởng đến cách gọi tắt của nước Mỹ (The U.S). Sự phân chia giai cấp ở Mỹ được ẩn ý qua cuộc sống chênh lệch giữa người thật và các phiên bản. Cuộc tấn công của Tethered mang ý nghĩa phản kháng, đáp trả khiến người xem vừa ghê sợ, vừa có thể cảm thông cho họ. Đầu phim, Peele nhắc lại về Hands Across America – sự kiện gây quỹ được tổ chức vào năm 1986, trong đó những người tham gia sẽ nắm tay nhau thành một hàng dọc nước Mỹ, thể hiện sự đoàn kết. Hình ảnh này được lặp lại về sau trong phim nhưng biểu trưng cho sự chia rẽ trong xã hội Mỹ.

Xuất thân nghệ sĩ hài, Peele cài cắm một số yếu tố gây cười nhưng phù hợp mạch phim và không làm loãng sự kịch tính, ví dụ như phản ứng của người bố khi lần đầu thấy các Tethered. Một chi tiết khiến nhiều khán giả Việt Nam chú ý là trên áo nhân vật con gái có chữ tiếng Việt “Thỏ” – sinh vật xuất hiện nhiều lần trong phim.

Trang phục đỏ của Tethered giống quần áo của Michael Jackson trong MV kinh điển Thriller. Việc Us ra mắt gần ngày với phim tài liệu gây tranh cãi Leaving Neverland (tố cáo nam ca sĩ ấu dâm) càng khiến báo giới và người hâm mộ tò mò về sự trùng hợp. Trên Variety, Jordan Peele nói yếu tố này không liên quan đến đời tư Michael Jackson. “Tác phẩm nói về tính hai mặt và Michael Jackson đại diện cho nó. Ông ấy tỏa ra sự tích cực ngoài đời nhưng hình ảnh trong MV Thriller lại gây sợ hãi”, Peele chia sẻ trên Mashable.

Từ trái sang: Jordan Peele, Lupita Nyong’o và Winston Duke.

Diễn xuất trong Us gây ấn tượng mạnh. Do đặc thù kịch bản, hầu hết diễn viên đảm nhiệm hai vai với tính cách đối lập. Lupita Nyong’o – nữ diễn viên từng giành được tượng vàng Oscar cùng 12 Years a Slave – hóa thân xuất thần trong vai chính. Cô vừa thể hiện sự bồn chồn và kinh hãi tột độ của nhân vật, vừa gây rùng mình với giọng nói ồm ồm đứt quãng và điệu cười méo mó (trong vai Tethered). Tài tử Winston Duke thu hút nhờ lối diễn hài, tạo điểm nhấn riêng giữa không khí kinh dị. Các diễn viên phụ Elisabeth Moss, Shahadi Wright Joseph có ít đất diễn nhưng cũng gây ấn tượng với biểu cảm ác độc. Với sự hỗ trợ của nhà quay phim Mike Gioulakis, Peele khai thác nhiều cảnh cận mặt diễn viên, nhấn mạnh biểu cảm của họ.

Us được đánh giá cao với 94% nhận xét tích cực trên Rotten Tomatoes. Sau thành công với Get Out và Us, Peele được tờ Indiewire đánh giá là người kế thừa di sản của những nhà làm phim kinh dị tâm lý bậc thầy như Alfred Hitchcock, Stanley Kubrick. Tác phẩm cũng gây sốt với 29 triệu USD trong ngày đầu ra mắt ở Mỹ (22/3), vượt dự đoán của các chuyên gia phòng vé.

Phim khởi chiếu ở Việt Nam với tên Chúng ta và nhãn C18 (không dành cho khán giả dưới 18 tuổi).

Minh Dương