Những nhà khoa học nữ bị lịch sử ‘lãng quên’
Hãng thông tấn AFP (Pháp) đã tổng hợp lại những cái tên nhà khoa học nữ điển hình rơi vào tình trạng này.
Marthe Gautier
Nhà nghiên cứu người Pháp Marthe Gautier. Ảnh: time.news
Bác sĩ kiêm nhà nghiên cứu người Pháp Marthe Gautier qua đời ngày 30/4/2022, hưởng thọ 96 tuổi. Năm 1958, bà phát hiện ra những người mắc chứng Down có thêm một nhiễm sắc thể.
Năm 2014, bà Marthe Gautier kể lại với tạp chí Science rằng khi đó do chỉ sở hữu kính hiển vi công suất thấp nên bà không thể xác định chính xác nhiễm sắc thể này là gì. Do vậy, bà đã “ngây thơ” đưa các trang trình bày của bản thân cho nhà di truyền học Jerome Lejeune.
Bà vô cùng bất ngờ khi đọc được thông tin về việc phát hiện nhiễm sắc thể số 21 được đăng tải 6 tháng sau đó với tên của Jerome Lejeune đứng đầu và sau đó là tên bà nhưng sai chính tả.
Phải đến năm 1994, ủy ban đạo đức của viện nghiên cứu y khoa INSERM (Pháp) nhận định Lejeune nhiều khả năng không đóng vai trò “chi phối” trong phát hiện này.
Rosalind Franklin
Nhà hóa học người Anh Rosalind Franklin. Ảnh: Guardian
Thí nghiệm của nhà hóa học người Anh Rosalind Franklin đã dẫn đến bức ảnh X-quang nổi tiếng năm 1952 của bà có tên “Photo 51” giúp mở ra phát hiện về chuỗi xoắn kép DNA.
Nhưng hai nhà khoa học Francis Crick và James Watson cũng tiến hành nghiên cứu lý thuyết tương tự ở thời điểm đó và kết quả nghiên cứu của họ được đăng tải trước bà Rosalind Franklin trên cùng tạp chí, khiến nhiều người nghĩ rằng nghiên cứu của và chỉ là hỗ trợ cho 2 nhà khoa học nam.
Sau đó, Francis Crick và James Watson được vinh danh giành giải Nobel Y học cho phát hiện này vào năm 1962 còn bà Franklin mất 4 năm sau đó hưởng dương 37 tuổi.
Trong một bức thư từ năm 1961, Crick thừa nhận tầm quan trọng từ nghiên cứu của bà Franklin trong việc xác định “một số tính năng nhất định” của phân tử.
Jocelyn Bell Burnell
Nhà vật lý thiên văn người Anh Jocelyn Bell Burnell. Ảnh: Smithsonian
Nhà vật lý thiên văn người Anh Jocelyn Bell Burnell đã phát hiện ra các sao xung vô tuyến đầu tiên khi bà còn là sinh viên sau đại học vào năm 1967. Nhưng chính người giám sát luận án của bà và một nhà thiên văn học nam khác đã đoạt giải Nobel Vật lý năm 1974 cho phát hiện này.
Một số nhà khoa học nổi tiếng đã phản đối việc bỏ sót Bell Burnell, nhưng bà cho rằng giải thưởng đã được trao phù hợp bởi tại thời điểm phát hiện đó bà vẫn là một sinh viên. Sau sự việc này, Bell Burnell giảng dậy tại Đại học Southampton (1970–1973) rồi trở thành giáo sư ở Đại học London (1974-1982). Bà từng giữ chức chủ tịch Hiệp hội Thiên văn học Hoàng gia trong giai đoạn từ 2002-2004 và chủ tịch Viện Vật lý năm 2008.
Lise Meitner
Nhà vật lý Lise Meitner. Ảnh: AFP
